30.03.1978
Efri deild: 72. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 2942 í B-deild Alþingistíðinda. (2177)

218. mál, áskorunarmál

Dómsmrh. (Ólafur Jóhannesson) :

Herra forseti. Það frv., sem hér er til umr., felur í sér breytingu á lögum um svonefnd áskorunarmál. Lög um það efni voru afgreidd frá Alþ. árið 1968 sem viðauki við lög um meðferð einkamála í héraði. Lögunum um áskorunarmál var ætlað að flýta fyrir meðferð minni háttar einkamála, eins og t. d. víxil- og tékkamála og einfaldra skuldamála.

Þeir, sem að þessari lagasetningu stóðu, hafa eflaust gert sér vonir um að hið nýja stefnuform, áskorunarstefnan svokölluð mundi smátt og smátt útrýma gamla stefnuforminu í fyrrgreindum málum. Reyndin hefur hins vegar orðið önnur. Á undanförnum árum hefur tæplega helmingur af dæmdum útivistarmálum, þ. e. málum á bæjarþingi Reykjavíkur, verið áskorunarmál. Utan Reykjavíkur hefur hlutfall áskorunarmála víðast hvar verið enn lægra. Það er því talið að ef löggjöf væri óbreytt gæti jafnvel verið ástæða til að ætla að áskorunarmálum fari hlutfallslega fækkandi á næstu árum. Þetta væri miður farið, vegna þess að ástæðan til þess, að áskorunarmál hafa ekki orðið eins algeng og gert var ráð fyrir í upphafi, er ekki sú, að lögin um áskorunarmál hafi reynst illa í framkvæmd. Þvert á móti hafa áskorunarmál tvímælalaust verið til þess fallin að flýta meðferð mála, spara dómurum tíma og draga úr kostnaði, einkum vélritunarkostnaði. Hins vegar er nú talið að ástæðan muni vera sú, a. m. k. að verulegu leyti, að lögmenn vilji spara sér ferð á fund dómara til að fá útgefna áskorunarstefnu, en samkv. gildandi lögum er óheimilt að gefa slíka stefnu út utan réttar.

Það frv., sem hér liggur frammi, er samið af réttarfarsnefnd. Frv. stefnir, eins og önnur frv. er nefndin hefur sent frá sér, að því að hraða meðferð dómsmála. Frv. gerir ráð fyrir því, að meginreglurnar um meðferð svonefndra áskorunarmála haldist óbreyttar, og byggist það á þeirri reynslu, sem fengist hefur af framkvæmd laga um áskorunarmál frá 1968, sem hefur verið góð, eins og ég sagði, þó að kveðið hafi minna að því, að þessi málsmeðferð væri notuð, en menn höfðu gert ráð fyrir.

Í frv. er því aðeins gert ráð fyrir minni háttar breytingum á reglunum um meðferð áskorunarmála. Í fyrsta lagi er lagt til, að stefnandi geti sjálfur gefið út áskorunarstefnu utan réttar. Slík breyting ætti að stuðla að því, að lögmenn notfærðu sér í ríkari mæli en hingað til það hagræði að geta gefið út áskorunarstefnu. Enn fremur er lagt til, að stefnukröfur verði aðfararhæfar að liðnum 7 sólarhringum frá áritun dómara, án þess að sérstök birting þurfi að fara fram. Þessi hreyting ætti að spara stefnanda bæði tíma og fyrirhöfn og eins og fyrri breytingin að stuðla að því, að áskorunarmálum fjölgi. Þótt birting fari ekki fram á þessu stigi máls er að sjálfsögðu gert ráð fyrir því eftir sem áður, að stefnda sé birt áskorunarstefnan. Breyting þessi ætti því ekki að vera varhugaverð út frá réttaröryggissjónarmiði, enda er ástæðan fyrir hinum mikla fjölda víxilmála og einfaldari skuldamála hér á landi sú, að skuldarar annaðhvort vilja eða geta ekki greitt. Það heyrir hins vegar til undantekninga, að slíkar kröfur séu umdeildar.

Ég vil svo að lokum benda á þá skoðun réttarfarsnefndar, sem kemur fram í grg. með frv., að nefndin telur breytingar þær, sem frv. felur í sér, munu stuðla að fjölgun áskorunarmála og þar með flýta meðferð mála og auka afköst dómstóla. Að öðru leyti leyfi ég mér að vísa til grg. og vona að mál þetta fái fljótan framgang, þar sem það er tiltölulega einfalt. Mun ég ekki hafa um það fleiri orð, en leyfi mér að leggja til, að því verði að lokinni þessari umr. vísað til 2. umr. og hv. allshn.