16.12.1971
Efri deild: 30. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 1000 í B-deild Alþingistíðinda. (632)
133. mál, tekjustofnar sveitarfélaga
Tómas Karlsson:
Herra forseti. Ég hef leyft mér á þskj. 219 að flytja brtt. við það frv., sem hér er til 1. umr. í hv. deild. Till. þessi er svo hljóðandi:
„Við a-lið 3. gr. bætist: Þó skal leggja 3% af fasteignamati íbúðar í þéttbýli á þann hluta fasteignamats, sem er umfram 3 millj. kr. Einnig skal hver sjálfstæður gjaldandi, sem á tvær eða fleiri íbúðir, greiða 3% af þeim hluta samanlagðs fasteignamats íbúðarhúseigna hans, sem er hærri en 3 millj. kr.“
Ég tel þessa till. mína vera í fullu samræmi við kjarna þeirrar efnahags- og skattamálastefnu, sem við stuðningsmenn núv. hæstv. ríkisstj. fylgjum, að fasteignaskattheimtu sé hagað fremur á þann veg, er í till. minni segir, en nú er greint í 3. gr. þessa frv. Stuðningsflokkar núv. ríkisstj. hafa lýst því yfir, að þeir vilji haga efnahags- og skattastefnu í þjóðfélaginu á þann veg, að hún stuðli að tekjujöfnun milli þegnanna, og oft hefur það verið ítrekað af þeirra hálfu, að þær auknu byrðar, sem leggja þyrfti á þjóðina, ættu breiðu bökin fyrst og fremst að bera. Þess vegna finnst mér hæpið að hafa ákvæði 3. gr. frv. um fasteignaskatt með þeim hætti, sem þar gremir, þ.e. að lögð sé sama prósenta af fasteignamati íbúða á eigendur þeirra, hvort sem aðeins er um brýnt nauðþurftarhúsnæði þeirra að ræða eða hvort um óhófshúsnæði er að ræða, og enn fremur þá í þeim tilvikum. að menn eigi kannske tugi íbúða, sem fyrst og fremst þjóna þeim tilgangi fyrir eigendur sína að vera þeim verðbólgu-Grótti, sem malar þeim gull og í mjög mörgum tilfellum líklega beint frá sparifjáreigendum landsins.
Við vitum það allir, hv. dm., að almenningur bendir mjög gjarna á mennina í stóru einbýlishöllunum sem mennina með breiðu bökin. Og vissulega fer það oft saman, þegar litið er á skattskýrslur, að þar búa einmitt menn með miklar tekjur og mikið umleikis. En við vitum það einnig, herra forseti, að margir þessara manna, og ég segi allt of margir þeirra, sem búa í milljónahöllunum og reka tvo eða þrjá bíla fyrir fjölskyldur sínar, ferðast mikið til útlanda og eiga sumarbústaði, hraðbáta og hesta og sýna það að mörgu öðru leyti í einkaneyzlu sinni, að þeir eru menn með óvenjuleg og afar mikil fjárráð, þeir greiða litla skatta til samfélagsins. Og í allt of mörgum tilfellum greiða þeir lægri skatta en fjölskyldumenn með meðaltekjur, sem lítið sem ekkert eiga. Það eru þessir menn með hin breiðu, en byrðalitlu bök, sem átt hefur verið við m.a. og kannske fyrst og fremst, og almenningur hefur vafalaust haft þá í huga, þegar þær yfirlýsingar hafa verið gefnar, að nú ætti að sjá til þess, að auknar byrðar á þjóðina yrðu ekki sízt lagðar á hin breiðu bök, svo að unnt yrði að hlífa þeim, sem miðlungstekjur hafa og þaðan af lægri.
Og það er einmitt í þessu augnamiði, að ná að nokkru til þessara manna, sem ég flyt þessa brtt. á þskj. 219, en enn fremur, og á það vil ég leggja sérstaka áherzlu, herra forseti, en einnig til þess að ná til þeirra manna, sem eiga margar íbúðir og tekið hafa inn óhemju verðbólgugróða á undanförnum árum af þessum íbúðum sínum. Gagnvart þeim er lagt til, að tekinn verði upp nokkurs konar verðbólguskattur, er komi sveitarsjóðum til góða, en ég vil ekki, að mörkin, þar sem aukin eða sexföld fasteignaskattheimta miðað við ákvæði frv. og mína till. hefst, verði sett of lágt, þ.e.a.s. að þessi aukna skattheimta á fasteignir hefjist ekki við of lága upphæð, því að með því vil ég að komizt verði hjá öllum mælingum á fjölskyldustærð og fermetratali á fjölskyldumann. Og ég vil láta fasteignamatið einmitt vera grundvöllinn og í því sambandi undirstrika ég, að allstór fjölskylda getur búið í góðu einbýlishúsi, sem er vel undir 3 millj. kr. að fasteignamati. Ég tel heldur ekki þörf á því, að skalar varðandi fasteignaskattheimtu á íbúðarhúsnæði verði fleiri en ég hef hér lagt til. Menn borga hið hærra skattgjald aðeins af því, sem er umfram 3 millj. kr. af fasteignamati íbúða þeirra skv. brtt. minni, þannig að þeir, sem eru rétt ofan við mörkin, þurfa ekki að lenda í háum viðbótarútgjöldum vegna þessarar breytingar, yrði hún lögfest. Hins vegar borga þeir, sem eru mörgum milljónum hærri í fasteignamati á íbúðum sínum, 30 þús. kr. til sveitarfélagsins á ári fyrir hverja milljón, sem íbúðarhúsnæði þeirra eða samanlagt mat margra íbúða þeirra er yfir 3 millj. kr. Með þessum frv., sem hæstv. ríkisstj. hefur flutt um breytingar á tekjuskatti og eignarskatti, og frv. því, sem hér er til umr., um tekjustofna sveitarfélaga, er verið að gera skattkerfið einfaldara og hæstv. félmrh. flutti það m.a. sem rök fyrir því í sinni framsögu fyrir frv., að aðeins væru tveir stigar varðandi fasteignamatið, að það væri mjög til hagræðis. En nú er það svo, að fasteignaskattur er sá skattur, sem einfaldastur og auðveldastur er í framkvæmd. Fasteignamatið liggur fyrir og grunnur þess er fastákveðinn og liggur fyrir frá ári til árs, og það er þá aðeins um prósentureikning að ræða. Með fleiri stiga og stighækkandi varðandi útsvör og tekjuskatt gegnir allt öðru máli. Þar er um miklu flóknara mál að ræða, þannig að sú röksemd um það, að þetta geri út af fyrir sig kerfið miklu flóknara, þó að þessi till. mín yrði samþykkt, þau rök finnst mér ekki haldbær, enda hafa þau ekki komið fram enn. Ég vildi aðeins benda á þetta.
Auðvitað má deila um það, hvar þessi mörk varðandi aukið álag á fasteignaskattheimtu skuli vera. Hvort það skuli vera 2 millj., 3 eða 4, og enn fremur má deila um. hver prósentan á að vera. Ég legg til, að hún verði 3% á það, sem umfram er 3 millj. Hún mætti eins vera hærri og hún gæti hugsanlega átt að vera lægri, en ég hef valið þann kost að flytja þessa brtt. mína strax nú við 1. umr., þannig að hv. heilbr.- og félmn., sem mun fá þetta frv. til athugunar, hefði hana á blaði og gæti tekið hana til vandlegrar íhugunar og yfirvegunar. Ég tek þessa till. mína aftur til 2. umr. og ég er til samkomulags um að draga hana til baka við 2. umr., ef n. sýnist svo, að meginhugsun till. sé rétt að taka upp, en þá í einhverju öðru formi, og tel ég mig þá hafa gefið skýringu á því, af hverju ég hef flutt þessa till. hér við 1. umr.
Ég tel, að út af fyrir sig skýri till. sig vel í þeim fáu orðum, sem ég hef haft hér fyrir henni, en þó þykir mér rétt að benda á það, að þessi litla till. kann að búa yfir meiru heldur en mönnum kann að sýnast í fljótu bragði, ef hún yrði að lögum. Kannske ekki þegar í stað, en þegar lengra liði frá. Hún kynni að hafa mikil áhrif einmitt á efnahags- og fjárfestingarmál í þjóðfélaginu og hvernig þegnarnir hugsuðu varðandi ráðstafanir á sínum tekjum og eignum. Við vitum, að verðbólgan hefur verið óhemjulegur hvati að því, að menn byggðu sér miklu stærra húsnæði heldur en þeir hafa haft þörf fyrir. Það er ekki sem hagkvæmast heimilishald, sem menn hafa fyrst og fremst í huga, þegar þeir eru að ráðast í byggingar. Það er ekki fyrst og fremst, hvernig fjölskyldunni gæti liðið sem bezt. Menn hafa meira í huga kapphlaupið við verðbólguna. Þeir líta svo á, að þeir séu að skapa sér eignir með því að byggja sem stærst, fá sem mest lán, sem raunverulega miðað við tekjur þeirra munu svo lækka með áframhaldandi verðbólgu, þannig að verðbólgan skapar þeim gróða. Að vísu má segja, að meðan menn eiga aðeins eina íbúð, þá geti þeir ekki grætt á verðbólgunni nema að óverulegu leyti, því að ef þeir selja sína íbúð og eiga enga aðra, þá kostar jafngóð íbúð jafnmikið fé á sölutíma, þannig að það kann að vera, að í þessu sé einhvers konar blekking, þegar í kjölinn er skoðað. Samt sem áður held ég, að þetta sé óhemjulegt afl í okkar efnahagslífi. Ef þessi ákvæði yrðu samþykkt, sem ég legg hér til á þskj. 219, gæti verið, að hugsunarháttur manna breyttist og menn færu frekar að hugsa sig um, hvort þeir ættu að byggja þessar óhemjulegu hallir. þessi steinbákn, þar sem aðeins tvær eða þrjár manneskjur búa kannske, eða hvort þeir vildu heldur leggja fjármuni sína í atvinnurekstur eða eitthvað annað, þar sem fé þeirra ávaxtaðist betur fyrir þjóðfélagið. Vitaskuld búum við í þannig landi, að það er eðlilegt, að við leggjum mikið í húsnæði, og við viljum búa í góðum híbýlum, en það er langt frá ökla upp í eyru og yfirleitt búa Íslendingar vel í þeim húsum, sem við höfum verið að byggja hér á undanförnum árum. Það eru vönduð og góð hús, en íbúðir í þeim húsum eru yfirleitt langt fyrir neðan þetta fasteignamat 3 millj. kr., sem ég hef hér verið að nefna, en það eru stóru einbýlishúsin, — og þá fyrst og fremst, ég vil taka það fram, að þessi ákvæði munu fyrst og fremst hafa áhrif hér á suðvesturhorni landsins, í Reykjavík og nágrenni. Þar eru byggð mjög stór hús, og að því er manni sýnist langt umfram fjölskylduþarfir þeirra manna, sem þar búa, og það virðist sem margir þeirra manna, sem búa í þessum stóru húsum, beri lág gjöld og kannske er talsvert um það, að menn búi raunverulega í miklu stærra húsnæði en þeir hafa raunverulega efni á. En þá er hagkvæmara að breyta hugsunarhættinum.
Mig langar aðeins að minna hv. dm. á það, sem hv. 2. þm. Reykv. sagði hér við umr. í gær, þar sem hann var raunverulega að kvarta fyrir hönd borgarsjóðs Reykjavíkur um þessa kerfisbreytingu, sem lagt er til, að gerð verði í frv. ríkisstj., sem hér er til umr„ og taldi, að það mundu ekki nást saman endar hjá borgarsjóði Reykjavíkur. Þarna er myndarlegur skattstofn fyrir borgarsjóð Reykjavíkur, sem ég er hér að benda á. Og sveitarstjórinn í Garðahreppi hefur tjáð mér, að það muni vanta upp á reikninga hjá honum. Hann telur, að þetta nýja kerfi, sem lagt er til að tekið verði upp í þessu frv., sem hér er til umr., muni ekki gefa nándar nærri eins miklar tekjur til sveitarsjóðs Garðahrepps og það kerfi. sem nú er í gildi, þegar tekið er tillit til 23% tekjuaukningar á árinu 1971. Ég veit ekki meira um þessar tölur, en ég slæ þessu fram. vegna þess að ég held, að sveitarstjórnin í Garðahreppi gæti fagnað þessu ákvæði, því að þar mun mjög margt stórra og myndarlegra bygginga, og er mjög líklegt, að hann næði endum saman, ef hann fengi þennan skattstofn.
Að öðru leyti tel ég ekki þörf á því, herra forseti, að — gera frekari grein fyrir þessari till. minni, en vænti þess fastlega, að hún verði tekin til skoðunar í hv. heilbr.- og félmn., og það er von mín, að sú hugsun, sem í henni felst, verði þar viðurkennd sem réttmæt í sambandi við þessa kerfisbreytingu á skattheimtu til sveitarsjóða, sem hér er lagt til að gera.