18.05.1976
Neðri deild: 117. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 4546 í B-deild Alþingistíðinda. (4136)
257. mál, jarðalög
Sigurlaug Bjarnadóttir:
Herra forseti. Við erum orðin knöpp með tíma og ég skal ekki dvelja um of við þetta mál.
Ég er hv. 6. þm. Reykv. að ýmsu leyti sammála að því leyti, að mér finnst að þessi jarðalög séu búin að biða það lengi að ég sé ekki að það skipti íslenskan landbúnað sköpum hvort við afgreiðum þau núna eða seinna ef mörgum hv. alþm. er það jafnmikill þyrnir í augum og hv. síðasta ræðumanni. Mér fannst hv. þm. hafa margt til síns máls, en tapa nokkru í sinni röksemdafærslu vegna þess hve langt hún gekk og hve stór orð hún notaði, sum hver að mér fannst að lítt athuguðu máli.
Hún dvaldi hvað lengst við 13. og 14. gr. frv. Það kann vel að vera að þarna sé fulllangt gengið í að firra bónda þeim vandræðum að standa uppi á hálfri jörð eða ekki það og hafa við hlíðina á sér annan ábúanda — og þó ekki ábúanda, mundi það vera í flestum tilfellum, í jafnmörgum tilfellum kannske aðkomumann sem á engan hátt nýtir landið eins og ábúandi jarðarinnar mundi telja heppilegt og sjálfsagt. Mér fannst satt að segja að hv. 5. þm. Reykv. færi nokkuð langt í að gefa sér gratís vissar forsendur, m.a. þá að bóndinn á hinni skiptu jörð væri búskussi, en sá, sem við hliðina á honum sæti, væri hinn mesti landræktarmaður sem sveitarfélaginu og bóndanum væri mikill missir að af jörðinni. Þessu getur að sjálfsögðu verið háttað með mörgu móti, og það er ótækt að gefa sér eina ákveðnar forsendu og líta ekki til annarra möguleika, svo margvíslegar aðstæður sem þarna geta verið fyrir hendi. Og ég verð að segja það, að mér fannst hv. þm. gera fulllítið úr og sýna furðumikið vantraust þeim aðilum sem þarna eiga að koma til umsagnar, það er sveitarstjórn, það er jarðanefnd og það er landnámsstjórn. Það hélst nokkuð í hendur við mat hv. þm. á búskussanum að sveitarstjórnarmenn ættu helst að vera dómgreindarlausir óþokkar sem níddust á mannréttindum viðkomandi einstaklings.
Við, sem þekkjum til landshátta og búskaparhátta viða um landið, vitum að þessi skipting jarða hefur valdið íslenskum landbúnaði feiknalegu tjóni. Það eru mýmörg dæmi þess að utanaðkomandi fólk, úr Reykjavík og öðrum þéttbýlisstöðum, hefur keypt upp jarðir sem það hefur ekki nytjað. Það hefur notað jarðir og jarðarparta til þess að eiga þar ánægjulegar stundir þegar best er og blíðast að sumrinu, en hefur jafnframt komið í veg fyrir að jörðin væri nytjuð til ábúðar. Það má til sanns vegar færa að þarna eru í sumum tilfellum hagsmunir örfárra annars vegar. Það er staðreynd að mörg sveitarfélögin okkar, margir sveitarhrepparnir eru orðnir örfámennir og það svo fámennir að mikil hætta stafar af. Þess vegna liggur það í augum uppi, og á þetta hefur oft verið bent hér, að ef ein jörð fellur í eyði til viðbótar við þær eyðijarðir sem hugsanlega kunna að vera fyrir, þá kunna örlög þessa litla byggðarlags, þessa fámenna sveitarhrepps að vera ráðin, því að þegar byggð er orðin gisin að ákveðnu marki, þá má engu muna að hún tæmist ekki algerlega. Og það er það sem við höfum verið að reyna að sporna við undanfarin ár og við höfum haft tilburði í þá átt að framkvæma það sem við köllum byggðastefnu, sem vill leitast við að afstýra því að lífvænlegar byggðir fari í eyði. Ég hygg að þarna sé mergurinn málsins.
Ég vil líka taka fram í þessu sambandi og ég vil biðjast undan því að þessi orð mín séu mælt af andúð í garð reykvíkinga eða annars þéttbýlisfólks, — ég vil benda hv. 5. þm. Reykv. og öðrum þm. Reykv. á að í mörgum tilfellum er bændum úti um sveitir landsins mikil þökk í því að fá nábúa, jafnvel þótt aðeins sé að sumrinu til, einhvern aðkomumann sem sýnir áhuga á ræktun lands og fegrun. Og slíkir gestir eru í mörgum tilfellum miklir aufúsugestir. Og ég vil lýsa því sem skoðun minni að slík upptaka eigna sem þessar gr. gera ráð fyrir komi ekki til nema að vandlega yfirveguðu máli allra þeirra manna sem til eru kvaddir til að segja sitt álit og það yrði enginn góður ræktunarmaður úr Reykjavík né annars staðar frá, úr öðru þéttbýli, hrakinn á brott úr sambýli við ábúanda jarðar. Ég á við að það séu einmitt búskussarnir sem amast yrði við eða kannske væri ekki rétt að kalla þá búskussa, heldur menn sem hafa komist yfir jarðir eða jarðarparta án þess að hirða hið minnsta um að hlúa að landinu á nokkurn hátt.
Það eru hinir svokölluðu rányrkjumenn, sem ég vil leggja þann skilning í, að þetta lagafrv. sé að verja sig gegn, en ekki góðum íslendingum, reykvíkingum og öðrum, sem hafa taugar til landsins sem þeir sækja til og vilja vera á og vilja byggja upp og bæta.
Ég skal ekki tefja lengur hv. þd. En ég vil aðeins benda á það, sem okkur er öllum ljóst, að þetta frv. er til komið til þess að bæta úr augljósri vöntun á einhverjum ákvæðum í þá átt, sem þetta lagafrv. gerir ráð fyrir. Hafi það á sér agnúa og vankanta, þá er að sjálfsögðu hægt að sníða þá af, ef ekki nú, áður en það verður lagt fram til afgreiðslu, þá siðar meir. Þessi lög, ef að lögum verða, eru auðvitað ekki óbreytanleg frekar en önnur lög. Og ég skal, verði þetta frv. að lögum og verði ég vitni að því einhvers staðar að málið stefni í þá átt sem minn ágæti kollega, hv. 5. þm. Reykv., — ef ég verð vitni að því að málið stefni í þá átt sem hún óttast, þá skal ég heils hugar standa að því með henni að breyta þeim ákvæðum sem hafa leitt til þess ófarnaðar sem ég vil meina að hún hafi gefið í skyn að við ættum von á.
Hv. þm. tók dæmi héðan úr Reykjavík eða úr öðru þéttbýli, hvort kaupmanni, sem vantaði meira rúm undir sinn rekstur, væri heimilt að taka hús af næsta manni til þess að stækka búðina sína. Ég veit ekki hvort það var ég sem hún vitnaði í, hv. þm., er hún sagði að einhver þm. á göngunum hefði talíð þetta algerlega ósambærilegt. Hafi það ekki verið ég, þá er ég þessum þm. sammála. Ég tel þetta ekki sambærilegt dæmi, og ég þarf ekki að fara nánar út í að skilgreina það, svo augljóst er það að þetta dæmi er ekki sambærilegt. Og ég vil minna hv. 5. þm. Reykv. á, sem hún veit fullvel sjálf, að oft hefur Reykjavíkurborg og yfirvöld borgarinnar rekið mann úr húsi sínu og sagt honum: Burt góði, skipulag Reykjavíkur þarfnast lóðarinnar þinnar, þú verður að fara burt úr húsinu þínu, við þurfum að rífa það. — Þessi maður hefur ekkert sér til varnar, hann fer, en hann fær borgað fyrir húsið sitt. Þarna eru almenningshagsmunir taldir þurfa að ganga fyrir vilja og hagsmunum einstaklings, og enginn hefur neitt út á þetta að setja. En það er náttúrlega annað mál, að í Reykjavík eru höfuðin fleiri en í litlu sveitarhreppunum okkar úti um land sem eru margir hverjir að berjast gegn því að fara í eyði.
Ég vil sem sagt endurtaka, ég get tekið undir ýmislegt í málflutningi hv. 5. þm. Reykv. og ég veit að hún mælir af heilindum þegar hún vill réttinda einstaklinga í heiðri höfð.
Enda þótt mörgu kunni að vera ábótavant í þessu frv., þá vil ég mótmæla því, að það sé rétt að það sé ein allsherjar vangá frá upphafi til enda. Fyrr má nú rota en dauðrota. Mér er í sjálfu sér nákvæmlega sama hvort þetta frv. fær staðfestingu og verður að lögum nú. En einhver lög þurfum við til þess að tryggja þau réttindi sem þessu frv. er ætlað að tryggja, og þar á ég við að búseta jarða úti um land farist ekki fyrir og jarðir fari í eyði vegna þess að utanaðkomandi aðilar hafa þrengt sér þar inn án þess að láta jörðina á neinn hátt njóta sín til ræktunar og eðlilegra nytja.
Að lokum þetta: Ég held að sambýli þéttbýlisfólks og fólks í sveitum sé nokkuð sem við þurfum að leggja áherslu á að sé jákvætt og eðlilegt. Og ég vil heils hugar segja það, að eftir því sem fækkað hefur í sveitunum og borgarbúum fjölgar, þá er full ástæða til þess að sjá fyrir því að fólkið í þéttbýlinu slitni ekki úr tengslum við landið. Það á að fá að njóta sem frjálsast landsins og þeirra unaðssemda sem það hefur að bjóða. En það má ekki verða á kostnað þeirra manna sem enn þá eru að reyna að búa úti í sveitunum, rækta þær upp og stunda atvinnu þar.