05.09.1974
Efri deild: 17. fundur, 95. löggjafarþing.
Sjá dálk 232 í B-deild Alþingistíðinda. (238)
6. mál, fjáröflun til vegagerðar
Frsm. 2. minni hl. (Jón Árm. Héðinsson):
Herra forseti. Eins og fram hefur komið í nál., varð ekki samkomulag í n. um afgreiðslu málsins. Þó að nm. væru að því leyti til sammála, að nauðsyn bæri til að taka þetta mál til heildaryfirlits og tekjuöflunar, greindi menn á um aðferðir við það. Mun ég nú gera grein fyrir afstöðu okkar Alþfl.-manna.
Með samþykkt á þessu frv. mun almenningur enn verða að taka á sig auknar álögur, er munu nema milli 600 og 700 millj. kr. á næsta ári. Þessar álögur ásamt komandi hækkun á söluskatti nema því um 2500 millj. kr. auk hinna geigvænlegu hækkana, er gengisfellingin sjálf leggur á allan almenning. Með enn einu frv., sem væntanlegt er, ætlar hæstv. ríkisstj. að lögfesta í þremur frv. álögur, er nálgast munu 3 milljarða kr. á ársgrundvelli. Þetta eru svo miklar álögur í einu vetfangi, að ekki verður með nokkurri sanngirni sagt, að hér sé farið að með gát. Miklu fremur er hér ruðst áfram af handahófi og án skipulegrar stefnu um tekjuöflun fyrir ríkissjóð og viss ríkisfyrirtæki.
Það er staðreynd, að gagnvart almenningi hefur gengissig og gengisbreyting nú á s.l. mánuðum hækkað öll erlend aðföng um 50% eða næstum því, og virtist manni sem slíkar álögur væru nógar á almenning, en svo er ekki að sjá, ef dæma má eftir atferli ríkisstj.
Fyrir nær tveimur árum rökstuddi þáv. forsrh. gengisfellinguna í des. með þessum orðum, með leyfi forseta:
„Ég álít, að með þessari aðferð sé rekstrargrundvöllur tryggður fyrir undirstöðuatvinnuvegi þjóðarinnar, atvinnuöryggi tryggt og kaupmáttur launa tryggður.“
Þá gerði þm. Jóhann Hafstein aths. við gengisfellinguna 1972 með þessum orðum:
„Ég fyrir mitt leyti gagnrýni fyrst og fremst þessa gengislækkun vegna þess, hvernig hana hefur borið að. Hana ber nú að í góðæri, meira góðæri en við höfum haft kannske um lengri tíma.“
Þessi orð eiga enn við í dag. Gengislækkunin frá 1972 skapaði óðaverðbólgu. Hefur nú enn verið gripið til gengisfellingar með sömu orðum um, að nauðsynlegt væri að tryggja rekstrargrundvöllinn hjá sjávarútveginum. En þessi frv. ásamt með gengisfellingunni eru að mati undirritaðs hvati að enn meiri verðbólgu og verðrýrnun á sparifé landsmanna. Þetta finnur almenningur, og hefur hann því ekki trú á þessum ráðstöfunum. Afleiðingarnar munu ekki láta á sér standa. Óðaverðbólga mun geisa hér áfram. Undirritaður viðurkennir mikla og aukna þörf hjá Vegasjóði á tryggum tekjum. Það hefur sjóðurinn, en verðbólgan rýrir svo ört það fjármagn, að framkvæmdamagnið verður hvergi nærri eins mikið og ætla mátti við samþykkt vegáætlunar fyrir yfirstandandi tímabil. og það er vandamálið. Það verður því ekki komist hjá því að vega og meta málið allt upp að nýju, og ill nauðsyn knýr Alþ. til þess að fresta ýmsum framkvæmdum í vegáætlun um óákveðinn tíma.
Í þessu máli sem öðrum verða menn að sniða sér stakk eftir efnum. Það er almennt viðurkennt, að bíllinn er ómissandi tæki fyrir nær allar fjölskyldur landsmanna, og viðbótarálögur á rekstur bilsins, er nema mörgum tugum þúsunda, verður að skoða vel. Það eru að mati undirritaðs óverjandi vinnubrögð að hespa frv. í gegn með skyndiafgreiðslu á nefndarfundi, er stóð í um 15 mínútur og tiltölulega litlar upplýsingar voru veittar á. Engar skipulegar athuganir hafa enn farið fram vegna hinna breyttu viðhorfa frá gengisfellingunni, og eru þetta ekki sæmandi vinnubrögð á Alþ. í dag. Þessu mótmæli ég mjög ákveðið.
Upphaflegt frv. um aukna tekjuöflun fyrir Vegasjóð gerði ráð fyrir, að margvísleg smágjöld féllu niður. En nú er horfið að mestu frá þessu, og er það ekki til bóta.
Vegna þess, hvernig málið ber enn að nú á lokadegi þingsins og án heildaryfirsýnar um, hvað bifreiðakostur landsmanna greiðir þegar í raun til ríkissjóðs og hvað ætla má, að hann greiði á næsta ári, getur undirritaður ekki stutt þetta frv. um svo stórauknar álögur á rekstur bílanna, — álögur, sem snerta nær hverja fjölskyldu í landinu. Við þm. Alþfl. mótmælum kröftuglega þessari álagaherför ríkisstj. á lífskjör almennings og hinni geysilegu rýrnun sparifjárins hennar vegna. Við teljum hækkun á bensíni við ríkjandi aðstæður upp í nærri 50 kr. eða meira, — en svo mun verða, þegar allt kemur saman, — ekki réttlætanlega í dag. Undirritaður leggur því til, að frv. verði vísað til hæstv. ríkisstj. og málíð allt endurskoðað og þar eigi stjórnarandstaðan sína fulltrúa.
Ég ætla ekki að lengja umr. um þessi mál, þó að ástæða væri til. Það virðist vera slíkur hraði á öllu, að ekki gefist einu sinni tóm í n. til að fá hinar lítilsverðustu upplýsingar, þó að um sé beðið. Þess vegna sé ég ekki ástæðu til þess að fjalla um málið hér, þó að nauðsyn sé.