20.03.1974
Neðri deild: 87. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 3004 í B-deild Alþingistíðinda. (2682)
259. mál, skattkerfisbreyting
Ingólfur Jónsson:
Herra forseti. Það vekur vitanlega athygli, að hæstv. ríkisstj. og hv. stjórnarliðar taka þann kostinn að tala ekki í þessu máli. Hæstv, fjmrh. flutti hér áðan örstutta ræðu og gerði nokkra grein fyrir því, hvers vegna hann hefði látið undan með það að flytja till. um 4% söluskattshækkun. Margir muna eftir því, þegar hæstv, ráðh. birtist á sjónvarpsskerminum og sagði: Annaðhvort verður að samþykkja frv. óbreytt eða menn verða að búa við mín skattalög, — sem flestum þykja nú of þung. Það var vitanlega óbyggilegt af hæstv, ráðherra, að setja hv. Alþingi slíka kosti. Frv., sem ríkisstj. lét semja úti í bæ í sambandi við samningana við verkalýðsfélögin, gat ekki verið þannig úr garði gert, að ekki mætti þar stafkrók breyta, auk þess sem það er algjörlega rangt, þegar því er haldið fram, að það sé í óþökk verkalýðsfélaganna að breyta þessum frv. Verkalýðsfélögin og allir landsmenn fagna því, ef skattkerfisbreytingin getur átt sér stað án þess að leggja á 4 eða 5% söluskattsstigshækkun eða ef hægt er að komast hjá því að auka álögurnar. Skattkerfisbreyt. á að fela það í sér að jafna álögurnar, gera þær léttbærari, en ekki að þyngja þær. Hæstv. ráðh. hafa blekkt verkalýðsforustuna, þegar þeir fengu hana til þess að fallast á 5% söluskattshækkun, og getur enginn láð verkalýðsforustunni, þó að hún hafi ekki haft aðstöðu til að setja sig nægilega vel inn í málið. Hæstv. fjmrh. sagði hér áðan í sinni stuttu ræðu: Það tekur ekki að vera að deila um keisarans skegg. — En hvernig er nú þetta keisarans skegg, sem hæstv, ráðh. var að tala um? Það er eitt söluskattsstig. 800–900 millj. kr. eru orðnar svo litlar í augum hæstv. ráðh., að það tekur ekki að vera að deila um það. Það má þess vegna segja, að ýmislegt sé breytingum undirorpið. Eða getur það verið, að það hafi átt sér stað, síðan samningarnir voru gerðir og ákvörðun tekin um 5% söluskattshækkun, að viðhorfið hafi breyst þannig, að 4% söluskattshækkun muni gera eins mikið í tekjuauka fyrir ríkissjóð, reiknað í dag, eins og 5% áður? Það er athyglisvert, að í desembermánuði var reiknað með, að söluskattsstigið mundi gefa 610 millj. kr. Það er ennfremur athyglisvert, að þegar skrifað er undir kjarasamningana, þá er reiknað með, að söluskattsstigið muni gefa 800 millj. kr. Og það gæti verið, að í dag þætti eðlilegt að reikna með, að söluskattsstigið gæti gefið allt að 900 millj. kr. Þegar kemur fram á vorið, mundi margur hugsa sem svo, að söluskattsstigið gæti gefið 1 milljarð. Ef hæstv. fjmrh. lítur þannig á málið og gerir sér grein fyrir því, að verðbólgan eykur það fjármagn, sem í ríkissjóð rennur, er kannske eðlilegt, að hann sætti sig nú við 4% hækkun, þótt hann hafi talið nauðsynlegt að fá 5% hækkun fyrir hálfum mánuði eða 3 vikum. Verðbólguhjólið snýst hratt, og verðbólgan malar fleiri og fleiri kr. inn í ríkissjóðinn, minnkandi kr. En ég held, að það sé ofmælt eigi að siður, þó að hæstv. ráðherra hafi þetta viðhorf til fjármála og efnahagsmála, að tala um, að það taki ekki að deila um keisarans skegg, þegar um 1 söluskattsstig sé að ræða, hvort sem reiknað er með, að það gefi 800 milljónir eða allt að 1 milljarði á ársgrundvelli.
Hv. 7. þm. Reykv. lýsti því hér áðan, að Alþfl. mundi styðja 4% hækkun á söluskatti, og brýtur það algjörlega í bága við fyrri yfirlýsingar Alþfl.
Hv. 7. þm. Reykv. virtist leggja mikið upp úr því að fá yfirlýsingu hæstv. ríkisstj. um það, að niðurgreiðslur yrðu ekki lækkaðar á þessu ári. Sú yfirlýsing hefur verið gefin. En ég vil benda hv. 7. þm. Reykv. á það og öðrum hv. þm., að þessi spurning til hæstv. ríkisstj. var algerlega óþörf. Hæstv. ríkisstj, getur ekki lækkað niðurgreiðslurnar. Dýrtíðarhjólið snýst nógu hratt, þótt það verði ekki gert. Og það er miklu frekar ástæða til að ætla, að ef efnahagsaðgerðir verði gerðar, gangi þær í þá átt að auka niðurgreiðslurnar til þess að stemma stigu við stöðugt vaxandi verðbólgu. Getur það verið; að hæstv. ríkisstj. hafi blekkt hv. 7. þm. Reykv. til þess að ganga inn á 4% á skökkum forsendum, með skökkum röksemdum? Ég vil ekkert um það segja. Hitt veit ég, að hv. 7. þm. Reykv. og hans flokkur vilja ekki samþykkja óþarflega háan söluskatt, að þeirra áliti. En því miður hafa þeir í þessu tilfelli gengist inn á þetta af mér alveg óskiljanlegum ástæðum, því að hv. 7. þm. Reykv. er það vel að sér í vísitölumálunum og niðurgreiðslumálunum, að það hefði mátt ætla, að hann hefði ekki þurft að spyrja hæstv. ríkisstj., hvort hún ætlaði að minnka niðurgreiðslur, á sama tíma og hæstv. ríkisstj. boðar, að hún ætli að beita sér fyrir efnahagsaðgerðum.
Í hverju skyldu efnahagsaðgerðir vera fólgnar nú, ef þær yrðu gerðar? Að hverju skyldi stefnt? Það getur ekki verið stefnt að öðru en því að draga úr dýrtíðinni, að hægja á snúningi verðbólguhjólsins. En því miður er engin ástæða til þess að ætla, að núv. hæstv. ríkisstj. hafi getu til þess að gera nokkuð af viti í þessu efni. Því miður. Og þess vegna er sú hætta á ferðinni, að dýrtíðin haldi áfram að aukast, ógna atvinnuvegunum, ógna atvinnuöryggi almennings, minnka kaupgetuna og minnka og draga úr þeim lífskjörum, sem almenningur í landinu hefur.
Þetta frv. hefur verið allmikið rætt, en síður en svo, að það sé of mikið. Við sjálfstæðismenn komum með till. við 2. umr. í þessari hv. d. Við lögðum til, að söluskattshækkunin yrði 2% og að dregið yrði úr útgjöldum ríkissjóðs sem næmi 1500 millj. Þetta svaraði næstum til 4 söluskattsstiga. En orsök þess, að við gerðum þetta, var sú staðreynd, að við fluttum jafnframt till. til útgjaldaauka með því að lækka tekjuskattinn meira en gert er ráð fyrir í frv. ríkisstj. og fleiri atriði í okkar till. voru til þess að auka útgjöld ríkissjóðs. Nú er þessu öðruvísi varið. Nú gilda okkar útgjaldatillögur ekki eins mikið og þær áður gerðu, þær eru færri og þær kosta minna. Og það er metið svo og reiknað nákvæmlega út, að 3 söluskattsstig dygðu nú til þess að mæta þeim auknu útgjöldum, sem fylgja skattkerfisbreyt. og þeim till., sem við höfum flutt, ef þær verða samþykktar. Það væri þess vegna nægilegt að samþykkja 3 söluskattsstig. Ekki er ástæða til. að þau séu 4, ef um það er að ræða að bæta ríkissjóði aðeins þá útgjaldaaukningu, sem felst í skattkerfisbreyt. og öðru, sem óhjákvæmilega fylgir því. Það er ofrausn að samþykkja 4%, og það eru nógar álögur á fólkinu í landinu þótt við höldum okkur aðeins við það að ná jöfnuði í því dæmi, sem hér er rætt um.
Hæstv. forsrh. boðaði hér áðan, að hann mundi beita sér fyrir efnahagsaðgerðum og það mundi verða niðurskurður á útgjöldum fjárl. Það er nauðsynlegt að draga úr útgjöldum fjári. Með till. okkar, sem ég áðan lýsti, gerðum við ráð fyrir að draga úr útgjöldum fjárl. til þess að lækka álögur á skattborgurunum. Með því að draga úr útgjöldum fjárl., ætluðumst við til, að söluskattshækkunin yrði aðeins 2%, enda þótt tekjuskatturinn yrði lækkaður frá því, sem er í frv. hæstv. ríkisstj.
Nú er það enginn ágóði og enginn hagnaður, hvorki fyrir skattborgarana né þjóðarbúið, ef dregið væri úr útgjöldum ríkissjóðs á þann veg, að lækka fjármagn til verklegra framkvæmda til þess að auka eyðslu eða rekstrarkostnað í ríkiskerfinu. Það gæti þess vegna skeð, að þegar hæstv. ríkisstj. kemur með sínar till. til þess að draga úr útgjöldum fjárlaga, þá gæti það borið þannig að, að ekki væri möguleiki á því að styðja þá till., því að það er undir stefnunni komið, sem fylgir slíkri tillögugerð, hvort hún kemur að gagni eða ekki. Það gæti verið gagnslítið og óréttmætt að gera till. um lækkun verklegra framkvæmda. Það er ástæða til þess að vekja athygli á því, að verklegar framkvæmdir eru aðeins 1/6 hluti af útgjöldum fjárl. Hitt er kostnaður, og það er kostnaðarhliðin, sem þarf að ráðast á, þegar till. er gerð um niðurfærslu á útgjöldum. Það þarf að vera sparnaðaráform, en ekki það að lækka nauðsynlegar verklegar framkvæmdir, sem eru lækkaðar nú með viku hverri vegna aukinnar dýrtíðar og minnkandi krónu. Það er staðreynd, að verðbólgan hefur stórlækkað fé til verklegra framkvæmda á þessu ári, þótt krónunum verði ekki fækkað frá því, sem ákveðið var, þegar fjárl. voru samin. Ég er ósköp hræddur um, að þegar farið verður að setjast niður fyrir n.k. vor, áður en framkvæmdir eiga að hefjast, uppgötvi menn þá staðreynd, að fjármagn til verklegra framkvæmda er nú á mörgum sviðum lægra og miklu minna en s.l. ár. Ég vek athygli á þessu, og þar sem hæstv. forsrh, hefur boðað niðurskurð á útgjöldum fjárl., vil ég beina því til hans, að hann beiti sér fyrir því, að niðurfærslan verði á þeim sviðum og þeim liðum fjárl., sem koma að gagni og eru í sparnaðarátt, en ekki þar sem síst skyldi vera.
Það hefur verið talað um, að þessi kerfisbreyt. á skattal. sé launþegunum til hagnaðar. En því miður efast ég um, að það sé nema að nokkru leyti og alls ekki til hagnaðar fyrir láglaunafólk eða fyrir stórar fjölskyldur, barnafjölskyldur og þar sem margt er í heimili. Söluskatturinn, 4%, ef hann verður samþykktur, eins og útlit er fyrir, fer inn í verðlagið og hækkar vöruverðið og útgjöld heimilanna stóraukast. Ég er hræddur um, að hjá mörgum heimilum verði útgjöldin meiri en það, sem skattalækkuninni nemur. Og eitt er víst, að fyrir atvinnureksturinn er söluskattshækkunin mjög slæm. Hún er mjög slæm fyrir landbúnaðinn, fyrir iðnaðinn og annan atvinnurekstur, sem þarf að kaupa mikið af vélum, varahlutum og öðrum rekstrarvörum, sem hækka í verði vegna söluskattshækkunarinnar. Ég er hræddur um, að ef ekki verður lengra gengið í niðurfærslum tekjuskatts en boðað er í frv. hæstv. ríkisstj., þá bregði mörgum, þegar þeir fá skattseðilinn í hendur á n.k. vori. Margir búast við því, að tekjuskatturinn lækki verulega, lækki sem um munar. En ef skattþrepin verða samþykkt í því formi, sem þau nú eru, þá eru það meðallaunin, sem komast í hæsta skattstiga, eins og oft hefur verið á minnst. Og ég er hræddur um, að mörgum bregði, þegar skattseðillinn kemur, þegar þeir sjá, að skattarnir — tekjuskatturinn í krónum verður a.m.k. eins hár og hann var í fyrra. En þess ber að geta, að launin, sem á er lagt frá árinu 1973 eru hærri en launin, sem á var lagt á s.l. ári, frá 1972. Skattbyrðin verður mjög þung, beinu skattarnir verða mjög þungir þrátt fyrir þessa breytingu, ef ekki verður samþykkt sú brtt., sem við sjálfstæðismenn stöndum að, um breikkun skattþrepanna.
Ég held, að það sé ekki ástæða til að hafa þessi orð miklu fleiri að svo stöddu. Ríkisstj. virðist ætla að standa fast við þá ákvörðun sína að tala ekki meira í þessu máli hér í hv. d. og gefa ekki fleiri skýringar á málstaðnum. Hæstv. ríkisstj, hlýtur að vera ánægð með það að hafa fengið yfirlýsingu frá hv. formanni Alþfl., hv. 7. þm. Reykv., um það, að Alþfl. hefur fallist á að samþykkja 4% söluskattshækkun. Það er eðlilegt, að menn brosi, þegar talað er um afstöðu Alþfl., vegna þess að hv. Alþfl: menn hafa sagt það fram á síðustu stundu, að það sé ekki þörf á meira en 31/2%. Þess vegna er þessi breyt. á þeirra hugarfari óskiljanleg. Við teljum hins vegar, sjálfstæðismenn, að það sé alls ekki þörf á meiru en 3%, og höfum reiknað það nákvæmlega. Þegar við fluttum till, um 2%, vorum við með útgjaldatill., við vorum með niðurfærslu og till. til hærri útgjalda en nú er gert. Þannig stenst hvort tveggja og er rétt, þær till., sem við fluttum áður, og einnig sú till. um 3% söluskatt, sem við flytjum nú.
Það er enginn vafi á því, að það hefði verið eðlilegasta og besta afgreiðslan á þessu máli, ef hv. Alþ. hefði vísað því til ríkisstj. með áskorun um það, að ríkisstj, tæki upp samninga við alla þingfl. um að semja frv. að nýju og fá út úr því það, sem sanngjarnt er og eðlilegt. Það hefur verið margtekið fram, að það er ekki deilt um skattkerfisbreyt. út af fyrir sig, það virðast allir þingfl. vera sammála um hana, en það hefur verið deilt um, hvort eðlilegt væri að blanda öðrum málum saman við þetta skattafrv., t.d. niðurgreiðslum á landbúnaðarvörum og öðrum óskyldum málum, sem eðlilegt er að taka upp í öðru frv., ef hæstv. ríkisstj. kemur sér saman um að gera efnahagsráðstafanir, sem virðist vera þörf á. Það er enginn vafi á því.
Hæstv. ráðh. hafa látið í það skína, að atvinnuvegirnir séu það illa staddir nú, að þeirra vegna þurfi efnahagsráðstafanir. Eigi að síður þykir hæstv. ríkisstj. og hv. stjórnarliði hæfa að hækka launaskatt, sem kemur þungt niður á atvinnuvegunum. Þetta er ósamræmi og skilningsskortur hjá hæstv. ríkisstj., því að atvinnuvegirnir eru burðarásinn í athafnalífinu, og ef atvinnuvegirnir ganga ekki, fást ekki tekjur í þjóðarbúið. Ef atvinnureksturinn dregst saman, eins og horfur eru á í þessu verðbólguflóði, þá fer atvinnuöryggið og þá versna lífskjörin. Við atkvgr. hér í hv. d., kemur það í ljós, hvort brtt. okkar sjálfstæðismanna, sem er vissulega til bóta, þótt þær gangi ekki eins langt og þær till., sem voru felldar hér við 2. umr., verða samþ., og það kemur í ljós, hvort hæstv. ríkisstj. fær þetta frv. samþykkt með öllum þeim göllum, sem á því eru. Ég tel nauðsynlegt að fella þetta frv., til þess að nýtt frv. og betra verði samið um það mál, sem hér um ræðir.