20.12.1971
Sameinað þing: 27. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 676 í B-deild Alþingistíðinda. (502)
1. mál, fjárlög 1972
Gylfi Þ. Gíslason:
Herra forseti. Það hefur verið kunnugt um nokkurt skeið, að ríkisstj. hefði í hyggju að gera verulegar breytingar á skattakerfi ríkis og sveitarfélaga og ein breytingin ætti að vera fólgin í því að fella niður nefskatta, svo sem almannatryggingagjald og sjúkrasamlagsgjald. Alþfl. hefur oftsinnis lýst sig fylgjandi slíkri breytingu af ýmsum ástæðum, sem ég geri ekki að umtalsefni hér. Það kom hins vegar algerlega á óvart, þegar hæstv. fjmrh. lýsti því yfir í þingræðu s.l. fimmtudag, að í kjölfar þessarar niðurfellingar nefskattanna ætti að fylgja lækkun niðurgreiðslna um 450 millj. kr. Minnka ætti niðurgreiðslur á landbúnaðarvörum um 350 millj. kr., auk þess sem niðurgreiðsla á sjúkrasamlagsgjaldi félli niður vegna afnáms þess. Almannatryggingagjald og sjúkrasamlagsgjald eru í vísitölugrundvellinum. Þegar þessi gjöld hafa hækkað á undanförnum árum, hefur framfærsluvísitala og kaupgjaldsvísitala hækkað. Kaupgjald hefur hækkað í kjölfar hækkunar þessara gjalda. Nú er hins vegar ætlunin að afnema þessi gjöld. Samkv. reglum þeim, sem gilt hafa, ætti kaupgjaldsvísitala þess vegna að lækka og kaupgjald sömuleiðis. Þetta ætlar ríkisstj. hæstv. hins vegar ekki að láta gerast, heldur ætlar hún að láta landbúnaðarvörur fyrst og fremst hækka í verði um nákvæmlega það, sem til þarf, til þess að vísitalan standi í stað og kaupgjald haldist óbreytt. Almenningur á m.ö.o. að bera verðhækkun landbúnaðarvöru, sem nemur 350 millj. kr., bótalaust. Hæstv. fjmrh. taldi, að þessi hækkun á landbúnaðarvörunum og aðrar fyrirsjáanlegar hækkanir mundu hækka vísitöluna um 3.7 stig. Má gera ráð fyrir, að verð mjólkur hækki um rúmar 3 kr. lítrinn eða um 24% og kjötkílóið um 17.40 kr. eða 14%. Svarar þetta þannig því sem næst til allrar þeirrar kauphækkunar, sem nýlega var samið um í samningum launþega og vinnuveitenda. Sú kauphækkun er m.ö.o. að mestu tekin til baka með þessum ráðstöfunum.
Við þm. Alþfl. teljum hér vera um að ræða mjög alvarlegt mál. Ef nefskattarnir eru felldir niður, án þess að aðrir nýir skattar væru lagðir á almenning í staðinn, væri ekkert við það að athuga, að niðurfelling nefskattanna lækkaði kaupgjaldsvísitöluna. En nú hefur ríkisstj. þvert á móti boðað, að þeirra tekna, sem ríkissjóður hefur haft af nefsköttunum, muni framvegis aflað með tekjuskatti. Tekjuskattur er hins vegar ekki í vísitölugrundvellinum, þannig að sá viðbótarskattur, sem almenningur kemur til með að greiða í stað nefskattanna, hefur ekki áhrif til hækkunar á kaupgjaldi. Það, sem hér er verið að gera, er einfaldlega að lækka skatttegund, sem hefur áhrif til lækkunar á kaupgjaldsvísitölu, en hækka í staðinn skatttegund, sem hefur ekki áhrif á kaupgjaldsvísitölu. Þetta getur með engu móti talizt eðlilegt eða réttlátt. Útreikningur framfærsluvísitölu og kaupgjaldsvísitölu er lögum samkv. á valdi kauplagsnefndar, en í henni eiga sæti fulltrúar Alþýðusambands, Vinnuveitendasambands og aðili tilnefndur af Hæstarétti. Þetta óvenjulega mál á eftir að koma til kasta kauplagsnefndar. Ég vona, að hún láti þetta ekki gerast. Það, sem hún ætti að mínum dómi að gera, þegar jafnóvenjulegur hlutur á sér stað og niðurfelling skatta, sem eru í vísitölunni, en í staðinn er aflað tekna með skatti, sem,er ekki í vísitölunni, er að fella nefskattana niður úr vísitölugrundvellinum, þannig að lækkun þeirra valdi ekki lækkun á kaupi. Framfærsluvísitölunni er ætlað að mæla verðlagsbreytingar og kaupgjaldsvísitölunni er ætlað að tryggja kaupmátt launa. Getur nokkur vafi leikið á því, að þegar launþegi losnar við að greiða einn skatt, en greiðir annan í staðinn, þá er hagur hans ekki að batna? Auðvitað mun gjaldabyrðin skiptast eitthvað öðruvísi, meðan nefskattar eru greiddir, en þegar farið verður að greiða sömu upphæð í formi í tekjuskatta. En mér vitanlega er þetta enn óathugað mál. Af þessum sökum teljum við þm. Alþfl. rétt að beina þeirri áskorun til hæstv. ríkisstj. að nota þinghléið til þess að kanna leiðir til að firra almenning þeirri kjaraskerðingu, sem augljóslega blasir víð, ef engin breyting verður á fyrirætlunum ríkisstj. T.d. er nauðsynlegt að kanna, hver er afstaða kauplagsnefndar til þessa máls. Við þetta allt saman hætist svo, að nú um helgina hafa gerzt stórviðburðir í gjaldeyrismálum heimsins, sem hafa verulega þýðingu fyrir viðskiptakjör Íslendinga, og því miður neikvæð. Ég get vel skilið, að ríkisstj. hafi e.t.v. ekki enn unnizt tími til þess að taka endanlegar ákvarðanir í þessum mikla vanda, en hitt er augljóst, að hver svo sem ákvörðun ríkisstj. verður, hlýtur hún að hafa áhrif á fjárlögin. Það hefur oft komið fyrir áður, þegar sérstaklega stendur á, að afgreiðslu fjárlaga hefur verið frestað fram yfir nýár. Við þm. Alþfl. teljum, að nú standi sannarlega sérstaklega á, og leggjum því til, að afgreiðsla fjárlaga verði látin bíða, þangað til þing kemur saman aftur 20. jan., og að frv. verði nú vísað til hæstv. ríkisstj.
Þess vegna höfum við leyft okkur að flytja till. á þskj. 269, sem hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta: „Ríkisstj. hefur boðað, að hún hafi í hyggju að lækka niðurgreiðslur og hækka um leið verð á landbúnaðarvörum, sem nemur um 350 millj. kr. Kaupgjaldsvísitölu er ekki ætlað að hækka af þessum sökum, svo að launþegar eiga enga kauphækkun að fá vegna þessara hækkana. Er nýgerðum kjarasamningum þar með riftað í reynd. Alþ. ályktar að skora á ríkisstj. að kanna leiðir til þess að koma í veg fyrir þá kjaraskerðingu almennings, sem af þessu mundi leiða, og telur óeðlilegt, að fjárlög séu afgreidd, áður en slík athugun fer fram, auk þess sem gengisbreytingar þær, sem nú eru að eiga sér stað í heiminum, hljóta að hafa áhrif á fjárlögin. Þar eð það hefur oft gerzt áður, að afgreiðsla fjárlaga hefur verið látin bíða fram yfir áramót, þegar sérstaklega stendur á, ályktar Alþ., að fjárlagaafgreiðslu verði frestað, þangað til Alþ. kemur saman á ný, og samþykkir að vísa fjárlagafrv. til ríkisstj.“