19.04.1977
Sameinað þing: 77. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 3312 í B-deild Alþingistíðinda. (2352)
205. mál, rafstrengur til Vestmannaeyja
Flm. (Garðar Sigurðsson):
Herra forseti. Ég hef leyft mér að flytja till. til þál. á þskj. 409 um nýjan rafstreng til Vestmannaeyja. Till. er svo hjóðandi:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstj. að fela Rafmagnsveitum ríkisins að hefja nú þegar undirbúning að því, að nýr rafstrengur verði lagður til Vestmannaeyja.“
Þessi rafstrengur, sem nú flytur einn allt það rafmagn, sem Vestmannaeyjar fá frá meginlandinu frá orkuverum á Suðurlandi, er orðinn nokkuð gamall ef miðað er við aldur slíkra strengja. Hann hefur nú á þessu ári bílað tvívegis, auk þess sem gerð var á honum talsverð endurbót í upphafi ársins fyrir allmikið fé, mun hafa kostað um 70–80 millj. kr. Ekki var svo langt frá þeirri aðgerð þar til strengurinn varð fyrir áfalli vegna óhapps þegar skip setti strenginn sundur nálægt Vestmannaeyjum, og það kostaði það að þessi stóri kaupstaður og öfluga verstöð með mikilli framleiðslu og raforkufrekri var án orku frá meginlandinu og varð að reyna að útvega það rafmagn sem þurfti með því að keyra það varaafl, sem Rafveita Vestmannaeyja hefur, og með því að bæta við allöflugri raforkuframleiðsluvel, sem fékkst annars staðar til viðbótar. Öll þessi dísilkeyrsla var auðvitað mjög dýr, enda voru þá og eru enn allar fiskverkunarstöðvar í fullum gangi og tvær mjölverksmiðjur, utan alls þess rafmagns sem kaupstaðurinn sjálfur þarfnast með sínum margbreytilegu þjónustuatvinnuvegum og þeirri neyslu sem slíkur kaupstaður þarf að öðru leyti. Sú viðgerð tók langan tíma, stóð í margar vikur, enda þurfti að sækja til þeirrar viðgerðar sérfræðinga frá útlöndum. Og nú skömmu síðar hefur strengurinn bilað enn einu sinni og er viðbúið að það kosti einnig mikið fé. Ég tel að það sé mjög varlega áætlað að þessar viðgerðir á strengnum á þessu ári einu kosti a. m. k. helminginn af því sem nýr strengur kostar.
Það gefur auga leið og þarf ekki langra útskýringa eða mikilla við, að það er afar ótryggt fyrir svo öflugt og orkufrekt bæjarfélag að búa við það að hafa aðeins eina línu úr landi. Það er nú svo, að víðast hvar geta flutningalínur bilað þegar raforka er flutt á milli landshluta, og þó að það sé vissulega alvarlegt mál oft d tíðum, þá er eðli málsins samkv. a. m. k. í langflestum tilfellum miklu fljótlegra og auðveldara að gera við slíkar bilanir og tengja rafmagnið á nýjan leik heldur en þegar um er að ræða neðansjávarstreng. Til þess að gera við slíkan neðansjávarstreng þarf að vera mjög gott veður og stillt í sjó um nokkurn tíma, og þegar slíkar bilanir verða að vetri til getur viðgerð dregist lengi. Það vitum við sem þekkjum veðráttuna við suðurströnd landsins þar sem er oft afar stormsamt. Má geta þess í leiðinni, að það mun vera stormur þar að meðaltali einu sinni í viku yfir allt árið, en þessi stormur, 9 vindstig og meira, kemur auðvitað miklu oftar, tiltölulega þéttar að vetrarlagi en á öðrum tímum árs. En það er einmitt að vetrarlagi sem orkunnar er mest þörf. Allra hluta vegna eru orkufrekustu fyrirtækin í fullum gangi og þarf ekki að hafa um það mörg orð.
Það hefur verið vestmanneyingum ljóst nú í allmörg ár, að mjög æskilegt væri og jafnvel nauðsynlegt að sækja eftir því að fá nýjan streng til Vestmannaeyja. Það hefur verið nokkur tregða á þessu. Strengurinn hefur fram undir það síðasta staðið sig allvel og Rafmagnsveitur ríkisins hafa verið nokkuð tregar að leggja út í svo dýrt fyrirtæki ef það ætti aðeins að vera til vara. En nú hefur nýliðin reynsla sýnt að strengurinn er orðinn viðkvæmur, hann er orðinn bilanagjarn, enda liggur hann víða á nokkuð ósléttum botni þar sem hætt er við að hann verði fyrir hnjaski, og slíkir strengir þola ákaflega lítið af því tagi. Hins vegar, eftir að þessi reynsla hefur fengist, eru menn alveg orðnir ákveðnir í því, sem til þekkja, að ekki verði lengur vikist undan því að koma upp öðrum streng: í fyrsta lagi vegna bilanahættu og þess stórkostlega tjóns sem verður þegar strengurinn fellur út og í öðru lagi vegna þess að það þarf að auka flutningsgetuna til Vestmannaeyja. Er álitið að þessi strengur, eins og hann er gerður, með þá flutningsgetu sem hann hefur, verði gersamlega fullhlaðinn eftir 2–3 ár, kannske í lengsta lagi fjögur. En ég vil benda á það, að ef við förum að leggja miklu meira á þennan eina streng, þá verða töpin ákaflega mikil í flutningi, og þessi töp vaxa ekki eftir beinni línu, heldur veldislínu, þannig að þau fara mjög hratt vaxandi eftir því sem meira er á hann lagt. Nú höfum við keypt fast rafmagn að undanförnu ofan af landi, um 4 mw., en bærinn notar yfir 6 mw. Allar líkur benda til og er raunar vitað að nú innan tíðar þurfum við að auka okkar föstu orkukaup af Rafmagnsveitum ríkisins, þannig að sífellt verður óhagkvæmara að flytja raforku eftir strengnum. Töpin eru nú um 10–12 % og verða um 15% ef farið verður upp í þessa tölu, sem ég nefndi áðan, og enn hærri ef meira þarf að flytja. Það er þess vegna nokkuð augljóst, að það fer að verða bráðnauðsynlegt að fá nýjan streng, og það er mitt álit og þeirra, sem ég hef talað við um þessi efni, m. a. rafveitustjórann í Vestmannaeyjum, að það borgi sig örugglega að leggja út í þessa framkvæmd. Það er stutt í það að strengurinn verði fullhlaðinn, og auk þess er öryggið allt of lítið og það fé, sem hefur farið í þessar viðgerðir vegna truflana á þessu ári, er, eins og ég sagði áðan, komið upp í hálft verð a. m. k. á nýjum streng.
Ég get sagt það hér, að Rafveita Vestmannaeyja eða rafveitustjórinn í Vestmannaeyjum hefur leitað eftir tilboðum í strenginn. Það er auðvitað ekki hægt að greina frá því hvernig þau tilboð standa, en það er vitað mál þó, að það er einhvers staðar á því bili að vera rúmar 200 millj. kr. Þarna er sem sagt ekki um neitt ákaflega dýra framkvæmd að ræða, ef miðað er við þá nauðsyn, sem nú er upp komin, og við það ástand, sem strengurinn virðist vera kominn í, að hann skuli bila aðeins mjög stuttum tíma eftir ágæta viðgerðnú síðari hluta vetrar.
Ég held að það sé varla ástæða til þess að fjölyrða miklu meira um þetta mál. En ég held að það sé rétt að geta þess í leiðinni, að það er raunar ekki nóg að koma á þessum nýja streng, þessari nýju orkulíflínu til landsins. Það þarf einnig að styrkja flutninginn á raforku frá Hvolsvelli og niður til sands semnú þegar er ófullnægjandi.
Ég held að ég verði að segja það, að ég er ekki ánægður með að hæstv. iðnrh. er ekki í salnum og getur ekki séð sér fært að hlusta á umr. um þetta orkumál sem sannarlega fellur undir hans verksvið. Þetta orkumál er að vísu ekki mjög stórt á landsmælikvarða, en er ákaflega stórt fyrir Vestmannaeyjakaupstað. Ég treysti því, að hv. alþm. leggi þessari till. lið. Þetta er algerlega ópólitísk till. Þarna er aðeins verið að reyna að ýta áfram miklu nauðsynjamáli fyrir stærstu verstöð landsins.