01.03.1973
Neðri deild: 59. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 2253 í B-deild Alþingistíðinda. (1766)
169. mál, heilbrigðisþjónusta
Heilbr.- og trmrh. (Magnús Kjartansson) :
Herra forseti. Ég vil þakka öllum þeim, sem hér hafa tekið til máls, fyrir ákaflega jákvæðar undirtektir undir þetta frv. Ég hygg, að ég fari þar rétt með, að allir ræðumenn hafi lýst stuðningi við meginstefnu frv, og að aths. þeirra hafi einvörðungu verið um einstök framkvæmdaatriði. Ég tel skipta ákaflega miklu máli að fá svona jákvæðar undirtektir þm. úr öllum flokkum og héruðum landsins, og ég tel það mjög mikla tryggingu fyrir því, að unnt verði að fá þetta frv. afgreitt á þessu þingi, þótt hér sé um ákaflega umfangsmikið mál að ræða. Ég tel það skipta ákaflega miklu máli, því að það mun taka langan tíma að koma þessari nýju skipun í framkvæmd og verður kostnaðarsamt, því að huga þarf að mörgu öðru en skipulaginu, sem í frv. felst.
Hv. þm. Ingólfur Jónsson er nú því miður horfinn héðan, en hann vék sérstaklega að Suðurlandi, og m. a. var hann með till. um það, að í Víkurumdæmi skyldu vera þrír læknar, þ. e. a. s. heilsugæzlustöð II yrði í Vík og síðan einn læknir í Kirkjubæjarklaustri. Í því sambandi er vert að benda á það, að í Víkurumdæmi öllu eru aðeins milli 1700 og 1800 manns, þannig að ef þarna væru þrír læknar, yrði það í algeru ósamræmi við læknaskipunina að öðru leyti, því að það mun að jafnaði vera reiknað með svo sem 1000 manns á hvern lækni. Slík breyting yrði því alger röskun á þessu kerfi.
Hv. þm. Ingólfur Jónsson talaði um, að það væri viðkvæmnismál fyrir marga aðila á Suðurlandi, að læknir væri tekinn af þeim, eins og hann komst að orði. Ég held, að þetta sjónarmið sé algerlega rangt. Hér er ekki um það að ræða að taka lækni af einum eða neinum, heldur er verið að koma á algerlega nýrri skipan, nýju skipulagi, sem á að geta veitt miklu fullkomnari þjónustu en nú er um að ræða, þar sem eru einstakir læknar með sína sjúkrastofu og þau takmörkuðu tæki, sem þeir hafa, og geta því að sjálfsögðu aðeins veitt mjög takmarkaða þjónustu. En sú þjónusta, sem á að vera á heilsugæzlustöð, og um er fjallað í 22. gr. frv., á að vera ákaflega umfangsmikil. Það er almenn læknisþjónusta, vaktþjónusta og vitjanir til sjúklinga, lækningarannsóknir, sérfræðileg læknisþjónusta og tannlækningar, heilsuvernd, svo sem mæðravernd, ungbarna- og smábarnavernd, heimahjúkrun, skólaeftirlit, íþróttaeftirlit, atvinnusjúkdómaeftirlit, berklavarnir, kynsjúkdómavarnir, geðvernd og áfengisvarnir, félagsleg aðstoð, hópskoðanir og skipulögð sjúkdómaleit. Að sjálfsögðu er þess ekki nokkur kostur að koma við heilsugæzlu af þessu tagi með því að halda þeirri einmenningsskipan, sem verið hefur að undanförnu, ekki heldur á Suðurlandi, þar sem ekki hefur verið tilfinnanlegur læknaskortur. Þarna er því um að ræða, hvort menn vilja á það fallast, að tekið verði upp nýtt skipulag. Með því tel ég ekki, að verið sé að taka lækni af einum eða neinum, heldur verið að veita aukna þjónustu einnig þeim stöðum, þar sem læknar hafa haft aðsetur á.
Það hafa ýmsir minnzt á, að þau læknishéruð, sem þarna er um að ræða, séu ákaflega víðáttumikil, sérstaklega tvö þeirra, Suður- og Vesturlandshérað og einnig Norðurlandshérað. Í frv., eins og það var lagt fyrir á síðasta þingi, var gert ráð fyrir 8 héraðslæknum, og þá kom fram gagnrýni um það, hvort þetta væru ekki fullmargir héraðslæknar, því að þarna er fyrst og fremst verið að hugsa um héraðslækna sem embættislækna, menn, sem skipuleggi heilbrigðisstarfsemi hver í sínu umdæmi og taki þannig að sér verkefni, sem að undanförnu hafa verið hjá landlækni, í rauninni hjá einum manni fyrir landið allt, vegna þess að þeir héraðslæknar, sem verið hafa, hafa ekki haft neinn tíma til að sinna verkefnum af þessu tagi. Eftir þessa gagnrýni fannst okkur, að það væri kannske raunsærra að hafa þessa embættislækna færri á þessu stigi, en miða þá að því, að hægt yrði að fjölga þeim síðar.
Það er alveg ljóst, að t. d. Suður- og Vesturlandshérað er ákaflega víðáttumikið. En í sambandi við það þarf sá læknir aðsetur, hvort sem það er í Hafnarfirði eða Reykjavík, og ég vil benda á það, að ætlunin er, að einmitt þessir læknar verða ákaflega mikið á ferðalögum. Það liggur í hlutarins eðli, að það verður hluti af þeirra starfi að ferðast um hérað sitt, heimsækja menn, þannig að ég hygg, að það verði meira um það, að þeir heimsæki samverkamenn sína úti í sínum héruðum en að þeir fái heimsóknir til sín.
Hv. þm. Ingvar Gíslason minntist á það réttilega, að það hrekkur sennilega ekki til að búa til skipulag, sem reynt er að hafa myndarlegt í sniðum. Vandinn er sá að fá lækna og aðrar heilbrigðisstéttir til þess að gegna störfum á þessum heilsugæzlustöðvum. Þetta er alveg rétt. Þetta er grundvallaratriði í þessu öllu saman. Ég er alveg sammála hv. þm. um að það verður að taka starfsundirbúning læknastéttarinnar til endurskoðunar og endurmats. Ég hef margsinnis lýst því yfir áður hér á þingi, að ég tel, að það hafi lengi verið mikil nauðsyn og sé orðið ákaflega brýnt að gera heimilislækningar að sérgrein hér í háskólanum og reyna að hefja heimilislækningar til sams konar virðingar og sérfræðingar hafa notið. Raunin hefur orðið sú undanfarna áratugi, að nýir læknar hafa yfirleitt langflestir gerzt sérfræðingar. Hefur orðið ákaflega mikil aukning sérfræðinga á sjúkrahúsunum, en tala heimilislækna hefur staðið í stað, að ég hygg, í 30–40 ár. Þetta bil, sem þarna er á milli almennra lækna og sérfræðinga, verður að brjóta niður, og ég er þeirrar skoðunar, að það kerfi, sem hér er verið að reyna að byggja upp, geti stuðlað að því að brjóta niður þá múra.
Það er gert ráð fyrir, að heilsugæzlustöðvarnar verði, þar sem hægt er, í tengslum við sjúkrahús. Ég er sjálfur þeirrar skoðunar, að hér í Reykjavík þurfi að hafa opnar göngudeildir við sjúkrahúsin öll og koma þannig hinni almennu læknaþjónustu í sem nánust tengsl við sjúkrahúsin og gera bilið milli heimilislækninga og sérfræðilækninga miklu minna en verið hefur. Þetta er einnig viðhorf ungra lækna. Raunin er sú, að ungir læknar hafa býsna mikið aðra afstöðu til þessara mála en læknar höfðu fyrir aðeins nokkrum árum. Ég get bent á það sem dæmi, að nú nýlega, þegar ég var á ferð í Bretlandi, hélt ég þar ráðstefnu heilan dag með félagi ísl. lækna í Bretlandi, — þeir hafa þar félagsskap, — þar sem rætt var um heilbrigðismál á Íslandi. Við ræddum saman heilan dag, og kom í ljós, að hugmyndir þeirra um framtíð heilbrigðisþjónustu á Íslandi voru í ákaflega miklu samræmi við þetta frv. og þeir lýstu ákaflega miklum stuðningi við þá meginhugsun, sem í því felst.
Að öðru leyti hygg ég, að ég fari ekki á þessu stigi út í frekari aths. en hér hafa komið fram. Ræður þm. hafa allar verið ákaflega jákvæðar. Ég vil aðeins leiðrétta misskilning, sem fram kom hjá hv. þm. Stefáni Gunnlaugssyni um það, að læknar hafi önnur réttindi samkv. frv. en aðrar heilbrigðisstéttir. Hann taldi, að þeir, sem væru efstir í kerfinu, nytu fríðinda, sem aðrir nytu ekki. Ég hygg, að hann eigi þarna við 13. gr., sem segir, að héraðslæknar skuli eiga rétt á 6 vikna leyfi annað hvort ár til rannsóknarstarfa og námsferða. Í slíku leyfi skulu þeir halda fullum launum og staðgengill vera launaður úr ríkissjóði. Þeir skulu og eiga rétt á að fá greiddan kostnað vegna ferða og námsdvalar á sama hátt og gildir um ferðir ríkisstarfsmanna erlendis og dvöl þeirra þar. Læknaþing, erlend og innlend, skulu héraðslæknar sækja í samráði við landlækni og þá á kostnað ríkissjóðs. Þetta eru ákvæði, sem eru fyrir í gildandi lögum. Í þessu frv. er hins vegar bætt við þau, það er í 42. gr., tölul. 3, í V. kafla frv., sem hefur að geyma ýmis ákvæði. Þar er fjallað um hin ýmsu stéttasamtök heilbrigðisstarfsmanna, og segir í 42. gr., tölul. 3: „Ákvæði 13. gr.,“ þeirrar gr., sem ég var að lesa, „skulu, eftir því sem við getur átt, einnig taka til þeirra starfsmanna, sem um ræðir í þessari gr.“ Þannig er ætlazt til, að þessi réttur, sem þarna er talað um, geti náð til allra heilbrigðisstétta.
Að öðru leyti ítreka ég þakkir mínar til hv. þm. og vona, að hv. heilbr.- og trn. sjái sér fært að ljúka sínum umfangsmiklu störfum svo tímanlega, að Ed. fái ráðrúm til þess að afgreiða frv., áður en þessu þingi lýkur. Að sjálfsögðu verður heilbr.- og trmrn. reiðubúið til að leggja fram hvers konar gögn í því sambandi.