12.12.1977
Efri deild: 24. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 1067 í B-deild Alþingistíðinda. (766)
Umræður utan dagskrár
Helgi F. Seljan:
Herra forseti. Það eru aðeins örfá orð. — Ég vil nú þakka hv. 6. þm. Norðurl. e. fyrir að hafa vakið athygli á þessu máli hér utan dagskrár, því að það er full ástæða til þess. Sannleikurinn er hins vegar sá, að áróðurinn gegn landbúnaðinum og áróðurinn gegn bændum er orðinn svo yfirþyrmandi í okkar fjölmiðlum, að maður tekur kannske ekki svo mikið eftir því, þó að ríkisfjölmiðlarnir taki einhvern þátt í þeim ljóta leik, og kippir sér kannske ekki eins mikið upp við það af þeim ástæðum að þetta dynur yfir mann úr leiðurum þessara blaða, og í hvert sinn sem maður litur í sum þeirra, þá er þessi áróður enn aðaluppistaðan. Það er hins vegar mjög alvarlegt þegar þó ekki sé nema lítill angi af þessari órökstuddu gagnrýni er kominn inn á gafl hjá þessum sömu ríkisfjölmiðlum, sem eiga í þessum efnum sem öðrum að gæta óhlutdrægni.
Ég verð að segja það, að mér þykir mjög eðlilegt að landbúnaðurinn og ýmislegt í kringum hann sé gagnrýnt af þekkingu og skynsemi, og það er á ýmislegt bent sem betur mætti fara. það á við um alla, hvort sem þeir starfa við dagblöð eða annað, að þeir verða að mínu viti að hafa einhverja lágmarksþekkingu á því máli sem þeir fjalla um, til þess að þeir geti í raun og veru skrifað um það af einhverju viti. En svo vill nú til, að í sumum þessara blaða virðast þeir skrifa þeim mun meira eða þeim mun mest, sem minnst vita eða minnsta þekkingu hafa á þessu.
Varðandi þetta tiltekna atriði, þá hnaut ég að vísu um þetta í málflutningi eða fréttaflutningi í sambandi við síðustu búvöruverðshækkun. En sannleikurinn var sá, eins og ég sagði áðan, að svo vanur er maður nú orðinn þessum áróðri að ég tók ekkert sérstaklega eftir þessu, og ég hygg að þetta sé ekki í fyrsta skipti sem þetta kemur fram hjá okkar ágætu ríkisfjölmiðlum. Ég er hins vegar á því, að það sé ágætt, hve góð upplýsingaþjónusta er frá hálfu þeirra aðila sem við þessi mál fást og þyrfti að vera víðar um verðlagsbreytingar. Það væri t.d. ánægjuleg nýbreytni ef innflytjendur okkar ýmsir væru tilbúnir að auglýsa upp verðhækkanirnar hjá sér og slá þeim rækilega upp í blöðunum, sem þeir eiga jafngóðan aðgang að og raun ber vilni í sambandi við annað. En hins vegar tel ég að þegar við erum fræddir á búvöruverðinu til neytenda mætti gjarnan koma betur fram en oft er gert, hver er hlutur bændanna sjálfra, og hann rækilega tíundaður. hlutur bændanna sjálfra í þessum hækkunum. Og þá á ég ekki við bara í prósentutölum, heldur á ég við hve mikið af því verði, sem neytendur þurfa að borga í hækkuðu búvöruverði, fer beint til bænda sjálfra. Ég hygg að það væri býsna nauðsynlegt. Þetta er að vísu gert, en alls ekki nógu mikið. Og það eru bændur einir, mér vitanlega, sem verða fyrir gagnrýni neytenda í hvert skipti sem búvöruverðshækkun verður, en ekki þeir aðrir sem þarna fá þó sinn ómælda hlut.
Ég sem sagt vil segja það, að það er ekkert óeðlilegt við það, þó að greint sé frá því þegar búvörur hækka. En sú upplýsingaþjónusta þyrfti eins og ég sagði áðan, að ná miklu víðar og vera betri hjá fjölmiðlunum en hún er varðandi ýmislegt annað, ég tala nú ekki um þegar jólaauglýsingarnar flæða yfir okkur. Þá er það ákaflega einkennandi, að gæði vörunnar eru tíunduð nákvæmlega og með litríkum hætti, en eitt gleymist í þessum auglýsingum öllum, að ég hygg, og það er að segja hvað þessi gæðavara kostar. Þar er komið að einhverju sem mönnum sýnist í þessu efni feimnisatriði og er það reyndar oft og tíðum.
Út af þessu sérstaka máli vil ég segja það, að í hinum svokölluðu fræðsluþáttum um þessi mál. varðandi heilsufræðilegu hliðina, og raunar öðrum þáttum hefur ýmislegt komið fram sem er vafasamt, svo að ekki sé meira sagt. Ég hef fylgst töluvert með því án neinnar sérstakrar lífhræðslu, hvað hinir og þessir matvælasérfræðingar og heilbrigðisráðunautar hafa verið að tala um að væri okkur óhollt. Og mér sýnist næstum allt, sem ég læt ofan í mig, sé óhollt og mér jafnvel lífshættulegt, ef ég ætti að trúa öllum þeim, sem ég hef lesið frásagnir eftir og hafa kennt sig við viss fræði í þessum efnum. Það eru sem sagt mjög skiptar skoðanir um þetta. Og þó að einhver undanrennusjúklingur hafi tekið sig til og spurt eitthvað náið um þetta eða komið með skoðanir sínar á þessu meira en góðu hófi gegnir inn í ríkisfjölmiðlana, þá er því miður ekki þar með sagt að þetta sé neinn heilagur sannleikur, þó að þetta hafi verið prédikað mjög upp á síðkastið. Ég sagði undanrennusjúklingur, því ég lít helst svo á að þarna sé einhver sem hefur orðið alvarlega fyrir áfalli í sambandi við þennan áróður og sé eingöngu farinn að leggja sér þennan vökva til munns.
Ég minni á það, að þessi áróður og þessi hávaði sem hefur verið gegn búvöruhækkunum bænda hefur komið frá hinum ótrúlegustu aðilum. Einn er þó sá aðili sem hefur talið sig gera þetta með miklum rétti og ég man mætavel eftir. Það er einhver félagsskapur sem heitir Húsmæðrafélag Reykjavíkur að mig minnir. Hann hefur oft haft uppi, þessi félagsskapur, mikinn hávaða í sambandi við þessi mál, og fjölmiðlar hafa tíundað það rækilega, hvað þessi félagsskapur hefur haft um þessi mál að segja, og er ekkert nema gott um það að segja, ef þessi félagsskapur væri alltaf sjálfum sér samkvæmur. En stundum, og það á við núna um nokkuð langa hríð, hefur þessi félagsskapur verið þögull með afbrigðum. Ég man eftir því, að ég sá nokkrar konur úr þessum hóp steyta hér hnefa að þinghúsinu fyrir nokkrum árum, en þá voru þær víst ekki eingöngu að steyta hnefana gegn bændum sem aðalóvinum, heldur líka þáv. ríkisstj. Ég veit að þær vilja eitthvað annað en steyttan hnefa gegn þeirri ríkisstj. sem nú situr, svo að það er von að þögnin ríki núna.
Ég vil leggja áherslu á það, að vandinn er sannarlega mikill í íslenskum landbúnaði, og ég held að almenningi yfirleitt þurfi að vera þessi vandi ljós og gera sér grein fyrir honum. Ég held að fólk þurfi almennt að gera sér einnig grein fyrir því, hve þýðing landbúnaðarins er mikil fyrir okkar þjóðarbúskap og fyrir okkar litlu þjóð. Hitt er svo annað, að svo má lengi halda uppi óvönduðum áróðri að fólk falli fyrir honum meira og minna. Því held ég að skylda ríkisfjölmiðlanna sé að hefja aukna fræðslu um landbúnaðinn, vanda hans, og sjónarmið beggja komi þar fram sem allra best. Bændasamtökin hafa gert sitt til beinnar fræðslu. Þar hefur margt verið vel gert í svörum við þessum áróðri. En ég vil enda þessi orð mín með því að vona að ríkisfjölmiðlarnir gætu komið vel inn í þá mynd og þó a.m.k. gert öllum sæmilega skynugum mönnum, sem ekki eru þó starblindir, sæmilega ljóst, hvílík lífsnauðsyn það er fyrir íslenska þjóð að hér þrífist blómlegur landbúnaður.