11.04.1972
Sameinað þing: 55. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 1246 í D-deild Alþingistíðinda. (5017)
928. mál, menningarsjóður félagsheimila
Menntmrh. (Magnús T. Ólafsson):
Herra forseti. Hv. 7. þm. Reykv. hefur borið fram fsp. um menningarsjóð félagsheimila, sem svo hljóðar:
„Hvers vegna var listkynning og önnur menningarstarfsemi ekki hafin í félagsheimilum á s.l. hausti, eins og fyrirhugað var, sbr. ákvæði í lögum nr. 57/1970 um, að 10% af tekjum Félagsheimilasjóðs skuli renna í menningarsjóð félagsheimila og verja til menningarstarfsemi í þeim?“
Ákvæðið, sem vitnað er til í fsp., er í 4. mgr. 1. gr. laga nr. 57 1970 um breyt. á lögum nr. 77 frá 15. júní 1947 um félagsheimili og er á þessa leið:
„Af tekjum Félagsheimilasjóðs skulu 10% renna í menningarsjóð félagsheimila. Skal því fé varið til að stuðla að menningarstarfsemi í félagsheimilum. Styrkveitingu til menningarstarfsemi einstakra félagsheimila má binda því skilyrði, að tiltekinn hluti aðgangseyris af samkomum félagsheimilisins renni í sérstakan menningarsjóð þess. Skal stjórn félagsheimilisins varðveita þann sjóð, og verður honum eingöngu varið til menningarstarfsemi í því félagsheimili.“
Lagabreyting þessi var staðfest 12. maí 1970. Með bréfi þáv. menntmrh., dags. 6. júlí 1971, var Kristinn Hallsson söngvari ráðinn með tilvísun til framangreindra ákvæða til þess að stuðla að menningarstarfsemi í félagsheimilum og gera tillögur til menntmrn. um ráðstöfun menningarsjóðsins í samræmi við lagaákvæðin, og var tekið fram, að rn. mundi hafa samráð um tillögurnar við fræðslumálastjóra og íþróttanefnd, áður en endanlegar ákvarðanir yrðu teknar. Jafnframt var Kristni falið að athuga í samráði við forvígismenn einstakra félagsheimila, hvernig hagnýta mætti þau í þágu listkynningar menntmrn. fyrir skólanemendur.
Í ágúst s.l. fóru fram viðræður milli Kristins Hallssonar og menntmrn. um, hvernig að þessum málum skyldi staðið. Taldi rn. nauðsynlegt, að settar yrðu ákveðnar reglur um menningarsjóð félagsheimila, áður en starfsemi hans hæfist, og var Kristni falið að gera drög að slíkum reglum. Þau drög afhenti hann skömmu seinna, og voru þau síðan athuguð í ráðuneytinu.
15. okt. s.l. skrifaði íþróttafulltrúi rn. bréf og skýrði frá því, að fræðslumálastjóri og íþróttanefnd, þ.e. þeir aðilar, sem gera tillögur um styrkveitingar úr Félagsheimilasjóði, hefðu á fundi sínum 13. sama mánaðar samþykkt að mælast eindregið til þess, að nauðsynlegar ráðstafanir yrðu gerðar til þess, að stofnun menningarsjóðs félagsheimila yrði frestað í fimm ár. Var sú beiðni studd þeim rökum, að þar sem enn væri ólokið að greiða áætlaða þátttöku í byggingarkostnaði 70 félagsheimila, væri notkun 10% af tekjum sjóðsins í annað en byggingarstyrki ótímabær. Rn. tók hins vegar þá afstöðu, að það teldi eigi fært að fallast á að fresta framkvæmd ákvæðanna um menningarsjóð félagsheimiba, og voru endurskoðuð drög að reglum um sjóðinn send íþróttanefnd og fræðslumálastjóra til umsagnar í jan. s.l.
Í svari sínu, dags. 21. febr. s.l., vísuðu þessir aðilar til fyrri ályktunar sinnar um frestun á framkvæmd málsins og töldu í framhaldi af þeirri afstöðu ekki ástæðu til að hafa afskipti af samningu reglna um menningarsjóð félagsheimila. Rn. staðfesti að því búnu reglurnar um sjóðinn. Eru þær dags. 1. marz 1972 og voru þá sendar Lögbirtingablaðinu og Stjórnartíðindum til birtingar. Í reglunum er m.a. tekið fram, að sjóðnum sé ætlað að stuðla að flutningi á leikhúsverkum, listdanssýningum, tónleikahaldi, bókmenntakynningu og annarri menningarstarfsemi, sem aðstaða er fyrir í félagsheimilum, og ákvæði er um, hvernig styrkgreiðslum í því sambandi skuli hagað.
Þá segir í reglunum, að óskum og tillögum forráðamanna félagsheimila um dagskrár til flutnings með stuðningi menningarsjóðs félagsheimila skuli beint til starfsmanns sjóðsins, sem ráðinn sé af menntmrn. Hann geti og af sinni hálfu leitað samráðs við félagsheimilin um flutning á dagskrárefni, er hann telji falla undir verksvið sjóðsins. Starfsmaðurinn gerir tillögur til menntmrn. um veitingu fjárstuðnings úr sjóðnum og vinni eftir þörfum að undirbúningi og skipulagningu verkefna, sem valin eru til flutnings.
Við gerð tillagna um ráðstöfun tekna félagsheimilasjóðs hefur frá því að lagaákvæðin um menningarsjóð félagsheimila tóku gildi, verið gert ráð fyrir, að 10% af tekjum Félagsheimilasjóðs rynnu til menningarsjóðs, eins og ákveðið er í lögunum.
Hv. fyrirspyrjandi lét svo um mælt í framsöguræðu sinni fyrir þessari fsp., að hann teldi, að um mjög merkilegt nýmæli væri að ræða, þar sem er stofnun menningarsjóðs félagsheimila, og skal ég ekki draga úr því. En mér fannst liggja í orðum hans, að hann telji kynlegt, að þessi sjóður skuli ekki hafa tekið til starfa þegar s.l. haust, eins og fyrirhugað var, segir í fsp. hans. Því vil ég benda á það, að hv. fyrirspyrjandi fór með þessi mál, þegar lagabreytingin var staðfest hinn 12. maí 1970, en bréf sitt til Kristins Hallssonar söngvara til að hrinda í framkvæmd því, sem þar voru ákvæði um, sendi hann ekki fyrr en 6. júli 1971, 14 mánuðum eftir að lögin gengu í gildi.
Hafi orðið ótilhlýðilegur dráttur á framkvæmd þessa ákvæðis, þá tel ég, að hann sé a.m.k. að 2/3 á ábyrgð fyrirrennara míns.
Varðandi ákvörðun Menningarsjóðs um að hefja á ný þá starfsemi, sem sú stofnun rak um skeið með góðum árangri og nefndist „List um landið“, vil ég taka það fram, að mér er kunnugt um, að milli forráðamanna Menningarsjóðs og þess manns, sem ráðinn hefur verið til að veita forstöðu menningarsjóði félagsheimila, hafa farið fram viðræður, sem miða að því, að milli þessara aðila takist samstarf og samhæfing, sem eðlileg er og þörf er á vegna þessarar starfsemi.