21.12.1972
Efri deild: 42. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1711 í B-deild Alþingistíðinda. (1285)
137. mál, kaupgreiðsluvísitala
Menntmrh. (Magnús T. Ólafsson):
Herra forseti. Frv það til l. um ákvörðun kaupgreiðsluvísitölu fyrir tímabilið 1. jan. til 28. febr. 1973, sem nú kemur fyrir hv. þd., er flutt í því skyni að gera ótvírætt, hversu fara skuli með ákvörðun kaupgreiðsluvísitölunnar á tímabilinu, sem líður frá áramótum, þegar gildistíma ákvæða brbl. um tímabundnar efnahagsráðstafanir lýkur og til loka febrúar, þegar nýtt reglulegt vísitölutímabil hefst. Ýmsir telja að vísu, að ekki eigi að vera teljandi óvissa um þetta efni, en aðrir, svo sem Hagstofa Íslands og aðilar vinnumarkaðarins, hafa látið í ljós ugg um, að svo sé, og borið fram eindregna ósk um, að fyrir það sé girt með lagasetningu, að upp komi deildar meiningar um meðferð málsins af hálfu kauplagsnefndar.
Í samþykkt miðstjórnar Alþýðusambands Íslands frá 20. þ. m. segir, með leyfi hæstv. forseta:
„Miðstjórn samþykkir fyrir sitt leyti, að kauplagsnefnd verði gert rétt og skylt að ákveða kaupgjaldsvísitölu fyrir tímabilið 1. jan. til 1. marz 1973 í samræmi við brbl. frá í sumar og á grundvelli gildandi kjarasamninga og starfsvenja kauplagsnefndar. Enn fremur verði n. gert heimilt að taka tillit til, hvort eitt vísitölustig í búvöruverði verði greitt niður áfram eða ekki.“
Þá segir svo í bréfi Vinnuveitendasambands Íslands til hæstv. forsrh., dags. sama dag, eftir að þar hefur verið fjallað um efnisatriði, einnig með leyfi hæstv. forseta:
„Án nýrrar lagasetningar mundi skapast óviðunandi ástand á vinnumarkaðinum og ástand, sem kynni að hafa ófyrirséðar afleiðingar. Við leyfum oss að undirstrika nauðsyn þess, að framangreind lagasetning taki gildi um n.k. áramót.“
Þetta var úr bréfi Vinnuveitendasambands Íslands. Í samræmi við þessar viljayfirlýsingar aðila vinnumarkaðarins er því frv. þetta borið fram. Í aths. er rakið efni þess. Minnt er á, að eins og kunnugt er var efni l. um tímabundnar efnahagsráðstafanir borið undir sérstaka ráðstefnu Alþýðusambands Íslands, og varð niðurstaða ráðstefnunnar sú, að hún lét þessa lagasetningu óátalda. Einn þáttur þessara ráðstafana var sá, að launþegar féllu frá 2.5 kaupgreiðsluvísitölustiga bótum til áramóta gegn því, að ríkissjóður annars vegar greiddi niður vöruverð og hækkaði fjölskyldubætur, sem nam þrem kaupgreiðsluvísitölustigum, fyrr en bætur hefðu komið samkv. samningum, og var þetta metið sem ígildi 1.5 kaupgreiðsluvísitölustiga á tímanum fram til áramóta, en rynni að sjálfsögðu út þá, og hins vegar, að ríkissjóður greiddi niður frá 1. sept. til áramóta þá hækkun á búvöruverði haustið 1972, sem ella hefði ekki verið bætt og metin var sem eitt kaupgreiðsluvísitölustig. Bæði þessi atriði renna þannig út við lok ársins. Hér er þó ráð fyrir því gert, að ef ríkisstj. tryggir, að ekki verði hækkun á útsöluverði búvara mánuðina jan. og febr., og vegna lækkunar niðurgreiðslna, sem svarar ofangreindu einu kaupgreiðsluvísitölustigi, sé kauplagsnefnd heimilt eftir mati á öllum aðstæðum að lækka kaupgreiðsluvísitöluna sérstaklega, allt að einu stigi, á tímabilinu frá 1. jan. til 28. febr., enda hefðu launþegar ekki fengið slíka hækkun bætta fyrr en 1. marz 1973 samkv. ákvæðum kjarasamninga.
Í þessu sambandi er rétt að rifja upp kafla í orðsendingu ríkisstj. til ráðstefnu Alþýðusambands Íslands í sumar. Þar segir í 3. lið, með leyfi hæstv. forseta:
„Til skamms tíma litið, t.d. fram til áramótanna næstu, eða tímabilið, sem bráðabirgðaráðstöfunum væri ætlað að standa, hljóta hagsmunir launþega einnig að teljast vel tryggðir, þótt þeir féllu að formi til frá 2.5 K-stiga vísitölubótum fram til áramóta. Þannig má benda á, að launþegar njóta samkv. þessum hugmyndum niðurgreiðsluráðstafana, sem svara 3 K-stigum í 71/2 viku, þ.e. frá 10. júlí n.k., á tíma, sem þeir hefðu einskis notið samkv. gildandi reglum. Þetta atriði mætti meta sem 1.5 stig miðað við fjögurra mánaða tímabilið frá 1. sept. til áramóta. Ef komið verður í veg fyrir hækkun landbúnaðarafurða frá 1. sept. n.k. til áramóta, er það væntanlega ígildi rúmlega eins K-stigs fyrir launþega, — stigs, sem þeir hefðu ekki fengið bætt samkv. gildandi reglum um greiðslu verðlagsuppbótar á laun. Af þessu má ráða, að ef ráðstafanir þessar verða framkvæmdar, er það launþegum sízt í óhag á því tímabili, sem um ræðir, að falla frá allt að 2.5 K-stiga vísitölubótum.“
Eins og af þessu má sjá, tókst ríkisstj. ekki á hendur nema til áramóta að greiða niður vísitölustig það, sem ella hefði verið óbætt til launþega. Því virðist eðlilegt, að til þess sé tekið tillit nú við áramótin, verði niðurgreiðslu þess haldið áfram. Rétt þykir að vísa málinu til kauplagsnefndar til meðferðar, því að þetta frv. felur einmitt í sér afturhvarf til þess, að hún taki upp á ný meðferð kaupgjaldsvísitölu eftir reglum sínum og venjum.
Í 2. gr. frv. er lagt til, að ákvæði síðari mgr. 8. gr. brbl. um tímabundnar efnahagsráðstafanir frá 11. júlí 1972 verði fellt niður, en þar var ákveðið að fresta samningsbundnum frádrætti frá kaupgreiðsluvísitölu vegna hækkunar á launalið verðlagsgrundvallar búvöru haustið 1972 til 1. marz 1973. Þessi frestun var fyrst og fremst við það miðuð, að 1. marz 1973 væri næsti gildistökudagur nýrrar kaupgreiðsluvísitölu eftir 1. des. 1972 samkv. ákvæðum kjarasamninga. Með þessu frv. er lagt til, að ný kaupgreiðsluvísitala verði reiknuð til 1. jan. 1973, og er því eðlilegt, að þetta ákvæði brbl. falli niður og ofangreindur frádráttur komi til framkvæmda um áramót, eins og til er lagt í 1. gr. frv.
Ég vil enn á ný leggja á það áherzlu, að með þessu frv. er ekki verið að ákveða kaupgjald, heldur að opna skýlausa leið fyrir kauplagsnefnd til að fjalla um málið með þeirri aðferð, sem hún tíðkar. Eins og kunnugt er, byggjast ákvarðanir kauplagsnefndar á verðmælingum, sem framkvæmdar eru með reglulegu millibili. Vegna þess að gildistími brbl. og mót vísitölutímabila falla ekki saman, hefur kauplagsnefnd ekki að þessu sinni stuðning í starfi sínu af slíkri verðmælingu. Frv. gefur henni heimild til að taka þess í stað mið af ríkjandi aðstæðum nú um áramótin.
Forustumenn stjórnarandstöðuflokkanna hafa tekið vel tilmælum ríkisstj. um að gera sitt til þess, að þetta mál hljóti greiðan gang gegnum deildir þingsins. Vil ég þakka þær undirtektir og láta í ljós von um, að hv. d. hraði afgreiðslu frv. eftir föngum.
Ég vil mælast til þess að lokum, herra forseti, að frv. verði að þessari umr. lokinni vísað til 2. umr. og hv. fjh: og viðskn.