30.10.1973
Sameinað þing: 10. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 238 í B-deild Alþingistíðinda. (188)
Umræður utan dagskrár
Matthías Bjarnason:
Herra forseti. Ég hef áhuga á því að gera nokkuð að umræðuefni það ástand, sem hefur verið ríkjandi nú um alllangt skeið í málefnum Rafmagnsveitna ríkisins á svonefndu Mjólkársvæði, en 22. sept. slitnaði sæstrengur yfir Dýrafjörð, og hefur ekki verið hægt að flytja raforku frá Mjólkárvirkjun til norðurhluta Vestfjarða, sem er mannflesti hluti Vestfjarða. Á morgun er liðinn jafnlangur tími og syndaflóðið stóð, eða 40 dagar og 40 nætur, frá því að þessi bilun átti sér stað. Það hefur verið mikið spurt um það á Vestfjörðum, hvernig á því standi, að ekki sé hægt að fá gert við jafneinfalda bilun og þarna hefur átt sér stað. Ég sé í Þjóðviljanum í morgun haft eftir rafveitustjóra rafmagnsveitnanna á þessu svæði, að viðgerðin hafi ekki getað hafist fyrr en nú, vegna þess að við eigum enga menn hér á landi til að gera við slíkar bilanir og þurfum undir danska að sækja með það. Og Danir hafa ekki getað séð okkur fyrir nema 4 mönnum og þeir hafa verið að gera við rafmagnsstrenginn til Vestmannaeyja og strenginn yfir Elliðavog í Reykjavík, sagði rafmagnsveitustjóri.
Það eru æðimargir rafmagnssæstrengir á Íslandi, og mér finnst furðulegt, ef rétt er, að enginn Íslendingur skuli geta gert við rafmagnssæstreng og við þurfum að vera háðir Dönum í því efni. Við vorum að vísu mjög háðir Dönum æðilengi, og Danir eru drengir góðir, eins og allir vita, en ég hygg, að við íslendingar getum ekki rekið jafnumfangsmikla starfsemi og Rafmagnsveitur ríkisins eru og aðrar rafmagnsveitur í landinu, ef enginn Íslendingur kann að gera við sæstreng.
Nú veit ég það með vissu, að núv. hæstv. raforkuráðh. er allra manna líklegastur til þess að hvetja menn til mennta, og ég vil nú mjög eindregið mælast til þess við hann, að hann beiti sér fyrir því og það snarlega, að einhverjum Íslendingum sé gefinn kostur á að læra að gera við rafmagnssæstrengi, svo að við þyrftum ekki að sækja viðgerðarmenn lengur til annarra þjóða, jafnvel þótt það sé til frændþjóða vorra. Ég er sannfærður um, að ef bilun hefði orðið hér á Suðurlandi, hefði verið brugðið fljótlega við. Ég minnist þess, að þegar rafmagnsstrengurinn slitnaði frá Búrfelli, þá brá hæstv. iðnrh. mjög fljótt við og krafðist rannsóknar á þeim atburði, og var þá lagt á það höfuðkapp að ljúka þeirri viðgerð á mjög skömmum tíma. Nú vil ég vænta þess, að sami hæstv. iðnrh. láti nú rannsaka, hvernig á því standi, að það er látið eins og vindur um eyru þjóta, þegar rafmagn rofnar til mikilvægra framleiðslustaða, og ekkert gert fyrr en liðnir eru um 35–36 dagar frá því, að bilun átti sér stað, að viðgerð á að hefjast.
Ég vil vænta þess, að hæstv. ráðh. láti rannsaka þetta, og ef á daginn kemur, sem er auðvitað fyllsta ástæða til að ætla, að hér sé um vítavert kæruleysi og sinnuleysi að ræða, þá á sannarlega að lesa almennilega yfir þeim mönnum, sem þar eiga sök á, því að ekki verður þolað, að landsbyggðin sé sett út í horn. Þarna er verið að skapa verðmæti fyrir þjóðarbúið, það eru vafalaust orðnir stórskaðar fyrir heimili á þessu svæði, og það hafa vafalaust skemmst mótorar í mörgum rafmagnstækjum á þessu svæði, það hefur haft varanlega truflun á framleiðslu, bæði frystihúsanna á öllu þessu svæði og rækjuverksmiðjanna. Þau hafa verið háð því, að rafmagn hefur verið skammtað langtímum saman, sérstaklega þó yfir toppálagstímann á hverjum degi, og hefur framleiðslan minnkað þess vegna. Það eru ákveðnar afurðir, sem hafa orðið fyrir skemmdum, og hér er því um mjög alvarlega hluti að ræða. Þar við bætist, að þetta er ekki fyrsti atburðurinn, sem á sér stað á þessu svæði, því að á s. l. ári bilaði háspennulínan milli Önundarfjarðar og Súgandafjarðar, og það var þó á landi og þurfti ekki að sækja Dani til að gera við þann streng, því að það eru þó landsmenn, sem geta gert við á landi, og sú bilun stóð um það bil þrjár vikur. Á s. l. ári bilaði rafmagnslína við Bíldudal til alls suðursvæðisins, og hún var biluð frá 8.–21. jan., svo að þetta er ekki það eina, sem átt hefur sér stað og sýnir sinnuleysi stjórnar Rafmagnsveitna ríkisins.
Þar við bætist, að nú hefur orðið að keyra með fullu álagi þær litlu vatnsvirkjanir, sem eru við Ísafjörð, og þar er gengið mjög á vetrarforðann, sem getur haft mjög háskalegar afleiðingar. Ef auð jörð frýs, er lítið rennsli í vötnin, og því eru Ísfirðingar og þeir, sem eru á orkusvæði. Rafmagnsveitu Ísafjarðar, orðnir uggandi um þessi mál.
Eitt er svo eftir. Það hlýtur að vera léleg afkoma á Rafmagnsveitum ríkisins, þegar þær geta ekki selt framleiðslu sína í hálfan annan mánuð. Það hlýtur líka að hafa háskalegar afleiðingar.
Nú skal ég ekki hafa þessi orð miklu fleiri. Ég vil aðeins spyrja hæstv. iðnrh. að því, því að ég geri ekki ráð fyrir því, að ráðh. hafi í smáatriðum svör við því, sem ég hef verið að gera hér að umræðuefni, en ég vil aðeins spyrja hann að því, hvort hann vilji heita sér fyrir því að rannsaka, hvernig á þessu stendur, og jafnframt að beita sér fyrir því, að slíkt sem þetta komi ekki fyrir aftur og það verði tæknimenn fyrir hendi til þess að gera við bilanir sem þessar og verði ekki í framtíðinni reynt að komast hjá því að gera við slíkar bilanir sem þessar vegna þess, að þeir fjórir menn, sem hafa fengist erlendis frá, hafi verið við önnur störf. Ég hygg, að strengurinn yfir Elliðavoginn hefði frekar mátt bíða, þar sem ekki á að tengja hann fyrr en í vor, heldur en hafa bæði heimili og framleiðslutæki á Vestfjörðum rafmagnslaus eða rafmagnslítil næstum í hálfan annan mánuð, eins og kemur til með að verða.