13.04.1977
Sameinað þing: 74. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 3074 í B-deild Alþingistíðinda. (2243)
148. mál, bygging nýs þinghúss
Flm. (Benedikt Gröndal):
Herra forseti. Undirtektir manna undir mál þetta, þ. e. að hraða byggingarmálum Alþ., eru mjög jákvæðar, en eðlilegt að skoðanir séu mismunandi á einstökum atriðum. En það, sem hinir yngri þm. hafa sagt, hygg ég að sé ósköp svipað og ég og fleiri sögðum upp úr 1960, þegar síðast voru miklar umr. um þetta mál. Ýmislegt, sem á milli ber, er eingöngu af þeirri ástæðu, að ég a. m. k. og ýmsir aðrir, sem hér eru inni, erum búnir að ganga í gegnum heila þætti í þessu máli árangurslaust, erum búnir að vinna í n. og ræða við byggingarmeistara og skoða staði í bænum. Það er því ekki um að ræða neitt óðagot þegar við endum á þeirri niðurstöðu að vera hér í nágrenninu, heldur liggur að baki því alllöng saga.
Mér er minnistætt þegar ég sat stuttan tíma í bæjarstjórn Reykjavíkur, að þá fór þáv. borgarstjóri, Gunnar Thoroddsen, einu sinni með fullan strætisvagn af bæjarfulltrúum og varabæjarfulltrúum til að skoða staði fyrir ráðhús, en staður fyrir ráðhús getur eins verið staður fyrir þinghús í eðli sínu. Ég held að það hafi verið upp undir 20 staðir í bæjarlandinu sem voru skoðaðir, hver öðrum fallegri, á hæðunum í núverandi úthverfum Reykjavíkur og vestur um bæ. Ég hef í seinni tíð leitt hugann um slóðir þessa ferðalags, og ég held að það séu e. t. v. ein eða tvær lóðir, sem þá voru fáanlegar og hægt að tala um í þessu sambandi, sem ekki er búið að byggja á eða loka þannig af, að þeir kostir eru ekki fyrir hendi lengur. Þetta hefur allt stuðlað að því, að nú er valið annaðhvort að vera hér kyrr eða það, sem hv. þm. Albert Guðmundsson sagði, að fara langt út í núverandi úthverfi. Hann nefndi Rauðavatn. Mér hefði dottið í hug Árbæjarhöfðinn, þó að þar sé að vísu mikið af rafmagnslínum og ekki falleg iðnaðarhverfi þar skammt frá. En sá staður gæti komið til greina. Lausnin yrði sú, að við yrðum að fara út fyrir byggð. Það er að vísu freistandi að láta sig dreyma drauma, eins og komu fram hjá hv. þm. Ragnari Arnalds, um að byggja upp heilt hverfi yfir æðstu stjórn ríkisins, þing, stjórnarráð, Seðlabankann o. fl. En ég óttast mjög að við mundum reisa okkur hurðarás um öxl ef við byrjuðum á slíku. Við erum býsna duglegir við að búa til teikningar. Það mundi vera álíka mikið stórvirki fyrir okkur að ráðast í það eins og fyrir brasilíumenn að byggja sér nýja höfuðborg. Og reynslan af slíku, þar sem það hefur verið gert, er mjög vafasöm. Ég er hræddur um að það yrði hálfbyggt hverfi í marga mannsaldra. Ég er feiminn við þá hugmynd, þó ég játi að það sé töluverð reisn yfir henni og sýni ímyndunarafl og stórhug.
Ég held að það sé ógerningur fyrir okkur að segja að við verðum að bíða með öll byggingaráform Alþ. þangað til búið er að koma stjórnarskránni og stjórnskipaninni í eitthvert endanlegt horf. Það endanlega form verður aldrei til. En þær breytingar, sem einna helst hafa verið ræddar nú undanfarið og kunna að vera fram undan, eru þess eðlis að ég tel að það sé hægt að byggja án þess að bíða eftir þeim. Mætti einna helst deila um það, hvort við gætum byggt áður en við vitum hvort deildaskiptingin verður afnumin eða ekki. Ef byggð yrði hér í nágrenninu ekki aðeins skrifstofuhöll, eins og hv. þm. Steingrímur Hermannsson lagði mesta áherslu á, heldur líka bygging yfir stofnunina Alþingi með viðeigandi reisn, bygging sem sýndi sæmilega gestrisni gagnvart kjósendum okkar og fólkinu í landinu, þá væri hægt að gera ráð fyrir báðum deildum í því húsi. Það er engin hætta á því, að minni salurinn af tveimur yrði ekki notaður og nothæfur þrátt fyrir það. Það er líka til sú lausn að ætla minni deildinni, — ég skal ekki segja hvort Ed. ætli sér að stækka og verða stærri en Nd., við skulum láta orðaleik um þá hluti eiga sig, — en ætla minni deildinni samkomusal hér. Ég tel að það ætti að vera gangnr á milli húsanna, enda er fjarlægðin ekki mikil.
Það er sem sagt liðin reynsla sem gerir það að verkum að ég a. m. k. er búinn að gera upp hug minn um þetta mál. Ég var ekki á þessari skoðun fyrst, ég taldi sjálfsagt að byggja myndarlegt þinghús á nýjum stað, eins og þeir gerðu í Ísrael. Það er bara sá munurinn, að þeir hafa Rotschildana sem borguðu það, en við höfum þá ekki. Þeir byggðu stóra höll uppi á auðri hæð. En ef menn fara með þingið út fyrir byggð þá verður þinghúsið að vera heilt bæjarfélag. Við verðum að hafa margs konar þjónustu sem ekki er í nágrenninu, og menn mundu fljótlega reka sig á ef vinnustaður okkar yrði fjarri mestum hlutanum af þjónustubyggðinni.
Reynslan sýnir okkur fleira. Hún sýnir okkur að n., sem fara af stað með góðum ásetningi, gengur furðulega tregt að komast að niðurstöðu. Hún sýnir að leit til hinna og þessara sérfræðinga tekur endalausan tíma með mismunandi árangri. Það verður að fylgja málinu fast eftir af þingsins hálfu ef eitthvað á að gerast.
Ég vil taka fram út af ummælum hv. þm. Alberts Guðmundssonar, að ég notaði orðið skóflustunga ekki í táknrænni merkingu. Þegar ég talaði um að við gætum ætlað okkur tíma hafði ég tvennt í huga: Í fyrsta lagi, að undirbúningurinn verður að vera góður. Það þýðir ekki að byggja nýtt alþingishús eftir þeirri íslenskn byggingar- og lífsreglu að byrja að grafa og fara svo að teikna húsið þar á eftir. Í öðru lagi er efnahagsástand þjóðarinnar í dag þannig, að það mundi varla teljast verjandi að veita stórar fjárhæðir til þinghúsbyggingar. Ég vil að þingið taki tillit til þeirra aðstæðna á komandi árum og um það bil sem undirbúningur, teikningar og staðarákvörðun eru komin á það stig, að ekki þarf að standa á því, geti þingið lagt á það mat eftir efnahagsástandi, hvenær það telur rétt að byrja á byggingu yfir sjálft sig.
Og að lokum þetta: Hv. þm. Steingrímur Hermannsson taldi að vinnuaðstaða í þinginu væri fyrir neðan allar hellur. Hann gerir miklu meiri kröfur en ég hef gert, en það kemur aftur til af því, að mér er minnistætt hvernig þingið var fyrir 15–20 árum. Það var ekki miklu fámennara en nú, en þá höfðum við enga af þremur byggingum hér í kring. Við höfðum ekki Skjaldbreið, við höfðum ekki gula húsið og við höfðum ekki Þórshamar. Hvernig haldið þið að það hafi gengið? Það er með tilliti til þess samanburðar sem ég hef talið að forsetar þingsins ættu viðurkenningu skylda fyrir að þeir hafa gert mikið til þess að bæta starfsaðstöðuna. Ef menn vilja fá nútímalega skrifstofuaðstöðu eins og höfðingjar, þannig að þm. hafi „svítur“ eða fínar skrifstofur og skrautlegar og sjálfsagt einkaritara og móttökuherbergi með, þá mega menn láta sig dreyma um það. Það er ekki langt síðan þm. í Stórþinginu í Osló þurftu að vera tveir saman í herbergi, ef þeir eru það ekki enn þá. Hugmyndirnar um það, hvort aðstaða hér er góð eða ekki, er eingöngu hægt að setja fram í samanburði annaðhvort við það, sem verið hefur áður, það hefur verið mitt viðhorf, eða þá hitt, hvað væri æskilegt.
Ég vil að lokum ítreka ósk mína um það, að forsetar þingsins ræði um þetta mál og að við tökum það svo til umr, áður en þinginu lýkur, og ég vona að við getum þá afgreitt þessa till. Ég vil taka það fram, að flm. eru til viðræðu um breytingar á orðalagi og einstökum atriðum sem má vel vera að séu ekki eins og þingheimur getur á þau fallist.