09.05.1975
Efri deild: 80. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 3678 í B-deild Alþingistíðinda. (2787)
130. mál, fóstureyðingar
Frsm. meiri hl. (Oddur Ólafsson) :
Herra forseti. Vegna þeirra orða sem hér komu fram um skoðanir manna í Nd. á frv. eins og það var í fyrra og eins og það er nú, þá vil ég að það komi skýrt fram að við afgreiðslu málsins í heilbr.- og trn. Ed. var það álit okkar, sem rituðum undir meirihlutaálitið, að það væri alls ekki rétt að hér væri um svipað frelsi að ræða og samkvæmt fyrra frv. Við litum svo á að taka bæri bókstaflega þau orð 9. gr. frv. að svo fremi að félagslegar ástæður væru of erfiðar fyrir hina þunguðu konu, þá væri möguleiki á heimild til fóstureyðingar, en alls ekki að það væri jafnan á hennar valdi.
Það er mikið notað orðið „neyðarúrræði“ í þessu sambandi og talið að hvort sem þetta sé nokkurn veginn frjálst eða ekki, þá sé þetta alltaf neyðarúrræði. Þetta orð er vafalaust svo mikið notað vegna þess að í upphaflegri grg. þeirra er útbjuggu fyrstu gerð þessa frv. er tekið fram á fyrstu síðu I. kafla frv. og í grg. með frv. að fóstureyðing sé alltaf neyðarúrræði. En það er haldið áfram og gefin skýring á því, hvers vegna fóstureyðing sé neyðarúrræði, og þeir segja, með leyfi forseta:
„Vegna þess að um er að ræða læknisaðgerð sem getur haft áhættu í för með sér og krefst sérhæfðs starfsfólks og fullkomins útbúnaðar til sérhæfðrar læknismeðferðar ef eitthvað ber út af.“
Það er ekki það sem liggur til grundvallar hjá n. að það sé vegna fóstursins sem þetta orð er notað, heldur er þetta notað vegna þess að þetta geti haft, eins og ég tók fram í minni fyrri ræðu, óheppileg áhrif á konuna. Í þessu sambandi hefur verið tekið fram að það væri svo sem augljóst að kona mundi aldrei gera þetta nema mjög mikilvæg ástæða lægi til, að óska eftir fóstureyðingu, þar sem þetta væri alltaf neyðarúrræði.
Okkur greinir nokkuð á um það hvort konan sé jafnan hæfari en læknirinn eða félagsfræðingurinn til þess að dæma um hvort ástandið sé svo slæmt að nauðsynlegt sé að framkvæma fóstureyðingu. Ég vil halda því fram að af við skulum segja 1000 konum sé varla líklegt að hver og ein af þeim hafi betri aðstöðu til að gera sér raunverulega grein fyrir erfiðum félagslegum ástæðum í sambandi við þungunina heldur en þeir aðilar sem hafa bæði til þess lært og mikla reynslu í þessum efnum. Það verður þó að viðurkenna að það er engin furða þó að læknar séu heldur íhaldssamir á þessu sviði, vegna þess að beinlínis þeirra nám og þeirra skilyrði til starfsheimildar eru bundin því að þeir taki sérstakt tillit til lífsins.
Nú síðast á allsherjarþinginu í Osló hjá alþjóðafélagi lækna, þar sem mikið var rætt um líknardauða, er tekið fram í kaflanum um skyldur læknis við sjúkling og segir þá í upphafi: „Lækni má aldrei gleymast hversu mikilsvert er að varðveita mannslíf, allt frá getnaði þess til grafar.“ — Og í okkar siðareglum segir: „Ég heiti því að virða mannslíf öllu framar allt frá getnaði þess.“ Enda er það nú svo að afstaðan til þess, jafnvel hvenær fóstur sé lífvænlegt, hefur breyst mikið á síðustu áratugum. Því er það að við teljum okkur verða að líta svo á að fóstrið allt frá fyrstu viku sé hlutur sem við eigum ekki að hreyfa við. Varðandi það að læknar séu ekki á einu máli um þetta, þá er það engin furða og eðlilegt að skiptar séu skoðanir, en ég held að það sé annaðhvort einsdæmi eða mjög fátítt að læknar, sem framkvæma fóstureyðingar, séu ekki sammála um að gera þetta aðeins í undantekningar- og í hreinum neyðartilfellum, sem sagt að þeir líti raunverulega á fóstureyðingar sem neyðarúrræði.