24.04.1978
Neðri deild: 82. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 3860 í B-deild Alþingistíðinda. (3021)
200. mál, sala eyðijarðanna Kroppsstaða og Efstabóls í Mosvallahreppi
Karvel Pálmason:
Herra forseti. Út af því, sem hefur komið fram í framhaldi þessara umr., þá vil ég segja nokkur orð.
Ég vil segja það strax, að mér er ekkert ljúfara en að hafa alltaf það sem sannara reynist og tel það síður en svo neinn blett á mér. Ég mun hafa sagt áðan, að Kirkjubólsland væri talið bera nánast tvö vísitölubú. Það hefur verið upplýst, að hér hafi verið átt við Kirkjubólsland og þær jarðir sem lagt er til að lagðar verði undir það. Ég hef þetta ekki skriflegt. Ég hafði af þessu fregnir frá öðrum aðila, en ég mun að sjálfsögðu trúa því sem hér hefur verið fullyrt, að hér sé átt við Kirkjubólsland og þessar tvær jarðir, þ. e. a. s. Kroppsstaði og Efstaból. Er mér ljúft að leiðrétta þessi ummæli mín og vil að það komi fram. Það breytir þó ekki þeirri staðreynd, að Veðrará, sem Jón Guðjónsson nú býr á og hefur búið á um nokkurra ára skeið, er einungis talin bera um hálft vísitölubú.
Hv. 1. flm. þessa frv. sagði áðan, sem rétt er að sjálfsögðu, að Kirkjuból hefði verið í eyði og niðurníðslu í mörg ár þegar Bjarni Kristinsson kom þangað og tók að búa þar. Þetta er allt saman rétt. Ég dreg það ekki heldur í efa, að vissulega er fengur fyrir þetta sveitarfélag að fá ungan og efnilegan bónda til þess að taka upp búskap. En það hlýtur líka að vera mikils virði fyrir þetta sama sveitarfélag að reyna að halda á búum sínum þeim bændum sem enn búa, en gera ekki ráðstafanir til þess, að þeir verði með einhverjum hætti að hrökklast frá búi vegna aðgerða ríkisvalds eða stjórnvalda. Ég er ekki á nokkurn hátt að lasta þann mann sem þarna er um að ræða, bóndann á Kirkjubóli. Ég tek undir það, að það hlýtur að vera fengur fyrir sveitarfélagið að fá slíkan aðila til starfa. En jafnframt hlýtur að vera áhugamál sveitarstjórnarmanna heima fyrir og héraðsmanna í heild að halda þannig á málum, að á þeim jörðum sem nú eru í ábúð, verði haldið áfram að búa, en ekki gerðar ráðstafanir sem verða til þess að viðkomandi bændur verði að hætta búskap. Allt bendir til þess, að svo fari, verði þetta gert sem hér er lagt til að hæstv. ríkisstj. fái heimild til.
Hv. 1. flm. frv. sagði áðan að mjög væri tvísýnt um búsetu bóndans á Kirkjubóli fengi hann ekki þessar jarðir tvær til afnota sem frv. gerir ráð fyrir. Ég held að þarna sé heldur stórt til orða tekið, djúpt í árinni tekið. Ég held að ekkert liggi fyrir um það af hans hálfu, að fái hann ekki þessa afgreiðslu mála nú, þá sé nokkuð ljóst að hann hætti búskap á Kirkjubóli. Ég held að það sé miklu meiri hætta á því, að bóndinn á Veðrará verði að hætta búskap verði þetta gert. Ég held að það sé augljóst mál. Og ég vil í því sambandi leyfa mér með leyfi hæstv. forseta, að lesa umsögn ráðunauta Búnaðarsambands Vestfjarða, sem ég hef í höndum. Hún er svo hljóðandi:
„Okkur undirrituðum hefur borist beiðni frá Jóni Guðjónssyni bónda á Ytra-Veðrará, Mosvallahreppi, Vestur-Ísafjarðarsýslu, þess efnis að gefa umsögn um búskaparhæfni jarðar hans, bæði með tilliti til hugsanlegs missis nytja af jörðinni Kroppsstöðum í sömu sveit og mikilla framkvæmda opinberra aðila á eignarjörð hans. Einnig hefur Jón sent okkur ljósrit af bréfi sínu til landbrh. og þm. Vestfjarðakjördæmis, dags. 9. des. 1977. Viljum við staðfesta það, er kemur fram í bréfi Jóns, að jörðin Ytri-Veðrará ber ekki vísitölubú, og mun þó aðstaða Jóns enn versna vegna mikilla framkvæmda opinberra aðila í landi hans. Gróft áætlað ber jörðin um hálft vísitölubú. Kemur þar bæði til lítið beitiland og takmarkað ræktunarland. Samkvæmt skýrslum er ræktun á Ytri-Veðrará 12 hektarar, en af því eru 1–2 hektarar tæpast nýtanlegir vegna grjóts og bleytu. Ræktunarmöguleikar eru 4–6 hektarar, en það land er mjög grýtt og illa fallið til ræktunar.
Jón hefur sótt heyskap á fjórar jarðir í Mosvallahreppi, alls um það bil 16 hektara, þar af eru í landi Kroppsstaða 6 hektarar, nokkuð samfellt og sæmilegt tún. Auk þess lét Jón grafa á Kroppsstöðum s. l. sumar 5435 rúmmetra til að bæta túnin til þurrkunar ræktunarlands og til bættrar nýtingar á engjum í Kroppsstaðalandi. Þó að Kroppsstaðir liggi 4–5 km frá Ytri-Veðrará er þetta stærsta og samfelldasta túnið, sem Jón hefur haft á leigu. Telja verður ólíklegt, ef Tón missir ítök sín í Kroppsstöðum, að hann geti fengið annað heppilegt land í þess stað, og mundu því afleiðingarnar verða mjög skertir afkomumöguleikar á Ytri-Veðrará.“
Undir þetta skrifa ráðunautar Búnaðarsambands Vestfjarða, Sigurður Karlsson og Þórarinn Sveinsson.
Það er ótvírætt mat þessara ráðunauta, að verði þetta gert og þar með missi Jón Guðjónsson bóndi á Veðrará ítök sín eða afnot af Kroppsstaðalandi, þá sé um að ræða mjög skerta afkomumöguleika hans til að stunda búskap áfram. Ég held að þetta segi svo ljóst sem verða má, hvert álit þeirra manna, sem kannske gleggst til þekkja, er á þessu að því er varðar þessa hlið málsins.
Þá sagði hv. 1. flm. þessa frv., að enginn ágreiningur væri heima fyrir um málið og að hv. þm. hefði ráðfært sig við Guðmund Inga Kristjánsson oddvita í Mosvallahreppi og að hann vissi manna best hvað væri sveitarfélaginu fyrir bestu í þessum efnum. Það dreg ég ekki í efa, að Guðmundur Ingi veit mætavel hvað hann telur sveitarfélaginu vera fyrir bestu í þessum efnum. En það breytir ekki þeirri staðreynd, að eftir þeim fskj. að dæma, sem prentuð eru með frv., hefur verið ágreiningur um málið.
Ég hef aldrei heyrt og hef enga trú á því, að Guðmundur Ingi Kristjánsson léti frá sér fara orðalag eins og hér er um að ræða ef ákvörðun eða umsögn um þetta mál hefði verið algjörlega samhljóða í hreppsnefndinni. Ég hef aldrei heyrt tekið til orða á þann hátt, að ályktun hafi verið samþ. með samhljóða meiri hl. atkv. Hafi enginn ágreiningur verið um málið, ekkert mótatkv., hefur málið verið samþ. shlj., en ekki með samhljóða meiri hl. Ég kann þá illa fundarsköp ef hér er rétt með farið. En ég verð að trúa því sem prentað er með þskj. þangað til annað kemur þá fram. Sama má segja um fskj. II. Þar er talað um meiri hl. jarðanefndar: Meiri hl. hefur samþ. — (Gripið fram í.) Það hefur ekkert komið fram. Það kemur ekki fram í þeim fskj. sem hv. flm. frv. hafa talið ástæðu til þess að láta prenta með frv., væntanlega til þess að sanna að ekki sé um neitt ágreiningsmál að ræða. Ég hygg að það hafi verið ætlun hv. flm. með prentun þessara fskj., að þeir væru með því að leggja þær sannanir á borðið sem sýndu að ekki væri um neinn ágreining að ræða, en ekki eitthvað allt annað.
Varðandi afstöðu eins nm. í jarðanefnd, þ. e. a. s. Birkis Friðbertssonar í Botni, þá held ég, án þess að ég vilji fullyrða neitt um það, að fyrir liggi hrein afstaða hans í málinu nú og liggi fyrir grg. um afstöðu hans í málinu. Það er eitt af því sem ég tel vera ástæðu til að málið verði athugað betur, að sumir hverjir, a. m. k. þeir sem um þetta mál hafa fjallað, hafa væntanlega komið auga á hluti, sem geta orkað tvímælis um að þetta mál sé endilega knúið í gegn á þessu þingi.
Ég held, eða a. m. k. er það mitt mat, að þau gögn, sem fyrir liggja með frv., beri með sér að ágreiningur er um málið heima fyrir. Og það eru einnig sterk rök í máli sem þessu, eins og rn. heldur raunar fram, að það er ekkert sjálfsagt mál að selja þessum einstaklingi, núverandi bónda á Kirkjubóli, sem er leiguliði þar, þessar tvær jarðir, væntanlega — skulum við segja — í því skyni að hann verði einhvern tíma eigandi að Kirkjubóli, þannig að þá sé hægt að sameina þessar jarðir. Ekkert slíkt liggur fyrir. Hæstv. landbrh. greindi frá því sjálfur áðan, þrátt fyrir það sem fram kom í máli hv. 1. flm. frv. um að vilyrði hefðu verið gefin rn. um að Bjarni fengi Kirkjuból, að engin slík vilyrði hefðu verið gefin í hans nafni né að hann hafi gefið þau. Ég skildi hæstv. ráðh. svo, að gefið hefði verið í skyn að það væri um eitthvað slíkt að ræða, ef ekki, þá hefur hæstv. ráðh. misskilið líka. Er þá kannske skiljanlegt að ég misskilji, ef hæstv. ráðh. er ekki betur inni í málinu en þetta.
Ég held sem sagt að ekki sé hægt að afgreiða þetta mál á jafneinfaldan hátt og mér virðist hv. flm. halda: Hér er einungis um heimild að ræða, við samþykkjum bara málið, það verður ráðh. sem verður hengdur fyrir ef hann framkvæmir heimildina. — Hv. flm. hljóta að flytja málið í þeim tilgangi, að þeir vilji að það nái fram að ganga eins og það er lagt fram. Það hlýtur að vera vilji þeirra, að málið komist í gegn og verði framkvæmt eins og þeir leggja til.
Ég hef sagt það hér áður, að ég er ekki með þessari afstöðu minni til þessa á nokkurn h átt að leggja stein í götu þess, að þessi ungi bóndi á Kirkjubóli geti athafnað sig þar eins og hann telur sig þurfa til þess að geta búið blómlegu búi. En ég held að frv„ eins og það er núna á þessari stundu, verði ekki til þess að leysa þau vandamál sem um er að ræða heima fyrir.
Þá hefur það verið fullyrt, bæði af hv. 1. flm. frv. og hv. meðflm. Sighvati Björgvinssyni hér áðan, að hreppsnefnd hafi boðið Jóni Guðjónssyni bónda á Veðrará að útvega honum slægjur annars staðar, en hann hafi hafnað því. Þessi fullyrðing barst í tal á fundi Vestfjarðaþm. með Jóni Guðjónssyni. Ég vænti þess, að hv. 1. flm. frv. muni svör hans við þessari spurningu, hvort hér væri rétt eftir haft. Hann neitaði þessu alfarið. Og ég hef ekki ástæðu til þess eða a, m. k. vil ekki, án þess þá að fá frekari upplýsingar um málið, ætla að hann hafi vísvitandi farið með ósannindi, en mér heyrist hv. 1. flm. og raunar 3. flm. frv. líka láta að því liggja. vegna þess að báðir þessir þm. heyrðu svar Jóns Guðjónssonar þar sem hann neitaði þessu, að hann hafi ekki farið með rétt mál En hann hefur sem sagt borið þessi ummæli til baka.
Það væri býsna athyglisvert, ef hægt væri að fá upplýsingar um það sem kom fram hjá hv. þm. Stefáni Valgeirssyni áðan. hvort með því að Jón Guðjónsson bóndi á Veðrará hafi — að því er ég held — ótvíræðu leigusamning í gildi og hafi nýtt landið á undanförnum árum hafi hann áunnið sér einhvern rétt gagnvart landinu, þó að hann hafi notað það sem leiguliði. Ég veit ekkert um það og er ekki svo fróður að ég geti neitt um það fjallað. en mér þætti vænt um að heyra, ef einhver hv. þm. hér inni er svo fróður um þessa hluti, að hann gæti upplýst það. Það verður ekki um deilt, að Jón Guðjónsson á Veðrará hefur leigusamning á þessu landi til ársins 1981, og þó að hér sé sagt að heimaaðilar — að mér skilst hreppsnefndarfulltrúar heima fyrir — hefðu ekki undirritað samning, þá held ég að slíkt gæti ekki breytt gildi hans. Þar skiptir fyrst og fremst máli hvort sá aðili — þ. e. a. s. ríkið — sem á jörðina, hefur að fullu gengið frá samningi við leigutaka. Ég a. m. k. lít svo á að þessi leigusamningur sé í gildi. Ég heyri að hv. flm., a. m. k. sumum hverjum, að þeir draga það í efa. Ég skal ekki deila við þá um það.
Ég vil sem sagt ítreka það sem ég hef áður sagt, að ég sé ekki neitt sem knýr á um að þetta frv. verði afgreitt hér og nú. Ég held að bóndanum á Kirkjubóli, þeim sem nú er, séu nánast allir vegir færir, a. m. k. í náinni framtíð, þó að skipan mála verði óbreytt. En ég undirstrika alveg sérstaklega, að bóndanum á Veðrará er mjög þrengt verði það gert sem hér er lagt til, og eins og umsögn ráðunauta Búnaðarsambands Vestfjarða ber vitni, þá telja þeir að með framkvæmd á þessu verði afkomumöguleikar hans mjög svo skertir frá því sem nú er. Ég held því að menn ættu að fara sér hægt í þessu. Ég held að það væri affarasælast. Ég hef meira að segja grun um það, án þess að ég vilji neitt fullyrða, að orðið sé annað viðhorf sumra manna í jarðanefnd þar vestra en var í upphafi, menn hafi kannske við nánari athugun á málinu sannfærst um að þetta var ekki jafnsjálfsagt og þeir kannske í fljótu bragði töldu að væri. Ég ítreka því, að ég vænti þess, að þd. geti fallist á það, og þá kannske fyrst og fremst hv. flm, frv., að athuga þetta mál ögn betur áður en látið verður á það reyna að hert sé á þennan hátt að þeim einstaklingi sem hér er fyrst og fremst að veist, ef nota má það orð kannske er of mikið sagt. Alla vega verður þessi ráðstöfun til þess að þrengja mjög svo möguleika hans til þess að búa áfram og þá fyrst og fremst með það í huga að hafa kúabúskap og auka mjólkurframleiðslu. Hún mundi fyrst og fremst skerðast.
En menn segja að vísu, og ég heyrði báða hv. flm. segja það, að hér sé aðeins um heimild að ræða. Og hv. flm., einn þeirra þriggja, Sighvatur Björgvinsson, sagði áðan: Það verður á valdi ráðh., hvenær þetta verður notað, ef slík heimild verður samþ. — Ég vil skilja það svo, að verði frv. samþ., heimild um sölu þessara jarða, þá sé það á valdi viðkomandi ráðh., hvort og þá hvenær slík heimild verður notuð. En ég undirstrika að ekki er bara um það að ræða, eins og hv. flm. vilja vera láta, að þeir geri þetta fyrir sterkar beiðnir annars staðar frá, en það sé síðan ráðh. sem verði að koma til og skera úr. Þetta hlýtur að vera flutt með það fyrir augum af þeirra hálfu, að þeir vilji að málið nái fram að ganga eins og það er flutt. Og ég ítreka það, að ég er andvígur málinu og mun greiða atkv. gegn því komi það til atkv. hér.