27.01.1977
Sameinað þing: 42. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 1686 í B-deild Alþingistíðinda. (1347)
60. mál, uppbygging þjóðvega í snjóahéruðum
Helgi F. Seljan:
Herra forseti. Það er e. t. v. að bera í bakkafullan lækinn að fara nú að ræða vegamál almennt verðandi þessa till., svo mjög sem umr. hafa orðið miklar um aðra till. sem hv. frsm. gat um áðan, bæði nú í vikunni og þó alveg sérstaklega fyrir áramót.
Ég get ekki látið hjá líða að lýsa yfir fullum stuðningi við þessa till. og um leið fagna henni sérstaklega. Ég tek þessa till beint þannig að hún tákni harðari baráttu þessara sömu þm., þessara áhrifamiklu þm. í báðum stjórnarflokkunum — harðari baráttu þeirra fyrir skiptingu vegafjárins í samræmi við þetta brýna verkefni. Og ég fagna því sannarlega, því að það er auðvitað framkvæmdin á skiptingu vegafjárins sem hér skiptir öllu máli.
Ég held að það sé óhætt að segja að þó að margt hafi verið gert á umliðnum árum víða um land og m. a. í þessum snjóahéruðum, þá hafi þó tvímælalaust sigið á ógæfuhliðina varðandi þetta verkefni, þennan þátt vegamálanna, ef miðað er við það hvað mikið hefur farið hins vegar í hraðbrautirnar svonefndu eða í að leggja bundið slitlag á vegi. Það er eins og hv. frsm. kom inn á, að vegamálin og samgöngumálin í heild eru auðvitað í fremstu röð byggðamála og það er ekki hægt að taka mark á byggðastefnu eða orðum um byggðastefnu öðruvísi en að framkvæmdir í þessu efni séu myndarlegar.
Ég hef marglýst yfir stuðningi við þá stefnu, sem kemur fram í þessari till., og hef kannske litlu þar við að bæta. Ég vil hins vegar taka það fram til að forðast allan misskilning og rangtúlkun á orðum mínum almennt, að það er ekki þannig að ég vilji snúa dæminu hreinlega við, þ. e. a. s. útiloka hraðbrautirnar, þurrka þær út af vegáætlun eða neitt því um líkt, því að sú þróun verður vitanlega ekki stöðvuð. En ég fagna því sem sagt ef menn almennt eru á þeirri skoðun, fleiri en hv. flm. að þessari till., að þeir vilji nú um eitthvert árabil breyta til um röðun verkefna í vegáætlun, breyta þannig til að það verði forgangsverkefni að gera sem flesta vegi akfæra vetrarvegi, og það þýðir þá um leið að á hinu verkefninu verður að hægja nokkuð. Menn vita að það er tvennt ólíkt hve langt er hægt að komast með hvern milljónatuginn varðandi þessa vegi eða hraðbrautarspottann sem fyrir það fé fæst, því að hann er oft ekki langur.
Ég held að ég verði að líta þannig á, að þessi till. sé beint flutt til þess að ýta rækilega á eftir þessu verkefni. Stjórnarþm. úr ýmsum kjördæmum hafa hér raðað sér á till., hið fríðasta lið, og það liggur þess vegna við að ég hlakki til afgreiðslu næstu vegáætlunar, þegar ég lít á hana í ljósi þessarar till. og þess vilja sem þar liggur að baki og ég dreg ekkert í efa. Ég verð að vona að sá vilji muni endurspeglast í breyttum hlutföllum strax í næstu vegáætlun og á næstu árum, og þessu hlýt ég auðvitað að fagna og taka undir.
Ég flutti saklausa till. um úttekt á sveitavegum á Austurlandi á síðasta þingi og aðgerðum í framhaldi af því. Hún var um að láta framkvæma úttekt á því verkefni að gera greiðfæra sem vetrarvegi þá vegi í sveitum á Austurlandi sem afgerandi þýðingu hafi fyrir atvinnurekstur bænda, úttektin yrði falin Vegagerð ríkisins, um hana haft fullt samráð við Búnaðarsamband Austurlands og síðan væri kannað hvort ástand í þessum málum gæfi tilefni til þess að séráætlun yrði gerð um uppbyggingu þessara vega. Þetta var að vísu einangrað við mitt kjördæmi og þó ekki að ástæðulausu. Okkur þm. höfðu borist ítrekaðar áskoranir. um beinar aðgerðir frá heimamönnum hér um. Ég hélt einnig að svo einangrað verkefni sem þessi úttekt gæti verið auðveldari í framkvæmd, en jafnframt gefið töluverða vísbendingu um verkefnin annars staðar. Þessi till. var — eflaust af eðlilegum ástæðum — svæfð eða hún send í ruslakörfu ríkisstj. með tilvísan til þess að hún væri einangruð við tiltekið kjördæmi, verkefnið væri hins vegar svo viðamikið að það snerti landið allt og því væri ekki rétt að taka Austurland og sérstaklega þó sveitavegina þar eina út úr. Þarna kann að vera að hafi verið um viss rök að ræða fyrir þá n. sem þetta mál fékk til meðferðar. En um þann rökstuðning ætla ég ekki að ræða hér, aðeins benda á að nú fá menn tækifæri til þess að fjalla um þetta mál í öðru ljósi og bjartara. Hér er heildartill. sem spannar yfir landið að miklu leyti og ætti í raun og veru að vera um landið allt, þar sem vegir eru illfærir. Ég efast ekki um það, vegna þess hve voldugir og ráðandi aðilar standa hér að baki, að hún fái skjótan framgang, svo skjótan að hennar ætti þegar að sjá ríkulega stað í útdeilingu fjár á næstu vegáætlun.
Það var vikið hér áðan af hv. frsm. að endurskoðun vegalaganna og breytingum sem samþ. voru hér fyrir áramótin. Það er alveg rétt, að sú endurskoðun leiddi fátt nýtt eða merkilegt í dagsljósið. Till., sem sér voru fluttar í frumvarpsformi og lögfestar, voru að öðru leyti en tók til sýsluveganna veigalitlar. Hins vegar átti að gera á vegalögunum miklu meiri breytingar og þær voru ekki — ég fullyrði það — þær voru því miður ekki í þá átt sem vikið er að í þessari till. Þær voru miklu frekar í þá áttina að gera hraðbrautarverkefnin enn meira gildandi. Tilhneiging til þess var mjög greinileg.
Auðvitað er það rétt að sú breyting sem gerð var á vegalögunum nú fyrir jólin, skiptir engum sköpum um það sem öllu máli skiptir, þ. e. a. s. skiptingu á vegafénu sem við eigum að skipta nú innan skamms, og verður fróðlegt að sjá hvernig sú skipting fer fram. En ég tel að nefndarstarfið allt hafi endurspeglað vissa togstreitu um hvaða verkefni ættu að hafa forgang, hvort það væru hraðbrautirnar eða hvort það væru verkefni eins og það sem vikið er að í þessari þáltill. Það fór ekki á milli mála að umr. hér fyrir jólin um till. um bundið slitlag beindust einnig mjög í þessa átt.
Ég held að frumskylda okkar í vegamálum og þar með einn gildasti þáttur í okkar byggðamálum, eins og hv. frsm. kom að, sé að byggja upp sæmilega traust vegakerfi innan hvers landshluta og þá sé við hvort tveggja miðað: sæmilega öruggar samgöngur við eðlilegar þjónustumiðstöðvar og þéttbýlisstaða á milli, jafnt í menningarlegu og félagslegu tilliti, og svo ekki síður, sem ég vil einnig leggja áherslu á, bætta vegi í sveitunum, framleiðsluvegi getum við kallað þá, þá vegi sem nú standa t. d. víða hreinlega í vegi fyrir eðlilegri þróun landbúnaðarframleiðslunnar frá sauðfjárrækt til mjólkurframleiðslu, svo sem er t. d. á Austurlandi, fyrir utan það mikilvæga atriði sem snertir fólkið í sveitunum, að draga úr einangrun þessa fólks á vetrum og auðvelda t. d. skólanám barnanna.
Mér virðist sem sagt að þessi till. falli að þessum meginhugmyndum og get því lýst fullum stuðningi við hana. Hins vegar kemst ég ekki hjá því að benda á það, að áður en hún kynni að verða afgreidd gefst flm. sem og okkur öllum gullið tækifæri til þess að sýna í verki vilja til athafna með afgreiðslu vegáætlunar. Þar þykist ég vita að athafnir munu fylgja orðum og fagna því þessari tillögu.