21.12.1972
Sameinað þing: 33. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1700 í B-deild Alþingistíðinda. (1263)
1. mál, fjárlög 1973
Auður Auðuns:
Herra forseti. Ég get tekið undir það með sumum af þeim, sem hafa talað við þessa umr., að það er að vísu með blandinni ánægju, sem maður hreyfir brtt. til hækkunar á þessu fjárlagafrv., þessu fádæma fjárlagafrv., sem fyrirsjáanlega verður með niðurstöðutölum, sem þýða tvöföldun frá fjárl. fyrir árið 1971. Ég skal ekki lengja þessar umr. með almennum aths. um fjárlagafrv. og þá stjórnarstefnu, sem það ber vitni um og hefur nú leitt til gengisfellingar íslenzku krónunnar í öndvegis árferði. Mörg hörð orð hafa verið um þessa ráðsmennsku höfð, bæði innan þings og utan, og tæpast nokkuð verið þar ofsagt. En ég hafði kvatt mér hljóðs til þess að mæla fyrir tveim brtt., sem ég flyt við fjárlagafrv.
Ég skal þá fyrst víkja að þeirri brtt., sem er á þskj. 257, merkt með IV, og er um það, að inn í frv. bætist á tilgreindum stað: „Gerð afbrotaskýrslna 500 þús. kr.“ Þótt ég, eins og ég áður sagði, telji það lítið ánægjuefni að þurfa að flytja hækkunartill. við þetta fjárlagafrv., tel ég samt, að hér sé annars vegar um svo lága upphæð að ræða og hins vegar svo mikilvægt verkefni, að það sé nauðsynlegt að halda þessu máli vakandi, þó að ég eigi ekki von á, að þessi brtt. mín verði samþ. Ég flutti við afgreiðslu fjárlaga í fyrra brtt. shlj. þessari, og var hún þá felld. Ég er sannfærð um, að menn gera sér ekki almennt grein fyrir því, hve nauðsynlegt það er, að til séu afbrotaskýrslur í þeirri mynd, sem nú orðið þykir sjálfsagt í nútíma menningarþjóðfélagi. Þar þykja slíkar skýrslur algerlega nauðsynlegur grundvöllur þess, að hægt sé að móta skynsamlega stefnu á sviði refsiréttar og refsinga og þar með í fangelsismálum. Slíkar skýrslur gefa vísbendingu um nauðsyn á aðgerðum einnig á öðrum sviðum, og á ég þar sérstaklega við aðgerðir til þess að girða fyrir afbrot eða afstýra afbrotum.
Fyrir Alþ. liggur nú frv. um fangelsisbyggingar. Það frv. virðist vera niðurstaða af endurskoðun eldri laga um fangelsishyggingar. En þó að nýjar byggingar og aukið húsrými geti skapað aðstöðu til endurbóta í innra starfi þessara stofnana, þá fjallar þetta frv. í rauninni ekki um það og kannske ekki eðlilegt heldur, að það sé í frv., sem miðast aðallega við framkvæmdir.
Það tæpt ár, sem ég gegndi starfi dómsmrh., kom mjög til umr. í rn. einmitt þetta að taka upp gerð afbrotaskýrslna í nútímaformi. Ármann Snævarr prófessor, sem er formaður hegningarlaganefndarinnar hafði samið stutta álitsgerð um þetta efni og sett þar fram hugmyndir um, hvernig staðið skyldi að þessu máli. Var þetta rætt í rn. oftar en einu sinni, bæði við hann og einnig við hagstofustjóra, því að það mundi að sjálfsögðu verða í verkahring skýrsluvéla að vinna þetta verk, þegar búið væri að koma því af stað.
Ég vil láta þess aðeins getið, að þegar tilteknar eru þarna 500 þús. kr., má líta á það nánast sem stofnkostnað, ef svo mætti að orði komast, þ.e.a.s. kostnað við að hrinda þessu máli af stað, hrinda slíkri skýrslugerð af stað, en árlegur kostnaður við framhaldið yrði að sjálfsögðu langtum minni.
Það var svo vorið 1970 í till. frá dómsmrn. í sambandi við undirbúning fjárl. fyrir árið 1971 einn liður í till. rn. einmitt um þetta efni, gerð afbrotaskýrslna, og var þá þessi sama upphæð, sem ég að vísu hef ekki hækkað, þó að gera megi ráð fyrir með þeim auka tilkostnaði, sem nú er orðinn á öllum sviðum, að þurft hefði að hækka þessa upphæð eitthvað. En þegar fjárlagafrv, var svo lagt fram haustið 1971 af nýju stjórninni, var þessi póstur hvergi finnanlegur. Ég flutti hins vegar við afgreiðslu fjárl. þá till. um, að þetta yrði tekið inn, og hún var felld, eins og áður sagði. Ég hef ástæðu til að ætla, að frá dómsmrn. hafi nú s.l. vor aftur komið till. um að taka þennan lið inn í fjárlagafrv., en eins og menn sjá, hefur það ekki orðið, en sú vitneskja, sem ég tel, að sé á rökum reist, að till. hafi komið frá dómsmrn., gefið vonir um, að hæstv, dómsmrh. vildi styðja þessa till. nú við fjárlagaafgreiðsluna.
Ég sé ekki ástæðu til að fara fleiri orðum um bessa till. Ég vitna til þess, sem ég sagði um þetta mál við fjárlagaumr. í fyrra, ef einhver kynni þá eftir því að muna, en vil aðeins að lokum varðandi þessa till. leggja ítrekaða áherzlu á það, sem ég er sannfærð um, að menn gera sér ekki almennt grein fyrir því, hve mikilvægt það er, að þetta mál komist í framkvæmd. Það hefur verið töluvert rætt og ritað um fangelsismál upp á síðkastið. En það er eins og þeir, sem hæst hafa látið í þeim efnum, hafi ekki viljað gera sér grein fyrir því eða ekki gert sér grein fyrir því, á hvaða grundvelli þarf að byggja, ef við ætlum að ná tilætluðum árangri og endurbótum í okkar fangelsismálum. Það er ekki nóg að byggja hús. Það eru aðrir hlutir, sem þarf að byggja að og það kannske enn þá meira en sjálfum byggingunum.
Þá skal ég víkja að annarri brtt., sem ég flyt. Hún er á þskj. 258 og er brtt. við brtt. fjvn. á þskj. 217. 39. lið, þ.e.a.s. síðasta tölulið í brtt. á því þskj., c-undirlið, þar sem eru nýir liðir, en 14. liður undir c er um það, að heimilt sé að greiða allt að 10 millj. kr. á árinu 1973 í framlög til byggingar dagvistunarheimila, barna- og elliheimila, ef lög um stuðning ríkisins við slíkar framkvæmdir verða sett á árinu og reglugerð gefin út. Ég hef leyft mér að flytja þá brtt. við þessa till., að í stað orðanna ,.allt að 10 millj. kr.“ komi: „allt að 20 millj. kr.“ Ég verð að segja eftir allt það, sem sagt hefur verið um nauðsyn á þessum mjög svo þörfu stofnunum, og eftir að frv. hefur nú verið lagt fram og er til meðferðar hér í þinginu, þá sýnist mér, að það væri engin ofrausn að ætla 20 millj. kr. til þessara hluta. Það er rétt líka að undirstrika það, að þetta er einungis heimild, og það er þá á valdi ríkisstj. að takmarka þetta, ef fjárhagsafkoman sýnist ætla að verða mjög bág. En í þessu sambandi vil ég benda á það, að Reykjavíkurborg, sem hefur staðið mjög myndarlega að byggingu slíkra stofnana, þótt mikið vanti á, að þörfinni sé enn þá fullnægt, áætlar á fjárhagsáætlun fyrir næsta ár 66 millj. kr. til þess að byggja fyrir dagvistunarheimili. Þá sýnist, að það væri ekki ofrausn að ætla hér á heimildagr. 20 millj. til þessara þörfu framkvæmda, og ég á von á því, að brtt. mín fái stuðning einhverra þeirra, sem hafa haft stóru orðin um nauðsynina á slíkum framkvæmdum.
Í þessum 14. tölulið undir c er í síðari mgr. það orðað, að ef þessi heimild verði ekki notuð, þá verði viðkomandi aðilum heimilt að hefja framkvæmdir og stofna til greiðsluskyldu ríkissjóðs á árinu 1974, enda fari, eins og þar stendur, undirbúningur fram í samráði við viðkomandi rn., fjárhags- og hagsýslustofnunina og undirnefnd fjvn. Það eru ekki fáir aðilar, sem undir þarf að sækja með þetta, en vonandi tekst í meðförum þingsins að gera einfaldari þá leið, sem þarf að ganga í gegnum, áður en aðilar, sem eru yfirleitt eingöngu sveitarfélög, geta ráðizt í þessar byggingar. Ég hlýt að láta í ljós ánægju yfir því, að þarna er þó gert ráð fyrir þessari heimild með þessari viðbót, þ.e.a.s. hvernig fara skuli með, ef heimildin verður ekki notuð.
Herra forseti. Ég sé svo ekki ástæðu til þess að hafa fleiri orð um þessar brtt., sem ég hef nú mælt fyrir.