25.04.1978
Sameinað þing: 71. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 3894 í B-deild Alþingistíðinda. (3069)
Umræður utan dagskrár
Páll Pétursson:
Herra forseti. Ég skal fúslega verða við þeim tilmælum að lengja ekki mjög þessar umr., sem hér voru hafnar utan dagskrár, en ég get þó ekki orða bundist vegna þess, hvernig þær ber að, og vegna atriða, sem komið hafa fram í þessum umr.
Hv. 5. þm. Norðurl. v. og upphafsmaður þessara umr. kvaðst vera að vekja athygli á máli sem hljótt hefði farið. Mér finnst ekki seinna vænna að hv. þm. frétti af þessu. Það var gott hjá Víðdælingum að vekja hann til umhugsunar á sumardaginn fyrsta. Víðdælingar eru búnir að vita þetta um tíma, hygg ég, kannske góða stund, því að það voru horfur á því, að haldið yrði eftir af verði bænda 104 kr. á kg fyrir svona mánuði síðan. Þetta er komið niður í 70 kr. og er það þó strax skárra en ekkert, en engan veginn gott. Hv. 5. þm. Norðurl. v. boðaði til bændafundar norður í Víðidal ásamt með hv. 2. þm. Austurl., Lúðvík Jósepssyni. Og það er út af fyrir sig mjög gott fyrir 2. þm. Austurl. að rifja upp fyrir sér málefni bændastéttarinnar, því að hann er þm. í kjördæmi þar sem u. þ. b. helmingurinn af íbúunum stundar landbúnað. En ég vil óska þess, að hv. þm. taki fremur mark á Víðdælingum og þá sér til fyrirmyndar í umr. um landbúnaðarmál en hv. frsm. á þessum fundi, Lúðvík Jósepsson, þó að auðvitað sé geysileg breidd í hæfileikum hv. þm., að geta jöfnum höndum þjónað bæði landbúnaði og sjávarútvegi.
Ég held að þetta vandamál, sem við er að glíma, skapist fyrst og fremst vegna samdráttar í neyslu. Ég er ekki sammála hv. 5. þm. Norðurl. v. um að þarna sé verulega um að kenna fátækt almennings í landinn, hann hafi ekki efni á því að kaupa þessar góðu landbúnaðarvörur okkar. Ástæðan er það heilsufarskjaftæði sem hefur verið uppi haft nú um sinn. Svo sér þess auðvitað stað þegar 70 þús. manns eða um þriðji partur þjóðarinnar bregður sér til útlanda og dvelur þar þó nokkra stund á s. l. ári. Þeir voru ekki að borða lambakjöt sem lágu suður á Mallorka í fyrrasumar, og þeir voru ekki að borða íslenskt smjör sem voru á Kanaríeyjum. Það er þessi breyting á neysluvenjum þjóðarinnar, sem er óheppileg að mínum dómi, og þessi breyting á lifnaðarháttum.
Hv. þm. Ragnar Arnalds taldi að niðurgreiðslur þyrfti að auka. Ég get verið honum sammála um það. En eins og fram hefur komið hafa niðurgreiðslur verið auknar talsvert mikið. Það er alveg rétt, að söluskattur hefur ekki verið felldur niður. En það ráð hefur verið tekið að verja þeim mun hærri upphæð til niðurgreiðslna. Út af fyrir sig má bændum vera hér um bil sama um það, hvort söluskatturinn er felldur niður eða niðurgreiðslurnar hækkaðar, ef þarna er um svipaðar upphæðir að ræða. En ef þeir í fjmrn. óska frekar eftir því að sækja vatnið yfir lækinn, þá er þeim ekki of gott að gera það.
Nú er vandinn, sem við er að glíma, einkum vegna dilkakjöts sem safnast hefur fyrir. Fyrir áramót var mjög mikill vandi fyrirsjáanlegur vegna umframbirgða af smjöri í landinu, en ríkisstj. brá vel og skynsamlega við og hóf útsölu eða gerði mögulega útsölu á smjöri, þannig að þeim vanda hefur verið bægt frá í bili. Ég sé sérstaka ástæðu til þess að bera lof á hæstv. landbrh. fyrir leiðréttingu á útflutningsbótum fyrir áramót, vegna þess að það er alls ekki ný bóla — jafnvel þó að það sé nýtt fyrir hv. þm. Ragnari Arnalds sem hefur ekki haft nægilega mikinn áhuga á þessum málum fyrr en nú alveg síðustu dagana — það vorn horfur á því í haust að bændur þyrftu að leggja stórfé í verðjöfnunargjald á dilkakjöt og það mundi vanta stórkostlega upp á dilkakjötsverð til bænda. En sem betur fór tókst hæstv. landbrh. að fá þetta leiðrétt á síðustu dögum ársins 1977 þannig að það ár sluppum við.
Bændur hafa átt um þrjár leiðir að velja. Þær gerði aðalfundur Stéttarsambands bænda í haust að umræðuefni:
Í fyrsta lagi að leggja á fóðurbætisskatt í því skyni að reyna að draga nokkuð úr framleiðslunni og vinna þá það jafnframt, að sem mest yrði framleitt af innlendu fóðri, að skattleggja innflutt kjarnfóður.
Í öðru lagi var hugsanlegt að taka upp kvóta kerfi á landbúnaðarframleiðslu. Það hefur ýmsa kosti, en það er að ýmsu leyti mjög snúið að koma því í framkvæmd. Það er eins og með skattalögin sem hv. þm. Ragnar Arnalds hefur hugsað mikið um. Það er þó nokkuð erfitt að framfylgja kvótakerfi svo að það komi gersamlega réttlátlega niður og menn komist ekki upp á lag með að fara í kringum það.
Þá er eftir þriðja leiðin, að láta vanta upp á verð.
Frammi fyrir þessu stóðu bændur. Það er náttúrlega hægt að heimta það af samfélaginu, að þarna verði hlaupið undir bagga. Skynsamlegt er að gera það að vissu marki, en alfarið er það ekki skynsamlegt fyrir einn eða neinn að heimta allt af öðrum.
Meiri hluti bænda hefur tekið hugmyndinni um kjarnfóðurgjald, innflutningsgjald á kjarnfóður, ákaflega illa. Það hafa borist fundarsamþykktir frá bændafundum vítt um land sem hafa verið mjög andsnúnar þeirri leið sem mér finnst að að mörgu leyti og flestu leyti hefði verið, ef hún hefði verið farin, sársaukaminnst fyrir bændur og komið minnst við pyngju þeirra. Og þá sitjum við uppi með þetta ástand, stöndum núna frammi fyrir því, að það verður að taka fé, a. m. k. í bili, til verðjöfnunar á dilkakjöti. Þetta er ekki gott ástand. Það þarf að reyna að vinna að því leysa þetta mál og það verður unnið að því, ekki endilega fyrir orð hv. 5. þm. Norðurl. v., heldur fyrir orð bænda sjálfra. Bændur eru fullir vilja til að leysa málið og forustumenn þeirra. Búnaðarþing gerði ályktun um nefndarskipun í þessu sambandi, sem að vísu er kannske óþarflega seinvirkt ráð, en e. t. v. farsælla en margt annað sem við gætum gert.
Hæstv. landbrh. vitnaði í tölur frá Þjóðhagsstofnun um hækkun á tekjum bænda, að þær hefðu hækkað um 60–70%. Þetta er að vissu leyti rétt hjá ráðh. En mér fannst ekki sögð öll sagan. Hún var ekki öll sögð með því að tekjur bænda hefðu hækkað um 60–70%, en meðaltekjur viðmiðunarstétta hefðu hækkað eitthvað milli 40 og 50%, vegna þess að það er ekki sama hvar maður byrjar að bæta við. Ég hef fyrir framan mig Hagtíðindi, októberhefti 1977, þar sem gefnar eru meðalbrúttótekjur á árinu 1976 eftir samandregnum starfstekjum. Þá kemur í ljós að starfslið banka og sparisjóða hefur haft 2 millj. 678 þús. kr. á árinu 1976. Verkamenn og iðnaðarmenn í þjónustu sveitarfélaga og stofnana þeirra hafa haft 2 millj. 124 þús. kr. Faglærðir iðnnemar hafa haft 2.3 millj. Ófaglærðir við byggingarstörf hafa haft 2 millj. 117 þús. Ófaglærðir við fiskvinnslu hafa haft 2 millj. 32 þús. Ófaglærðir við iðnaðarframleiðslu 1953 þús. Ófaglærðir hafnarverkamenn hafa haft 2 millj. 202 þús. Þessar tölur hafa flestar hækkað frá árinu 1975 frá bilinu 28.7% upp í 34.3%. En ég átti eftir að nefna töluna sem var meðalbrúttótekjur bænda. Þeir höfðu ekki nema 1558 þús. Þeirra meðaltekjur hækkuðu ekki um 28% eða þaðan af meira, heldur um 27.4%. Þannig er alls ekki sama hvar byrjað er að reikna. Þó að prósentuhækkun bænda samkv. þessari Þjóðhagsstofnunaráætlun hafi verið allrífleg á þessu ári, þá má betur ef duga skal. Sannarlega má betur ef duga skal. Og raunar er ég ekki alveg búinn að sjá það, hvernig Þjóðhagsstofnun hefur farið að því að finna þetta út. Það getur skeð að þeir hafi einhverjar leiðir hjá Þjóðhagsstofnun, sem mér eru huldar, til þess að sjá fyrir þróunina, en að sjálfsögðu eru þeir ekki búnir að fá í hendur framtöl bænda fyrir árið 1977, því að þau eru nú í vinnslu á skattstofum. Sem betur fer hefur nokkur hluti bændastéttarinnar og sem betur fer allgóður hluti bændastéttarinnar komist vel af á s. l. ári. Þeir bera náttúrlega uppi þessa tekjuhækkun. Og árið hefur verið hagstætt vel settum bændum sem eiga það fjármagn sem þeir hafa verið með í búrekstri sínum og ekki orðið fyrir neinum áföllum. En það hefur ekki verið hagstætt bændum með verulegar lausaskuldir. Verulegur hluti teknanna hefur farið í vaxtagjöld á þessu ári. Ef svo heldur fram sem horfir með vaxtastefnuna í þjóðfélaginu fara nánast allar tekjur bænda, sem skulda dálitlar upphæðir, í vaxtagjöld. Og það er atriði sem ég held að sé ákaflega brýnt að reyna að kippa í lag.
Ég hef verið sí og æ að klifa á því, að það yrði að útvega bændum lausaskuldalán. Það er verið að vinna að þessu máli, en sú vinna gengur of hægt. Ég held að því fjármagni, sem til þess færi að útvega bændum lausaskuldalán, væri vel varið og betur en ýmsu öðru fjármagni sem við erum að ráðstafa í þjóðfélaginu.
Ég vil svo að endingu undirstrika það, að ég er á því, að því fjármagni, sem til landbúnaðarins fer, þurfi að verja skynsamlega, ekki kannske endilega með sama hætti og hingað til hefur verið gert, heldur mætti hugsa sér annars háttar ráðstöfun á því fjármagni. T. d. væri hægt að láta sér detta í hug að leggja það fé sem fer nú til niðurgreiðslna og útflutningsuppbóta, í sérstakan sjóð sem gæti verið nokkurs konar stjórnunarsjóður landbúnaðarins og undir hatti bændasamtakanna og hægt væri að nota þá til að auka niðurgreiðslur eða flytja út þær vörur sem skást væri að flytja út eftir atvikum.
Það er auðvitað sjálfsagt af bændum að krefja ríkisvaldið um réttmæta og eðlilega fyrirgreiðslu og standa fast á rétti sínum. En hitt er mesti misskilningur, að ætlast til þess, að ríkisvaldið leysi alfarið úr öllum vanda í landbúnaðarmálum. Bændur þurfa að sjálfsögðu — og það hefur ekki heldur staðið á þeim — að leggja nokkuð á sig líka og gefa góð ráð í því sambandi að vinna að lausn þessara mála.