21.10.1976
Sameinað þing: 7. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 135 í B-deild Alþingistíðinda. (123)
5. mál, Vestfjarðaskip
Sigurlaug Bjarnadóttir:
Herra forseti. Ég heyri að það er spurt út í sal: Hvað eru margir eftir. Það eru tveir fyrir utan mig. Það er nú búið að segja svo margt af viti um þessa till., sem hér er fram komin, að ég hef þar ekki ýkjamörgu við að bæta.
Ég vil í upphafi taka undir það sjónarmið sem kom fram síðast í máli hv. 2. þm. Vestf., að ég held að okkur skipti það engu meginmáli hvort við fáum sérstakt skip sem heitir Vestfjarðaskip, heldur hitt, hvort við fáum vikulegar ferðir, eins og talið hefur verið nauðsynlegt og margoft hefur verið bent á og skorað á yfirvöld að sjá fyrir. Þar fyrir vil ég segja það um seinni hluti till. hv. 8. landsk., um bráðabirgðaráðstöfun, um að athuga að taka gamla Vestmannaeyja-Herjólf í því millibilsástandi sem þarna kynni að verða, — og ég verð að taka undir það sem hér hefur komið fram, að enda þótt endurskoðun á rekstri Skipaútgerðarinnar standi fyrir dyrum og sé jafnvel hafin, þá er ég vonlítil um að aðgerðir verði alveg á næsta leyti, þannig að fyllilega gæti átt rétt á sér að reyna að fá þetta skip, sem nú liggur hér bundið við bryggju, til þess að sinna þessu hlutverki fyrir vestfirðinga þangað til Skipaútgerðin er reiðubúin.
Það var vitnað þér í grg. á borðum þm., þar sem eru niðurstöður milliþn. sem skipuð var 1973 út af þáltill. um stofnun sérstaks vöruflutningasjóðs. Það er oft búið að tala um störf þessarar n. og niðurstaðna hennar hefur verið beðið með nokkurri eftirvæntingu. Þm. hafa það fyrir augunum nú hvaða leiðir þessi 5 manna n. telur réttastar í þessu efni. En ég held að það væri þess vert að benda á að sú fyrsta af till. þessarar n. er að fallið skuli frá hugmynd um verðjöfnun allra vöruflutninga með stofnun sérstaks vörujöfnunarsjóðs, hins vegar verði þörfum landsbyggðarinnar mætt hér með öðrum ráðstöfunum, m.a. breytingu á skattakerfinu, aðgerðum og áætlanagerð Framkvæmdastofnunar ríkisins og siðast en ekki síst að þjónusta Skipaútgerðar ríkisins verði stórbætt. Það er einmitt við þennan lið, þennan síðasta lið í till. þessarar milliþn., sem ég vil aðeins staldra hér. Ég ætla að leyfa mér að lesa upp þessar till. um bætta þjónustu Skipaútgerðar ríkisins, en þær eru í 6 liðum og hljóða þannig, með leyfi forseta:
„a. Komið verði upp aðstöðu í Reykjavík fyrir vöruafgreiðslu og vörugeymslu þannig að unnt verði að taka á móti vörum til flutnings hvenær sem er (viðskiptavinum verði ekki stefnt að skipshlið).
b. Séð verði fyrir samsvarandi aðstöðu á helstu viðkomuhöfnum utan Reykjavíkur.
c. Ferðaáætlun verði við það miðuð að tryggja sem mesta tíðni ferða. Stefnt verði að því að hámarkstími milli ferða verði u.b.b. ein vika. Komið verði á sem næst fastri áætlun eftir því sem aðstæður leyfa.
d. Gerð verði áætlun um endurnýjun skipakosts Skipaútgerðarinnar sem kæmi til framkvæmda jafnskjótt og reynsla fæst af þeim aðgerðum, sem nefndar eru í liðum a-b þér að ofan.
e. (og hér hef ég strikað sérstaklega við) Komið verði upp dreifingarkerfi út frá aðalviðkomuhöfnum þannig að flutningaþjónusta Skipaútgerðarinnar nái til fleiri staða en nú og fækka megi viðkomu.
f. Flutningar frá Vestfjörðum, Norðurlandi og Austurlandi verði styrktir þannig að farmgjöld Skipaútgerðar ríkisins verði t.d. helmingi lægri þá leiðina en frá Reykjavík.“
Þessar till., ef þær næðu fram að ganga, mundu bæta mikið úr stórum vanda. En eins og ég gat um áðan er það stafliður e, næstsíðasti liðurinn, sem mig langar til að staldra aðeins við. Þar er sérstaklega stefnt að bættri þjónustu fólksins sem tekur við vörunni í ákveðinni höfn, hvort sem það eru Vestfirðir, Austfirðir, Norðurland eða hvar sem er. Það hefur verið einn af meginagnúum á flutningum Skipaútgerðarinnar, að það hefur þótt óhagræði að fólkið hefur þurft að sækja og sitja um vöruna þegar hún kemur til hafnar, vörugeymslur mjög ófullkomnar, þannig að stundum hefur beinlínis þurft að sitja um skipið sjálft og taka vörurnar beint frá skipshlið, þar sem hins vegar vöruflutningabílar hafa ekið vörunni heim í hlað hjá viðtakanda, og þetta er mjög þungt á metunum.
En ef við förum nánar út í þetta dreifingarkerfi, þá er það vitað mál að það reynir aftur á landsamgöngur. Það reynir á landsamgöngur að við þurfum vafalaust að flytja vörur frá aðalmóttökuhöfn út um byggðirnar. Og þá komum við að þeim stóra vanda í okkar samgöngumálum sem ég tel að þurfi að gefa meiri gaum en gert hefur verið nú til skamms tíma, og það er þetta í stuttu máli: að stefna að því að lyfta byggðavegunum upp úr snjó. Þegar ég tala um byggðavegi, þá á ég við vegina innan byggða og á milli byggðarlaga. Nú veit ég að þetta er stórt verkefni. Þetta er stórt verkefni. Það sem ég á við er fyrst og fremst að það verði gerð úttekt á því hvar stærstu tálmarnir eru. Þar á ég ekki við fjallvegina því þar eru milljarðafyrirtæki annars vegar. Ég á við byggðavegina þar sem ófullkomin ræsi eða það að vegurinn liggur flatur niður við jörð verður þess valdandi að bann teppist hvað eftir annað á vetri hverjum og einangrar heilar byggðir eða byggðarlög. Hvað hefur verið gert til að aftra þessu hingað til? Jú, við höfum gripið til snjómokstursaðgerða, á síðasta ári munu það vera upp undir 400 millj. sem við eyðum í snjómokstur um allt landið. Það voru settar fyrir tveimur árum nýjar snjómokstursreglur sem áttu að gera þessa þjónustu fullkomnari. Þær hafa alls ekki komið til framkvæmda af því að það þykir sýnt að þær muni bæta við 100–200 millj. til viðbótar við þær 400 sem fyrir voru. Ég get ekki ímyndað mér óarðbærari fjárfestingu heldur en þessar snjómokstursframkvæmdir sem enn í dag eru þó bráðnauðsynlegar. Þess vegna hefði ég talið að það væri hagkvæmt, skynsamlegt og jákvætt að reyna að gera vegina þannig úr garði að draga mætti úr öllum þessum snjómokstri. Það eru í hverju byggðarlagi vissir kaflar sem alltaf verða til þess að valda umferðarstíflum og vandræðum. Það er ekki þar með sagt að það væri ýkjamikill kostnaður við að lagfæra þetta þannig að ekki leiddi til einangrunar. Þess vegna held ég, — af því að við megum hafa aðgát á í fjármálum, við verðum að mínu mati að bætta að stofna okkur í meiri erlendar skuldir, þær eru komnar meira en nógar fyrir löngu, — að við ættum að hverfa frá í bili þessum stórkostlegu áformum um varanlegt slitlag á allan hringveginn, hringveginn í kringum landið og aðalvegi út frá honum. Það er ekki þar fyrir, að ekkert vildi ég frekar okkur öllum til handa heldur en að hafa góða, varanlega vegi í kringum landið. En þegar talað er um slíka framkvæmd með stórfelldum lántökum innanlands og utan, þá vil ég staldra við og athuga minn gang og spyrja að því, hvort það væri ekki byggilegra að snúa okkur að verkefnum sem kosta okkur minni fjármuni, en eru þó engu að síður bráðnauðsynleg til samgöngubóta.
Ég skal ekki orðlengja þetta frekar þér. En ég vil leggja áherslu á þetta sem mitt sjónarmið og mína stefnu í vegamálum núna í dag: Hættum að fleygja milljörðum í hraðbrautarspotta hér og þar, hversu góðir sem þeir eru, en reynum að einbeita okkur að því að taka burt vandræðaspottana í vegakerfinu úti um allt land sem baka fólki, sem við þær samgöngur býr, stór vandræði og vafalaust miklu meiri vandræði en þeir; sem ekki þekkja til, gera sér nokkra grein fyrir.
Ég skal ekki orðlengja þetta frekar. En ég vil fagna því, eins og þeir sem þér hafa talað, að þessi till. er hér fram komin. Ég vænti þess að hún komi skrið á þetta mál og að vestfirðingum megi verða hagur og bót að þeim aðgerðum sem hún vonandi leiðir til. Og ég læt í ljós þá von að við hröðum afgreiðslu þessa máls. Ég endurtek aftur: Vestfjarðaskip er ekkert töfraorð, heldur fullkomnar eða a.m.k. viðunandi samgöngur til Vestfjarðahafna og til þess fólks sem á Vestfjörðum býr.