19.04.1977
Sameinað þing: 77. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 3329 í B-deild Alþingistíðinda. (2358)
178. mál, raforkumál Vestfjarða
Iðnrh. (Gunnar Thoroddsen):
Herra forseti. Fyrirspurnum var beint til mín í sambandi við þessa till., en hv. 3. þm. Vestf. hefur nú í ræðu sinni gert glögga grein fyrir þessum málum og sparað mér svör við sumu því sem ella hefði verið ástæða til að svara.
Ég vil í fyrsta lagi undirstrika það, sem ég raunar skaut hér fram í ræðu hv. flm. þessarar till., hv. 8. landsk., að mér er ókunnugt með öllu um það, að af hálfu iðnrn. hafi verið lagðar nokkrar hömlur á að alþm. eða aðrir fengju upplýsingar varðandi virkjunarmál Vestfjarða, og tel útilokað að slíkt hafi getað átt sér stað. Ég hef a. m. k. aldrei heyrt orð í þá átt. Þegar hv. flm. till. minnist í framhaldi af þessari fyrirspurn á það, að í fyrrasumar hafi iðnrn. borist skýrslur eða áætlanir um tvær virkjanir og að þeim hafi verið haldið leyndum fyrir þm. Vestfjarða, þá kemur mér þetta spánskt fyrir.
Ég hef aldrei heyrt að það væri venja í neinu rn., að þegar skýrslur berast, í þessu tilviki frumskýrslur, eins og það er orðað í grg. till., frumhönnun og frumáætlun, að viðkomandi rn. taki það upp hjá sjálfu sér að senda slíkar till. út til þm. Viðkomandi kjördæmis. Hins vegar, ef þm. kjördæmis óska eftir að fá að sjá slíkar skýrslur, þá skil ég ekki að það yrði nein fyrirstaða á því, hvorki hjá rn. né Rafmagnsveitum ríkisins. En þegar hv. þm. telur nú ástæðu til þess, bæði í hinni löngu grg. þessarar till. og framsöguræðu sinni, að deila á rn. og iðnrh. í þessum efnum, þá verður mér að spyrja: Hvernig er varið áhuga hv. þm. á þessu máli? Því hefur hann aldrei vikið að þessum málum við mig einu orði eða borið fram nokkrar óskir um að fá þessar skýrslur eða aðrar upplýsingar um raforkumál Vestfjarða? Mér finnst að áður en hv. þm. telur sig þess umkominn að deila á ráðh. eða rn. fyrir áhugaleysi eða sinnuleysi, þá hefði hann þó a. m. k. sem þm. kjördæmisins mátt sýna þann áhuga að óska eftir því að fá einhverjar upplýsingar eða einhverjar skýrslur. Ég held að það sé ekki réttmæt krafa og ekki í samræmi við venjur að rn. taki það upp hjá sjálfu sér, óbeðið, að senda út slíkar skýrslur. Í þessu tilviki mun vera um að ræða frumskýrslur, frumáætlanir. Skal ég ekki fara frekar út í þetta atriði. En af þessu má sjá að ásakanir hv. þm. eru alveg úr lausu lofti gripnar.
Varðandi Suðurfossa, sem hv. þm. spurðist fyrir um, þá var samþ. þáltill. Hér á Alþ. um að ráðast í þá virkjun samkvæmt till., sem hv. 3. þm. Vestf., Þorv. Garðar Kristjánsson, var 1. flm. að. Framkvæmdanefnd var skipuð og undirbúningur hafinn. Við nánari rannsóknir kom það í ljós, að vissir kostnaðarliðir við þá framkvæmd mundu verða töluvert hærri en gert hafði verið ráð fyrir í áætlunum, sérstaklega í sambandi við stíflu og efni til hennar, og þótti af þeim ástæðum rétt að kanna það mál nánar. Það er meginástæðan fyrir því, að hlé eða drattur hefur þar á orðið.
Varðandi háspennulínu úr Hrútafirði í Króksfjarðarnes og að Mjólkárvirkjun, þá hefur hv. 3. þm. Vestf. gert grein fyrir því, hvar undirbúningur þess máls er á vegi staddur. Það mál hefur að sjálfsögðu verið kannað og undirbúið og verða vafalaust till. og óskir um það við afgreiðslu fjárl. og lánsfjáráætlunar fyrir næsta ár, að fá fé til þess að hægt verði að byrja á því verki. En hv. þm. getur þess sjálfur í grg. till. sinnar, á bls. 4. að heildarkostnaður við þessa línu sé áætlaður nokkuð yfir 2000 millj. kr. á núverandi verðlagi. Þetta er eitt af þeim mikilvægu málum sem þarf að taka ákvörðun um í sambandi við orkumál Vestfjarða.
Varðandi einstakar virkjanir og virkjunarmöguleika á Vestfjörðum, þá er það, eins og 3. þm. Vestf. tók fram, Dynjandisvirkjun sem lengst er á veg komin. Þar eru það fyrst og fremst náttúruverndarsjónarmið sem valda því, að ekki hefur komið til ákvarðanatöku í því efni. Við vitum að hér er um viðkvæmt náttúruverndarmál að ræða, og vissulega verður það fyrst að liggja fyrir frá Náttúruverndarráði, náttúruverndarnefnd og þeim öðrum aðilum, sem hér eiga um að fjalla, bæði heima fyrir og fyrir landið allt, að þessir aðilar geti fallist á og mælt með þeirri virkjun. Hér er því ekki réttmætt af hv. flm. till. að hafa uppi ádeilur á iðnrh. eða rn. í þeim efnum. Er tekið nokkuð djúpt í árinni af hálfu hv. flm. um þetta efni eins og um fleira í þessari grg.
Virkjunarmöguleikar á Vestfjörðum eru margir, og hafa farið fram verulegar rannsóknir nú upp á síðkastið, og hin allra síðustu ár hefur verið aukið fé til þeirra rannsókna. Ef maður lítur yfir þessa möguleika, þá er Mjólkársvæðið, sem á nú að heita fullnýtt með Mjólká II og Hofsárveitu. Svo er Dynjandissvæðið, sem rannsakað hefur verið rækilega og verið hönnuð þar virkjun, og þarf ég ekki að bæta þar fleiru við en þegar er komin fram. Það er Suður-Fossa. Þá er Glámusvæðið. Mælingar og rannsóknir hafa átt sér stað þar. Í rauninni liggur ekki enn þá fyrir hvar haganlegast þykir að virkja vatn á Glámuhálendinu og hvort það verður virkjað í einu lagi eða ekki. Þeir, sem um þetta hafa fjallað, hafa m. a. nefnt möguleika á að virkja niður í Skötufjörð, Mjóafjörð og Ísafjörð og mismunandi hugmyndir verið uppi um stærð virkjunar. En þetta mál er enn á könnunarstigi.
Annað meginvatnsorkusvæði Vestfjarða er Ófeigsfjarðarheiði. Þar hafa m. a. verið nefndir og kannaðir nokkuð þrír virkjunarstaðir: í fyrsta lagi, Hvalá-Rjúkandi, í öðru lagi Þverá á Langadalsströnd, í þriðja lagi Margrétarvötn. Einnig eru hugmyndir um að virkja Þverá og Margrétarvötn í einu lagi. Þarna hefur líka verið talað um mismunandi Virkjunarstaði og mismunandi stórar virkjanir.
Það er um þessa virkjunarmöguleika á Vestfjörðum, eins og ég gat um að lengst er komið rannsóknum og áætlanagerð Dynjandisvirkjunar, en margvíslegar undirbúningsrannsóknir hafa farið fram að undanförnu þó að niðurstöður séu ekki fengnar í þeim efnum, en rannsóknir sem eru mikilvægar fyrir það sem á eftir kemur.
Það er svo rétt að minnast á þau ummæli sem viðhöfð eru í grg. hv. þm. um neyðarástand í orkumálum á Vestfjörðum. Það kom í útvarpi í fréttaauka ekki alls fyrir löngu allstórorð yfirlýsing eða frétt um þetta neyðarástand, sem gaf Rafmagnsveitum ríkisins tilefni til að senda leiðréttingu. í þessari leiðréttingu segir m. a., að í þessum fréttaauka í útvarpinu hafi því verið haldið fram að orkuskortur sé ríkjandi á Vestfjörðum, því þó bætt við, að enn sem komið sé bitnaði hann ekki á almennri heimilisnotkun. Rafmagnsveitur ríkisins segja um þessa fregn, að þetta sé rangt, bæta því við, að engum hafi verið neitað um raforku og ekki hafi orðið að skammta hana nema í bilanatilvikum. Iðnaður hefur fengið þá raforku sem beðið hefur verið um. Þessi fregn var sem sagt á ýmsa lund villandi og orðum aukin. M. a. segir í þessari leiðréttingu Rafmagnsveitna ríkisins, að í fréttaaukanum hafi verið sagt að kostnaður við framleiðslu í dísilvélum muni verða um hálfur milljarður á þessu ári, en Rafmagnsveiturnar telja hins vegar að olíukostnaður muni verða um 160 milljónir, og skakkar þar nokkru. Þá var lögð á það mikil áhersla í þessari fregn, að ekki væri ætlað fjármagn til raforkumála eða raforkuöflunar á Vestfjörðum á árinu 1977. En Rafmagnsveiturnar bentu á það, sem hér kom einnig fram áðan, að á þessu ári sé yfir 500 millj. kr. varið til ýmissa framkvæmda í orkumálum Vestfjarða, svo sem línulagna út frá Mjólkárvirkjun, byggingar aðveitustöðva, styrkingar innanbyggðakerfa o. fl.
Það er auðvitað öllum ljóst, að mikið þarf að gera í orkumálum Vestfjarða á næstunni. En það er engum til góðs að ýkja og hafa uppi fullyrðingar um miklu verra ástand en þar er. Að þessum málum er hugað og að þeim er unnið. M. a. má minna á að vestfirðingar hafa að undanförnu lagt mesta áherslu á að fá nýtt skipulag í þessum málum, þannig að héraðsbúar sjálfir réðu miklu meira en verið hefur um þessi mál.
Niðurstaðan af þeim athugunum, sem fóru fram, og rækilegu rannsóknum var frv. og síðan lög um Orkubú Vestfjarða, sem samþ. voru á síðasta þingi og ég held að vestfirðingar allir eða a. m. k. flestir hafi verið sammála um að hafi verið mikilvægt spor í rétta átt í þessum málum. A. m. k. hafa þeir aðilar, sem þar eru í fyrirsvari, látið í ljós mikla ánægju með þau lög.
Að formlegri stofnun Orkubúsins hefur síðan verið unnið. Það er mjög mikið verk vegna þess fjármálauppgjörs sem þar þarf að verða. Það er flókið mál og erfitt viðureignar, barði skipting á eignum og skuldum Rafmagnsveitna ríkisins að því er snertir Vestfirði og svo yfirtaka Orkubúsins á rafveitum þar vestra. Að þessu máli hefur verið unnið og lögð í það mjög mikil vinna, og ég vænti þess, að það sé nú komið á lokastig. Þegar Orkubúið hefur verið formlega stofnað, þá verða það þess verkefni að sjá um þessi mál, undirbúa orkuöflun.
Ég vil undirstrika það, sem hv. 3. þm. Vestf. sagði, að lög um Orkubúi Vestfjarða hafa ekki orðið til að tefja framkvæmdir eða undirbúning mála á Vestfjörðum. Þeim hefur verið haldið áfram, bæði varðandi undirbúning að háspennulínunni, rannsóknir og undirbúning nýrra virkjana, og hefur þar ekki verið slakað á. En hins vegar er það von mín, að Orkubúið verði sem fyrst formlega stofnað og taki til starfa, taki við þessum verkefnum, og að heimamönnum í samráði við ríkisvaldið takist að leysa sem fyrst og sem best þann vanda sem hér er á höndum, — og að þessi skipan, sem samþ. var á síðasta Alþ. um stofnun Orkubúsins, verði til framdráttar fyrir orkumál Vestfjarða.