30.04.1975
Efri deild: 76. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 3462 í B-deild Alþingistíðinda. (2562)
266. mál, þörungavinnsla við Breiðafjörð
Albert Guðmundsson:
Herra forseti. Ég skal nú ekki blanda mér um of í þær deilur sem hér hafa orðið og ekki leggja neinn dóm á þær ráðstafanir sem hafa verið gerðar í Kaupfélagi Árnesinga vegna þeirrar deilu sem þar reis nú fyrir skömmu. Sú þáltill., sem hér liggur fyrir á þskj. 522 fjallar um takmörkun á rétti atvinnurekenda til að segja upp fastráðnu fólki að eigin geðþótta. Ég vil gera það að umræðuefni hér og kannske ekki að ástæðulausu. Mér er farið að þykja vænt um að vera talinn af þeim, sem lengst eru til vinstri, í hópi atvinnurekenda. Í borgarstjórn hafa þeir kallað mig arðræningja. Mér er farið að þykja vænt um það orð og atvinnurekendur farnir að líta á það sem gæluorð.
Ég verð að segja það, áður en ég kem að sjálfri þáltill. að ég harma það að Sambandið skuli vera í þessum deilum sem slíkt. Við erum ýmsir ekkert sérstaklega hrifnir af samvinnurekstrinum sem slíkum vegna þess að við álítum að hann hafi ýmsa lagalega vernd fram yfir hið frjálsa framtak í landinu. Þó held ég að mér sé óhætt að fullyrða að Sambandið hafi yfirleitt farið mjög vel með sitt fólk og það hafi ekki, sem betur fer, verið mikið um deilur á milli starfsfólks og Sambandsins. Þetta vil ég að komi fram hjá mér, og ég ítreka það að ég er enginn sérstakur stuðningsmaður samvinnuverslunarinnar og ég get tekið undir það að hún hefur á ýmsan hátt farið út fyrir þau bönd sem hinni upphaflega samvinnustefnu voru ætluð, En ég held hún reki sín fyrirtæki mjög vel. Við viljum aðeins fá að vera í frjálsri samkeppni á allan hátt, að enginn njóti sérréttinda fram yfir aðra. En allt þetta er annað mál og ég vil með þessum orðum taka undir það sem hæstv. utanrrh. sagði, að það má alls ekki dæma Sambandið eða samvinnuhreyfinguna og síst af öllu forustumenn hennar vegna þess ágreinings sem hefur verið uppí undanfarið. Satt að segja tók ég frekar málstað þess manna. Ég var farinn að hafa vissa meðaumkun með honum bara af lestri blaðanna, en þar með er ég alls ekki að segja að ég sé að dæma samvinnuhreyfinguna eða forustumenn hennar og síst af öllu kaupfélagsstjóra Kaupfélags Árnesinga. Slíkur ágreiningur getur alltaf komið upp milli atvinnurekenda og starfsmanna, en ég læt útrætt um það. Mér er annt um Sambandið, það er góður keppinautur, ég er keppnismaður og vil hafa keppinauta. En ég vil að við sitjum allir við sama borð þegar við keppum.
En í sambandi við þáltill. sjálfa vil ég segja það, að ég hef ekkert við það að athuga að Alþ. ályktaði að fela ríkisstj. að undirbúa og leggja fyrir Alþ. lagafrv. er m. a. kveði á um réttindi og skyldur fatsráðins fólks, náttúrlega bæði réttindi og skyldur. Ég hef ekkert við það að athuga. En að sjálfsögðu verður atvinnurekandi að vera nokkuð frjáls að því að segja starfsfólki sínu upp ef það gegnir ekki sínum skyldum, eins og því er ætlað við ráðningu, og eins og kemur hér fram síðast, ef sýnt er að nm vanrækslu í starfi er að ræða eða að vinnuveitandi eða atvinnurekandi, hver sem hann er, þarf að fækka starfsfólki. Ég hef ekkert við það að athuga. En það er ýmislegt í þessari stuttu þáltill. sem ég er á móti. T. d. veit ég ekki hví er verið að ræða þar um „eigin geðþótta“, þ. e. ef maðurinn hefur t. d. sofið illa og vaknað þar af leiðandi kannske úrillur, að hann geti þá gengið yfir í fyrirtæki sitt og sagt starfsfólki upp. Ég held að það sé alveg óþarfi að hafa svona orðalag þarna. Og svo kemur þarna: „t. d. vegna skoðanaágreinings“. Mér finnst þarna verið að blanda óskyldu máli inn í. Ef starfsmaður er ekki á sama máli og atvinnurekandi í einhverju, hvort það er pólitískur ágreiningur, einn er í þessu pólitísku félagi og annar í hinu, og þeir tala um pólitík og eru ekki sammála, þá geti atvinnurekandi sagt viðkomandi aðila upp störfum, það finnst mér ekki koma til mála. En það á ekki að vera í þessari þáltill. Ég hefði gjarnan viljað taka þessi orð þarna út úr: „að eigin geðþótta“ og „t. d. vegna skoðanaágreinings“, og hafa svo framhaldið áfram eins og það er. Þá sé ég ekkert á móti því að ég sem atvinnurekandi samþykki þessa þáltill. Ég treysti ríkisstj. vel til þess að undirbúa og leggja fyrir Alþ. frv. sem er hlutlaust fyrir bæði atvinnurekendur og starfsfólk almennt.
Ég harma þær umr. sem hafa orðið hér um þetta mál. Þær hafa ekki verið nógu málefnalegar. Og ég verð að segja að það er afskaplega fátt í þeirri grg., sem fylgir þáltill., sem ég get verið sammála. Rökstuðningur með þáltill., sem ég álít annars ágæta, finnst mér ekki passa við hana. Og það má segja að sumt af því sem kom fram hjá hv. þm. Ólafi Ólafssyni áðan, eigi kannske ekki beint heima hér í umr. En hann talaði bara um vandamál sem er staðreynd, þannig að þess vegna mátti það gjarnan vera sagt sem hann sagði, án þess að ég sé að taka undir það allt. Það eru ýmis vandamál af þeim ástæðum, sem hann tók hér fram áðan, og mörgum öðrum, sem eru vandamál atvinnurekenda, og í þeim tilfellum verður atvinnurekandinn að hafa frjálsar hendur að gera þær ráðstafanir sem hann telur nauðsynlegar hverju sinni. En þær mundu þá allar falla undir það sem segir í þáltill., að ef um vanrækslu er að ræða í starfi eða þá að atvinnureksturinn gengur ekki betur en það eða hagræðing á sér stað og fækka verður starfsfólki.
Ég vil ljúka þessum orðum með því að vona að hér verði málefnalegar umr. um þáltill. sjálfa og forustumenn Sambands ísl. samvinnufélaga og Kaupfélags Árnesinga komi ekki inn í þessar umr. því að mér finnst þetta mál vera miklu stærra en bara sú deila, sem kom upp og ég vona að sé hjá liðin, og það sé nú komin á sátt og samlyndi bæði milli starfsfólksins og stjórnar Kaupfélags Árnesinga og með lagni hafi á þann hátt sem utanrrh. minntist á hér áðan tekist að berja alla aðila til ásta.