14.12.1973
Efri deild: 36. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 1426 í B-deild Alþingistíðinda. (1233)

162. mál, ríkisábyrgð á launum við gjaldþrot

Félmrh. (Björn Jónsson):

Herra forseti. Í málefnasamningi ríkisstjórnarflokkanna er að því vikið, að sett yrði löggjöf, sem tryggi launafólki greiðslu vinnulauna þrátt fyrir gjaldþrot atvinnurekenda, en löggjöf, sem gengur í þessa átt, hefur fyrir alllöngu verið sett um flest Norðurlönd. Rök fyrir slíkri löggjöf eru svo augljós að mínu viti, að ekki þarf þar ýkjamörg orð um að hafa. Í velferðarþjóðfélagi þykir óhæfa, að verkafólk verði fyrir meira eða minna fjárhagstjóni, ef fyrirtæki verður gjaldþrota af ástæðum, sem verkafólkið fær engu um ráðið og á engan þátt í að skapa. Í samræmi við þetta hefur félmrn. látið semja það frv., sem hér liggur fyrir og er ætlað að tryggja vinnulaun í gjaldþrotatilfellum með ábyrgð ríkissjóðs, að fullnægðum þeim skilyrðum, sem eðlilegt hefur þótt að setja og frv. gerir ráð fyrir.

Við samningu frv. hefur verið stuðst við löggjöf um ríkisábyrgð á launum, sem sett var í Svíþjóð 1970 og gekk þar í gildi 1971, og enn fremur hefur verið stuðst við dönsk lög um sama efni frá 1972 og uppkast að frv. til slíkra l. í Noregi. Sænsku l. taka eingöngu til gjaldþrotatilvika og greiðir ríkið kostnað við framkvæmd l., en það fær síðan kostnaðinn endurgreiddan úr sérstökum sjóði, sem fær tekjur sínar af sérstökum skatti, sem á atvinnurekendur er lagður í þessu sambandi. Í Danmörku gilda þær reglur, að tryggingasjóður launþega ábyrgist réttar kröfur launþega við gjaldþrot, en einnig er sannað þykir, að atvinnurekandi geti ekki greitt kröfurnar, þótt hann sé ekki tekinn til gjaldþrotaskipta. Í norsku drögunum að samsvarandi löggjöf er gert ráð fyrir ríkisábyrgð á launakröfum við gjaldþrot með sérstökum viðbótarskatti til almannatrygginga frá atvinnurekendum til að standa undir þeim kostnaði, sem af því leiðir.

Í því frv., sem hér liggur fyrir, er farið að hætti Svía að því leyti, að ríkisábyrgð nær aðeins til þeirra vinnulauna, sem forgangsréttur fylgir skv. l. um skipti á dánarbúum og félagsbúum o. fl., og til bóta vegna riftunar á vinnusamningi eða uppsagnar á vinnusamningi svo og orlofsgreiðslu.

Ábyrgðin tekur skv. 3. gr. frv. einungis til kröfu, sem lýst hefur verið lögformlega við gjaldþrotaskipti. Þetta gildir þó ekki um bú, sem reynast eignalaus og innköllun því ekki gefin út.

Frv. gerir ráð fyrir, að félmrn. inni af hendi greiðslur þær, sem ríkissjóði ber að greiða skv. því, ef að lögum verður, en eigi má sú greiðsla fara fram, fyrr en úrskurður um gjaldþrotaskipti hefur gengið, og eigi heldur fyrr en krafan er komin í gjalddaga.

Við samningu þessa frv. hefur verið haft í huga að einfalda framkvæmdina, eftir því sem frekast er kostur, þannig að ákvæði þess leiddu ekki til óþarfaskriffinnsku. Hefur því m. a. ekki verið horfið að því ráði að leggja sérstakan skatt á atvinnurekendur, svo sem gert er í Svíþjóð og í Danmörku. Þykir réttara að fara þá leið að taka tillit til þeirra útgjalda, sem af samþykkt frv. mundi leiða, í annarri skattgreiðslu atvinnurekenda, sem í ríkissjóð rennur. Hér er tæpast um mjög miklar upphæðir skatta að ræða. Má í því sambandi geta þess, að á þingi Norðurlandaráðs 1971 var lagt til, að fjár yrði aflað í þessu skyni með launaskatti, sem talið var þá, að hæfilega yrði metinn um 0,5%0. Virðist því ekki fjarri lagi að hækka samsvarandi núv. launaskatt eða þann, sem ákveðinn yrði án tillits til ákvæða þessa frv., meðan reynsla fengist af því, hvaða upphæðir geti hér orðið um að ræða. En útgjöld þau er auðvitað harla erfitt að áætla af nákvæmni, þar sem fjöldi gjaldþrota hlýtur jafnan að fylgja að mestu árferði hjá atvinnuvegum þjóðarinnar.

Herra forseti. Um frekari skýringar á einstökum frv.- greinum leyfi ég mér að vísa til ítarlegrar grg., sem frv. fylgir, en vil að lokum segja það, að með frv. er komið til móts við mjög ákveðnar kröfur verkalýðssamtakanna, sem fram hafa verið settar um árabil. Hugsanlegt er, að launþegasamtökunum þyki sem frv.-ákvæðin séu í þrengsta lagi, og rétt er það, að hér er gætilega af stað farið, þannig að síðar gætu einstök atriði staðið til bóta, að fenginni nauðsynlegri reynslu.

Ég vil svo leyfa mér að leggja til, að frv. verði að þessari umr. lokinni vísað til 2. umr. og hv. félmn.