18.12.1975
Efri deild: 37. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 1445 í B-deild Alþingistíðinda. (1133)

89. mál, vörugjald

Fjmrh. (Matthías Á. Mathiesen):

Herra forseti. Samkv. stjórnskipunarlögum er á þskj. 101 flutt frv. til l. um staðfestingu á brbl. um vörugjald frá því í sumar. Við meðferð málsins í Nd. flutti ég brtt. á þskj. 198 sem fela það í sér að í stað þess að hið sérstaka vörugjald falli að fullu niður í ársbyrjun 1976 lækki það í áföngum á næsta ári. Þannig er gert ráð fyrir að gjaldið verði 10% fyrstu 8 mánuði ársins en 6% síðustu 4 mánuði ársins, til áramóta 1976–1977. Áætlað er að tekjur af gjaldinu á árinu 1976 verði um 2 milljarðar og 200 millj. kr. Jafnframt er ákveðið að úr þeirri lækkun niðurgreiðslna, sem ráðgerð var á næsta ári í fjárlagafrv., verði dregið að mun. Verður lagt til að fjárveiting til niðurgreiðslna vöruverðs verði 700 millj. kr. hærri en var í frv. í upphaflegri gerð þess. Þessi ákvörðun er nauðsynleg til þess að halda þeirri meginstefnu fjárlagafrv. að það fell ekki í sér aðgerðir sem valdi verðhækkun, fremur hið gagnstæða.

Þessar ráðstafanir teknar saman styrkja því fjárhag ríkissjóðs um 1500 millj. kr. á næsta ári frá því sem annars hefði orðið.

Ástæðurnar til þess að þessar till. eru nú fluttar eru einkum tvær. Í fyrsta lagi er sýnt að fjárhagsstaða ríkissjóðs á árinu 1975 verður mun erfiðari en ætlað var á miðju ári þegar vörugjaldið var álagt. Þótt hið sérstaka vörugjald virðist muni skila nokkru minni tekjum en ætlað var, eða 1300 millj., kr. í stað 1700 millj. kr., eru nú horfur á að innheimtar tekjur ríkissjóðs á árinu 1975 verði um 50 milljarðar kr. eða svipaðar og áætlað var í sumar. Hins vegar verða útgjöldin í heild líklega rúmir 54 milljarðar að teknu tilliti til lánahreyfinga. Má því búast við að greiðsluhalli ríkissjóðs verði nærri 3.5 milljarðar á árinu. Hér veldur mestu að enn eru að koma fram margvísleg tafin áhrif af þeirri öru verðbólgu sem geisað hefur hér undanfarin tvö ár. Þó á síðari helmingi þessa árs hafi hægt stórlega á verðhækkunum eru enn að koma fram víða í ríkisbúskapnum kostnaðarhækkanir sem teygja sig langt aftur. Af þessum sökum verður við endanlega afgreiðslu fjárlaga að reikna með vöxtum og afborgunum af skuldum ríkissjóðs við Seðlabankann sem stofnað hefur verið til á þessu ári. Til þess verður að ætla a. m. k. 900 millj. kr.

Auk þessa koma til skuldbindingar vegna sjávarútvegsins sem nú á við örðuga afkomu að búa. Í fyrsta lagi skuldbinding vegna gengistryggingar innistæðna í Verðjöfnunarsjóði fiskiðnaðarins sem lögum samkvæmt fellur í ríkissjóð, en til þess verður að ætla um 350 millj. kr. á næsta ári. Auk þess er hér um að ræða sérstaka ábyrgð ríkissjóðs á greiðslugetu frystideildar Verðjöfnunarsjóðs vegna framleiðslunnar okt.-des. 1975, aukið framlag til Ríkisábyrgðasjóðs vegna togaralána og skuldbindingar vegna lána sem tekin hafa verið til þess að létta kröfum Lífeyrissjóðs sjómanna af togaraútgerðinni. Þá má og nefna útgjaldaauka vegna togarakaupa Hafrannsóknastofnunar. Þessar skuldbindingar vegna sjávarútvegsins gætu numið á næsta ári um 900 millj. kr.

Þessi atriði nefndi ég þegar við 1. umr. um fjárlagafrv. og verður gerð nánari grein fyrir þeim við 3. umr., en þá verður einnig gerð grein fyrir endurskoðun tekjuáætlunar til samræmis við ríkjandi verðlag og kaupgjald.

Niðurstaðan verður sú að óhjákvæmilegt sé að halda vörugjaldinu að hluta á næsta ári til þess að koma á því jafnvægi í ríkisfjármálum sem er forsenda efnahagsjafnvægis.

Önnur meginástæða þess að sú leið er valin að halda vörugjaldinu að hluta lengur en ætlað var er þróun utanríkisviðskipta á árinu 1975. Þrátt fyrir mikinn samdrátt innflutnings, eins og að var stefnt, hefur viðskiptahallinn orðið mun meiri en ætlað var og gjaldeyrisstaðan því afar tæp. Ástæðan er fyrst og fremst erfiðara útflutningsárferði en reiknað var með. Á allra síðustu mánuðum hefur innflutningur auk þess fremur virst vera að örvast. Við þessar aðstæður verður að telja hyggilegt að svipta ekki burtu í einu lagi vörugjaldinu sem leggst fyrst og fremst á ýmsar innfluttar vörur sem naumast verða taldar til lífsnauðsynja. Ég tel víst að þessi skoðun mín eigi fylgi meðal þm. og raunar alls almennings, ekki síst þar sem þessi gjaldtaka gerir kleift að halda meiri niðurgreiðslu á búvöru en annars væri.

Bein verðlagsáhrif af frv. svo breyttu verða þau, að í stað lækkunar verðlags á mælikvarða framfærsluvísitölu um 10–11 stig vegna afnáms vörugjalds kemur lækkun í upphafi ársins um 1.5–2 stig, en síðan um 3.5–4 stig frá 1. ágúst 1976. Til viðbótar við þessi verðlækkunaráhrif koma svo áhrif tollalækkunar um 800–900 millj. kr. frá ársbyrjun samkv. tollskrárlögum sem meta má sem 1.5–2 stig. Áhrifin af niðurgreiðslubreytingum, sem nú eru ráðgerðar, yrðu 2.5–3 stig til hækkunar í ársbyrjun, en 4 stig þegar allt væri komið fram. Þannig yrðu þessar aðgerðir ekki til að hækka almennt verðlagið í landinu á næsta ári, fremur hið gagnstæða, þar sem vörugjaldið og tollarnir ættu að hafa víðtækari verðlagsáhrif en fram koma í framfærsluvísitölu.

Herra forseti. Ég tel ekki ástæðu til að fjölyrða meir um frv. eins og það er flutt í þessari hv. deild, breytt frá Nd. Ég legg til að að lokinni þessari umr. verði frv. vísað til 2. umr. og hv. fjh.- og viðskn.