04.04.1974
Neðri deild: 101. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 3529 í B-deild Alþingistíðinda. (3139)
292. mál, áhrif olíuverðhækkana á hitunarkostnað íbúða
Bjarni Guðnason:
Herra forseti. Það eru einkum þrjú atriði, sem ég ætla að víkja að í máli mínu hér á eftir.
Hið fyrsta er varðandi dreifingu á olíunni eða öllu heldur, á hvern hátt hinni niðurgreiddu olíu skuli komið til skila til neytenda. Ég hygg, að það liggi alveg ljóst fyrir, að hvaða aðferð sem notuð verður, muni verða um nokkra misnotkun að ræða. Það er ekki um það að velja, að ein aðferð sé örugg og önnur ekki. Ég hygg, að menn verði að taka fyrst og fremst til greina í þessu sambandi, hvaða aðferð veldur mestri skriffinnsku og hvaða aðferð minnstri skriffinnsku. Ég er þeirrar skoðunar, að það sé miklu heppilegra að greiða beint niður olíuverðíð, þannig að dreifing til hitunar verði verulega eða að öllu leyti á vegum olíufélaganna. Þetta er langheppilegasta og eðlilegasta leiðin. Að einhver misnotkun geti átt sér stað, liggur alveg í augum uppi. Hins vegar gildir það líka um þá aðferð, sem gert er ráð fyrir í frv., að olíustyrk skuli greiða hverjum framteljanda til skatts og einnig vegna maka og barna, sem eru á framfæri hans og eigi eru sjálfstæðir framteljendur. Eftirlitið á að fela bæjar- og sveitarstjórnum. Að sjálfsögðu kemur þarna líka upp einhver misnotkun. Þegar olía er seld á tvenns konar verði, verða alltaf til einhverjir einstaklingar, sem reyna að ná sér í olíu á lægra verði.. Maður þarf ekki annað en t.d. benda á það, að ef t.d. sveitarstjórnir ættu að annast þetta, er ekki ólíklegt, að olía sé sett á olíudunk til heimilisnotkunar, en það væri hugsanlegt, að einhverjir tækju þá olíu á lága verðinu og settu hana á jeppana sína og traktorana. Eitthvað yrði um slíkt, þannig að einhver misnotkun hlýtur alltaf að eiga sér stað, þegar verið er að greiða niður olíu til hitunar, eins og hér er gert ráð fyrir.
Það, sem ég set einkum fyrir mig með framkvæmdina í frv., er, að þessu fylgir gífurleg skýrslugerð. Sveitarstjórnir þurfa þá að kanna stærð hverrar fjölskyldu, hversu mikil olía sé keypt, og síðan að fara að reikna út endurgreiðslur eftir því til hvers kaupanda olíu. Þetta eru að mínu viti fráleit vinnubrögð, og ég held, að það sé komið nóg af þessum eilífu skýrslugerðum og útreikningum, þannig að ég er þeirrar skoðunar, að þó að engin leið sé örugg í þessu sambandi, þá sé heppilegast að greiða niður strax olíuna, þannig að olíufélögin selji hana á því verði, sem niðurgreiðslan segir til um.
Þá vil ég víkja að öðru atriðinu. Þetta frv. til 1. um ráðstafanir til að draga úr áhrifum olíuverðhækkana á hitunarkostnað íbúða er, eins og menn vita, sprottið af því, að það var lagt til 1% söluskattsstig til þessara hluta, sem samþ. var síðasta dag febrúarmánaðar. Það var loforð hjá hæstv. viðskrh., þegar þetta var samþ., að láta stjórnarandstöðuna hafa áhrif á, hvernig þessu fé yrði ráðstafað. Ég tel mig stjórnarandstæðing í efnahagsmálum, og ég sat í hinni svokölluðu viðlagasjóðsnefnd, sem fjallaði um framhald viðlagasjóðsgjaldsins. Og ég verð að játa, að mér kemur það mjög spánskt fyrir sjónir, að hæstv. viðskrh. stóð ekki við það drengskaparloforð að kalla á mig, þegar þessi atriði voru rædd í rn. Mér virðist, að það hafi verið kallaður bæði fulltrúi frá Sjálfstfl. og Alþfl., en hann hafði ekki hug til þess að láta mig fylgja með. En ég þarf ekki að setja þetta mjög fyrir mig, því að hæstv. viðskrh. lætur semja frv. um sameiningu tveggja stórra ríkis banka án þess að tala eitt aukatekið orð við starfsfólkið, sem skiptir mörgum hundruðum, svo að ég get verið ánægður, þó að hann sjái ekki ástæðu til að ræða við míg. En það er nefnilega eitt, sem ég hef kynnst dálítið í pólitíkinni, að sanngirnin á oft erfitt uppdráttar, meðan menn hafa völdin. Valdið ræður yfir sanngirninni. Nóg um það.
En það er eitt atriði, sem ég hafði til þessara mála að leggja, sem ég hefði talið vert að ræða, þegar þetta frv. var samið. Þetta frv. er frestun á ákveðnum vanda. Það er verið að greiða niður olíuverð til húshitunar, og óvíst er um olíuverðið framvegis. Þess vegna hefði þurft að reyna að ráðast á vandann sjálfan með því, að eitthvað af þessu fé yrði lagt beinlínis til hitaveituframkvæmda í þeim plássum, þar sem verið er að vinna að hitaveituframkvæmdum. Þegar þetta mál kom hér til umr., vakti ég máls á því, að einhver hluti af þessum tekjum, t.d. fjórðungur, sem er í þessu tilfelli 200–250 millj., yrði beinlínis lagður til sveitarfélaganna, sem gætu notað þetta beint í hitaveituframkvæmdir. Þá yrði a.m.k. öðrum þræði reynt að ráðast beint að vandanum, sem um var að ræða. Að vísu hefði þá niðurgreiðslan orðið minni á olíu, en engu að síður hygg ég, að það hefði verið ráðlegt að fara þá leið, að einhver hluti færi beinlínis til framkvæmda. En á það var náttúrlega ekki hlustað, enda fékk ég ekki tækifæri til þess að koma þessu frekar á framfæri.
Ekki skal ég nú hafa frekari orð um þetta, en ég endurtek, að ég er ekki ánægður með þetta frv. og tel bæði heppilegri aðra aðferð, þ.e.a.s. að láta olíufélögin greiða þetta beint niður, heldur en sá háttur, sem hér er gert ráð fyrir, og einnig hefði ég talið, að fjórðungur eða 200 millj. hefðu átt að fara beint til sveitarfélaga, sem eru að vinna að hitaveituframkvæmdum.
Og að lokum þetta: Hæstv. viðskrh. talaði hér fyrir 2–3 dögum um þetta mál drýgindalega og með hótun í röddinni. M.a. var hann að tala um, að stjórnarandstaðan væri að draga þetta mál á langinn o.s.frv. Ég vil bara benda á það, að söluskattsstigið var samþ. 28. febr., en frv. þetta er lagt fram mánuði síðar. Ekki merkilegra en þetta frv. er, hefði mátt vinna það á 2–3 dögum. Þetta hefði getað komið í þingið og verið búið að ganga frá því. En það tók viðskrh. heilan mánuð að semja þetta litla plagg, og hefur hann þannig tafið málið líklega í þrjár vikur og kemur svo hér inn í þingið, talar drýgindalega um, að hér séu ýmsir þm. að tefja málið.