08.04.1976
Efri deild: 88. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 3139 í B-deild Alþingistíðinda. (2587)
238. mál, ferðamál
Helgi F. Seljan:
Herra forseti. Þetta þurfa ekki að vera mörg orð. Ég vil þó fagna þessu frv. og þakka hæstv. ráðh. fyrir framlagningu þess. Áður höfum við fjallað hér í Ed. um svipað frv. til l. um skipulag ferðamála. Ég var þá í samgn. þessarar d. og það fékk þar ítarlega skoðun, og endirinn varð sá að þó að skoðanir væru skiptar í upphafi, þá urðum við sammála um flest í lokin, ef ekki allt. Þetta frv. var á sínum tíma afgr. héðan frá Ed., en strandaði, held ég, á síðustu dögum þingsins í Nd., þá að mig minnir við 3. umr. þar.
Við meðferð þess máls voru kallaðir til ýmsir aðilar. Þeir voru ekki á eitt sáttir, en það var reynt að samræma sjónarmið þeirra, og ég held að yfirleitt hafi það verið skoðun manna að í meðförum okkar með viðræðum við þessa aðila hafi frv. batnað töluvert.
Ég hef ekki kynnt mér nægilega vel það frv., sem nú er, og miðað við það hvernig við skiluðum þessu frá okkur á sínum tíma. Ég sé að sumt er þar til bóta enn frá því sem þar var, svo sem einföldun á Ferðamálaráði. Það er orðið heldur minna bákn en það var í upphafi. Hins vegar sýnist mér að verksvið ráðsins í 7. gr. eða verkefnaskrá þess sé orðin skýrari og afmarkaðri jafnvel heldur en var eftir meðferð okkar, þar séu settar öllu fastari skorður og skýrari.
Það blandast auðvitað engum hugur um nauðsyn þess að betra skipulagi sé komið á ferðamál okkar almennt, og þegar ég tala um ferðamál. þá tala ég auðvitað fyrst og fremst um ferðalög hér innanlands, enda er þetta frv. um það og skipulag sem t.d. Ferðaskrifstofa ríkisins á að rækja samkv. 10. gr. þessara laga og einkum á að beinast að fyrirgreiðslu og skipulagningu ferða fyrir íslenska og erlenda ferðamenn um Ísland. Einnig er það sem vikið er að í 7. gr., í 2. tölul., um verkefni ráðsins, þ.e. hin svokallaða landkynning. Hún er örugglega nauðsynleg, eðlileg og óýkt kynning á okkar landi. Ég get að vísu aldrei varist því að að mér sækir viss kvíði út af því ef við ætlum að gera of mikið úr því. Við getum þá átt von á örtröð erlendra ferðamanna hér eða, að of stór hluti okkar íslendinga fari í það að þjóna erlendu ferðafólki — við getum gengið þar vissulega of langt einnig — og þá væntanlega því ferðafólki sem næga ætti fjármunina.
Ég fagna sem sagt sannarlega öllum tilraunum og allri viðleitni, sem mér sýndist þetta frv. beinast mjög að, í þá átt að stuðla að ferðalögum okkar íslendinga um okkar eigið land. Ég er hins vegar ekki einn af þeim sem sjá í því fegursta framtíð fjölda íslendinga til handa að gera Ísland að eins konar Sviss norðursins. Þar er áreiðanlega, eins og ég sagði áðan, hægt að ganga of langt. Ég held t.d. að við mundum ekki vera hrifnir ef við stuðlum beint og óbeint að því að það yrði um hreina örtröð erlendra ferðamanna að ræða á ýmsum okkar fegurstu staða. En í því sambandi er auðvitað rétt að vekja athygli á því að við eigum marga fagra staði og sérkennilega, ekki síst í auðn og óbyggðum miðhálendisins, og ég held að eitt meginhlutverk Ferðamálaráðs og Ferðaskrifstofu ríkisins ætti að vera, að dreifa þeim ferðamannastraumi, sem vel kann að aukast mjög, dreifa honum víðar um landið, á fleiri staði og skapa þá um leið vissa lágmarksaðstöðu fyrir ferðamenn á nýjum ferðaleiðum eða áningarstöðum.
Ég ætla aðeins að víkja að fáeinum atriðum frv. sem ég hef sérstakan áhuga á og ég minnist vel frá fyrra starfi mínu í samgn. þessarar deildar.
Á verkefnaskrá Ferðamálaráðs samkv. 7. gr. fagna ég mjög ákveðnum ákvæðum í 7. og 8. tölul. þar sem segir: „Samstarf við Náttúruverndarráð og aðra hlutaðeigandi aðila um að umhverfi, náttúru- og menningarverðmæti spillist ekki af starfsemi þeirri sem lög þessi taka til“ — og í öðru lagi að verkefni ráðsins séu „frumkvæði um fegrun umhverfis og snyrtilega umgengni á viðkomu- og dvalarstöðum ferðafólks.“
Þegar að þessum liðum er vikið, þá komum við að því hvers vegna fulltrúi í Ferðamálaráði er frá Náttúruverndarráði. Það er engin tilviljunum að hann er þar kominn. Ég held að fáir fulltrúar eigi einmitt meira erindi þangað en fulltrúar Náttúruverndarráðs, og við vitum það allir hér að sá frækni ferðagarpur sem forustu hefur í þeirri sveit, Eysteinn Jónsson, hefur verið óþreytandi við að telja ferðamál og náttúruvernd óaðskiljanleg ef við eigum að halda landi okkar óspjölluðu, ef við eigum að vernda og verja okkarfegurstu staði. Mig minnir það áreiðanlega rétt að 8. tölul. um frumkvæði Ferðamálaráðs um fegrun umhverfis og snyrtilega umgengni á viðkomu- og dvalarstöðum ferðafólks sé einmitt beint frá þessum ágæta manni kominn og reyndar einnig orðalag 7. tölul., ef ég man rétt.
Í aths. við 8. gr. hvað það snertir, að Ferðamálaráði sé heimilt að veita einka- eða opinberum aðilum styrk af því gjaldi, sem lagt er á vörusölu Fríhafnarinnar í Keflavík, til að koma upp endurbættri aðstöðu fyrir ferðamenn á stöðum sem fjölsóttir eru, það getur út af fyrir sig verið rétt að hafa þetta ákvæði, sérstaklega með tilliti til þess, sem segir beint í athugasemdunum um þetta, að hér er um heimild að ræða og ekki ætlast til að hún sé notuð nema mjög takmarkað. Ég held að það sé alveg rétt að undirstrika það að styrki af þessu tagi til ýmissa einkaaðila eigi að nota mjög varlega. Og það sýnist vera meiningin samkv. aths. við frv.
Ég styð eins og áður III. kafla frv. um Ferðaskrifstofu ríkisins. Ég álít að fremsta hlutverkið þar eigi að vera það, eins og þar segir í 10. gr., að stuðla að ferðamálum hér innanlands og stuðla þar að bættri þjónustu. Mér er kunnugt um að starfsemi Ferðaskrifstofu ríkisins á Edduhótelum hefur um margt verið til fyrirmyndar og þar hefur ýmislegt mátt að finna eins og viðar, en sums staðar veit ég að þessi starfsemi hefur gert það að verkum að aðrir aðilar hafa bætt rekstur sinn og þjónustu öfugt við það sem stundum hefur heyrst, að þarna væri um óeðlilega og óheppilega samkeppni að ræða frá hálfu þessara hótela. Ég verð að segja það að reynslan af því, þar sem ég þekki til er einmitt mjög jákvæð. Hún hefur orðið hvatning öðrum aðilum sem voru töluvert langt niðri í þessum efnum, bæði hvað þjónustu og allan rekstur snertir, — hefur orðið þeim bein hvatning til þess að bæta og auka þjónustu við ferðafólk og í sumum tilfeilum að leggja niður þjónustu sem var fyrir neðan allar hellur, og það er líka til bóta.
Varðandi Ferðamálasjóðinn, þá er mér auðvitað orðið það löngu ljóst að ferðamálin hljóta að þurfa sinn öfluga stofnlánasjóð, og ég skal ekkert úr því draga. Samkv. frv., 24 gr., 2. tölul., þar sem nú er því bætt við að sjóðnum sé heimilt að veita einka- og opinberum aðilum gegn fullnægjandi tryggingum lán til annarra þátta ferðamála en í 1. lið greinar, svo framarlega sem með lánveitingunni er stuðlað að þróun íslenskra ferðamála, þá finnst mér að samkv. þessu ætti að vera tryggt að þeir aðilar sem ég hef lengi haft af áhyggjur, þ.e.a.s. þeir sem hafa stundað hópferðaakstur úti á landsbyggðinni viða og átt í miklum erfiðleikum, þeir eigi nú eftir þessu ákvæði að geta komist inn í þennan sjóð, eigi möguleika á lánum úr sjóðnum. Hitt er annað, að þessi lán hafa yfirleitt verið óhagstæð. Ég sé ekki nægilega vel hvaða breyting hér verður ú. Mér sýnist hún út af fyrir sig ekki teljandi. Hitt vildi ég leggja áherslu á og biðja n. um að athuga sérstaklega, að þessi sjóður fær töluvert fjármagn frá ríkissjóði, honum er einnig heimilt að taka allmyndarlega fjárhæð að láni sem hann svo framlánar aftur. Ég teldi eðlilegt að inn í þessi lög væri hreinlega selt það ákvæði að sjóðurinn birti árlega lánveitingar úr sjóðnum, að sjóðnum verði gert að skyldu að birta hvaða lánveitingar eru þaðan veittar. Ég tel t.d. varðandi Byggðasjóð, sem hefur gert þetta að fastri reglu, það mjög til fyrirmyndar, þannig að menn geti séð í hvað þessir fjármunir hafi farið og þurfi ekki að vera að eltast neitt við það.
Ég ætla ekki að hafa mjög mörg orð hér um eins og ég sagði áðan, enda hef ég ekki nema rétt lesið frv. yfir á hlaupum. Ég er alveg samþykkur 35. gr. Ég held að það sé rétt, að ef mikil örtröð myndast á einhverjum fjölsóttum ferðamannastöðum, þá sé ráðh. heimilt að ákveða að greiddur skuli þar aðgangseyrir, þ.e.a.s. á þeim stöðum sem eru eign ríkisins. Ég er hins vegar ekki alveg víss um innheimtuna á þessu, hvernig hún gengur, og veit reyndar dæmi þess að ekki gengur nú allt of vel að ná þessu fé og kannske gengur það verst hjá þeim sem besta hafa aðstöðuna til að greiða þarna fyrir. Sama er að segja um ýmsa þjónustu sem menn fá á þessum ferðamannastöðum, sem ég tel fulla ástæðu til þess að láta greiða fyrir, að þar sleppa þeir oft sem síst skyldi, þannig að það þyrfti áreiðanlega að setja þarna nánari ákvæði um innheimtuna, hvernig hún væri framkvæmd. En aðalerindi mitt var sem sagt að fagna þessum gamla kunningja hér. Ég gerði það einnig á sínum tíma þegar þetta mál kom hér til umr.
Ég fagna meginefni frv. og styð meginstefnu þess, að svo miklu leyti til sem ég hef getað kynnt mér það, og tel að þær breytingar, fljótt á lítið, sem ég sé að hafa orðið frá fyrra frv., séu til bóta, að sumu leyti til einföldunar, en í öðru lagi, og það er varðandi verkefni Ferðamálaráðs, séu komin skýrari ákvæði og greinilegri sem rétt er að fagna.