15.03.1976
Neðri deild: 79. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 2558 í B-deild Alþingistíðinda. (2129)
158. mál, vátryggingariðgjöld fiskiskipa
Sjútvrh. (Matthías Bjarnason):
Herra forseti. Ég ætla að fara örfáum orðum um Tryggingasjóðinn og þetta frv. Tryggingasjóður hafði um miðjan febrúar greitt tryggingafélögunum 1180 millj. kr. upp í iðgjöld ársins 1975, en heildargreiðslur þess árs voru áætlaðar að vera 1500 millj. úr Tryggingasjóði, þannig að eftir er að greiða 320 millj. frá árinu á undan. Eins og hv. þm. er kunnugt, þá heldur starfsemi Tryggingasjóðs áfram óbreytt eða lítt breytt frá árinu á undan til 15. febr. á þessu ári, og framkvæmdastjóri Tryggingasjóðs áætlar að þessar skuldbindingar verði um 210 millj. kr. Tryggingasjóður skuldar um 180 millj. kr. yfirdráttarskuld við Seðlabankann, og bráðabirgðayfirlit frá ríkisbókhaldinu bendir til að tekjur af útflutningsgjaldi á árinu 1975 hafi orðið minni en áður var talið og sjóðurinn hafi 16. febr. s.l. verið í skuld við ríkissjóð er nemur 80 millj. kr. Á móti þessum skuldum átti sjóðurinn hlut í útflutningsgjaldi af birgðum sjávarafurða og í ógreiddum útflutningsgjaldaávísunum og þá upphæð má áætla um 200 millj. kr. Þó getur þarna verið um þó nokkurn mismun að ræða. Þegar tekið er tillit til alls þessa mun láta nærri, að þegar sjóðurinn hefur innt af hendi skuldbindingar sínar í tryggingum til og með 15. febr., þá vanti í sjóðinn um 600 millj. kr. til þess að eiga fyrir skuldbindingum. Þetta kemur engum á óvart því að vátryggingarsjóðurinn tók til starfa 1. ágúst 1961, en þá er hann látinn taka við skuldbindingum frá 1. jan. það ár, þannig að hann hyrjar með löngum hala. Þessi hali hefur verið öll árin sem sjóðurinn hefur starfað.
Ef við lítum á þetta frv., þá gerir það viðskiptabanka skylt að halda eftir ákveðnum hundraðshluta til greiðslu upp á vátryggingariðgjöld viðkomandi báts. Það er ekki verið að stofna neinn sjóð, heldur aðeins verið að leggja viðskiptabönkum þessar kvaðir á herðar. Viðskiptabankar vildu ekki taka þetta að sér nema eftir beinu lagafyrirmæli. Það er ákveðin ósk útvegsins sjálfs, Landssambands ísl. útvegsmanna og Félags ísl. botnvörpuskipaeigenda. Öll stóru skipin og meginþorri bátaflotans, nema minnstu bátarnir, eru innan þessara samtaka. Þessi samtök sjá fram á að það myndast miklir erfiðleikar í sambandi við rekstur vátryggingafélaganna ef ekki verður tryggt að útvegsmenn almennt greiði upp í sín iðgjöld með einhverjum slíkum hætti eins og þetta frv. gerir ráð fyrir.
Ég fyrir mitt leyti taldi eðlilegt að verða við ósk útgerðarmanna í þessum efnum. Hins vegar er það rétt hjá hv. síðasta ræðumanni og sömuleiðis hv. 5. þm. Suðurl., að það geta verið um það skiptar skoðanir hvort Landssamband ísl. útvegsmanna eigi að annast þessar greiðslur til viðkomandi tryggingafélaga eða Tryggingasjóður fiskiskipa eða einhver annar aðili. Þetta er auðvitað sjónarmið sem hver og einn getur haft. En ég held að það sé langt frá að vera rétt, sem hv. síðasti ræðumaður gerði að umræðuefni, að hér væri verið að innheimta óhæfilega mikið af iðgjöldunum. Samkv. þeirri áætlun, sem fyrir liggur, mun um 30% af heildariðgjaldaupphæð í tryggingum skipanna árið 1976 fara í gegnum Tryggingasjóðinn af útflutningsgjaldinu. 70% þarf því að innheimta með öðrum hætti. Þess vegna held ég að við þurfum ekki að deila um það, miðað við sífellt minnkandi verðgildi peninga, sífellt dýrari skip og þar af leiðindi hærri iðgjöld, þá verður það há upphæð sem tryggingafélögin eiga eftir að heimta hjá útgerðarmönnum sjálfum.
Ég kvíði því sem mjög vel kunnugur maður skipatryggingum að það verði erfitt fyrir bátaábyrgðarfélögin í landinu að innheimta almennt af minni bátunum. Og það verður ekki neinn dans á rósum, rekstur þeirra með þessu nýja fyrirkomulagi. Hins vegar er það allt annað og lítur miklu betur út og verður í reynd hvað snertir vátryggingar hinna stærri skipa sem yfirleitt eru gerð út með eðlilegum hætti og má segja að afli nokkuð vel.
Í 3. gr. segir að við árslok skuli endurgreiða skipseiganda innistæðu skipsins er kann að verða umfram greiðslu vátryggingaiðgjalda. En svo er bætt við: „Þó er heimilt að endurgreiða skipseiganda innistæðu skipsins fyrr séu vátryggingariðgjöld skipsins að fullu greidd.“ Hér hef ég hugsað mér að koma með í reglugerð ákvæði sem þrengi það að L.Í.Ú. eða sá aðili, sem innheimtir þetta fé, geti haldið því langan tíma. Hins vegar verðum við að játa það að stundum telja menn sig vera búna að greiða hluti, sem ekki er búið að greiða, það geta orðið um það deilur og þess vegna verðum við auðvitað að fara þar nokkuð varlega.
Ég held að þetta frv. sé nauðsynlegt, og ég kannast ekki við það, sem hv. ræðumaður sagði, að útgerðarmenn yfirleitt leggi út fyrir tjónum sem skipin verða fyrir. Ég var framkvæmdastjóri bátaábyrgðarfélags í 14 ár og við öll stór tjón og meira að segja lítil tjón líka var það í 99 tilfellum af 100 sem vátryggingafélagið greiddi upp í. Við öll stórtjón, hvar sem viðgerð hefur verið framkvæmd, greiða vátryggingafélögin upp í tjónin, því að ef um er stórtjón að ræða, þá er hverjum einasta útgerðarmanni ofviða að verða að greiða út margar millj. kr., svo að tryggingafélögin almennt hafa farið inn á þessa braut.
Ef við þrengjum starfsgrundvöll tryggingafélaganna, þá auðvitað myndast sú hætta að þau lendi í vanskilum gagnvart útgerðarmönnum, gagnvart þeim sem verða fyrir tjónum, og þeir komast ekki áfram með viðgerð tjóna, því að smiðjur, slippar og aðrar slíkar stofnanir þurfa á sínu að halda. Þess vegna verðum við að reyna að tryggja nokkurn veginn eðlilegan gang á innheimtu iðgjalda. En þrátt fyrir ákvæði þessa frv. er ég sannfærður um að minni bátarnir, ég tala nú ekki um nýlegir bátar, litlir bátar, 2030–40 tonna, afla engan veginn fyrir hlutfallslegum mánaðargreiðslum iðgjalda. Það veit ég að hv. síðasti ræðumaður þekkir vel og er mér sammála um, eins og verðlag er.
Ég tel að við eigum að breyta fyrirkomulagi á greiðslum úr Tryggingasjóði við þessa breytingu á þann hátt að sjóðurinn greiði ca. 35% af iðgjaldi, sem yrði þá staðaliðgjald skips, á tímabilinu 16. febr. til áramóta, en það mundu verða 30.625% af ársiðgjaldi, þó aldrei meira en 5% af aflaverðmæti þess á tímabilinu. Ég held að þetta sé skynsamleg leið að fara og hrein. Í sambandi við tímabil á þessu ári til 16. febr., þá tel ég eðlilegt að miða það við að það fari ekki yfir 15% af aflaverðmæti, það sem greitt er, og taka ekkert tillit þá til úthaldstíma, því að þeir, sem hafa ekki úthald, hafa auðvitað ekkert aflaverðmæti, svo að það verður einfaldari leið.
Ég sé ekki ástæðu til að hafa þessi orð fleiri. En ég vil aðeins benda á það, að ég legg áherslu á að þetta frv. fari í gegn vegna þess að það er þegar farið að greiða fisk eftir að verkfalli lauk, og eftir því sem hann er greiddur, þá er auðvitað ekki hægt að ná því aftur og það mundu bankarnir aldrei fallast á, svo að það tapast dýrmætur tími. En þetta mikla djúp, sem er núna í greiðslunum, er fyrir hendi. Það er enn óbrúað. Ég reikna með að það verði nokkur afgangur af Olíusjóðnum. Þegar hann verður endanlega gerður upp, þá tel ég það persónulega, ég hef ekki lagt það enn fyrir ríkisstj., en ég tel eðlilegt að þá verði leitað heimildar Alþ. að eftirstöðvar Olíusjóðs fari til þess að greiða hluta — að vísu bara lítinn hluta — af þessum tryggingahala. Ég vil benda líka á það að þetta frv. er hér í seinni deild. Það var afgreitt shlj. í Ed. Þar var ekki neinn meiri hl. n. sem kastaði til þess höndunum, eins og mér skilst að hafi gerst hér í Nd. af ræðum manna í dag. Þar voru allir nm. sammála og Alþb. í Ed. var alveg sammála um þetta frv. eins og það er núna. En aftur talaði hv. síðasti ræðumaður fyrir Alþb. og sagði að flokkur sinn hefði aths. fram að færa. Ég hélt að þetta væri sami flokkurinn bæði í Ed. og Nd.