17.10.1977
Sameinað þing: 4. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 69 í B-deild Alþingistíðinda. (51)
Umræður utan dagskrár
Sjútvrh. (Matthías Bjarnason):
Herra forseti. Það er rétt hjá hv. 2. þm. Austurl., Lúðvík Jósepssyni, að það er aðalatriði þessa máls að ganga til samninga og leysa þessa deilu og friður komist á á vinnumarkaðnum í þjóðfélaginu. Hitt er ekki rétt hjá honum, að það sé aukaatriði hvernig staðið er að verkfalli. Það er annað aðalatriði þessa máls. Það er oft að bæði atvinnurekendur og ríkisstjórn — og þó sérstaklega ríkisvaldið — segja, þegar kaupkröfur eru gerðar í þjóðfélaginu, að þær séu takmörkunum háðar, hvað hægt sé að ganga langt til þess að verða við óskum launþega. Í raun og veru er hægt að verða við hvaða kaupkröfu sem er og hver og einn ber fram í þjóðfélaginu, en þá fylgir sá böggull skammrifi, að ef orðið er við öllum kaupkröfum, þá heldur dans verðbólgunnar áfram og tröllríður öllu í þessu þjóðfélagi. Það gerir það að verkum að útflutningsatvinnuvegirnir stöðvast með öllu, og þá er gripið til þess gamla og leiðinlega úrræðis að lækka verðgildi krónunnar, það verður að gera það til þess að halda áfram útflutningsatvinnuvegunum og atvinnu landsmanna. Þess vegna er eðlilegt að ríkisstj. á hverjum tíma og í raun og veru Alþ. allt, samhuga og samstillt, geri sér í hugarlund hvað hægt er að ganga langt án þess að verði stórfelld og bullandi verðbólga á sama tíma og okkur hefur tekist að draga úr verðbólgu síðustu tvö árin. Ef við göngum svo langt í launahækkunum og verðhækkunum, eða víxlhækkunum kaupgjalds og verðlags, að við ráðum ekki neitt við verðbólguna, þá held ég að þeir, sem nú berjast fyrir stórfelldum kauphækkunum, séu ekki að vinna fyrir umbjóðendur sína, nema síður sé.
Ég held að höfuðatriði þessa máls sé að leiðrétta misrétti á milli stétta og starfshópa, en hafa þó í heiðri að kauphækkunum verður að setja takmörk ef við ætlum eitthvað að halda í við verðbólguna í landinu. Við verðum líka að taka mið af því, að við eigum stærstu viðskipti okkar í útflutningsafurðum við Bandaríkin, en þar er stórminnkandi verðbólga. Það er talið að verðbólgan í Bandaríkjunum muni fara niður fyrir 7% á þessu ári. Annað stærsta viðskiptaland okkar eru Sovétríkin. Þar er verðbólgan á núlli. Þar er sterkt ríkisvald sem heldur verðbólgunni niðri, og við getum því ekki selt afurðir okkar til þessara landa ef við ætlum að stefna í 30, 40 eða 50% verðbólgu. Þetta hlýtur hver maður að skilja og þetta eru í raun og veru svo augljós sannindi, að það er ekki hægt að segja við launþega, hvorki úr hópi opinberra starfsmanna né aðra, að það séu ekki nema vondir menn í landinu sem vilji ekki veita þeim kjarabætur.
Eins og ég sagði, það er hægt að hækka kaupið alveg viðstöðulaust og verða við óskum hvers og eins og missa um leið allt taumhald á öllu verðlagi og allri útflutningsstarfsemi og lækka gengi krónunnar. En þá erum við fyrst að gera öllum launþegum í landinu stórskaða.
Það er að mörgu leyti ekki óeðlilegt, þegar opinberir starfsmenn fá verkfallsrétt í fyrsta skipti, að eitthvað komi fyrir sem á ekki að koma fyrir. Verkalýðshreyfingin er búin að hafa þennan rétt í langan tíma, og hún hefur kunnað mun betur að fara með þennan rétt, því að hún hefur sýnt töluverða lipurð á undanförnum árum eða áratugum í samskiptum við þjóðfélagsþegnana. Verkalýðshreyfingin hefði getað og hefur getað neitað og gripið inn í starfssvið annarra stétta, en hún hefur reynt að forðast árekstra. Verkalýðshreyfingin hefur aldrei meinað opinberum starfsmönnum að ganga til sinnar vinnu. Verkalýðshreyfingin hefur aldrei í verkfalli gert ráðstafanir sem hefðu orðið til þess að ríkisstarfsmenn misstu laun sín. En því miður hafa ríkisstarfsmenn nú gert það að verkum að fólk í öðrum starfsgreinum, bæði verkamenn og sjómenn, hefur misst í launum. Þar hafa þeir farið villur vegar. Og það hefur ekki allt að segja í baráttu sem þessari að vera svo ósamvinnuþýðir við þjóðfélagsþegnana eins og að neita hópum íþróttamanna að sækja íþróttamót erlendis, sem aldrei hefur staðið á verkalýðshreyfingunni að gera alveg umsvifalaust og greiða fyrir á allan hátt. Það er ekki heldur hyggilegt að gera margvíslegar tilraunir til þess að stöðva fiskiskipaflota landsmanna og setja ferðabann á útlendinga, eins og áður hefur verið minnst á í þessum umr. Ferðabann útlendinga héðan hefur staðið í 5 daga, en þegar gríska herforingjaklíkan tók völdin í Grikklandi þá stóð ferðabann útlendinga þar í landi ekki nema í tæpan sólarhring, og þó var ástæða til þá að stofna sérstakt Grikklandsvinafélag á Íslandi til þess að mótmæla bæði þeirri skerðingu og annarri.
Ég harma alveg sérstaklega hve Bandalag starfsmanna ríkis og bæja hefur beitt harkalega verkfallsvopninu. Það er því ekki til ávinnings að beita verkfallsvopninu með þessum hætti. Það getur gert það að verkum að það verði að endurskoða þessa löggjöf. En eftir að Alþ. hefur samþ. löggjöf um það að gefa verkfallsmönnum verkfallsrétt, þá er ekki hægt að veita verkfallsrétt annað árið og taka hann af hitt árið. En það var gert í trausti á og í samvinnu og samkomulagi við þetta samband, og við það samkomulag á að standa. En við bætum okkur ekki með því að standa í stórfelldu stríði. Þeir, sem fá nú þetta bitra vopn, verða að hugsa meira um það en þeir hafa gert undanfarna daga að beita því af lipurð, en þó af festu fyrir sinn málstað. Með því að gera það og hlýða landslögum er auðveldari leið að ná samkomulagi á milli deiluaðila.
Ég tel að það hafi verið mikilvægt atriði að samkomulag náðist á milli Starfsmannafélags Reykjavíkurborgar og borgaryfirvalda, og þar sýndi sig að fólk vildi ekki halda verkfalli áfram. Ég taldi og tel miður að á útifundi Bandalags starfsmanna ríkis og bæja skuli hafa verið hafður uppi áróður til þess að reyna að spilla því að þar næðist samkomulag. Ég tel að það eigi ekki að vera neinn mismunur á milli borgarstarfsmanna og ríkisstarfsmanna í þessum efnum. En það verður að jafna þennan ágreining, hvernig verkfallsvopninu er beitt, til þess að hægt sé að ná samkomulagi sem við allir hljótum að stefna að að verði sem allra fyrst. En til þess að ná samkomulagi verða báðir deiluaðilar að hafa það efst í huga, að samkomulag verður að nást, og hverfa frá þessum aðgerðum sem eru utan við þessi lög og þann rétt sem Alþingi Íslendinga veitti fyrir ári.