22.03.1976
Efri deild: 79. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 2683 í B-deild Alþingistíðinda. (2214)
197. mál, opinberar fjársafnanir
Flm. (Helgi F. Seljan):
Herra forseti. Þetta er nú í þriðja sinn sem ég flyt frv. um þetta efni, og vænti ég þess nú að það fái einhverja afgreiðslu héðan, hvort sem hún verður jákvæð eða neikvæð.
Ég get að mestu vísað á rökstuðning minn áður fyrir þessu frv., en aðalröksemdirnar felast í rauninni í grg., að fjársafnanir ýmiss konar eru orðnar mjög algengar. Gjarnan fara þær fram í góðum tilgangi og það skal tekið fram að engin sérstök ástæða til tortryggni liggur að baki þessa frv. Hins vegar skortir nokkuð á um lagasetningu sem ákvarðaði fyrirkomulag og uppgjör slíkra fjársafnana. Ekki er óalgengt að fjársafnanir skili milljónum í hendur þeirra sem fyrir þeim standa, og almenningur, sem þarna leggur fram sína fjármuni, á siðferðilega heimtingu á því að vita niðurstöðu söfnunar og ráðstöfun fjárins. Hverjum þeim aðila er að fjársöfnun stendur á einnig að vera ljúft að sýna allt á hreinu svo að enginn blettur geti fallið á aðstandendur eða markmið slíkrar söfnunar. Hér virðist vanta allmjög nánari lagafyrirmæli.
Þetta frv., sem mjög er sniðið eftir löggjöf í Danmörku, miðar að því að hér komist á fastar og skýrar reglur um framkvæmd og skipulag slíkra fjársafnana.
Ég tók fram í fyrsta sinn er ég flutti þetta frv hver væri undirrót þess. Ég sagði frá því að sjálfur hefði ég oft staðið fyrir eða tekið þátt í fjársöfnunum af ýmsu tagi, þær fjársafnanir hefðu yfirleitt farið fram án alls eftirlits og án þess að ég hafi t.d. séð almennt uppgjör þeirra fjársafnana sem ég tók þátt í minni heimabyggð. Það er mikill misskilningur, sem sums staðar hefur orðið vart, því miður, að hér sé um andstöðu við slíkar safnanir að ræða. Þær eru, eins og ég tók fram áðan, oftast nær í góðum tilgangi, og ég held að einmitt þess vegna sé nauðsyn á að lögfesta um þær ákveðnar reglur og koma í veg fyrir óþarfa tortryggni og einnig að hindra óeðlilegar fjársafnanir eða þá hreina misnotkun, eins og á hefur borið, því miður.
Það er ekki að ófyrirsynju áreiðanlega að nágrannaþjóðir okkar hafa komið föstu skipulagi á þessi mál. Löggjöf hefur verið sett í Danmörku um þau og í Noregi og Svíþjóð ákveðnar reglur. Í Noregi eru starfandi frjáls samtök í tengslum við atvinnulífið sem hafa það verkefni að fylgjast með og yfirfara reikningsskil fjársafnana og því er einnig þannig farið í Svíþjóð. Samtök af sama tagi fylgjast með fjársöfnunum í tengslum við atvinnulífið og hafa m.a. gert samning við póstyfirvöld um gíróþjónustu á þessu sviði, og þar er það gert að skilyrði ofangreindu fyrirkomulagi að reikningsskil séu endurskoðuð af löggiltum endurskoðanda eða viðurkenndum að öðru leyti. Ég veit ekki annað, miðað við þær fréttir sem ég hef af þessum reglum í okkar nágrannalöndum, en að allir aðilar uni þeim vel.
Þessar reglur, sem hér er lagt til að settar verði, hindra í engu, eins og ég sagði áðan, eðlilegar safnanir. Þær eru rúmar og þær gera m.a. mögulegt — fullkomlega mögulegt — fyrir alla aðila óháð þessum lögum, alla aðila sem vilja efna til fjársöfnunar innan eðlilegra félagslegra vébanda að framkvæma þær eftir sem áður án þess að þessi lög komi nokkuð þar inn á.
Greinar frv. hafa áður verið skýrðar, skýra sig í rann og veru sjálfar. 1. gr. fjallar um nauðsynlega ábyrgðaraðila hverrar söfnunar auk hinnar almennu heimildar um safnanirnar. 2. gr. um það hvað teljist opinber fjársöfnun, þ.e.a.s. sé henni beitt til annarra en þeirra sem tengdir eru persónulegum eða félagslegum tengslum við þá sem fyrir slíkum fjársöfnunum standa. Og 3. gr. er svo um sjálfsagða tilkynningarskyldu og hvað slík tilkynning eigi að bera með sér. Allt hljóta þetta að teljast sjálfsagðir hlutir: hver standi fyrir söfnuninni, hvenær, hvar og hvernig hún skuli fara fram og í hvaða tilgangi. 4. gr. er um leyfi dómsmrn. til safnana í götum og húsum, og þar er einnig ákvæði um að hin hvimleiða keðjubréfasöfnun sé með öllu bönnuð. 5. gr. er svo um skilin á því fé sem safnast og bann við því, sem eðlilegt hlýtur að teljast, að nota féð í öðrum tilgangi en ætlast var til. nema þá með sérstöku leyfi dómsmrn. 7. gr. fjallar um birtingarskylduna sem margir hafa saknað ákaflega að loknum miklum og viðtækum fjársöfnunum ýmsum. Eitt það veigamesta við slíka lagasetningu er það að þegar söfnun er lokið, — þetta eru oft safnanir á landsmælikvarða og skipta milljónum, — þá sé fulljóst hvernig um söfnunina hefur til tekist og sem fullkomnast reikningshald liggi þá fyrir, en sérreglur gilda þó um smærri upphæðir. 8. gr. er svo um undantekningar frá þessum lögum sem hljóta að vera eðlilegar um söfnun á notuðum, verðlitlum hlutum, fjársafnanir á vegum dagblaðs í opinberu góðgerðarskyni, ef viðkomandi dagblað birtir skrá yfir framlag allra gefenda og á einnig að birta viðurkenningu þeirra er veita fénu viðtöku að söfnun lokinni, og fjársafnanir við guðsþjónustur eða samkomur sem haldnar eru á vegum trúfélaga.
Ég er viss um að þeir, sem standa að söfnunum yfirleitt, munu mér sammála um að lagasetning sé þörf og sé þeim til góðs.
Hér í þessari hv. d. hefur frv. fengið stuðning. Það hafa margir lýst því yfir að svona löggjöf sé eðlileg og sjálfsögð, og ég vona nú að niðurstaða málsins verði sú að hv. n. skili frv. frá sér, geri þá annaðhvort á þær breyt., sem á þarf að gera að hennar dómi, afgr. málið a.m.k. — og neikvætt þá ef mönnum sýnist sem hér sé um óþarfa lagasetningu að ræða. En afgreiðslu hlýtur málið að geta fengið því að ekki hefur starf þjáð n. yfirleitt hér í vetur.
Ég vit svo leyfa mér, herra forseti, að leggja til að að lokinni þessari umr. verði frv. vísað til 2. umr. og hv. allshn.