22.02.1977
Sameinað þing: 54. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 2197 í B-deild Alþingistíðinda. (1637)
152. mál, samstarf við grannþjóðir um sjávarútvegsmál
Fyrirspyrjandi (Stefán Jónsson) :
Herra forseti. Ég hef leyft mér að beina til sjútvrh. svo hljóðandi fyrirspurn:
„Hvað líður framkvæmd þál., er samþ. var á Alþ. 10, apríl 1973, um samstarf íslendinga, norðmanna og færeyinga að fiskveiðum og fisksölumálum?“ .
Raunar var það hæstv. sjútvrh. sjálfur sem rifjaði þessa þáltill. upp fyrir mér, og það var skömmu eftir að þing kom saman að loknu jólaleyfi. Réðst raunar þá svo á milli okkar að ég legði þessa fyrirspurn fram og hann svaraði henni. En mér er kunnugt um að ýmsar ófyrirsjáanlegar orsakir valda því að þetta hefur dregist.
Það var á vetrinum 1972–1973, að við Jónas Árnason lögðum fram svo hljóðandi till. til þál.: „Alþingi ályktar að skora á ríkisstj. að beita sér fyrir viðræðum milli íslendinga, færeyinga og norðmanna um samstarf þessara þjóða og skynsamlegri hagnýtingu fiskimiðanna á Norðaustur-Atlantshafi, verndun fiskistofna og að fisksölumálum. Jafnframt verði athugað með hvaða hætti grænlendingar geti orðið aðilar að slíku samstarfi.“
Í grg. með þessari till. til þál. segir:
„Talið er; að rúmlega 70% af fiskafla Norðaustur-Atlantshafs komi af fiskimiðum Íslands, Færeyja og Noregs. Með útfærslu fiskveiðilögsögu okkar í 50 sjómílur höfum við íslendingar fengið vald á því að takmarka sókn í einstaka fiskistofna á landgrunni okkar við þol þeirra. Ljóst má telja að færeyingar og norðmenn muni senn feta í fótspör okkar og færa út fiskveiðilögsögu sína á svipaðan hátt og við höfum gert og fá sams konar tök á fiskistofnum heimamiða sinna.
Fyrir skemmstu,“ segir enn fremur í grg., „svöruðu Lúðvík Jósepsson sjútvrh., Klaus Sunnanaa fiskimálastjóri Noregs og Erlendur Patursson lögþingsmaður í Færeyjum spurningu, sem fyrir þá var lögð í Ríkisútvarpinu, um það, hvort þeir teldu samstarf þessara þjóða um nýtingu og vernd fiskimiðanna og markaðsmál æskilegt. Þeir luku upp einum munni um að náið samstarf um nýtingu fiskistofnanna væri ekki aðeins æskilegt, heldur sjálfsagt. Einnig hlyti að teljast eðlilegt að íslendingar, færeyingar og norðmenn, sem hafa mundu á hendi svo stóran hluta af fiskafla Vestur-Evrópu sem að framan greinir, ynnu saman að markaðsmálum — og þá fyrst og fremst í Vestur-Evrópu, en einnig á öðrum mörkuðum.
Ýmsir nytjafiska okkar flakka á milli norskra, færeyskra og íslenskra fiskimiða með þeim hætti, að friðunaraðgerðir á miðum eins þessara landa koma ekki að fullkomnum notum, nema samsvarandi ráðstafanir séu gerðar á fiskimiðum hinna. Nægir að nefna örlög norsk-íslenska síldarstofnsins sem dæmi um afhroð sem sjávarútvegur þessara landa getur beðið samtímis vegna rányrkju á einum fiskistofni.
Er þessar þrjár þjóðir hafa náð valdi hver um sig á sókninni á fiskimiðin undan ströndunum, gæti samstarf þeirra um vernd fiskistofna einnig leitt til mikilsverðrar samvinnu um nýtingu þeirra.
Vafalaust er að samkeppni norðmanna og íslendinga á fiskmörkuðunum, sem e. t. v. var afsakanleg, meðan þeir héldu að Norðaustur-Atlantshafið væri þrotlaus nægtabrunnur sjófangs, og tíðum leiddi til undirboða, er fásinna nú þegar ljóst er að flestir arðbærustu fiskistofnarnir eru þegar í hættu vegna ofveiði og draga verður úr sókninni í ýmsa þeirra, ef komast skal hjá gjöreyðingu. Á hinn bóginn er ljóst, að íslendingar, færeyingar og norðmenn munu í sameiningu hafa mjög sterka aðstöðu á mörkuðunum við Norður-Atlantshaf og geta með samræmdum markaðsaðgerðum sparað sér stórfé í sölukostnaði og jafnvel afstýrt fjárhagslegum áföllum, sem leiðir af því þegar draga þarf vegna verndunar á einum fiskistofni úr framboði einnar vöru á fiskmörkuðunum, en bjóða aðra í staðinn.
Sem fyrr segir eru allar horfur á því, að norðmenn og færeyingar muni fyrr en varir færa út fiskveiðilögsögu sína í líkingu við okkar, og er ljóst að málstað okkar væri styrkur að slíkum aðgerðum af þeirra hálfu, eins og nú er ástatt. Má ætla að gerðar verði tilraunir til þess að beita granna okkar þvingunum af hálfu andstæðinga okkar í landhelgismálinu til þess að koma í veg fyrir útfærslu af þeirra hálfu, — og gæti þá verið styrkur í því fyrir þessar þrjár þjóðir, ef ljóst yrði nú þegar að þær hygðu á mjög náið samstarf varðandi nýtingu og verndun fiskistofna og jafnframt um fisksölumál.“
Svo segir í lok grg.:
„Í þessu máli ber að taka tillit til hagsmuna grænlendinga, sem eru hinir sömu og hinna þjóðanna þriggja, og hafa samvinnu við þá að svo miklu leyti sem pólitísk aðstaða þeirra leyfir.“
Nú er þess að geta, sem þó allir vita, að það var ekki fyrr en eftir útfærslu okkar í 200 sjómílur og það rétt á síðustu dögum eða vikum, að færeyingar og norðmenn fylgja í fótspor okkar að þessu leyti og færa út sína landhelgi. Er þá komið að því, að rök þau, sem til voru talin er till. þessi til þál. var samþ. óbreytt samhljóða á Alþ. hinn 10. apríl 1973, eru orðin að staðreynd, eru orðin aðkallandi, og nú vildi ég gjarnan vita hvað gert hefði verið af hálfu ríkisstj. til þess að koma á formlegu samstarfi þessa eðlis á milli þessara þjóða.
Það er orðið alllangt, eins og ég sagði áðan, síðan ég bar fram þessa fyrirspurn. Óviðráðanlegar orsakir hafa valdið því að ráðh. hefur ekki getað svarað henni fyrr en núna. En eftir að ég lagði fsp. fram gafst að vísu enn átylla til að ætla að viljayfirlýsingin, sem felst í þessari þál. muni gleymd. Þriðjudaginn 8. þ. m. var boðað að fjallað mundi í sjónvarpi þá um kvöldið í fræðslu- og fréttaþættinum Kastljósi um tillögur sem dr. Gunnar G. Schram hafði sett fram í Morgunblaðinu nokkru áður um nákvæmlega sams konar samstarf þessara þjóða Norðaustur-Atlantshafsins að útgerðarmálum og því, sem ráðgert er í samþykkt Alþingis.
Í Morgunblaðsgrein dr. Gunnars G. Schram var þess náttúrlega ekki getið að hér væri hann að taka upp mál sem Alþ. hefði áður gert samþykkt um, aðeins getið þess, að Erlendur Patursson hefði á sínum tíma komið fram með hugmynd í þessa átt. Af þessum sökum sendi ég stjórnanda þessa sjónvarpsþáttar, Jóni Hákoni Magnússyni, þáltill., ekki af neins konar lítilsvirðingu við dr. Gunnar G. Schram, heldur í því skyni að þess mætti geta við umr. um málið að Alþingi íslendinga hefði samþ. till. doktorsins með öllum greiddum atkv. fjórum árum áður en hann bar hana fram. Nú fór svo, að enda þótt fyrrnefndur stjórnandi Kastljóss fengi þessi plögg í hendur í tæka tíð fyrir upptöku þáttarins, þá var þáltill. þar í engu getið. Eftir á gaf stjórnandinn þá skýringu, að Már Elísson fiskimálastjóri, sem var annar sérfræðinganna sem hann ræddi við og mjög náinn ráðunautur hæstv. sjútvrh. um allt það er að sjávarútvegi lýtur, hefði tjáð sér að mikil breyting hefði verið gerð á þáltill. í meðferð Alþ. og hún væri alls ekki rétt svona, þ. e. a. s. eins og Alþ. samþ. hana. Hinn viðmælandinn og höfundur till., dr. Gunnar G. Schram, kvaðst alls ekki hafa séð þessa till.
Norska skáldið Arne Garborg lýsti Björnstjerne Björnson þannig einhvers staðar, að í huga hans hefðu keppt tvö ljós: ljós heiðarleika og visku, um það hvort leiftrað gæti skærar. Það var oft æsispennandi, sagði Garborg, hvort liðið bæri af hinu. Ef mér leyfist að nota svipaða lýsingu, þá fór ekki svo í þessu tilfelli að samanlagður heiðarleiki sjónvarpsins og fiskimálastjóra skyggði á visku dr. Gunnars G. Schram. En ég hef sem sagt staðfestan grun um, að ríkisstj. hafi sinnt þessari samþykkt Alþ. ekki miklu meira en sjónvarpið virti hana, og mundi fagna því ef hæstv. sjútvrh. gæti nú leitt annað í ljós.