WPĆ oo Lx_?fDrrQZXGo>.k8Z5ivlrW6=fĴR`0ti&nnh:J\9:Ӝ xljvh 2<[q BW^B#0WL@F @}YN O9WFs;QXz+9~7U֯j:KUKS\LOV#ZeJ`G #̼CU!*;r6X6;-ĉg!^Gg(?iX2nU>`%>ZfVʔv LGKVU -dtusϚU<O@I$ߋ~xݸU+p 0V? 0@ 0@ 0A 0dB 0 C 0<C 1D 72D 1D 1SEfE 72E 1F 72F 1F 72NG 1G 72HE9H 0;H 0<;I 0,wI 0I 0&5J 0[K 0L 0:L 0M 0-M 00N 00 P 03PQ 0R 0 7 O 7[ 7i 7 w 1 72 1< 72 1 72| 1 725 1g 72 1 72 1 72` 0 0j# DC 1 72W 1 72 1B 72 1 72 0 0: 1K 1 1Y 1 0 g 0  0 0 0D 1 1c 1 1q 72 1* 72 1 72j 1 72%aW 1k 1 1? 1T/DfYa[o@ o@ )o.3fMaM 0@M NfNa!Nf5Na7NKN`NfuNawN 0FNNfNaNNfNaNfOaOf(Oa*O*O*O*O*O*O*O*O*OF>O>O>OfOaOOOOlOvPV|P8P, QL6QRQ6Q R*RfIRaKR6_R*R(R&R& S^3S>SSeTUUjIVlVW&WvWzIX:XpXlmYYiZY[[f\J3]}]-^^^m_l_7`7`7`$``aSGb/c&c3cccc7"e"eYfYfAhAh'7j7j*^l^lnn|p|p %r%r2t2tKvKv)x)x"{{+3}3}3}3}7^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^7&d9 Z6Times New Roman RegularX(1$ IS , .\R6&A4\X_XXXTRW<6&A4W<6&A4 6&A4 6&A4T ? 9XX_-?vbX-#ggdd  80dd8ISUS.,     \\clust02.althingi.is\Austurstr 10 3h lp400\\Mimir\forrit\WP2000\template\SKJRIT~1.WPT\\Mimir\forrit\WP2000\template\SkjritunY2k.wpt:U-;2Ό|)rirs?gb{?2s "|xLevel 1Level 2Level 3Level 4Level 5)!dxdx_*+ (_2623  .. "h?nnunargreinum$t?lvunarfr%Winga"lUsingarh?nnuWa(iWnaWarrWuneytinuupptalningunastarfsheitinu"kerfisfr%WingurCtskriftt?lvut%kna&RafiWnaWarsk;lanst?lvukerfum&t?lvunarfr%Wiskor&t?lvunarfr%Wingar,t?lvunarfr%Wingarnir$skyldunmskeiWum$skyldueiningunum,st%rWfr%WinmskeiWum(st%rWfr%Wigreiningbestunarfr%Wi&t?lvunarfr%Winnar$t?lvunarfr%Winni&skyldueiningarnar2t?lvunarfr%WinmskeiWumt?lvusviWinu"grunnskilningur(t?lvunarfr%Wideildkj?rsviWa&notendahugbCnaWar$kerfishugbCnaWar&viWskiptafr%Wivalt%knigreinum"kerfisfr%Wingarkj?rsviWiforritun"st%rWfr%Wigrunn$umfj?llunarefniW(st%rWfr%WinmskeiW6t?lvunarfr%Wideildarinnart?lvuv%WingarSkUrr hugbCnaWargerW loftskeytamennkerfisfr%Wing"Ctskriftarnemar"CtskriftarnemumstarfsheitiW&t?lvunarfr%WingurhugbCnargerW kerfisfr%WinganetkerfumCtskrifaW&RafiWnaWarsk;linnumsagnaraWili"lgmarksmenntun$starfsheital?ginl?ggilt"rafverkfr%Wingarafverktaka$lUsingarh?nnuWur*D+J (_25   ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2  ӂLevel 1Level 2Level 3Level 4Level 5Level 1Level 2Level 3Level 4Level 5Level 1Level 2Level 3Level 4Level 5Level 1Level 2Level 3Level 4Level 5, *HNK2   cf&OLE 2.0 Box <=8C HKKKK*A+J (_24   ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  *>+J (_23  ` &<<DL&23  ..  2( 4 <DL2  *;+J (_22   #DL#23  ..  2( 4 <DL2  *8+J (_21    DL 23  ..  2( 4 <DL2  *5+J (_20  h DDL23  ..  2( 4 <DL2  *2+J (_19   L23  ..  2( 4 <DL2  */+J (_18    L23  ..  2( 4 <DL2  * (_1723  Ԁ*DJ (_16   ," <DL,23  Ԁ  2( 4 <DL2  *AJ (_15   ) <DL)23  Ԁ  2( 4 <DL2  *>J (_14  ` &<<DL&23  Ԁ  2( 4 <DL2  *;J (_13   #DL#23  Ԁ  2( 4 <DL2  *8J (_12    DL 23  Ԁ  2( 4 <DL2  *5J (_11  h DDL23  Ԁ  2( 4 <DL2  *2J (_10   L23  Ԁ  2( 4 <DL2  (/J &_9    L23  Ԁ  2( 4 <DL2  ( &_823  (DJ &_7   ," <DL,23   2( 4 <DL2  (AJ &_6   ) <DL)23   2( 4 <DL2  (>J &_5  ` &<<DL&23   2( 4 <DL2  (;J &_4   #DL#23   2( 4 <DL2  (8J &_3    DL 23   2( 4 <DL2  (5J &_2  h DDL23   2( 4 <DL2  (2J &_1   L23   2( 4 <DL2  &/J $_    L23   2( 4 <DL2  <:Default Para(5hCEKQW]cioAutoList1a.a.a.a.a.a.a.a.3a.(uEGMSY_ekqAutoList321.1.1.1.1.1.1.1.(EhCEKQW]cioAutoList2a.a.a.a.a.a.a.a.`6a.0UhCEKQW]cioAutoList31.1.1.1.1.1.1.1.91.(ehCEKQW]cioAutoList41.1.1.1.1.1.1.1.;1.(uhCEKQW]cioAutoList51.1.1.1.1.1.1.1.=1.2S+P 0_level1  , ;1PPP|, 4<D ";23  ..  8.$$|, 4<D "8  <:footnote ref,*MIVJ2000Level 1   IS XXX US   2zz0Level 3   7 2( 4 <DL2 IS XXX  2( 4 <DL2 US    0GG.header   `  IS XXX US    ` 0GG.footer   `  IS XXX US    ` :8page number:<<8Body Text 2  X  IS XXX US   X <`+f :Outline001_1   ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2  <c+f :Outline002_1   /% <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <c+f :Outline003_1   /%  <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <f+f :Outline004_1   2( 4 <DL223  ..  2( 4 <DL2  < :Outline005_1   ," <DL,A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS  2( 4 <DL2  < :Outline006_1   /% <DL/A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS  2( 4 <DL2  < :Outline007_1   /%  <DL/A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS  2( 4 <DL2  < :Outline008_1   2( 4 <DL2A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS  2( 4 <DL2  <Q+Q :Outline009_15+ 4 <DL523  ..5+ 4 <DL5< :Outline010_15+ 4 <DL5A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS5+ 4 <DL5<+ :Outline011_123  ..64Hyperlink     d cfA<< c(O$<+ :Outline011_223  ..<+ :Outline011_323  ..<+ :Outline011_423  ..<+ :Outline011_523  ..<+ :Outline011_623  ..<+ :Outline011_723  ..ikmo0JTEu{}1. a. 1.StafliWir undir t?luliW1.a.1.<+ :Outline011_823  ..(N3e$ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8NdXXd8ISIS,.      <+ :Outline011_923  ..(N3e$ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8NdXXd8ISIS,.      UUUU)!dxdx(N3e$ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8NdXXd8ISIS,.      ( $ Figure  1  (Z3v$ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8NdXXd8ISIS,.       d <c+f :Outline012_1  { /%W W <DL/23  ..  2( 4 <DL2  (M(m$2JT  0  .3  0  <`+f :Outline012_2   ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2  (O;$0  2#  a  .3  0` (#(# cf I&mage <=8C HKKKK(u$0  0` (#(#` `  2  a  .3  0` (#` (#<]+f :Outline012_3 j + ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2 j (`$0  0` (#(#0 ` (#` (#0 (# (#"h2  0  .3  0(#(#<Z+f :Outline012_4   &__DL&23  ..  2( 4 <DL2  3#37=CIQYag1.a.i.(1)(a)(i)1)a)<W+f :Outline012_5   #DL#23  ..  2( 4 <DL2  <T+f :Outline012_6 j 3  DL 23  ..  2( 4 <DL2 j <Q+f :Outline012_7   ggL23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline012_8   L23  ..  2( 4 <DL2  <K+f :Outline012_9 j ;  L23  ..  2( 4 <DL2 j <c+f :Outline013_1  X /%4 4 <DL/23  ..  2( 4 <DL2  < :Outline013_2   ," <DL,A(\ Y`SymbolA23  S\  `&Times New RomanSA(\ Y`SymbolA..S\  `&Times New RomanS  2( 4 <DL2  <]+f :Outline013_3   ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  <Z+f :Outline013_4  ` &<<DL&23  ..  2( 4 <DL2  <W+f :Outline013_5   #DL#23  ..  2( 4 <DL2  <T+f :Outline013_6    DL 23  ..  2( 4 <DL2  <Q+f :Outline013_7  h DDL23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline013_8   L23  ..  2( 4 <DL2  <K+f :Outline013_9    L23  ..  2( 4 <DL2  <f+f :Outline014_1   2( 4 <DL223  ..  2( 4 <DL2  <c+f :Outline014_2  q /%M M <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline014_3 j  ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2 j <]+f :Outline014_4  ! ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  <Z+f :Outline014_5  y &UUDL&23  ..  2( 4 <DL2  qi)<W+f :Outline014_6 j  #DL#23  ..  2( 4 <DL2 j <T+f :Outline014_7  )  DL 23  ..  2( 4 <DL2  <Q+f :Outline014_8   ]]L23  ..  2( 4 <DL2   gEu{}a. 1. a.T?luliWur undir stafliWa.1.a.1)a)<N+f :Outline014_9 j  L23  ..  2( 4 <DL2 j <c+f :Outline015_1   /%  <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline015_2  _ ,"; ; <DL,23  ..  2( 4 <DL2  <]+f :Outline015_3 j  ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2 j <Z+f :Outline015_4   &DL&23  ..  2( 4 <DL2  <W+f :Outline015_5  g #CCDL#23  ..  2( 4 <DL2  <T+f :Outline015_6 j   DL 23  ..  2( 4 <DL2 j <Q+f :Outline015_7   L23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline015_8  o KKL23  ..  2( 4 <DL2  <K+f :Outline015_9 j   L23  ..  2( 4 <DL2 j <c+f :Outline016_1  h /%D D <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline016_2   ,"x x <DL,23  ..  2( 4 <DL2  <]+f :Outline016_3 j  ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2 j <Z+f :Outline016_4  L &((DL&23  ..  2( 4 <DL2  <W+f :Outline016_5   #DL#23  ..  2( 4 <DL2  <T+f :Outline016_6 j   DL 23  ..  2( 4 <DL2 j <Q+f :Outline016_7  T 00L23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline016_8   L23  ..  2( 4 <DL2  <K+f :Outline016_9 j   L23  ..  2( 4 <DL2 j <f+f :Outline017_1   2( 4 <DL223  ..  2( 4 <DL2  4cp Z "Times Regular<c+f :Outline017_2  q /%M M <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline017_3 j  ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2 j <]+f :Outline017_4  ! ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  <Z+f :Outline017_5  y &UUDL&23  ..  2( 4 <DL2  <W+f :Outline017_6 j  #DL#23  ..  2( 4 <DL2 j <T+f :Outline017_7  )  DL 23  ..  2( 4 <DL2  )Hairline  d<Q+f :Outline017_8   ]]L23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline017_9 j  L23  ..  2( 4 <DL2 j <c+f :Outline018_1  q /%M M <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline018_2   ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2  <]+f :Outline018_3   ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  (`H2I$ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8NdXXd8ISIS,.          0  (Ԁ<Z+f :Outline018_4  ` &<<DL&23  ..  2( 4 <DL2  (#$  0  <W+f :Outline018_5   #DL#23  ..  2( 4 <DL2  <T+f :Outline018_6    DL 23  ..  2( 4 <DL2  <Q+f :Outline018_7  h DDL23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline018_8   L23  ..  2( 4 <DL2  <K+f :Outline018_9    L23  ..  2( 4 <DL2  <f+f :Outline019_1   2( 4 <DL223  ..  2( 4 <DL2  <c+f :Outline019_2  q /%M M <DL/23  ..  2( 4 <DL2  <`+f :Outline019_3 j  ," <DL,23  ..  2( 4 <DL2 j <]+f :Outline019_4  ! ) <DL)23  ..  2( 4 <DL2  <Z+f :Outline019_5  y &UUDL&23  ..  2( 4 <DL2  <W+f :Outline019_6 j  #DL#23  ..  2( 4 <DL2 j <T+f :Outline019_7  )  DL 23  ..  2( 4 <DL2  <Q+f :Outline019_8   ]]L23  ..  2( 4 <DL2  <N+f :Outline019_9 j  L23  ..  2( 4 <DL2 j <+ :Outline020_123  ..<+ :Outline020_223  ..<+ :Outline020_323  ..<+ :Outline020_423  ..<+ :Outline020_523  ..<+ :Outline020_623  ..<+ :Outline020_723  ..<+ :Outline020_823  ..< :Outline037_123  < :Outline037_223  < :Outline037_323  < :Outline037_423  < :Outline037_523  < :Outline037_623  < :Outline037_723  < :Outline037_823  < :Outline037_923  < :Outline038_123  < :Outline038_223  < :Outline038_323  < :Outline038_423  < :Outline038_523  < :Outline038_623  < :Outline038_723  < :Outline038_823  < :Outline038_923   359=AEIMQ1.P....... 35;AGMSY_2a.a.i.1.a.i.1.a.i. 35;AGMSY_31.a.i.1.a.i.1.a.i. 359=AEIMQ4.........(\ Y`Symbol\  `&Times New Roman.i.i..(hCEKQW]cioAutoList6a.a.a.a.a.a.a.a.a.(hCEKQW]cioAutoList71.1.1.1.1.1.1.1.1.(hCEKQW]cioAutoList81.1.1.1.1.1.1.1.1.( CEKQW]cioAutoList9A.A.A.A.A.A.A.A.A.(գEGMSY_ekqAutoList101.1.1.1.1.1.1.1.1.(:EGMSY_ekqAutoList11A.A.A.A.A.A.A.A.A.(JEGMSY_ekqAutoList12A.A.A.A.A.A.A.A.A.6/ 4Heading 1&&&    &&&20Caption &&& U=Thin Bottomdxd(EGMSY_ekqAutoList131.1.1.1.1.1.1.1.1.(EGMSY_ekqAutoList14a.a.a.a.a.a.a.a.a.(%EGMSY_ekqAutoList15a.a.a.a.a.a.a.a.a.(5EGMSY_ekqAutoList16a.a.a.a.a.a.a.a.a.<%%:Definition T US XXX UK <li:Definition L US XXX , ;1PPP|, 4<D ";  8.$$|, 4<D "8 UK (EEGMSY_ekqAutoList17a.a.a.a.a.a.a.a.(UEGMSY_ekqAutoList18a.a.a.a.a.a.a.a.(eEGMSY_ekqAutoList19a.a.a.a.a.a.a.a.(EGMSY_ekqAutoList20a.a.a.a.a.a.a.a.(xir$0  0` (#(#0 ` (#` (#2#(  0  )3  0 (# (#(F$0  0` (#(#0 ` (#` (#0 (# (#0h(#(#2#(   )3  0h(#h(#($0  0` (#(#0 ` (#` (#0 (# (#0h(#(#0h(#h(#2#  0  )3  0(#(#({$0  0` (#(#0 ` (#` (#0 (# (#0h(#(#0h(#h(#0(#(#2#  a  )3  0p(#(#(F$0  0` (#(#0 ` (#` (#0 (# (#0h(#(#0h(#h(#0(#(#0p(#(#2#     )3  0p(#p(# ikmoh}EGKOSW[_cAutoList22!!!!!!!!)1)a)(EEGMSY_ekqAutoList23a.a.a.a.a.a.a.a.(UEGMSY_ekqAutoList24a.a.a.a.a.a.a.a.(eEGMSY_ekqAutoList25a.a.a.a.a.a.a.a. a.(uEGMSY_ekqAutoList26a.a.a.a.a.a.a.a.a.(EGMSY_ekqAutoList27a.a.a.a.a.a.a.a.a.ikmoxGaeimquy}Bullet ListBullets List TABLE L(EGMSY_ekqAutoList341.1.1.1.1.1.1.1.      0EGMSY_ekqAutoList29a.a.a)a.a.a.a.a.   (UEGMSY_ekqAutoList301.1.1.1.1.1.1.1.   (eEGMSY_ekqAutoList311.1.1.1.1.1.1.1.                  шTABLE A   ( WPC  ! Lƚ N  K&WordMicrosoft Word  :t  "System 0-@Times New Roman}ww0- :t &z ;.  --::t y   )   ''  ----'-- --'-- --'--  Arialw@ X}ww0- Arialw@t }ww0-  "Systemw@u }ww0- - - - - - - - - - - - - - - - -Arialw@ 2}ww0- - - - - --- '- --  - -  --- '- --   --   $ZTTMZMZ---- '- --  STZSTZ(Z (TZTZTZTZT--- '- --   b- Z TMTMZZ--- '- --   --- '- --   --- '- --   MUZ--- '- --   MWZ- -   $gyyMgMg$MM$MM$"55M"M"3f-  3f$y;;MyMy;$77MM7$00MM0$5,F,FM5M5,--- '- -- 3f MUZ--- '- -- 3f - Z MZ-MUMZ(U(ZUZUZUZUZMZMTSZMZSMSMSMSTMT- - - - - - - - - - - - - - - --- '- --  3f q=  @2 [&Mynd 1. Hlutfall svarenda knnunum         K2 )@-landlknis sem noti hafa jnustu lggildra a             92 @o!heilbrigisstarfsmanna og missa        32 Wthefbundinna meferaraila.        - - --- '- --   --- '- --   ---- '---     2 CE0 2 <20 2 <40 2 <60 2 <80 2 3100? --- '---   --- '---     2 \h1985  2 \1990  2 \1995  2 \#2000 --- '---   - - - - - --- '- --   1 Arialw@ @}ww0- 2 %- - - --- '- --   --   b--- '---    c--- '---    c- -   rh 2 v Lggiltir  --- '-- -   c--- '-- -   c-3f-  3f rh 2 v hefbundnir   --- '---   c--- '---  --- '---  - -  -- - '  ' '  -- '  --'&' 2 y t : --* WPC  ! 2.ƚ J  W&WordMicrosoft Word  :  "System 0- @Times New Roman}ww0-: & ;.  --::   ) a  ''  ----'-- --'-- --'--  a Arialw@ }ww0-Arialw@ \}ww0-  "Systemw@ k}ww0- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  Arialw@f }ww0- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  Arialw@ }ww0- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --- '- --  a- -  Z--- '- --   a--   $ggg---- '- --  !a!a gg--- '- --  aaV- g gg--- '- --   a--- '- --   [--- '- --   g--- '- --   d- -   $$2FF22$xxx$|||3f-  3f$$FZZFF$$--- '- -- 3f g--- '- -- 3f a- g gg- - - - - - - --- '- --  3f D^  W2 `5Mynd 2. Fjldi samskipta (sl. 3 mnui) knnunum 1           2 ) landlknis.  - - --- '- --   a--- '- --   a- --- '- --   a  2 0 2 1 2 2 2 3 2 4 2 {5 2 \6 --- '- --   a- - - - - - - --- '- --    !2 Fjldi samskipta     2 $ pr. svaranda   - - --- '- --   a- -  U--- '- --   T--- '- --   T- -     2  Lggiltir --- '- - -  T--- '- - -  T-3f-  3f   2 hefb.  --- '- --  T--- '- --  a- ; ;uu;uu#u#iuiuu--- '- --   t<--- '- --   t<- -   RH 2 A Lggiltir --- '- - -  t<--- '- - -  X"<  2 @3,3e --- '- - -  t<--- '- - -  Xi<#  2 @;3,7e  --- '- - -  t<--- '- - -  X<i  2 @4,7e  --- '- - -  t<--- '- - -  X<  2 @5,3e  --- '- - -  t<-Y Y--- '- - -  t<-3f-  3f pe 2 _hefb.  --- '- --  t<--- '- --  t"Y  2 ]0,3r --- '- --  t<--- '- --  tiY#  2 ];0,3r  --- '- --  t<--- '- --  tYi  2 ]1,2r  --- '- --  t<--- '- --  tY  2 ]1,7r  --- '- --  t<--- '- --  a--- '- --  ;- - - - --- '- --  ;"  2 1985 - - --- '- --  ;- - - - --- '- --  ;i#  2 51990  - - --- '- --  ;- - - - --- '- --  ;i  2 {1995  - - --- '- --  ;- - - - --- '- --  ;  2 2000  - - --- '- --  ;--- '- --  a--- '- --  a- -  Z-- - '  a' '  -- '   --'&' 2   : --TABLE B($0     шTABLE CTABLE D      шTABLE E($0 0 TABLE G   шTABLE HTABLE JTABLE Khttp://www.cochrane.org/index0.htmTABLE Fhttp://www.rccm.org.uk/static/Report_COST_survey.aspxhttp://www.who.int/medicines/library/trm/trmmaterial.shtmlhttp://www.csh.umn.edu/csh/about/home.htmlhttp://www.compmed.umm.edu/http://nccam.nih.gov/http://www.rosenthal.hs.columbia.edu/http://www.ucsf.edu/ocim/about/index.htmhttp://www.fihealth.org.uk   http://www.vifab.dk/TABLE Ihttp://www.nsk-center.org/http://www.l-n-s.dk/http://www.vlkl.nethttp://www.big.is/http://www.kam.se/http://www.lovdata.no/all/nl-20030627-064.htmlhttp://uit.no/nafkam/omnafkam/http://www.sst.dk/Borgerinfo/Behandling/Alternativ_behandling.aspx?lang=dahttp://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990030/dok-bn.htmlhttp://odin.dep.no/hod/norsk/publ/utredninger/NOU/030005-020019/dok-bn.htmlhttp://odin.dep.no/hod/norsk/publ/otprp/042001-050013/index-dok000-b-n-a.htmlhttp://www.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/A2004/0035130.htmhttp://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htmhttp://www.sou.gov.se/utredningar/departementsordning/social/index.htmhttp://www.iom.eduhttp://www.who.int/medicines/library/trm/trmmaterial.shtmlhttp://www.cochrane.org/colloquia/abstracts/ottawa/P-094.htmhttp://nccam.nih.gov/health/http://www.retsinfo.dk/_GETDOCI_/ACCN/A20010027229-REGLhttp://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htmhttp://www.archive.official-documents.co.uk/document/cm51/5124/5124.htmhttp://www.dh.gov.uk/Consultations/ClosedConsultations/ClosedConsultationsArticle/fs/en?CONTENT_ID=4083508&chk=9dE%2B/ohttp://odin.dep.no/hod/norsk/publ/otprp/042001-050013/index-dok000-b-n-a.htmlhttp://www.lf.svekom.se/artikeldokument.asp?C=361&A= 8725&FileID=32939&NAME=KOMPLEMENTAR_MEDICIN_040804.pdfhttp://www.sll.se/cs-media/w_org/xyz/000020486.pdfhttp://www.sciencedirect.com/sciencehttp://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990030/dok-bn.htmlhttp://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990028/dok-bn.htmlhttp://www.tekno.dk/pdf/projekter/p02_alternativ-behandling-rapport.pdfhttp://www.lovdata.no/all/nl-20030627-064.htmlhttp://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htmhttp://odin.dep.no/hod/norsk/dok/andre_dok/utredninger/030005-020019/dok-bn.htmhttp://www.rsk.ishttp://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/ld199900/ldselect/ldsctech/123/12301.htmhttp://www.tekno.dk/pdf/projekter/p02_alternativ-behandling-rapport.pdf I ee)ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.   _>? Ҁ %_http://www.nnh.no/ ) gv+ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.   d  ݀ - ee)ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.   _Ԁ  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      1  (Ԁ  _0  FylgiskjalI.SkipunarbrfnefndarumstWu;hefWbundinnalkninga.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      2  (Ԁ  _0  FylgiskjalII.ListiyfirumsagnaraWilaumdrgaWfrumvarpitillagaumgrWara.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      3  (Ԁ  _0  FylgiskjalIII.FrumvarptillagaumgrWaraogdrgaWreglugerWumfrjlstskrningarkerfifyrir  grWara.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      4  (Ԁ  _0  Statensoffentligautredningar.S2004:03AKM-Registerutredningen(skUrslanvarvntanlegnetiW  30.n;v.2004).  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      5  (Ԁ  _0  FylgiskjalIV.ListiyfirYsemkomufundnefndarum;hefWbundnarlkningar.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      6  (Ԁ  _0  FylgiskjalV.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      7  (Ԁ  _0  0fylgiskjaliVIerubirtarnetsl;WirfrWasetraUmsumlndumsemgetiWerYessumkafla.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      8  (Ԁ  _0  AWferWYarsemlkaminnerhandleikinneWameWhndlaWur,svipartilliW-ogbeinaskekkjumeWferWar.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      9  (Ԁ  _0  TheJointCommissiononAccreditationofHealthcareOrganizations.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      10  (Ԁ  _0  NefndinkvaWY;aWleggjatilviWheilbrigWisrWherraaWveitaoste;ptumlggildingutilsamrmis  viWhnykkja(kr;praktora)lj;siYessaWumsvipaWastarfsgreinvriaWrWa,sbr.brfnefndarinnar A tilrWherra,dags.29.jn2004.  I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      11  (Ԁ  _0  FrttatilkynningfrWHO,22.jn2004:NewWHOguidelinestopromoteproperuseofalternative  medicines. ! I$ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.      12  (Ԁ  _0  0ritiWHOerunotuWhugtkintraditionalmedicine(TM)ogcomplimentaryandalternativemedicine  (CAM). - ae'ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.   _Ԁ - ee)ISUS.,,,..XWXXX? (XXW-?vbX-#ggdd  ISIS,.   _Ԁ !ISUS.,,,..TRV<6&A4X3' Letter 6&A43'TXWXXXTRV<6&A4V<6&A4 6&A4 6&A4T ? (XXW-?vbX-#ggdd  8Ndd8ISIS,.      _@  @@ @ !@ #@ @&@.@ 4@$;@&@Z@)@"@ 3@, / >?  _ikmo(JT03q 9131.lggjafarYing2004!2005. ( _Xskj_.731"477.ml.     i(@AA!SkUrsla#( i:#   heilbrigWisrWherraumgrWaraogstarfsemiYeirra0slandi.   @M M (LgWfyrirAlYingi131.lggjafarYingi2004!2005.) K #   &    Samantekt.      0kjlfarYingslyktunarumstWu;hefWbundinnalkninga,semsamYykktvarAlYingi wO  3.ma2002,skipaWiJ;nKristjnssonheilbrigWis-ogtryggingamlarWherra,meWbrfi B  dagsettu12.12.2002,nefndsemfaliWvaraWgerattektstWu;hefWbundinnalkninga    0slandiogberasamanviWstWunanlgumlndum' . #  1           0nefndinavoruskipuW:GuWmundurSigurWssonlknir,formaWur,strWurSvavaMagn {  sd;ttirheilsunuddari,DagnUE.Einarsd;ttirh;m;pati,EinarMagnsson,yfirlyfjafrWingur nF heilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytinu,Haraldur:lafssonpr;fessor,NannaFriWriks 9 d;ttir,lektorH0oghjkrunarfrWingurLSH,S;lveigGuWmundsd;ttir,yfirlgfrWingur  heilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytinu,ogMargrtErlendsd;ttir,deildarstj;riheil  brigWis-ogtryggingamlarWuneytinu,starfsmaWurnefndarinnar. r   Verkefninefndarinnarf;lstYvaWgerattektstWu;hefWbundinnalkningahr e= landisamanboriWviWnnurlnd,geratillgurumhvernigkomaskulitilm;tsviWvaxandi 0 umsvifYessusviWiogaWtakaafstWutilYesshvortviWurkennaskulinm;hefWbundnum  lkningummeWveitingustarfsrttinda.XegarupphafivorunefndarmennsammlaumaW  heitiW,,;hefWbundnarlkningar vriafmrgumstWum;heppilegt.0fyrstunotaWi i nefndinheitiW?;hefWbundinmeWferW ensWarvarkveWiWaWnotasamheitiW?grWarar um \4 YsemveitaslkameWferWogkallaviWfangsefniW?heilsutengdaYj;nustugrWara .Nnar ' erfjallaWumhugtakanotkunogskilgreiningarkafla1.3.    0fangaskUrslunefndarinnar,StaWa;hefWbundinnalkninga,semkynntvarAlYingi  okt;ber2003,ergerWgreinfyrirupphafsvinnunefndarinnarsemleidditilYeirrarniWurstWu `  aWsetjabristarfsemigrWararammaogkomaf;tvirkueftirlitimeWhenni,tilhagsb;ta S+! fyrirgrWaraogYsemnUtasrYj;nustuYeirra.XettayrWibestgertmeWlagasetninguYar " semgrWurumsjlfumyrWifaliWveigamikiWhlutverkviWaWhaldogeftirlitmeWstarfseminni # gegnumfagflgsnogBandalagslenskragrWara.  $   0kjlfarfangaskUrslunnarh;fstnefndinhandaviWundirbningfrumvarpstillagaum !W% grWara.Fyrstudrgvorusendttilumsagnarummittsumar2004. #  2      ׀UmsagnaraWilarvoru J""& 62ogbrustumsagnirfr20Yeirra.AWeinshlutiYeirragerWiefnislegarathugasemdirog #' voruYrteknartilumfjllunarfundumnefndarinnargstogseptember. #(   Xegar&  nefndum;hefWbundnarlkningarh;fstrfst;WyfirumfangsmikilvinnaviW $ ) undirbningaWlagasetninguumstarfsemi'&ԀYeirrasemveita;hefWbundnameWferWNoregi v%N!* ogDanmrku.0Noregit;kuslklggildi1.janar2004(Lovomalternativbehandlingav A&"+ sykdommv.)ogDanmrku1.jn2004(Lovomenbrancheadministreretregistrerings  '", ordningforalternativebehandlere).BWilndinfaraYleiWaWkomaf;tfrjlsuskrn '#- 9 _   ingarkerfifyrirYsemveita;hefWbundnameWferW.XettaereinnigsleiWsemlagtertilaW ( farinverWihrlandisamkvmtfrumvarpitillagaumgrWara. #  3      ׀XessmeinniggetaaW  SvarundirbaaWkomafrjlsuskrningarkerfiafYessutagiogerreiknaWmeWaWskUrsla  meWtillgumaWfyrirkomulagiYessliggifyrir30.n;vember2004.8 #  4       a   Nefndinhltstarfstmasnum36fundiogaWaukilgWuallirnefndarmenntilum T, talsverWavinnumillifundasemf;lstupplUsingaflun,lestrigagnaogskrifumvegnaloka  skUrslu.fundnefndarinnarkomfjldifulltrafrflgum,flagasamtkumogstofnunum  meWYekkinguUmsumYttumverkefnisins. #  5      ׀StarfinulaukmeWgerWYessararskUrsluog   meWfylgjandidrgumaWfrumvarpiumgrWaraogreglugerWumfrjlstskrningarkerfi  X grWara. K #    SkUrslaYessiskiptistfimmhluta.01.hlutaskUrslunnarerherslalgWaWskUra    viWfangsefniWoghverjuYaWfelst.0kafla1.2ergerWgreinfyrirstefnum;tunarvinnusem    framhefurfariWvegumAlYj;WaheilbrigWismlastofnunarinnarYessusviWiogfjallaWer   umskUrslunniWHOTraditionalMedicineStrategy2002!2005(2002).0kafla1.3erfjallaW wO  umhugtakiW;hefWbundnarlkningar,hvaWYaWfelursrogkvrWunnefndarinnarumaW B  takauppnotkunorWsinsgrWariogaWkallastarfsemiYeirraheilsutengdaYj;nustugrWara.      02.hlutaskUrslunnarerforsaganskoWuWfrsj;narh;limannfrWinnarogYvlUsthvernig   maWurinnhefurvalltreyntmeWUmsumrWumaWbtaeWalknasjkd;maognnurmein. {  RakinerstuttlegasagagrWara0slandi,rttumhriflknavsindannastarfsumhverfi nF YeirraogviWhorfalmenningstilgrasalkningaogh;m;patu. 9   StaWagrWara0slandiermeginviWfangsefni3.hlutaskUrslunnarogerhneinkumskUrW  meWhliWsj;nafstWulggiltraheilbrigWissttta.0kafla3.5eryfirlitYarsemfjallaWerum  stWugrWaraWrumlndum.0kafla3.6erfjallaWumhrifogvirkni;hefWbundinna r meWferWa. e=   04.hlutaskUrslunnarerfjallaWumviWhorfalmenningstilstarfsemigrWara,umviWhorf 0 heilbrigWisstttaogrttumsamYttinguheilsutengdrarYj;nustugrWaraogalmennrar  heilbrigWisYj;nustu.Sagterfrslenskumogerlendumranns;knumsemgerWarhafaveriW  YessusviWi. i   05.hlutaskUrslunnarergerWgreinfyrirhelstutillgumsemframkomaYessariskUrslu. \4 TillgurnarbyggjastYvaWsamhliWasetningulagaumgrWarasYrffrekaristefnu ' m;tunYessusviWiogaWgerWumtilaWframfylgjahenni.TilYessYarfatbeinamennta  stofnana,heilbrigWisstofnana,heilbrigWisyfirvaldaogvsinda-ogfrWimanna.     NiWurstWur& a ogtillgur.  S+! )  NiWurstWurkannanahafasUntaWalmenningurleitarsauknummliaWleiWumutanhins " almennaheilbrigWiskerfistilaWbtalWansnaogeflalkamlegt'a")ԀogandlegtheilbrigWi. # NiWurstWurnarsUnaeinnigaWalmenntnUtirf;lksrekkiheilsutengdaYj;nustugrWara  $ staWYj;nustuheilbrigWiskerfisinsheldurfremursemviWb;tviWYaWsemheilbrigWiskerfiW !W% hefuruppaWbj;Wa.MeWaukinnieftirspurneykstframboWheilsutengdrarYj;nustugrWara J""& jafntogYtt.Xj;nustanerfjlbreytt,aWferWirnarmargvslegarog;lkarogmenntungrWara #' eralltfrYvaWveraltilsemenginaWmargrarahsk;lanmi. #( @       AlmenningurrttaWnUtasrheilsutengdaYj;nustugrWara.GrWarareigarttaW ( stundaatvinnusnaogseljaalmenningiYj;nustuaWYvtilskilduaWhnstefniekkilfieWa  heilsuf;lkshttu,brj;tiekkibgaviWlgeWastrWigegnviWteknumogviWurkenndum  siWareglumsamflagsins. a   EftirYvsemeftirspurneftirheilsutengdriYj;nustugrWaraeykstogframboWiWsmu T, leiWisverWurmeiriYrffyrirformlegtaWhaldogeftirlit.NauWsynlegteraWrkiWtaki  opinberaafstWutilstarfsemigrWaraogtakivirkanYttaWm;taumhverfiogskilyrWi  Yessararrtvaxandiatvinnugreinar.MarkmiWiWaWveraaWtryggjaeinsogkosturerhag   YeirrasemnUtasrheilsutengdaYj;nustugrWarameWYvaWveitaaWhald,stuWlaaWvirku  X eftirliti,hvetjatilbyrgraoggagnrUninnavinnubragWa,Utaundirranns;knirgagnsemi K #  heilsutengdrarYj;nustugrWara,btaaWgangalmenningsaWupplUsingumumgrWaraog    starfsemiYeirra,hvetjatilnauWsynlegrarogskilegrarsamvinnumilligrWaraogheil    brigWisstarfsf;lksogstuWlaaWgagnkvmriYekkingumilliYessarasviWa.Opinberstefnu   mrkunafYessutagiersamrmiviWdrgaWstefnum;tunsemgefinhefurveriWtvegum wO  AlYj;WaheilbrigWismlastofnunarinnar(WHO,2002). B    Nefndum;hefWbundnarlkningarleggurYaWhersluaWsamhliWalagasetningusYrf    frekaristefnum;tunYessusviWiogaWgerWumtilaWm;taslkastefnuogframfylgjahenni.   AflaYarfaukinnaupplUsingaumheilsutengdaYj;nustugrWaraogaukaYekkingu {  starfsemigrWarameWalalmennings,heilbrigWisstttaogheilbrigWisyfirvalda.TilYessYarf nF atbeinamenntastofnana,heilbrigWisstofnana,heilbrigWisyfirvaldaogvsinda-ogfrWimanna. 9 HreftirfarahelstutillgurnefndarinnarYessuskyni.GerWernnarigreinfyrirein  stkumtillgum5.hlutaskUrslunnar.    LagtertilaW: r  ikmo(}x0_ikmo"i(m"  i(m8 2}!3  Ԉ0    SettverWilggjfumstarfsemigrWarasembyggistfrjlsuskrningarkerfiYeirra. e= BandalagslenskragrWarafistyrktilYessaWkomaslkuskrningarkerfi.i(m89݌0 Ќ  "i(m"  i(m~: 2}!3  Ԉ0    ReglubundnarkannanirlandlknisembttisinsnotkunheilsutengdrarYj;nustugrW  araverWiendurskoWaWartilYessaWfnkvmariupplUsingarumheilsutengdaYj;nustu  grWara,svosemumtbreiWslueinstakragreina,notendurYj;nustunnarogviWhorfal i menningstilgrWaraogstarfsemiYeirra.i(m~::݌\4 Ќ  "i(m"  i(m< 2}!3  Ԉ0    KennslustofnanirsemmenntaheilbrigWisstttiraukikynninguogfrWsluumheilsu ' tengdaYj;nustugrWaraogsamspilhennarviWopinberaheilbrigWisYj;nustu.i(m<=݌ Ќ  "i(m"  i(mw> 2}!3  Ԉ0    KomiWverWif;tfrWasetrimeWaWkomugrWaraog;lkragreinasviWihugvsinda,  flagsvsinda,heilbrigWisvsindaograunvsindaYarsemframfariYverfaglegarrann `  s;knirgildiheilsutengdrarYj;nustugrWara.i(mw>>݌S+! Ќ  "i(m"  i(mr@ 2}!3  Ԉ0    HeilsustofnunNttrulkningaflags0slandsHveragerWiverWifaliWformlegthlutverk " YvaWkynnaaWferWirgrWaraheilbrigWisYj;nustunniogstuWlaaWsamYttingu # YessarasviWasamrWiviWBandalagslenskragrWara.i(mr@@݌ $ Ќ  "i(m"  i(mB 2}!3  Ԉ0    &  HeilbrigWisyfirvldbeinitilmlumtilheilbrigWisstofnanaYarsemkveWiWsumrtt !W% sjklingatilYessaWnUtasrheilsutengda'!CԀYj;nustugrWaraoghvatttilYessaWheil J""& brigWisstofnanirm;tisrstefnuYessumefnum.i(mBB݌#' Ќ  "i(m"  i(mD 2}!3  Ԉ0    SkoWaWverWihvorteinfaldamegiframkvmdlagaogreglnasemltaaWinnflutningi #( ogflunnttrulyfja,fWub;tarefnaogannarraefnasemgrWararnotastarfsemi $ ) sinni.JafnframterlagttilaWLyfjastofnunverWifaliWeftirlitmeWaukaverkunumog v%N!* verkunumYessaraefna.i(mDD݌A&"+ Ќ  "i(m"  i(mF 2}!3  Ԉ0    SkoWaW& a verWisrstaklegahvortheilsutengdYj;nustaskrWragrWaraskuliundanYegin  '", virWisaukaskattimeWtillititilYeirraundanYgukvWasemkveWiWerumlgumnr. '#- 50/1988,umvirWisaukaskatt.'a 'lGi(mFG݌(z$. Ќ   m)E%/   1.HLUTI!VIVFANGSEFNINEFNDARINNAR ( H 1.10  Inngangur.    XingslyktunumstWu;hefWbundinnalkningaf;lsrviWamikiWhlutverknefndarinnar  semstofnuWvargrundvellihennar.NefndinnivarfaliWaWgerattektstWu;hefWbund a innalkningahrlandiogberasamanviWstWumlaannarsstaWarNorWurlndunum, T, Evr;pusambandinuogBandarkjunum.TalinerusrstakleganokkuratriWisemnefndinni  varfaliWaWskoWasrstaklega,svosemvarWandimenntun,starfsrttindi,tengslmilliYeirra  semstunda;hefWbundnarlkningaroghefWbundinnaheilbrigWissttta,skattalegastWuo.fl.   EinnigskyldinefndinsafnaniWurstWumrranns;knumhrifum,virknioghttuaf  X notkun;hefWbundinnalkningaogsjtilYessaWgerWyrWiknnunviWhorfialmennings K #  til;hefWbundinnalkningaoghvemiklummlif;lknUttisrYessaYj;nustu.Loksskyldi    nefndinskilatillgumtilrWherraumhvernigbestyrWikomiWtilm;tsviWvaxandiumsvif    sviWi;hefWbundinnalkningahrlandiogmetahvortviWurkennaberiauknummli   nmYessumgreinummeWviWurkenningustarfsrttinda. wO    0fangaskUrslunefndarinnarvarfjallaWumframantalinatriWiaWYvmarkisemaWgengi B  legarupplUsingarleyfWu.SumYeirrakrefjasthinsvegarviWamikillaranns;knaogkannana,    t.d.athugunarsamvinnuheilbrigWisstttaogYeirrasemstunda;hefWbundnarlkningar,   viWhorfumalmenningstil;hefWbundinnalkningaogumfanginotkunslkraaWferWa.XaW {  varmatnefndarinnaraWekkivritmabrtaWleggjaumfangsmiklarttektirtilaWsvara nF YessumspurningumheldurvrirWlegraaWvkkatreglulegarkannanirsemgerWarhafa 9 veriWYessusviWivegumlandlknisembttisinsfimmrafrestifrrinu1985ogafla  YannigtarlegriupplUsinga.    0starfinefndarinnarhefurmeginherslaveriWlgWYrjYtti:0fyrstalagiaWskilgreina r ogafmarkaviWfangsefniW;hefWbundnarlkningarogfinnaYvviWeigandiheiti.0Wrulagi e= aWm;tatillgurumhvernigbestverWikomiWtilm;tsviWvaxandiumsvifYessusviWiog 0 YriWjalagiaWtakaafstWutilYesshvortviWurkennaberiauknummlinmYessum  greinummeWviWurkenningustarfsrttinda.AfstaWanefndarinnartilYessaraatriWaliggurfyrir  drgumaWfrumvarpitillagaumgrWara.0YvfelsteinnigsskoWunnefndarinnaraW i trUmaberinotkunhugtaksins;hefWbundnarlkningarentakauppsamheitiWgrWararog \4 kallastarfsemiYessusviWiheilsutengdaYj;nustagrWara. '   EinsogumfjlluninhreftirmunleiWalj;seruYraWferWirsembeittertilaWefla  lkamlegtogandlegtheilbrigWif;lksutanhinsalmennaheilbrigWiskerfisafarfjlbreyttarog  ;lkarinnbyrWis.BakgrunnurYessaraaWferWaermargvslegurogrturYeirraliggjavWa, `  sumarYeirrabyggjastaldagmlumhefWum;lkramenningarheima,aWrarerunUjaraf S+! nlinnienbyggjastaW&  einhverjuleytigmlumhefWum,ennaWrareigasrstuttasguogeru " Yv;hefWbundnarYeimskilningi'"Y. #   EkkiertilheildstttyfirlityfirYrgreinargrWarasemstundaWareruhrlandi.0  $ einhverjumtilvikumeraWeinseinneinstaklingursemhefurtileinkaWsrtilteknaaWferWog !W% sumaraWferWirerusvoYekkaraWumdeilanlegterhvortteljaskuliYrsamaneWaltaYr J""& semsjlfstWargreinar.0fylgiskjalimeWYessariskUrsluerstuttsamantektumnokkrar #' greinarsemnefndinnierkunnugtumaWstundaWarsuhrlandi.Listinnerekkitmandi #( ogtilgangurinnmeWYessarisamantekterfyrstogfremstaWsUnahvefjlbreytninermikil. #  6       $ ) XessmjafnframtgetaaWskUrslunorskaheilbrigWismlarWuneytisinsOmlovomal v%N!* ternativbehandlingavsykdommv.erutaldaryfirttatugreinargrWarasemYekktareru A&"+ Noregi,entekiWframaWlistinnsekkitmandi(Detkongeligehelsedepartement,2002).  '", @  i     tlamaWviWhorfalmenningstilYesssemnefnthefurveriW;hefWbundnarlkningarsu ( jafnmisjfnogaWferWirnarerumargar.Xerlj;staWalmenningurhefurekkisameiginlegan  skilningYvhvaWfellurundirYessahugtakanotkunoghvaWekki.Tilmarksumfjl  breytileikannmltahvebakgrunnurYeirrasemveitaheilsutengdaYj;nustuutanalmenna a heilbrigWiskerfisinserbreiWurhvaWvarWarnmaWbakikunnttuYeirra.0sumumgreinum T, hafaveitendurYessararYj;nustuaflaWsrkunnttustuttumkvld-oghelgarnmskeiWum  eWanotiWhandleiWslulengrieWaskemmritma.0WrumgreinumeigaveitenduraWbaki  Yriggjatilfimmranmhsk;lastigiogYarnamillierfjlbreyttframboWnmseWa   YjlfunarsemtekurfrnokkrummnuWumuppnokkurr.  X  1.20  AlYj;Wlegstefnum;tun.      Lj;steraWYj;nustagrWarahefurYr;astmeWmismunandihttiogermismikiWnUtt    hinumUmsumlndumheims.0sumumlndum,t.d.UmsumAsu-ogAfrkurkjum,er   forgangsmlaWviWhaldaogeflaYj;nustugrWarainnanheilbrigWisYj;nustunnarenWrum wO  lndumerhinsvegargjarnanlitiWYessaYj;nustusemviWb;tar-eWajaWarYj;nustu.Al B  Yj;WaheilbrigWismlastofnuninkvaWfyrirnokkrumrumaWrWaststefnumrkuntilaW    freistaYessaWskUraognsamstWuummeginlnurmlaflokknum.SaminvorudrgaW   stefnusemstj;rnWHOsamYykktifyrirsittleytijl2001oggaftundirheitinuWHO {  TraditionalMedicineStrategy2002!2005.XessidrghafaekkifengiWformlegaviWur nF kenninguvegumWHOogerYvlitiWYausemvinnuplagg.EnnsemkomiWererudrgin 9 ekkiskuldbindandifyriraWildarlndin.DrgineruenguaWsWurYegarfarinaWmarka  mlaflokknumkveWinnrammaaukYesssemYaueruleiWbeinandifyrirstefnumrkun  aWildarlndunumendatilYessfallinaWstuWlaaWauknuryggioggWumYessararYj;nustu. r   FjgurhelstumarkmiWdrgumaWstefnuWHOeru: e= ! ! ikmo(}xx ikmo"i(m"  i(mWj 2}!3  Ԉ0    StefnumrkunumhlutverkgrWarainnanheilbrigWisYj;nustunnar.i(mWjj݌0 Ќ  "i(m"  i(mkk 2}!3  Ԉ0    AWtryggjaryggi,virknioggWiYj;nustunnarogvrusemhennifylgir.i(mkkk݌ Ќ  "i(m"  i(ml 2}!3  Ԉ0    TryggWursaWganguraWg;Wriogeftiratvikum;dUrriYj;nustu.i(mll݌ Ќ  "i(m"  i(mm 2}!3  Ԉ0    StuWlaWverWiaWskynsamlegrinotkunYj;nustunnarogYeirrarvrusemhennifylgir.i(mmm݌i Ќ    AWildarlndWHOsamtYeimfjlmrgualYj;WasamtkumogsrfrWingumsemunniW \4 hafaaWYessaristefnumrkunmunuframvinnaaWhenni,jafnframtYvsemaWildarlndin ' vinnaaWYeirristefnumrkunsemhentarhverjulandi.    WHOhefurtekiWsamanumfangsmiklarupplUsingarumheilsutengdaYj;nustugrWara  (Traditionalmedicine)vWaumheimogjafnframthefurstofnuningefiWtUmsarleiW `  beiningarumYessiefni.RitstofnunarinnarumYessiefnieruaWgengilegheimasWuhennar: S+! 4mme?WO  5  http://www.who.int/medicines/library/trm/trmmaterial.shtml6qWOqer  7leYq.MeWalhelsturitasemnUjust " erumnefna: # ! ! ikmo(}xx ikmo9?b?vb92004:0  WHOguidelinesonsafetymonitoringofherbalmedicinesinpharmacovigilance  $ systems.!W% 0  WHOguidelinesondevelopingconsumerinformationonproperuseoftraditional, J""& complementaryandalternativemedicine(ennvinnslu).#' &  2002:0  WHOTraditionalMedicineStrategy2002!2005.'#$u#( 2001:0  Legalstatusoftraditionalmedicineandcomplementary/alternativemedicine:a $ ) worldwidereview.v%N!* 2000:0  GeneralGuidelinesforMethodologiesonResearchandEvaluationofTraditional A&"+ Medicine. '", 1999:0  GuidelinesonBasicTrainingandSafetyinAcupuncture.'#- =?vb?b}s= 1.3  HugtakiW;hefWbundnarlkningar.  m)E%/   HugtakiW;hefWbundnarlkningarerumdeiltbWihvaWvarWarvsuntilYessaWum ( ;hefWbundnaraWferWirsaWrWaogeinsvsunintillkninga.Mrgrkerugegnnotkun  Yessasamheitis.VegurYarYungtaWmargarYeirraaWferWasemteljasttil;hefWbundinna  lkningabyggjasteinmittaldagmlumhefWumogeinnigaWrtturinntilaWstunda a lkningarogkallasiglknierlgvarinn,sbr.1.gr.lknalaga,nr.53/1998. T,   MrgumerorWiWtamtaWtalaum;hefWbundnarlkningarYegartterviWUmsarleiWir,  tilaWeflaogbtalkamlegaogandlegaheilsu,semfallautanviWurkenndrarheilbrigWis  Yj;nustuoghinsalmennaheilbrigWiskerfis.XrttfyrirYaWliggurhvorkifyrirsameiginlegur   skilningurnkveWinskilgreiningYvhvaWaaWferWirskuliteljasttil;hefWbundinna  X lkningaoghverjarekki.NotkunhugtaksinsbendirY;tilYessaWundirYaWgetifalliWll K #  viWleitnitilaWeflaheilsuogbtalWansembyggistaWferWumoghugmyndafrWisem    almennterekkinotuWafviWurkenndumheilbrigWisstttum.      Lj;steraWmeWferWarform;hefWbundinnalkningagetaveriWafarmargvsleg.Xaugeta   faliWsrYreifanlegaoglkamlegahlutuneinsogt.d.nuddognlastungur,eWaveriW wO  ;Yreifanlegognreingnguhuglgeinsogt.d.handayfirlagningeWafyrirbnir.Xaugeta B  falistkennslu,rWgjfogleiWbeiningumfremurenbeinnimeWferW,einsogt.d.Alex    andertknieWalfndun,ogloksmnefnanotkunjurtumogjurta-ogdUraafurWumtil   tvortisnotkunareWainntku.AWbakisumumYessara;hefWbundnugreinaliggurlengraeWa {  skemmranmogskilgreindarkrfurummenntun,verklegakunnttuogfaglegaYekkingu. nF AWrarbyggjasthvorkiskilgreindunminkrfumtilkveWinnarkunnttueWaYekkingar. 9 TilaWvarpaennfrekaralj;sihveframboW;hefWbundinnameWferWargreinaerfjlbreyttm  getaYessaWskUrslunorskaheilbrigWisrWuneytisinsOmlovomalternativbehandlingav  sykdommv.(Detkongeligehelsedepartement,2002)erutaldaryfirttatugreinar;hefW r bundinnarmeWferWarsemYekktareruNoregi.TekiWerframaWlistinnsekkitmandi. e=   FleiriheitihafaveriWnotuWhrlandiYegartterviWmeWferWarformsemekkieru 0 almenntstunduWalmennaheilbrigWiskerfinu.MYarnefnaalYUWulkningar,skottulkn  ingar,hjlkningar,nttrulkningaro.fl.TmisthafaYauheitisemgripiWhefurveriWtilY;tt  ofYrngtilaWrmaYr;lkuaWferWirsemYaueigaaWvsatil,Y;tthafaneikvWaskr i skotuneWagefarangamyndafviWfangsefninu.XhefureinnigveriWgripiWtilheitaYarsem \4 vsaWertilmeWferWarstaWlkninga,svosemhefWbundinmeWferW,;hefWbundinmeWferW, ' heildrnmeWferW,viWb;tarmeWferW,valmeWferW,stuWningsmeWferW,kjrmeWferW,srtk  meWferWogsrhfWmeWferW.EkkertYessaraheitahefurnWf;tfestuY;ttsleiWstalin  skilegriaWvsafremurtilmeWferWarenlkninga. `    Erlendhugtk&  semnWhafaf;tfestusemsamheitierueinkum?complementary og?alter S+! native ,ogeruYauoftastnotuW'SFsaman,Y.e.?ComplementaryandAlternativeMedicine  " (CAM).OrWiW?complementary geturYUttuppb;teWaviWb;togernotaWYeimskilningi # aW,,;hefWbundin rrWikomitilviWb;tarhinnialmennuheilbrigWisYj;nustu.MeW?alter  $ native erttviWkosteWavaleinhverjuWruenYeimlkningumsemrmastinnanhinnar !W% almennuYj;nustu. J""&   0BandarkjunumogBretlandierCAMYaWheitisemhelsternotaWopinberriumfjllun. #' AlYj;WaheilbrigWismlastofnunin(WHO)notarskammstfunina?TCAM ,Y.e.Traditional, #( Complementary,AlternativeMedicineenhugtakiWTraditionalMedicineereinnignotaW.Ef $ ) litiWertilngrannaYj;WaokkarnotaheilbrigWisyfirvldDanmrkueinkumhugtakiW?al v%N!* ternativbehandling ogvsaYartilmeWferWarenekkilkninga.0SvYj;WvarlengiveltalaW A&"+ um?alternativmedicin opinberriumfjllunensWastaratugvarauknummlifariW  '", aWnotahugtakiW?komplementrmedicin .SeinniliWurinnvsarbWumtilvikumtil '#- lkninga,Y.e.?medicin .NorskaheilbrigWismlarWuneytiWhefurmeWskUrslunniOmlov (z$. omalternativbehandlingavsykdommv.(Detkongeligehelsedepartement,2002)lagttilaW ( staWhugtaksins?alternativmedisin semWurhafWiveriWnotaWumfjllunrWuneytisins  verWitekiWupphugtakiW?alternativbehandling .RkinfyrirYvaWvarpafyrirr;WaorWinu  medisinerueinkumYauaWorWiWsmisvsandi,YaWrmiekkillYau;lkumeWferWarform a semYvstlaWaWlUsaogYaWfelisrvsindalegaskrskotun. T,   VandinnviWaWfinnanothftsamheitistafaraWnokkruleytiafYvaWekkihefurveriW  skilgreintnkvmlegahvaWagreinareigaaWrmastinnanYess.XarafleiWandiliggurekki  fyrirhverjusamheitinuertlaWaWlUsaogYver;lj;sthvaWakrfurYaWYarfaWuppfylla.   HinsvegarererfittaWfinnasamheitiyfirjafnmikinnfjldameWferWarformasemmrghver  X eigaltiWsemekkertsameiginlegt,eigartursnargjr;lkrimenningu,trarbrgWumog K #  sgu,byggjast;lkumaWferWum,fornumhefWumeWanUjumfrWum,eigaaWbakisr    skilgreintnmogkunnttueWaengarkrfurumslkt.TilaWnlgastviWfangsefniW,skilgreina    YaWogafmarkaereinleiWsaWsetjasamangr;ftflokkunarkerfiogaWskiljaYrgreinarsem   eigaftteWaekkertsameiginlegt. wO    TheNationalInstituteofHealthBandarkjunumhefursamiWflokkunarkerfisemtekur B  miWafeWlimeWferWarformanna,hvaWaaWferWumerbeittoghugmyndafrWinniaWbaki.X;ra    JennUGunnarsd;ttirhefurgertgreinfyrirYessumflokkumgreininniSrhfWmeWferW:   hvaWerYaW?TmaritihjkrunarfrWinga(2002).FlokkarnireruYessir: {  "i(m"  i(mޗ 2}!3  Ԉ0    Heildrnkerfilkninga(alternativemedicalsystems),t.d.knversklknisfrWi, nF h;m;pata.i(mޗ ݌9 Ќ  "i(m"  i(m  2}!3  Ԉ0    MeWferWarformsembyggjasttengslumhugaroglkama(mind-bodyinterventions),  t.d.dleiWsla,andlegheilun,hugleiWsla.i(m M݌ Ќ  "i(m"  i(m 2}!3  Ԉ0    LfrnmeWferWarrrWi(biological-basedtherapies),t.d.grasalkningarogjurtir.i(m݌r Ќ  "i(m"  i(m 2}!3  Ԉ0    AWferWirYarsemlkaminnerhandleikinneWameWhndlaWur(manipulativeandbody- e= basedmethods),t.d.nudd,hfuWbeina-ogspjaldhryggsjfnun,svWanudd.i(m֛݌0 Ќ  "i(m"  i(m8 2}!3  Ԉ0    OrkumeWferW(energy-therapies),t.d.reikioglknandisnerting.i(m8e݌ Ќ    Nefndum;hefWbundnarlkningarvarWiupphafistarfssnsmiklumtmaumrWurum  skilgreininguogheitiviWfangsefnisnu.Flj;tlegavarkveWiWaWnotaekkiheitiW;hefW i bundnarlkningar,heldur;hefWbundinmeWferW.SkilgreiningnefndarinnarviWfangsefninu \4 f;lstYeirritilokunarskilgreiningusemYegarhefurveriWnefndogtekurtilmargraYeirra ' semnj;taekkilggildingarsemheilbrigWisstttenveitaYj;nustuafeinhverjutagimeWYaW  aWmarkmiWiaWeflaogbtalkamlegaogandlegaheilsuf;lks.sWaristigumvarWnefndin  sammlaumaWnotasamheitiWgrWararyfirYsemveita;hefWbundnameWferW.Ennfrekari `  umrWurleiddutilYessaWhorfiWvarfrYvaWnotaheitiW;hefWbundinmeWferWekkisst S+! vegnaYessaWmargarYeirraaWferWasemumrWirbyggjastmargraaldagmlumhefWum " ogttuYvfrekaraWkallasthefWbundnar,meWanaWrareigasrstuttasguogbyggjastekki # langrihefW.0YessusambandimbendaaWAlYj;WaheilbrigWismlastofnunin(WHO)  $ hefurnotaWheitiWhefWbundnarlkningar(e.TraditionalMedicine),einsogsjmafskUrsl !W% unniWHOTraditionalMedicineStrategy2002!2005(2002).AWendinguvarWkvrWun J""& nefndarinnarsaWgefaumfjllunarefninuheitiWheilsutengdYj;nustagrWara. #'   OrWiWgrWariergamalkunnugtorWslenskumli,hefurjkvWaskrskotun,erekki #( gildishlaWiWoghentarveltilYessaWafmarkaYannfjlbreyttaogsundurleitah;psemveitir $ ) heilsutengdaYj;nustueinsoghnerskilgreindfrumvarpitillagaumgrWara.Einnighefur v%N!* orWiWgrWariveriWnotaWumskeiWafbandalaginokkurrafagflagasemveitaheilsutengda A&"+ Yj;nustu,Y.e.BandalagislenskragrWara.SagterfrBandalagislenskragrWarakafla  '", 3.1. '#-  (z$. @  n     2.HLUTI!FORSAGAN!ALXTVULKNINGAR ( P 2.10  AlYUWulkningarsgulegulj;si.    Sjkd;mar,slysogUmsirminniogmeirihttarkvillarhafaYjWmannkyniWfrr;fialda.  VntanlegaerYaWhlutiafYvsemgreinirtegundinahomofrWrumdUrumaWhnhefur a leitastviWaWsigrastmeWeinhverjumrWumYeimsjkd;mumsemhrellahana.EkkiertaliW T, tilokaWaWfrummennhafibiWumbeinbrotognstavstaWforsgulegumtmahefur  veriWbrugWistviWsjkd;mummeWeinhverjumaWgerWum.OfthefurfariWsamanaWbeita  lyfjumogtfrum.Slysvoruoftrakintilgaldrakindaogsjkd;marvorusagWirtilkomnir   vegnaYessaWkomiWhefWiveriWfyrireinhverjumhttulegumefnumeWahlutumlkama  X sjklingsins.LkningvarYf;lginYvaWnYessusjkd;msvaldandiefnirhinumsjka. K #  GeWsUkivartalinstafaafsvipuWumstWumogYurftiYoftastaWfarameWsringartilaW    lknasjklinginn.XaWvarY;ekkieinhlttaWorWineindygWu,heldurvarWaWflytjaYau    rttanhtteftiratvikum,YaWeraWsegjaaWhr;pa,sngla,hvslaogjafnframtaWtjviW   eiganditextameWsvipbrigWumoghreyfingum. wO    MeWalflestrasvokallaWrafrumstWraYj;WahefursafnastsamanmikilYekkinglkn B  ingamttifjlmargrajurtategundaogbUrlyfjagerWntmansmrguaWYvsemuppgtvaW    hefurveriWfyrirtilraunirmeWalfrumstWrattblka.SemdmimnefnaaWindjnar   SuWur-AmerkuYekktugrWandioglknandieiginleikafjldajurta,aW;gleymduYvaWYeir {  kunnaaWbatilhraWvirkeiturefnirfjlmrgumplntum.SvipuWumligegnirreyndarum nF allarYekktarYj;Wir. 9   &  MargtbendirtilYessaWhinumelstusiWmenningarrkjum:Kna,Indlandi,Egyptalandi  ogvWarAusturlndum'ԀnrhafiveriWnotaWarjurtirtilaWbatillyf.0knverskumritum  semfrWvoruleturYsundumrafyrirupphaftmatalsokkareruleiWbeiningarumhvernig r notaskulijurtirtillkninga.0Vedaritunumindverskuersagtfrfjldajurtasemhafi e= lkningamttogfornumritumEgyptalandierutaldarupplkningajurtir.0Mes;p;tamu 0 YekktumenntillyfjagerWarfyrirfjgurYsundrum(VilhjlmurSklason,1979,bls.  41!42).   2.2  AlYUWulkningar0slandi.  \4   J;nSteffensen,pr;fessorlffrafrWiviWlknadeildHsk;la0slandstilmargrara, ' skrifaWikaflaumalYUWulkningarritiW0slenskYj;WmenningVII.Xarskilgreindihann  alYUWulkningarsvo:  0    0  MeWalYUWulkningumerttviWYlkningusemleikmaWurveitir,Y.e.maWursemekki S+! hefurhlotiWopinberrttindiYj;WflagsinstilaWstundalkningar(J;nSteffensen,1990, " bls.127).#   Xessiskilgreiningerg;Wsvolangtsemhnnr.XessverWurY;aWgeta,aWtillkninga !W% teljasteinnigfjlmrghsrWogviWteknarvenjursemnotastvarviWtilaWvinnabugsjk J""& leikaeWatilaWforWastUmsaalgengakvilla.AlYUWulkningarvoruekkiendilegahndum #' karlaogkvennasemlgWuYrfyrirsigWrumfremur,heldurvoruYrliWurviWleitnialls #( YorramannatilaWverjastsjkd;mumeWahafahemilYeim. $ )   Samkvmt0slenskriorWsifjab;ksgeirsBlndalsMagnssonar(1989)merkirorWiW v%N!* lknirlklegaseiWmaWur,galdraYululknir,(grWslu)jurtasafnari.EkkiervitaWmeWvissu A&"+ hvaWanorWiWerkomiWenbenthefurveriW,aWYaWgetittupprunavestgermnskumeWa  '", keltneskummlum,eWajafnvellatnu.UppruniorWsinsskiptirauWvitaWekkimliYegar '#- fjallaWerumheitiYeimsemhlotiWhafalgbundinrttinditilaWstundalkningar.Hins (z$. vegarerfr;WlegtaWorWiWskuliupphafitengjastlyfjagerWrjurtumeWaYtfrumogYar m)E%/ @      meWeinumYttialYUWulkninga.SvipuWumligegnirumorWiWlyf.sgeirBlndal ( MagnssonsegirorWiWsennilegaskyltorWinulauf.0flestumgermnskummlumYUWirYaW  seyWiafjurtum,seyWisemsenngatveriWgrWandiogeitraWnemaYaWvrinotaWrttan  htt.(sgeirBl.Magnsson,1989,bls.588og592.) a   Hrlandi& a semannarsstaWarheiminumvorukarlarogkonursemYekktueiginleika T, margrajurtaogvissuhvernigskyldinotaYrtillkninga.StundumbregWurfyrirYeirritr  aWsamfara'aTnotkunlyfjaogalgengrahandlknisaWgerWaverWiaWhafaumhndeinhvers  konartfraogfaraaWmeWsrstkumhttiYegarlkningajurtumersafnaWogYrtilreiddar   tilnotkunar.XegarjurtirerutndarverWuraWgeraYaWviWtilteknaafstWuhiminhnatta,oftast  X tunglsins,endamikilvgtaWsumumjurtumskulisafnaWYegarst;rstreymter,semYUWir K #  venjulegaaWtunglskuliveranUtteWafullt.Tmidagsinshefureinnighrifmttjurtanna,    ogjafnvelstandYesssemsafnar.VartYarfaWtakaframaWYettaerhlutiafhugmyndumum    margtannaWlfimannaognttrunnisemhWerafstWuhimintungla,fl;Wiogfjru.     0fyrstaYttileikritsinsGullnahliWiWeftirDavWStefnsson(1941)erVilborggrasakona wO  aWsj;WalyfafUmsumgrsum.OrWhennarlUsavelkjarnanumhugmyndafrWialYUWu B  lkna,karlaogkvenna,semYekktuveltilmismunandieiginleikajurtaogvissuhvernig    skyldifaraaWviWsfnunYeirraogbatilrYeimlyf.Hnsegir:   0  GrshafaaWskiljanlegarnttrur.ReynslanhefurkenntmraWaWgreinaYrogvita nF hvaWbesthentarhverjumkrankleika.!SumgrseyWa;heilnmumvessumogeitursUrum 9 lkamans,nnurmagnabl;WsterkjunaogYarmeWorkutauganna.Afturerutilgrssem  aWeinsdragar;hfilegumvindsperringiinnyflanna.SumeigaaWsj;WastviWhganeld,  nnurviWlogandibl.OgoftskiptirYaWmiklumli,aWnotaWursrttureldsmatur.Eina r jurtinamaWeinssj;WaviWhrseWalyng,aWraviWrauWviWarsprek,semrkulandmeW e= st;rstraumsfjru,YriWjuviWsauWataWrvelldumlambgimbrum.Ogsvomblanda 0 seyWiW,sinndropannafhverju,einuogsmuinntku.   EnYarmeWerekkialltsagt.XaWverWureinnigaWgtaaWhvargrsinerutndoghug i farinuviWlyfjagerWinaverWuraWhagaeftireWlisjkd;msins. \4 0  Vilborg:GrsinsemggafhonumJ;niYnumseyWiWafWan,eruftWogvandfundinog  vaxaaWeinsYar,semeldurerjrWu,nndviWheitarlaugarogbrennisteinshveri.     XettaY;ekkiviWumallaYsemfstviWgrasalkningar,nemahvaWennertaliW S+! heppilegtaWtakamiWafUmsuYegarleitaWerlkningajurta,tildmishvenrviskeiWi " jurtarinnarskulitnahana. #  2.3  Lkningarsguld.  !W%   0fornritunumslenskuerumrgdmiumlkningar,einkumsralkningar,endaekki J""& vanYrfYeimtmumvgaferla.Sralkningar0slandivoruhlutiafevr;pskrihefWog #' YekkingYeimbyggWistreynslusemmeWalannarshafWiveriWaflaWlknask;lum #( erlendis.NgiraWminnaHrafnSveinbjarnarsonoglkniskunnttuhans(GuWrnP. $ ) Helgad;ttir,1987). v%N!*   Fyrirtmalknask;lannavaraWsjlfsgWumargtYekktummeWferWsraogbeinbrota. A&"+ TfrarformirnavorualgengiraWYvervirWistogtengjastkveWinnilknislist.0Egils  '", sgusegirbWifrkraftirnaogntmalegrislgslu.0LaxdluogEyrbyggjueru '#- merkilegarfrsagnirafsralkningumogumbnaWibeinbrota.Sagterfrkonumsemstunda (z$. lkningarNjlssgu,Flj;tsdlasgu,F;stbrWrasgu,X;rWarsguhreWuogHarWarsgu, m)E%/  @        ogekkimgleymakonunnisemkannaWisrXorm;WarKolbrnarskldsogsagterfr ( Heimskringlu.Xtturinnum0varIngimundarsonsegirfrharlantmalegrislgslu.Um  YettaognafnkenndalknaYj;WveldistmasegirfrinngangiVilmundarJ;nssonaraW  ritinuLknar0slandi,I(1970). a   kat;lskumtma0slandivoruprestaroftglrnirviWlkningareneinnigvorubnirog T, heitvissulegahlutiaflknisYj;nustu.Jarteinab;kXorlkshelgaerekkiaWeinsmerkileg  vegnaYeirrarinnsUnarsemhnveitirhugsunarhttfrYvYrettnduld,ogreyndarfram  tilokkartma,ummttheita,heldurerYareinnigmargtfr;Wlegtumsjkd;maogrWviW   YeimsemtalistgetatilalYUWulkninga.SamamligegnirreyndarumaWrarbiskupasgur.  X Fstur,f;rnirognnuryfirb;tarverkvorueinnigYtturviWleitnif;lkstilaWleitabataviW K #  kvillumogforWast;hpp.      FWingarhjlphefurumlanganaldurveriWmikilvgoglj;smWur(yfirsetukonur,nr    konur)vorumikilsmetnarhrlandisemannarsstaWar.FWingarhjlpinvarannarsvegar   beinaWstoWviWfWingunaoghinsvegartfrakenndarathafnireinsogaWleysahntyfir wO  konusemttierfittmeWaWfWaeWalesakaflarsguheilagrarMargrtarfrAntokkuyfir B  fWandikonu,bindalausnarsteinviWhanaeWaaWhafasteitthvaWannaWsemerttviWtfra    (J;nSteffensen,1975,bls.208o.fr.J;nSteffensen,1990:141).     SnemmaldumferaWverWavarterlendralkningab;ka,einkumgrasab;kahrlandi. {  MargtertnttilrverkumHarpestrengsallargtursWanYauurWuYekkthrlandi.Flestar nF YrgrasabkursemnotastvarviW0slandisWarildumerutaldarbyggWarverkum 9 Harpestrengs(J;nSteffensen,1975,bls.161og185,J;nSteffensen,1990,bls.132!133,  VilmundurJ;nsson,1970,bls.18).    Eftir&  siWaskiptinfjlgaWilkningab;kumaferlendumupprunaogbartskerarogyfir r setukonurfenguviWurkenningutil'ԀaWstarfahrlandi.0hinumYUddulkningab;kumer e= margvslegurfr;Wleikurumeiginleikamismunandigrasaogsteina.Bl;WtkururWual 0 gengariogtengdustkenningumHipp;kratesarogGalensumhinafj;ravessalkamansog  eiginleikaYeirra.MargsvarWaWgtaviWbl;Wtkur,fyrstogfremststWuhimintunglaog  minnirsumtkenningarumsfnungrasatillkninga,ogeinshvarrlkamanumbl;W i skylditakahverjutilviki. \4   XegarfjallaWerumalYUWulkningarhrlandiverWuraWhafahugaaWlengstafvoru ' lkningarannarsvegarhandlkningaroghinsvegarlyflkningar,enbWumtilvikumvoru  stundaWarjfnumhndumreynslulkningarogtfra-eWahuglkningar.AlYUWulkningar  berakeimafhvorutveggja.0tarlegarheimildirumalYUWulkningar0slandihafaekkiveriW `  teknarsamanenYarermikillefniviWurennlttkannaWur.0Yj;WsgumogYj;Wsgnumer S+! sagtfrmargvslegumhsrWumogvisgumogfr;WleiksgreinumsegirfrUmsu " merkileguumhvernigbrugWistvarviWsjkd;mumogallskonaruppkomum(J;nas # J;nasson,1945,bls.311!333).  $   XareWengirlrWirlknarstrfuWulandinufyrrenBjarniPlssonvarWlandlknir1760 !W% vorulkningarhrlandieinungisalYUWulkningar.StkusinnumkomuY;erlendirlknar J""& ogvarleitaWtilYeirraYstuttustundsemYeirflestirhverjirdvldustlandinu. #'  2.4  HsrWoghgiljur.  $ )   XegarhugaWeraWalYUWulkningum0slandiverWurekkihjYvkomistaWnefnahin v%N!* fjlmrguhsrWsemfylgthefurveriWogeinnigYannfjldaafhgiljumsemofttengdust A&"+ einfldumaWgerWum.XaWermeWfdmumhvaWmnnumhefurdottiWhugaWsullasaman  '", afallskonar;Yverraogltaf;lktakainnviWsjkd;mum.SumtafYvtengistYeirrihug '#- myndaWlktskulimeWlkutdrfa,eWaYaWleitaWvaraWfl;knumorsakatengslumsem (z$. !@  !  !  varteigasrnokkrastoWveruleikanum(J;nasJ;nasson,1945,bls.329!330).0FerWab;k ( Eggerts:lafssonarogBjarnaPlssonarersagtfrmrgumalgengumhsrWumogtil  raunumf;lkstilaWfinnarWgegnsjkd;mum.(Eggert:lafssonogBjarniPlssonI!II,  1943.) a  2.5  tkumlkningar.     UmmiWjantjnduldh;fstnUttskeiWalYUWulkninga0slandi.XvarfariWaWkynna  ogstundasmskammtalkningarsemhfWuYumhlfraraldarskeiWveriWtWkaWar   Evr;puogboristtilAmerku.Xeirsemfyrstirerutaldirhafakynnthrlandihugmynda  X frWiHahnemanns,frumkvWulssmskammtalkninga,vorutveirprestar,sraMagns K #  J;nssonGrenjaWarstaWogsraXorsteinnPlssonHlsi.KynntuYeirhugmyndafrWihans    hrlandi.BWirbeittuYeiraWferWumh;m;pata,einsogYeirvoruoftastkallaWir.      Brtth;fustmiklardeilurumYessarhugmyndir,einsogreyndarhafWigerstvWastannars   staWarYarsemsmskammtalkningarvorustundaWar.J;nHjaltalnlandlknirgagnrUndi wO  hugmyndafrWih;m;pataharWlegatveimurbklingum,einkummlflutningsraMagnsar B  (J;nHjaltaln,1856,1858.VilmundurJ;nsson,1970,bls.77!79).      FylgjendurhugmyndafrWih;m;patamltumeWYvaWlrWirlknar(st;rskammta   lknareinsogYeirvorustundumkallaWir)ogsmskammtalknarynnusamanstaWYess {  aWstandadeilum.Frupphafinutuh;m;patarvelvildaralmenningsogvaroftleitaWtil nF Yeirra.NokkrirrituWugreinarblWogtmaritYarsemboriWvarlofstarfsemiYeirra. 9   J;nHjaltalnreyndiaWfstarfsemih;m;patabannaWaogkrWieinnYeirra.VarYvmli  vsaWfrafdnskumyfirrttiYareWekkihefWiveriWsUntframmeWferWhanssjklingum  hefWivaldiWskaWa. r   & a XaWerekkieinsUnthvortteljaskulismskammtalkningartilalYUWulkningaYareWYr e= byggWustfrWilegumkenningumlrWralkna.EnYareWYaWvoruvWasthvareinkum 0 leikmennsem'ae)ԀstunduWusmskammtalkningarerrttaWgetaYeirrasambandiviWYr.    UmmiWjantjnduldh;fstmikiWframfaraskeiWflestumvsindum.SegjamaWY  verWilknisfrWintmanstil.Xekkingallrilkamsstarfsemij;kstogvonirkviknuWuum i aWbrttmunditakastaWvinnabugflestumsjkd;mumogmannannameinum.H;m;patar \4 nutug;WsafYeirribjartsUnisemrktiogmeWulYeirravorussttalinlakarienYausem ' fengustap;tekum.SamhliWaj;kstsvohugif;lksallskonarlyfjumsemttuaWveraallra  meinab;t:Kna-lfs-elexr,VoltakrossogBrahmavoruallsherjarmeWulsemmargirtldu  aWdygWugegnflestumkvillum.XessmgetaaWKna-lfs-elexrvarframleiddurSeyWis `  firWifyrsturumtuttugustualdarinnar(SmriGeirsson,1989,bls.140!164). S+!   EndaY;ttlknum&  0slandifjlgaWiaWmunntjnduldogfyrrihlutaYeirrartuttugustu " dr;sstrhugasmskammtalknum'.YfirvldreynduaWspornaviWstarfiYeirraenekki # virWistsemtWhafihugurfylgtmli.X;komuuppmlsemollumiklufjaWrafokiumhrW  $ ognokkrirmennvorudmdirfyrir;lglegalyfjaslu. !W%   Xekktasturh;m;patahrlendisvarLrusPlsson,oftkallaWurLrush;m;pati.VarleitaW J""& tilhanshvaWanvaaWaflandinuogf;rmikiWorWafhfnihansviWaWgreinasjkd;maog #' kunnarWviWYeim(GuWrnP.Helgad;ttir,1995). #(   Annarnafnkenndurh;m;pativarArthurCh.Gook.Hannvarenskurogkomtil0slands $ ) semtrboWi1905.StarfaWihannjfnumhndumaWtrboWiogsmskammtalkningum. v%N!* FleirimttinefnasemorWf;raffyrirnrfrniviWaWgreinasjkd;maoggrWamein. A&"+ NokkurdmieruumaWh;m;patarvrukrWirfyrirstrfsnogvarYeimoftastgefiWaW  '", skaWhafaYegiWgreiWslufyrirlyfsemYeirtbjuggusjlfir.Ennokkurdmierueinnigum '#- aWmennfengjuleyfiyfirvaldatilaWstundasmskammtalkningar(ErlingurDavWsson, (z$. #@  #  #  1972). (   Xeirh;m;patarsemhvaWbestumrangrinWuaWd;mialmennings,LrusogArthur  Gook,lgWusigeftiraWlrasemmestumalmennarlkningar.Xeirlsubkurumlknis  frWioghvttuungamennsemleituWutilYeirraumfrWsluaWkynnasrsembestallter a lUturaWlffrafrWiogalmennrilffrWi.SvovareinnigummargaYsemumaldirfengust T, viWaWtvegalyfogleitarWaviWsjkd;mum.ErumrgdmiYessaWmennhafiorWiWsr  tiumlkningabkurafUmsutagi.ErvafalaustaWmargirhafaaflaWsrtluverWrar  Yekkingarsjkd;mumogmeWferWYeirraaferlendumfrWiritumlknisfrWi.    2.6  Grasalkningar.  K #    Xrttfyrirvinsldirh;m;patavirWistsemekkerthafidregiWrtraustif;lksgrasa    lknum.EinsogWurhefurkomiWframhafWisafnastmikilYekkinggrWandioglknandi    eiginleikumUmissajurta.X;runnGslad;ttirvaralYekktfyrirgrasalkningarsnarogYekk   ingugrWandiogbtandieiginleikumjurta.EnnYanndagdagfstafkomendurhennar wO  viWaWbatillyfrjurtumsemYeirsafnasjlfirogmeWhndlaeftirfornumsiW.SonurtWrar B  X;runnarvarErlingurFilippussonogstarfaWihannumlangtskeiWaWgrasalkningummeW    g;WumrangriaWmargrad;mi.AfkomendurGrasa-X;runnarfstennviWgrasasfnuntil   lyfjagerWar(AtliMagnsson,1987;Gissur:.Erlingsson,1995). {    YvleikurenginnvafiaWgrasalkningarvorumerkilegurYttursgulkninga nF liWnumldumogennYanndagdagerf;lksemstundarYrafmiklumhugaogfjldif;lks 9 leitartilgrasalknaogmargirmeWg;WumrangriaWYvaWsagter.HafaYrWlastnUjan  bleftiraWfariWvaraWkannavsindaleganhtteiginleikaUmissajurtasemnotaWarhafa  veriWafgrasalknumhrlandi. r  2.7  Fj;rirflokkaralYUWulkninga.  0   AlYUWulkningummskiptafj;raflokkasemY;skarastsumumtilvikum.Fyrstskal  YteljagrasalkningarogfjlmrghsrWsemmrgeruennnotuW.SumtafYvberkeim  afkenningunniaWlktskulilkttdrfa.XaWY;ekkiviWnemahlutaafgrasalkningunum. i   0Wrulagieruathafnirsemerunnasttfrakenndar,sringar,bnir,handayfirlagningar, \4 notkungripasemtaldirerubayfirlknandimttisYeimrttbeittogjafnvelerreyntaW ' lknameWorkustreymifrtilteknumeinstaklingum.Straum-ogskjlftalkningar,sem  skutuuppkollinumfyrirnrsjturumhrlendis,eruafslkutagi(VilmundurJ;nssonII,  1985,bls.121!163;Halld;rK.Laxness,1967,bls.171). `    0YriWjalagieruandalkningarsemerumjgsrstakurYtturbarttunniviWmannanna S+! mein.XrbyggjastYv,aWtaliWeraWltnirlknarannistsjklingaogbeitiYekkingusinni " tilaWgeraYaWsemlifandilknumhefurveriWummegn.HugsuninvirWists,aWhinir # framliWnuhafiWlastnUrriogfullkomnariYekkingufyrirhandanenYeirrWuyfirjarWlfinu.  $ ErumrgdmiumYesskonarstarfsemihrlendisallttildagsinsdag. !W%   0fj;rWalagieruYaWsvosmskammtalkningarnar,h;m;pat,sembyggjasttiltekinni J""& hugmyndafrWiHahnemannsumeWliogvirkniefnaeinsogfjallaWhefurveriWumhraW #' framan.XaWerumdeilanlegthvortskuliteljaYrtilalYUWulkningaeinsogYegarhefur #( veriWminnst.RkfyrirYvvruY,aWhrlandivoruYrstundaWarfyrstogfremstaf $ ) leikmnnum,YaWeraff;lkisemekkihefurhlotiWakademskamenntunlknisfrWi.Sama v%N!* mligegnirumUmsargrasalkningar.Xarf;roftsamanmikilYekkingeiginleikumjurta A&"+ oguppsfnuWreynslamargrakynsl;Wa.  '",   EndaY;ttennhafimargirmiklatraWallskonarmeWferW,lyfogandlegorkastuWliaW '#- bataYeirrasemsjkireruogvafalaustsuennnotuWfornhsrWviWkvillum,YhefurorWiW (z$. "@  " u "  sbreytingaWnerboWiWuppmeWferWogaWgerWirviWhliWhinnarakademskulknisfrWi ( sembyggjastreynsluogvsindalegumaWferWum.0mrgumtilfellumerumrkinmilli  akademskrarlknisfrWioghefWbundinnaaWferWaorWinharla;glggoginnanlknis  frWinnarrmastnmargtsemfyrirnokkrumratugumnautYarltillarvirWingar.Dmium a YaWerunlastunguaWferWirnarknversku. T,   AlYUWulkningar,semeinnigkallasthefWbundinmeWferW,hafaveriWnauWsynlegurog  merkilegurYtturYvaWfstviWsjkd;maogkrmogfullstWatilYessaWkannatarlega  hlutverkYeirraograngurliWnumldumogheilbrigWisYj;nustulandsmannantildags,   bWitilillsogg;Ws.EnnYanndagdagleitasjklingarbatamargvsleganhttogmikill  X fjldiYeirraltursiglitluskiptahvaWangottkemur.Grasalkningar,andalkningar,gmul K #  ognUhsrWeruaWmargramatijafngagnlegogfl;kinlyfjagjf,gagnreyndaraWgerWir    srfrWingaogYrauthugsaWaraWferWirtilaWdragarkvillumoguppkomum.      EkkiervitaWmeWvissuhvemargirskjatilgrasalknaeWaYeirrasemfstviWstrf   grWarahrlandiennokkrarathuganirbendatilaWsh;pursallst;r.Tuttuguogfj;rir wO  tilfjrutuafhundraWiYeirrasemspurWirhafaveriWsegjasthafaleitaWrWautanhins B  almennaheilbrigWiskerfis.XessberY;aWgetaaWflestirYeirramunueinnighafaleitaWtil    lggiltraheilbrigWissttta.XaWersjlfusreWlilegtaWYeirsemhaldnirerualvarlegum   sjkd;mileitiallrarWatilaWWlastbataogsuYfsirtilaWreynaeitthvaWsemerutanviW {  hiWviWteknaheilbrigWisYj;nustunni. nF Ѐ  &  3.HLUTI!STAVAGRVARA  + 3.1  BandalagslenskragrWara.     BandalagslenskragrWara(B0G)erheitiregnhlfarsamtakasemstofnuWvorun;vember r riW2000.AWildarflgineruttameWsamtalsum600flagsmennsemeigaYaWsameigin e= legtaWstarfaviWheilsutengda'7ԀYj;nustu.AWildarflgineru:Acupunktrflag0slands(5 0 flagsmenn),Craniosacralflag0slandsogCranioflaghfuWbeina-ogspjaldhryggsjafnara  (um200flagsmenn),Flagslenskraheilsunuddara(um200flagsmenn),Flaglithimnu  frWinga(6flagsmenn),Organonflagh;m;pata(um50flagsmenn),SambandsvWa- i ogviWbragWsfrWinga0slandiogSvWameWferWarflag0slands(um160flagsmenn). \4   & a BandalagiWhefuraWleiWarlj;siaWverahvetjandiogrWgefandifagbandalagfyrirslenska ' grWara,stuWlaaWuppbygginguogframgangistrfumgrWaraalmenningitilgagns,tilaW  fyrirbyggjasjkd;ma'a'H,eflaheilbrigWiogbtalWan.MarkmiWB0GeraWsameinagrWara,  vinnaaWviWurkenninguogframfaramlumfyrirflagsmennaWildarflaganna,miWlaupp `  lUsingumogveratengiliWurviWstj;rnvldogfjlmiWla. S+!   FagflginogBandalagslenskragrWarahafasameiginleglgogsiWareglurtilaW " tryggjaeiginframgangogryggialmennings.GerWarerukrfurtilflagsmanna,svosem # um:  $ ! ! ikmo(}xx ikmo"i(m"  i(m^# 2}!3  Ԉ0    grunnmenntunviWkomandigrein,i(m^##݌!W% Ќ  "i(m"  i(mJ$ 2}!3  Ԉ0    aWviWhaldamenntunsinni,i(mJ$w$݌J""& Ќ  "i(m"  i(m3% 2}!3  Ԉ0    Yagnarskyldu,i(m3%`%݌#' Ќ  "i(m"  i(m & 2}!3  Ԉ0    rvekniogtrmennskustarfi,i(m &9&݌#( Ќ  "i(m"  i(m& 2}!3  Ԉ0    byrgWmeWferWsjklinga,i(m&!'݌$ ) Ќ  "i(m"  i(m' 2}!3  Ԉ0    upplUsingaskyldugagnvartsjklingum,i(m'(݌v%N!* Ќ  "i(m"  i(m( 2}!3  Ԉ0    gildabyrgWartryggingu.i(m((݌A&"+ Ќ    FlgsemskjasteftiraWildaWB0GYurfaaWskjaumYaWskriflegatilstj;rnarbanda  '", lagsins,einsogsegir2.gr.lagaBandalagsslenskragrWara(2003).UmaWildogskilyrWi '#- fyrirhennisegirennfremurlgunum:?AllirfullgildirflagarhverjuaWildarflagiverWa (z$. sjlfkrafafullgildirflagarB0G,endahafiaWalfundurflagssemskirumaWildsamYykkt m)E%/ inngngu.HjbandalaginuYurfaaWliggjafyrirlgogsiWareglurhversaWildarflags,samt ( listayfirYsk;lasemhvertogeittfagflagviWurkennir.Hvertflaginnanbandalagsins  starfaralgjrlegasjlfsttt. Stj;rnB0GerskipuWeinumfulltraogeinumvaramannifr  hverjuaWildarflagi. a   AnnarsstaWarNorWurlndumstarfasamtksambrilegB0GsemlleruaWilaraWsam T, norrnumregnhlfarsamtkum:Nordiskasamarbetskommittnfricke-konventionellme  dicin(NSK)semstofnuWvoruriW2000.MarkmiWNSKerm.a.aWvinnasameiginlegaaW  viWurkenninguYeirrastttasemhafaaflaWsrmenntunarogstarfaviWheilsutengdaYj;nustu   ogaWaukagWiheilsutengdrarYj;nustugrWaratilaWtryggjaryggialmennings.0Yv  X skynihefurNSKunniWaWYvaWkomaf;tsamrmdugWaryggiskerfisembyggist K #  eftirtldumYttum:    ! ! ikmo(}xx ikmo"i(m"  i(m1 2}!3  Ԉ0    Samrmdrimenntun.i(m1C1݌   Ќ  "i(m"  i(m1 2}!3  Ԉ0    SameiginlegrinorrnniviWurkenningumenntun.i(m12݌  Ќ  "i(m"  i(m2 2}!3  Ԉ0    SameiginlegumvinnumarkaWigrWara.i(m23݌wO  Ќ  "i(m"  i(m3 2}!3  Ԉ0    AtvinnubyrgWartryggingu.i(m3 4݌B  Ќ  "i(m"  i(m4 2}!3  Ԉ0    rangursmatiogranns;knum.i(m44݌   Ќ  "i(m"  i(m5 2}!3  Ԉ0    FrjlsriskrningugrWara.i(m55݌  Ќ  3.2  StaWagrWara0slandi.  nF   Einsogframkemurkafla2.5hefurafstaWastj;rnvaldatilgrWaraogstarfsemiYeirra 9 veriWnokkuWblendingegnumtWina.MeWsetningulandlknis1760varfastbundiWaW  enginnmttistundalkningarnemameWtilskildamenntuneWaopinbertleyfi.riW1879  samYykktiYingiWlgumaWheimilalandshfWingjaaWveitaleikmnnumlkningaleyfien r konungurneitaWiaWstaWfestalgin.KonungurhafnaWieinniglgumfrAlYingiriW1881 e= umaWekkiskyldivarWaviWlgY;ttleikmaWurfengistviWlkningar.riW1883varstaWfest 0 AlYingistj;rnarfrumvarpumaWlgskiparefsingarviWskottulkningumenjafnframtvar  settYaWskilyrWiaWrefsinguyrWiaWeinsbeittgegnYeimsemyrWi??uppvsaWYvaWhafa  gjrtskaWameWlkningatilraunumsnum. ?XessiniWurstaWavarraunogveruviWur i kenningnauWsynskottulknaogstarfiYeirra.  (HaukurValdimarsson,2002).Lgum \4 lkningaleyfisemsamYykktvoruAlYingiriW1911t;kuekkitilh;m;pataenframvar ' bnnuWlllkningastarfsemi;lrWramannasemekkihfWutilskiliWleyfi.Frrinu1932  hefurgiltslgskipansemennerviWlUWiYarsemYeireinirhafartttilaWstundalkningar  semfengiWhafatilYessleyfirWherra,sbr.1.gr.lknalaga,nr.53/1988,ogV.kaflismu `  lagaumskottulkningar. S+!   0slandigildalgnr.24/1985umstarfsheitiogstarfsrttindiheilbrigWissttta,auk " srlagaumeinstakarstttirYarsemkveWiWerumlggildinguYeirra.Enginnhefurrtttil # aWstarfasemstarfsmaWurheilbrigWisstttanemahafalokiWpr;fieinhverrigreinheil  $ brigWisfrWiogfengiWlggildinguheilbrigWisrWherraaWloknunmi.AllsnUtur31faggrein !W% lggildingar,fimmtnYeirrasamkvmtsrlgumensextngreinarsamkvmtlgumum J""& starfsheitiogstarfsrttindiheilbrigWisstttaogreglugerWumbyggWumYeim. #'   Atvinnufrelsiergrundvallarrtturallra.Lggildingstarfsheitaogstarfsrttindaerfrvik #( frYeimgrundvallarrttiYarsemhnfelursrtakmarkaniraWraenYsemlggildinguna $ ) hafa.LggildingfelursrkveWnaverndfyrirviWkomandistarfsstttirenleggurYeim v%N!* jafnframtkveWnarskyldurherWar.GerWareruskUrarkrfurumnmogmenntunogskil A&"+ greindarUmsarreglurumstarfshttiogskyldur.BrotlgboWnumskyldumgetavarWaW  '", leyfissviptingueWahaftfrmeWsrnnurviWurlgeftiratvikum. '#-   LggildingheilbrigWisstttaveitirkveWnaverndYeimsemYurfaYj;nustuYeirraaW (z$. haldaeinsogskUrterkveWiWumlgumumrttindisjklinga,nr.74/1997.Lgumsjk ( lingatryggingu,nr.111/2000,erueinnigveigamikillYtturYessariverndenYaufjallaum  rttsjklingatilb;taverWiYeirfyrirtj;nitengslumviWranns;kneWasjkd;msmeWferW  innanheilbrigWiskerfisinseWahjsjlfstttstarfandilggiltumheilbrigWisstarfsmanni. a grundvelliYessaralagavarsettreglugerWnr.763/2000semskyldarlggiltarheilbrigWisstttir T, tilaWhafagildivtryggingutilaWmtatj;nisemYrkunnaaWvaldasjklingum.0lgum  umheilbrigWisYj;nustu,nr.97/1990,erkveWiWumeftirlitmeWstarfiogstarfsaWstWu  heilbrigWisstttaogerYaWhndumlandlknis.     tlamaWlggiltstarfsheitiauWveldiviWkomandistarfsgreinaWskapatraustogtiltr  X almennings.LggildingheilbrigWisstttafelursropinberaviWurkenninguviWkomandi K #  greinar,jafnframtYvaWstaWfestarerutilteknarkrfurummenntunogfrnisemtilhennar    erugerWar.LggildingfelureinnigsrgWaeftirlithinsopinberameWstarfsf;lkiheil    brigWisYj;nustu.Rkfyrirslkueftirlitierum.a.hagsmunirsjklingasemgetaYgengiWaW   YvvsuaWstarfsmennhafiundirgengistkveWiWhfileikamat.Krafaumstarfsleyfitilhanda wO  einstaklingumstaWfestireinnigYrkrfursemgerWareruogsUniraWYeimerfylgteftiraf B  opinberumaWilum.      LgformlegstaWagrWaraverWurbestskUrWsemfrvikfrstWulggiltraheilbrigWis   sttta.Xeirnj;taekkiopinberrarviWurkenningarogberaekkiformlegarskyldur.HiWopin {  beragerirengarkrfurtilnmsvegnastarfaYeirrangerirkrfurumhvernigstarfsemi nF YeirraskulifaraframumframYaWsemalmenntgildirumatvinnustarfsemi.Enginopinber 9 skrertilyfirgrWaraogekkertskipulagteftirlitermeWYessumaWilum.XeirsemnUtasr  heilsutengdaYj;nustugrWaranj;taekkismuverndarogfylgirsamskiptumviWlggiltar  heilbrigWisstttir. r   StrangttiltekiWvirWiststarfsemigrWaraoftveragrusvWislitiWtil1.gr.lknalaga e= umrtttilaWkallasiglkniogsmuleiWisV.kaflalagannaumskottulkningar.GildirYaW 0 einkumumnotkunorWannalkniroglkningar,sbr.grasalkningar,smskammtalkn  ingar,nttrulkningaro.fl.semsamkvmtlagannab;kstafer;heimil.EinnigmtlaaW  oftsvandrataWurvegurgrWarasemhafaaWmarkmiWimeWstrfumsnumaWmeWhndla i f;lkogstuWlaaWbttriheilsuYessYegarYaWeruskottulkningarsamkvmtlgumefs \4 semhefurekkileyfisamkvmtlknalgumbUWsttilYessaWtakasjklingatillkningaeWa ' gerirsrlkningaraWatvinnu.SpyrjamhvortgrWaristandirttummeginviWlgin,sama  hvaWhannaWhefst,svolengisemhannkallarsigekkilkniogbUWstekkitilaWlknaf;lk?  Hrvelturtlkunlaganna,Y.e.hvortskottulkningakvWiWtakmarkaraWYessuleyti `  einungisnotkunorWannalkniroglkningareWahvortYaWfelureinnigsrtakmarkanir S+! athfnumf;lks? "   :lj;sstaWagrWaraogskorturreglumumstarfsemiYeirraveldurmargvslegumvanda. # 0fyrstalagitorveldarYaWeftirlitstj;rnvaldameWstarfsemiYeirra.GrWurumreynistYarmeW  $ erfittaWskapasrtraustogbyggjauppmyndsnaYegarekkertgWaeftirlitermeW !W% starfseminniogeinstakirfskarargetakomiW;orWiallanh;pinn.SWastenekkisster J""& ;heppilegtfyrirYsemviljanUtasrheilsutengdaYj;nustugrWaraaWgetaekkieinfaldan #' httfullvissaWsigumhvortviWkomandigrWariuppfyllirkveWnarlgmarkskrfurum #( menntunogfagmennsku. $ )  3.3  flunaWfanga.  A&"+   Lyfjastofnun(WurLyfjaeftirlitrkisins)hefurumratugalangtskeiWhafteftirlitmeW  '", innflutningiogdreifingunttruvrumogfWub;tarefnum.UmeraWrWasvoklluW '#- ?borderlineproducts semerumrkumYessaWveralyfeWaekkilyf.Skv.2.mgr.5.gr. (z$. @  r   lyfjalaga,nr.93/1994,erYaWhlutverkLyfjastofnunaraWskerarumhvorteinstkefnieWa ( efnasambndteljistlyf,leikiYvvafi.EinsogkunnugtergetajafntnttruvrursemfWu  b;tarefniaukvtamnaogsteinefnatalistlyfvegnainnihaldsefnaeWamagnsinnihaldsefna.  MeWtilskipunESBnr.46/2002,umsamrminguaWildarrkjannaumfWub;tarefni,er a tluninaWsamrmareglursemgildaumvtamnogsteinefni.UmhverfisrWherrahefurn T, settreglugerWnr.624/2004umfWub;tarefni.UmhverfisstofnunhefureftirlitmeWfram  kvmdreglugerWarinnar.HeilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytiW,umhverfisrWuneytiW,  LyfjastofnunogUmhverfisstofnunrdduumsUsluYessamlaflokksogvarWniWurstaWans   aWumhverfisrWuneytiWgaftframangreindareglugerW.JafnframtvoruendurskoWaWarreglur  X tollayfirvaldaumhvaWatollaflokkarYyrfturitunLyfjastofnunarogYeimfkkaWverulega. K #  ErnekkilengurkrafistritunarLyfjastofnunareftirfaranditollflokkum:&<   <   *$%ddd Xdd Xdd X>>,_d ,dd +  &   &(18069012 '  'Tilreidddrykkjarvruefni,semsamtkak;iinnihaldapr;teinog/eWannurnringar   efni,einnigvtamn,steinefni,jurtatrefjar,fjl;mettaWarfitusUrurogbragWefni. 5+_   519019011 'E  'TilreidddrykkjarvruefniaWuppistWurvrumsemekkiinnihaldakak;eWainnihalda E  kak;innanviW5%miWaWviWYyngd,viWbttansykureWastuefni,aukannarra   minnihttarefnisYttaogbragWefna. 5+u   521069025 '[3  'Tilreidddrykkjarvruefni,seminnihaldapr;teinog/eWannurnringarefni,einnig [3  vtamn,steinefni,jurtatrefjar,fjl;mettaWarfitusUrurogbragWefni. :0   6 :21069026 ' 'Tilreidddrykkjarvruefnirginsengkjrnum,blnduWumWrumefnisYttum,s.s.  glk;saoglakt;sa.fengisblndurmeWmeiraen0,5%afvnandaaWrmmli,sem qI notaWarerutilframleiWsludrykkjarvrum. :0# 6  :2936 ' 'Pr;vtamnogvtamn,nttrulegeWaefnasmWuW,afleiWurafYeimsemaWallegaeru  notaWarsemvtamnoginnbyrWisblndurYessaraefna,einnighverskonarlausn..$"   .#(_#_  FramangreindarbreytingarfelasraWUmhverfisstofnunhefurnumsjmeWYessum ' mlaflokki,Y.e.srumaWskrumrddavruoghafaeftirlitmarkaWi.Semfyrrmetur  Lyfjastofnunhvortvaraslyf.MeginbreytinginfelstYvaWYessarvrurstaekkilengur   frumathugunLyfjastofnunarWurenYrerufluttarinntillandsinsogsettarmarkaW. `! FyrirtkjunumberaWtilkynnavrunatilUmhverfisstofnunaroghlutaWeigandiheilbrigWis S+" nefndirfylgjastmeWYvhvortvarasemermarkaWiuppfyllirkrfuruminnihaldsefniog # letranir. $   &  0tilskipunESBnr.83/2001,semgildirumlyffyrirmenn,ernsrstaklegafjallaWum % ?borderlineproducts enYaWeruvrur'iԀsemerumrkumlyfjalggjafarogannarrarlg W& gjafar.MikilumrWahefurveriWumYessimrkallansWastaratugbWihrlandiog J"' Evr;pusambandinuogvWarnYessaWeinhltniWurstaWahafifengistumYaumrk,Yar ( meWalhvortvaraskuliteljastlyfeWaekkilyf(matvli,snyrtivara,nttruvara,fWub;tarefni ) eWaannaW).Skv.2.mgr.5.gr.lyfjalagaskalLyfjastofnuneinsogWursegirskerarleiki  * vafihvorteinstkefnieWaefnasambndskuliteljastlyf.0tilskipunESBnr.83/2001kemur v!N+ framaWleikivafiumhvortvarafalliundirskilgreiningunalyf,skulitilskipuningilda, A", jafnveltilvikumYarsemvarafellureinnigundirsviWannarrarlggjafar.Fallivaraaug  #- lj;slegaundirskilgreininguannarrarlggjafar,svosemmatvli,fWub;tarefni,lkn #. ingatki,sfiefnieWasnyrtivrur,gildirtilskipunEvr;pusambandsinsekki. $z /   EnnsemkomiW& a ergildirtilskipunESBnr.46/2002einungisumfWub;tarefnisem m%E!0 innihaldaeingnguvtamnogsteinefni.XorrifWub;tarefnainniheldurUmisnnurefni,svo 8&"1 semplntur,plntuhluta,seyti'am%n,seyWieWaaWrarjurtir,nnurefni,svosemfrumefni,efnir '"2 nttrunniogefnisemmynduWerumeWefnabreytingumeWasamtengingum.XaugetaYv '#3 flokkastsemlyfskv.5.gr.lyfjalagaogheyrirYaWundirLyfjastofnunaWskerarhvort (q$4 einstkefnieWaefnasambndYeimteljastlyf.St;rhlutifWub;tarefnasemLyfjastofnun d)<%5 fjallarumrlegainniheldurlyfjafrWilegavirkinnihaldsefni. /*&6 @     3.4  VirWisaukaskattur.     SamkvmtlgumumvirWisaukaskatt,nr.50/1988,skalgreiWarkissj;WvirWisaukaskatt  afviWskiptuminnanlandsllumstigumogeinnigafinnflutningivruogYj;nustu.Xetta a erhinalmennaregla.FrhennieruY;Umsarundantekningarogert.d.undanYeginvirWis T, aukaskattiYj;nustasjkrahsa,fWingarstofnana,heilsuhlaogannarrahliWstWrastofnana,  svooglkningar,tannlkningarognnureiginlegheilbrigWisYj;nusta,sbr.2.gr.laganr.  50/1988.SamkvmtupplUsingumfrrkisskattstj;rafrembttiWfjldafyrirspurnafr   grWurumvarWandiframangreintlagakvWiumundanYgurfrvirWisaukaskatti.0Yessu  X efniertlkunaratriWihvaWtelstvera,,eiginlegheilbrigWisYj;nusta oghefurrkisskattstj;ri K #  leitaWtilheilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytisinsumvafaatriWitilaWfrYvskoriW.    NiWurstaWanhefurjafnanveriWsaWeingngulggiltarheilbrigWisstttirnj;taundanYgu    YeimforsendumaWYrveiti,,eiginlegaheilbrigWisYj;nustu .DmierY;umaWgreinsem   ekkinUturlggildingarheilbrigWisrWherrahafifengiWundanYgufrvirWisaukaskattismu wO  forsendum.YaWviWum?rolfing ,sbr.kvarWandibrfrkisskattstj;radags.28.aprl2000, B  enaWfenginniumsgnheilbrigWisyfirvaldavarYaWmatrkisskattstj;raaW,,rolfing teljist    tileiginlegrarheilbrigWisYj;nustuogskuliundanYeginvirWisaukaskatti.    3.5  StaWagrWaraWrumlndum.  #  7       nF   0kafla1.2hefurveriWfjallaWumstefnum;tunvegumAlYj;WaheilbrigWismlastofnunar 9 innar(WHO),enstofnuninhefurtekiWsamanumfangsmiklarupplUsingarumheilsutengda  Yj;nustugrWara(Traditionalmedicine/Complementary-alternativemedicine)vWaumheim  ogjafnframthefurstofnuningefiWtUmsarleiWbeiningarumYessiefni.0Yvsemhrfer r eftirverWurfjallaWumstWumlahvaWYettavarWarNorWurlndunum,Bretlandi,Frakk e= landi,XUskalandi,HollandiogBandarkjumNorWur-Amerku.EfekkiergetiWannarra 0 heimildabyggistYessiumfjllungreinargerWnorskaheilbrigWismlarWuneytisinsmeW  frumvarpitillagaum;hefWbundnameWferW(Detkongeligehelsedepartement,2002).   Danmrk.  \4   0Danmrkueinsoghrlandileitarf;lkvaxandimlieftir;hefWbundinnimeWferW. ' riW2000hfWu20,6%notfrtsrslkameWferWsl.12mnuWienriW1987varYaWhlutfall  10%.KonurnotfrWusroftar;hefWbundnameWferWenkarlar.AlgengustumeWferWarformin  vorusvWanudd,nudd,nttrulyfognlastungur(Kjller,2002). `    0DanmrkuvarsettstofnriW2000frWa-ogranns;knasetur,Videns-ogforsknings S+! centerforalternativbehandling,VIFAB.SetriWersjlfseignarstofnunsemheyrirundir " innanrkis-ogheilbrigWismlarWuneytiW.MarkmiWVIFABeraWaukavitneskjuumog # YekkinguhinumUmsuformum;hefWbundinnarmeWferWarogvirkniYeirra,stuWlaaWrann  $ s;knumslkummeWferWumogstuWlaaWsamrWumillilggiltraheilbrigWisstarfsmannaog !W% Yeirrasemveitaognotfrasr;hefWbundnameWferW.riW2002voru6stWurviWsetriWog J""& fjrveitingtilYessnam8,8millj;numdanskrakr;naogskiptistYannigaW2,8millj;nirvoru #' tildaglegsrekstursen6millj;nirstyrkitilranns;knarverkefna.AfWrumaWilumDan #( mrkusemfjallaum;hefWbundnameWferWmnefnaSundhedsstyrelsensRdvedrrende $ ) alternativbehandling. v%N!*   DnsklggjfhvaWvarWarrttannarraenlggiltraheilbrigWisstarfsmannatilYesstaka A&"+ sjklingatilmeWferWarermjgYekkoghrlandi.kvWinhvaWYettavarWareru6.kafla  '", dnskulknalaganna.MeginreglanersaWYaWerllumfrjlstaWtakasjklingatil '#- meWferWarenlgunumerusWanvissartakmarkanirYvhvaWasjkd;maoghverskonar (z$. meWferWmveita.EinsoghrlandierYaWrefsivertefssemekkihefurlkningaleyfi ( kallarsiglknieWagefurtilkynnaannanhttaWhannhafislktleyfi.Ennfremureru  srstkkvWisemsetjaYvYrngarskorWurhvernigssemekkierlggilturheilbrigWis  starfsmaWurmkynnaogauglUsaYmeWferWsemhannbUWurfram. a   XaWereinnigrefsivertefssemekkierlknirtekursjklingatilmeWferWarogseturmeW T, YvheilsuYeirrahttu.ViWurlginerustrangariefskaWihlUstafmeWferWinnieWasjk  lingurinnergeWsjkur,vangefinn,yngrien18raeWasviptursjlfrWi.MeWferWsmitandi  kynsjkd;ma,berklaogannarrasmitnmrasjkd;maerekkiheimilWrumenlknum.XaW   aWviWkomandimeWferWaraWilittaWisigekkieWlisjkd;msvegnavanYekkingarfirrirhann  X ekkibyrgW. K #    EnnfremureruYaWeinungislknar(ogtannlknaroglj;smWursnusviWi)semmega    framkvmaskurWaWgerWir,gefadeyfingueWasvfinguogveitafWingarhjlp.Athyglisvert    eraWriW1981komsthstirtturDanmrkuaWYeirriniWurstWuaWltabrinlastungur   semskurWaWgerW.XrttfyrirYettamunSundhedsstyrelsenhafahorftgegnumfingursr wO  hvaWvarWaraWframfylgjaYessu(StatensInstitutforFolkesundhed,2002). B    LknumereinumheimiltaWvsalyfseWilsskyldlyf,notarntgenranns;knirog    geislameWferWognnarskilgreindarafmagnsmeWferW.0dnskulknalgunumereinnig   athyglisvertkvWisembannarYeimsemekkierlknirogerekkidanskurrkisborgarieWa {  rkisborgariEvr;pskaefnahagssvWinuaWtakasjklingatilmeWferWarnemaviWkomandi nF hafihaftbsetuDanmrku10r.HeilbrigWismlarWherrageturY;veittundanYgufr 9 YessukvWiefsrstakarstWurerufyrirhendi.EnnfremurerYaW;heimiltWrumen  lknumaWtakasjklingatilmeWferWarefmeWferWaraWilinnerekkibsetturYarsem  meWferWinferfram. r   OpinberarsjkratryggingarDanmrkutakaekkiYttkostnaWiviW;hefWbundnameW e= ferW. 0   DanskaYj;WYingiWsetti19.ma2004lgnr.351umskrninguYeirrasemveita;hefW  bundnameWferW(Lovomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebe  handlere).0framhaldiafYvgafSundhedsstyrelsentreglugerWgrundvellilaganna i (Bekendtgrelseomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebehandlere). \4 FrumvarptillagaumgrWaraogdrgaWreglugerWumsamaefnitakamjgmiWafYessum ' dnskureglum.   Noregur.  `    0Noregileitarf;lkeinnigvaxandimlieftir;hefWbundinnimeWferW.0knnunriW1977 S+! komframaWfimmtungurNorWmannahefWieinusinnieWaoftarvinninotfrtsr " ;hefWbundnameWferWenknnunsemgerWvarafSenterforhelseadministrasjon1998hfWu # 37%notfrtsrslkameWferW.0Yessariknnunvorukr;praktorartaldirveita;hefWbundna  $ meWferWYrttfyriraWYeirnytulggildingar.KonurnotfrWusroftar;hefWbundnameWferW. !W% AlgengustumeWferWarforminvoruh;m;pata,nlastungurogsvWanudd(Detkongelige J""& helsedepartement,2002). #'   0desember1998komtmjgtarlegskUrslastj;rnskipaWrarnefndarsemkenndvarviW #( formannnefndarinnardr.med.JarleAarbakke,pr;fessorviWhsk;lannTroms(Norges $ ) offentligeutredninger,1998:21).NefndinlagWitilaWlgumskottulkningar(kvaksalveri v%N!* loven)yrWuafnuminogYeirrastaWkmuntmalegrikvWisemsettyrWusrstakankafla A&"+ lgumumheilbrigWisstarfsmenn(helsepersonellloven)ogYaryrWuaukkvWaumbyrgW  '", annarrameWferWaraWilaenlggiltraheilbrigWisstarfsmannakvWiumYagnarskylduog '#- frjlstskrningarkerfifyrir;hefWbundnameWferWaraWila. (z$.   NefndinlagWiaukYesstilaWgerWirtilYessaWaukavitneskjualmenningsum;hefW ( bundnarmeWferWirogaWgerWirtilYessaWstuWlaaWmeirisamvinnu;hefWbundinnameW  ferWaraWilaoghinsalmennaheilbrigWiskerfis.MeWalannarslagWinefndintilaWsettyrWi  stofnupplUsingasafnum;hefWbundnameWferW,hvattvartilmeiriranns;kna a ;hefWbundinnimeWferWogaWgerWatilYessaWaukavitneskjuogYekkingulggiltra T, heilbrigWisstarfsmannaslkrimeWferW.EinniglagWinefndintilfjrveitingutil  samstarfsverkefnaumsamYttameWferW.    Ranns;knaseturfyrir;hefWbundnameWferW,NAFKAM,varsettstofnriW2000aW   frumkvWiranns;knarWsinsnorska,NorgesForskningsrd.SetriWhefuraWseturviWlkna  X deildhsk;lansTroms.NAFKAMfkkriW2002fjrveitinguupp1,6millj;nirnorskra K #  kr;naaukfjrveitingafrflgumogstofnunumtileinstakraranns;knarverkefna.riW2004    varfjrveitingintvflduW.      SkUrslaogtillgurAarbakkenefndarinnarvorusendar140aWilumtilumsagnarvegum   heilbrigWismlarWuneytisinsnorskaogsWansamiWfrumvarptillagaum;hefWbundna wO  meWferWsemlagtvarframdesember2002meWtarlegrigreinargerW(Detkongeligehelse B  departement,2002).      Fyrstajanar2004t;kugildiNoregilgum;hefWbundnameWferWogumleiWvoru   lagakvWiumskottulkningarsemgilthfWu67rnuminrgildi.SamhliWalagasetn {  ingunnivorugefnarttvrreglugerWir,einumfrjlstskrningarkerfifyrirYsemveita nF ;hefWbundnameWferW(Forskriftomfrivilligregisterordningforutvereavalternativbe 9 handling)ognnurummarkaWssetningu;hefWbundinnimeWferW(Forskriftommarkeds  fringavalternativbehandlingavsykdom).NorWmennurWumeWYessufyrstaNorWur  landaYj;WintilYessaWsetjantmaleglgogreglurYessusviWi. r   OpinberarsjkratryggingarNoregitakaekkiYttkostnaWiviW;hefWbundnameWferW. e=  & a SvYj;W.     0knnunmeWalStokkh;lmsbariW2000komframaW20%YeirrahfWunotfrtsr  ;hefWbundnameWferW'aԀsWastliWna12mnuWiog49%YeirrahfWunotfrtsrslkameWferW i einusinnieWaoftarvinni(Eklf&Tegern,2001).HafWifjldiYeirrasemnotfrWusr \4 slkameWferWtvfaldastfrYv1985(Alternativmedicinkomittn,1987).Algengustu ' meWferWarforminvorunudd,nttrulyf,kr;praktik,nlastungurognaprapata. #  8          TmsiraWilar,s.s.hsk;lar,sveitarflgogeinkaaWilarsemrekaheilbrigWisYj;nustuog  flagasamtk,fjallaum;hefWbundnameWferWogranns;knirslkummeWferWum(Eklf& `  Kullberg,2004). S+!   HvaWvarWarrtt& a annarraenlggiltraheilbrigWisstarfsmannatilYessaWtakasjklingatil " meWferWarersnsklggjfmjgYekkslenskrilggjf.kvWiumskottulkningarfr # 1960voruriW1999tekininn'a lagablkumstarfsrttindiogskyldurheilbrigWisstarfsmanna.  $   riW1989varlgWframskUrslaum;hefWbundnameWferWSvYj;W(Statensoffentliga !W% utredningar).0skUrslunnivarlagttilaWlagakvWumumskottulkningaryrWibreyttogsett J""& nUlgum;hefWbundnameWferW.LagtvartilaWkomiWyrWiskrninguYeirrasemveittu #' slkameWferWoggtumeWYvaWstandastpr;fsUntframgrundvallarYekkinguheilsu- #( ogsjkd;mafrWi.Tillaganvarekkiframkvmd,fkkekkistuWningumsagnaraWila,ogenn $ ) semkomiWerhafaekkiveriWsettneinlgum;hefWbundnameWferWSvYj;WenbisterviW v%N!* aWYarverWifarinsvipuWleiWogrWgerWerhrogfarinhefurveriWDanmrkuogNoregi. A&"+ 0lokrs2004ervntanlegskUrslaumYettaefnivegumStatensoffentligautredningarsem  '", &@ &  &  nerunniWaWafhlfuAKM-Registerutredningen. (   0stj;rnarsttmlariW2002ergertrWfyriraWstuWlaWverWiaWmeirisamrWumilli  hefWbundinnarog;hefWbundinnarheilbrigWisYj;nustum.a.meWYvaWlggiltirheilbrigW  isstarfsmennfinmisnumeirifrWsluum;hefWbundnameWferW. a   OpinberarsjkratryggingarSvYj;WtakaekkiYttkostnaWiviW;hefWbundnameWferW. T,  Finnland.     0FinnlandihefurhlutfallYeirrasemnotfrasr;hefWbundnameWferWaukistfrYvaW   vera34%198346%1993.LggjfumrttindiogskyldurheilbrigWisstarfsmannaerYekk  X YvsemtWkastannarsstaWarNorWurlndunum.OpinberarsjkratryggingartakaekkiYtt K #  kostnaWiviW;hefWbundnameWferWnemameWferWinsveittaflggiltumheilbrigWisstarfs    manni.MeWferWhjkr;praktor,oste;pataeWanaprapataergreiddaWhlutaefsjklingur    hefurfengiWgreininguogtilvsunfrlkniogmeWferWaraWilinnerstarfihjviWurkenndri   heilbrigWisstofnun. wO   Bretland.       0Bretlandiernotkun;hefWbundinnameWferWatbreidd.0knnunvegumbreskarkis   tvarpsinsriW1999komframaW20%svarendahfWunotfrtsrslkameWferWundan {  gengnum12mnuWum.AfYeimhfWu34%notaWgrasalkningar,21%ilmolumeWferW, nF 17%h;m;patu,14%nlastungur,6%nudd,6%svWanudd,4%oste;patuog3%kr; 9 praktik(Ernst&White,2000).    :hefWbundinnimeWferWerbeittsumumopinberumsjkrastofnunumsemkostaWareru  afsjkratryggingakerfinuYarlandi(NHS),YessaerusrstaklegadmihvaWvarWarkrabba r meinsmeWferW.Einnigerua.m.k.fimmsjkrastofnanirsemsamtvinnasmskammtalkningar e= (homeopathy)ogvenjulegalknismeWferW. 0   0&  BretlandihefurstofnuninPrinceofWalesFoundationforIntegratedHealth,semkomiW  varf;taWfrumkvWiprinsinsafWales,YaWhlutverk'ȺԀaWfjrmagnaranns;knir,safnasaman  upplUsingum,vinnaaWstefnum;tunogsamYtta;hefWbundnameWferWhinnialmennu i heilbrigWisYj;nustu.StofnuninhefurttYttopinberristefnum;tunm.a.hvaWvarWareftirlit \4 fagflaga;hefWbundinnameWferWaraWila. '   MeginreglanbreskrilggjfersaWYaWerllumfrjlstaWtakasjklingatilmeWferWar  enYesserkrafistaWsjklingurgefiupplUstsamYykkifyrirmeWferWinni.MeWferWviWnokkr  umeinstkumsjkd;mumerhinsvegarekkiheimilWrumenlknum.Xettagildirum `  krabbamein,sykursUki,flogaveiki,skUauga,berklaogkynsjkd;ma.:hefWbundinnimeW S+! ferWviWkrabbameinierbeittaWvissumarkisjkrahsumenekkiYeimtilgangiaWlkna " krabbameiniWsjlftheldurtilYessaWdragaraukaverkunumafsjlfrikrabbameinsmeW # ferWinniogtilYessaWbtalWansjklinga.LknareinirmegavsalyfseWilsskyldlyfog  $ framkvmaf;stureyWingu.SkurWaWgerWireruekkibannaWarWrumenlknumenaWrireiga !W% yfirhfWisrkrufyrirmanndrpafgleysiefsjklingurdeyrkjlfarskurWaWgerWar. J""&   LeyfisveitingartillggiltraheilbrigWisstarfsmannaeruhndumsrstakraaWila,General #' MedicalCouncil(GMC)fyrirlkna,NursingandMidwiferyCouncil(NMC)fyrirhjkr #( unarfrWingaoglj;smWur,GeneralDentalCouncil(GDC)fyrirtannlkna,GeneralOptical $ ) Council(GOC)fyrirsj;nfrWinga,HealthProfessionsCouncil(HPC)fyrirUmsa,Yar v%N!* meWalsjkraYjlfara.Oste;patarogkr;praktorarnj;talggildingarsWan1993og1994 A&"+ samkvmtChiropractorsActogOsteopathsAct.UmleyfisveitingartilYeirraerfjallaWmeW  '", samahttioghvaWvarWarlkna,hjkrunarfrWingaoglj;smWur.Eruleyfisveitingar '#- hndumGeneralOsteopathicCouncil(GOsC),ogGeneralChiropracticCouncil(GCC). (z$.   NefndvegumbreskulvarWadeildarinnar(SelectCommitteeonScienceandTechno m)E%/ logy)skilaWiriW1999skUrsluum;hefWbundnameWferWoglagWiframUmsartillguraW ( stefnustj;rnvaldaYessusviWi.NefndinflokkaWi;hefWbundnarmeWferWirYrjflokka.0  fyrstaflokknumeruoste;pata,kr;praktik,nlastungur,grasalkningarogh;m;pata.Af  YessumgreinumerutvrYrfyrstnefnduYegarlggiltar.NefndintaldiaWYessarfimm a greinarttuYaWsameiginlegtaWmeWferWinbyggWistsrstakrigreiningustandiYesssem T, leitaWimeWferWar.0WrumflokkieruUmsarmeWferWirsemeroftastbeittsemviWb;tviW  almennaheilbrigWisYj;nustuogmeWferWaraWilarteljasigekkibeitasrstakrigreiningar  aWferW.0YennanflokksettinefndinAlexandertkni,UmsartegundirnuddmeWferWar,rWgjf   umstreitulosun,svWanudd,innhverfahugunogheilun.0YriWjaflokkinnsettinefndin  X UmsarmeWferWir,YarsemmeWferWaraWilarteljasigbeitabWigreininguogmeWferW,enlta K #  sigvsindalegarniWurstWursemalmennheilbrigWisYj;nustabyggirlitluvarWa.MeWferW    YessaraaWilabyggistendaannarrihugmyndafrWihvaWvarWarorsakirogmeWferWsjk    d;ma.XarnaerannarsvegarumaWrWaAyurvediclknisfrWioghefWbundnaknverska   lknisfrWisemeigasrmargraaldahefWoghinsvegarUmsarmeWferWirsembyggjastaW wO  litinefndarinnarekkineinumsannferWugumYekkingargrunni,svosemkristallameWferW, B  lithimnufrWiogkinesiologi(vWvaoghreyfifrWi)o.fl.      SkUrslunnivarfylgteftirafDepartmentofHealth(2001)ogt;krWuneytiWundirflestar   tillgurnefndarinnar.BWinefndinogrWuneytiWeruYeirrarskoWunaraWviWurkennaeigi {  fleiri;hefWbundnameWferWaraWilameWlggildingusamahttogYsemundanerutaldir nF ogmYarnefnabWigrasalknaognlastunguaWila.LeyfisveitingartilYessaraaWilamundu 9 YbyggjastHealthActfr1999.ErgertrWfyriraWYettaverWikomiW2005!2006(De  partmentofHealth,2004).    &  RWuneytiWoglvarWadeildinhafaennfremurhvattaWra;hefWbundnameWferWaraWilatil r YessaWskipuleggjasigfagflgum'Ԁ;skiYeireftirviWurkenninguhinsopinbera.EftirlitmeW e= YeimmeWferWaraWilumsemnj;taopinberrarviWurkenningarerhndumfagflagannaogYv 0 ntengtskrninguflgin.SkrWirmeWferWaraWilarverWaaWstundafagsittbyrganhtt  (goodpractice)ogverWaaWgtaYessaWfaraekkitfyrirverksviWsittogfrni.EftirlitiW  byggistverklagsreglumsemfagflgingefat.StrngustuviWurlginviW;byrgristarf i semiersviptingaWildaraWfagflaginu. \4   0Bretlandier;hefWbundinmeWferWaWvissumarkiveittkostnaWsjkratrygginga ' kerfisins(NHS)ogYmeWtilvsunfrheimilislknieWameWferWarlknisjkrastofnun.  TilvsandilknirberYnokkrabyrgWmeWferWinni.LknargetaeinnigvsaWsjklingum  til;hefWbundinnarmeWferWarnYtttkusjkratryggingakerfisins. `    UmYaWbil90%af;hefWbundinnimeWferWBretlandiernYtttkusjkratrygginga S+! kerfisins.XessmunuhinsvegardmiaWeinkatryggingartakiYttkostnaWiviWmeWferW. "  XUskaland.   $   0XUskalandieruYaWeinungislknarogsvonefndir?Heilpraktiker semmegataka !W% sjklingatilmeWferWar. J""&   Lginum?Heilpraktiker (Heilpraktikergesetz)erufr1939oggildaumalla;hefW #' bundnameWferWnemakinesiologi.SamkvmtlgunumYurfa?Heilpraktiker aWstandast #( opinbertpr;fYarsemgerWarerumiklarkrfurogkrefstreyndYriggjaraundirbnings. $ ) MikiWerumaWhjkrunarfrWingar,sjkraliWarogaWrirheilbrigWisstarfsmennmenntisig v%N!* sem?Heilpraktiker .Pr;fuWerYekkinghefWbundinnivestrnniheilsu-ogsjkd;mafrWi A&"+ auk;hefWbundinnameWferWa(?Heilpraktikerkunde ).Pr;fiWaWstuWlaaWYvaWmeW  '", ferWaraWilarskaWiekkisjklinga. '#-   AukYessaWstandastpr;fverWurssemvillfviWurkenningusem?Heilpraktiker aW (z$. sUnaframaWhannsviWg;Waheilsu,sekkihWurfkniefnumognj;tig;Wslits. (   LginverndastarfsheitiW?Heilpraktiker YannigaWeinungisYeirsemhafastaWistpr;fiW  meganotaYaW.    EinsogWurernefnteruYaWeinungislknarog?Heilpraktiker semmegatakasjklinga a tilmeWferWarXUskalandi.BWilknarog?Heilpraktiker getafaliWhjlparmnnum T, kveWinverkefniviWmeWferWsjklingaannaWhvortinniheilbrigWisstofnuneWameW  tilvsun.0bWumtilvikumerlknirinneWa?Heilpraktiker frambyrgurfyrirmeWferWinni.    ?Heilpraktiker getaefYaWertaliWforsvaranlegtgefiWsprautureneigarefsinguyfirhfWi   srfariYeirtfyrirverksviWsitt.XeirgetaeinnigvsaWtiltekinlyf.  X   0XUskalandimegalknareinirframkvmavissarskoWanirogmeWferW,m.a.skoWun K #  kynfrum,vegnakynsjkd;ma,tilkynningarskyldrasmitsjkd;ma,;nmisaWgerWir,fW    ingarhjlp,tannlkningar,rttarlknisfrWilegarskoWaniro.fl.      Nokkrar;hefWbundnarmeWferWirerugreiddarafopinberumsjkratryggingumXUska   landi.XettagildirY;einungiseflknasamtkinYarlandihafaviWurkenntaWviWkomandi wO  meWferWsgagnreyndogmeWferWinsveittaflkni.MeWferWveittaf?Heilpraktiker fst B  ekkigreidd.     Frakkland.  {    0Frakklandier;hefWbundinnimeWferWbeitttluverWummliinnanalmennrar nF heilbrigWisYj;nustu.0ranns;knfr1987komframaW36%aflknunumsemflestirvoru 9 heimilislknarbeittu;hefWbundinnimeWferW.    LagakvWiumstarfheilbrigWisstttaFrakklandieru?Codedelasantpublique .0  FrakklandieruYaWeinungislknarmeWgiltlkningaleyfisemmegasjkd;msgreinaog r meWhndlasjklinga.AWilarsemekkierulknar,tannlknareWalj;smWureigaYv e= refsinguyfirhfWisrveitiYeirmeWferW(Codedelasantpublique,ArticleL4161-1).Xetta 0 lkaviWY;ttslkuraWiliveitimeWferWinaundirlkniseftirliti.Flestar;hefWbundnarmeW  ferWirFrakklandieruYvveittaraflknumogfjldilknasemveitirslkameWferWfer  vaxandi. i   SjkratryggingarFrakklanditakaYttkostnaWiviWnokkrar;hefWbundnarmeWferWir \4 (h;m;patu,kr;praktikognlastungur)svofremimeWferWinsveittaflkni. '   EkkimunufyrirhugaWarbreytingarlgumogreglumvarWandi;hefWbundnameWferW  Frakklandi.   Holland.  S+!   MeginreglanlggjfHollandiersaWYaWerllumfrjlstaWtakasjklingatilmeW " ferWar.UndantekningarfrYessarimeginreglueruYraWnokkrarlknisfrWilegaraWgerWir # megaeinungisYeirsemhafahlotiWtilYesssrstaktleyfiframkvma.XessaraWgerWireiga  $ YaWsameiginlegtaWYeimfylgirveruleghttaaWsjklingurinngetiorWiWfyrirskaWa !W% samfaraaWgerWinni. J""&   XraWgerWirsemundantekningingildirumeruhverskonarskurWaWgerWir,kvensjk #' d;ma-ogfWingarhjlparaWgerWir,YrWingarogspeglanir,sUnatakaoginndlingar,svf #( ingar,notkungeislavirkraefna,meWferWhjartslttartruflana,Y.m.t.hjartarafstuW,raflost $ ) meWferW,meWferWsteinbrj;togglasafrj;vgun.XessaraWgerWirmegaeinungisYeirheil v%N!* brigWisstarfsmennframkvmasemhafafengiWtilYesssrstaktleyfiogYeirsemYeirfelaaW A&"+ framkvmaYessaraWgerWirsnabyrgW.  '",   Samkvmtlgunumgetalknar,tannlknaroglj;smWurfengiWsrstaktleyfitilYess '#- aWframkvmaYessartilteknuaWgerWirhversnusviWi.Xettaleyfigefurlknum,tann (z$. lknumoglj;smWrumheimildtilYessaWframkvmaeWaltaframkvmahinartilteknu ( aWgerWiraWeiginfrumkvWi,Y.e.a.s.aWYessiraWilarerubyrgirfyrirYvaWkveWaaWtil  staWarsrttbendingfyrirtiltekinniaWgerW.Xeirmegahinsvegarekkifaratfyrirsitt  verksviWogverWaaWverafrirumaWframkvmaaWgerWirnarforsvaranleganhtt. a   EinsogWurernefntmegaaWrirheilbrigWisstarfsmenn,t.d.hjkrunarfrWingarog T, sjkraliWar,framkvmasumarYessaraaWgerWaY;YeirhafiekkifengiWtilYesssrstaktleyfi  samkvmtlgum.XessirstarfsmennhafahinsvegarekkileyfitilYessaWkveWahvort  bendingerfyriraWgerWheldurYurfaaWffyrirmlifrYeimstarfsmnnumsemhafaslkt   leyfi.StarfsmennsemframkvmaeinhverjarYraWgerWirsemundanYgagildirumnYess  X aWhafaslkfyrirmligtuYurftaWstarefsingu. K #    AfYessumsjaWHollandihefurveriWvalinsleiWaWteljaupplgumtilteknar    lknisfrWilegaraWgerWirsemsrstaktleyfiYarftilYessaWframkvmastaWYessaW    NorWurlndunumhefurveriWvalinsleiWaWsetjatakmarkanirtfrtilteknumsjk   d;maflokkumeWaeinstkumsjkd;msgreiningum. wO   Evr;pusambandiW.       InnanEvr;pusambandsinshafWiEvr;puYingiWfrumkvWiaWranns;knumogttekt   Yekkinguumvirkni;hefWbundinnameWferWainnanrammaSamvinnuverkefnisumvsindi {  ogtkni(COSTB4).StUrih;purverkefnisinsgaftskUrsluriW1998ogkomstaWYeirri nF niWurstWuaWekkilgjufyrirngilegggntilYessaWskerarumvirknineinnarslkrar 9 meWferWar.Evr;purWiWogEvr;puYingiWhafalyktaWumnauWsynmeiriranns;kna  ;hefWbundinnimeWferW.    Evr;pusambandiWhefurengasameiginlegalggjfeWastefnuhvaWvarWar;hefWbundna r meWferWheldurlturhverjuaWildarrkifyrirsigeftiraWsetjalgogm;taslkastefnu. e=   0kafla3.3vargreintfrtilskipunumEvr;pusambandsinsvarWandiaWfngtilstarfsemi 0 Yeirrasemveita;hefWbundnameWferW,t.d.h;m;pata.GerWarerukrfurvarWandimarkaWs  setningu,gWiogrygginotkunenekkierugerWarneinarkrfurtilYessaWsUntsfram  virkni. i  BandarkiNorWurAmerku.  '   riW1998birtuEisenbergogflagargreinJAMA,tmaritibandarskulknasamtakanna,  semmikiWhefurveriWvsaWtilsWan(Eisenberg,Davis,Ettner,Appel,Wilkey,VanRompay,  Kessler).XarersagtfrniWurstWumsmaknnunarnotkun16tilgreindra;hefWbundinna `  meWferWaundangengnum12mnuWumogleiddiknnuninlj;saWhlutfallYeirrasem S+! hfWunotfrtsreinhverjaYessarameWferWahafWiaukistr34%199042%1997.Xr " meWferWirsemnotkuninj;kstmestvorunttrulyf,nudd,fjlvtamn,sjlfshjlparh;par, # alYUWulkningar(folkmedicine),orkumeWferWirogsmskammtameWferW.Samkvmt  $ knnuninnileituWusvarenduroftasteftirmeWferWvegnalangvinnrakvilla,svosembak !W% verkja,kvWa,depurWaroghfuWverkja.AukninginvirtistekkistafaafYvaWsmuein J""& staklingarleituWuoftareftirmeWferWheldurfremurafYvaWfleirieinstaklingarleituWueftir #' meWferW.VruniWurstWurnaryfirfrWarallabandarskuYj;WinabentuYrtilYessaW #( samskiptiviW;hefWbundnameWferWaraWilavrufleirienviWhefWbundnameWferWaraWila. $ )   Ranns;knah;purEisenbergshefureinnignotaWaWraraWferWirtilYessaWkannanotkun v%N!* ;hefWbundnummeWferWumogYkannaWumleiWsamtmanotkunhefWbundinnilknis A&"+ frWilegrimeWferW(Druss&Rosencheck,1999).0Yessariranns;knsembyggWistviWtlum  '", viWum16.000viWmlendurvarspurtumfjldaheims;knatil;hefWbundinnameWferWaraWila '#- oghefWbundinnalknisfrWilegraaWila.NiWurstWurnarleiddulj;saWriW1996notfrWu (z$. 6,5%aWspurWrasr;hefWbundnameWferWsamatmaoghefWbundnameWferWog1,8% ( eingngu;hefWbundnameWferW.XeirsemnotfrWusrhvorttveggjattufleirisamskiptiviW  lknaenYeirsemeinungisnotfrWusrhefWbundnalknisfrWilegameWferW.AfYessum  niWurstWumlyktagreinarhfundarniraWnotkun;hefWbundnummeWferWumsviWb;t a fremurenaWYrkomistaWhefWbundinnarlknisfrWilegrarmeWferWar.Enhversvegna T, leitaBandarkjamenneftir;hefWbundinnimeWferW?AstinkemstaWYeirriniWurstWugrein  JAMA(1998)aWYaWsekkivegna;ngjumeWhefWbundnalknisfrWilegameWferW  heldurvegnaYessaW;hefWbundnumeWferWirnarsamrUmdustbeturviWhorfiYeirraoggildis   matitengslumviWlfogheilsu.  X   XrniWurstWursemhrhafaveriWraktarttureiWanlegastrstanYttYvaWsettvar K #  stofnriW1998ranns;knastofnunsemfstviWranns;knir;hefWbundinnimeWferW,    NationalCenterforComplementaryandAlternativeMedicine(NCCAM).NCCAMerein    afYeim27stofnunumsemmyndaHeilbrigWisstofnunBandarkjanna,NationalInstituteof   Health(NIH).NCCAMhefurYaWhlutverkaWstyWjaviWranns;knir;hefWbundnummeW wO  ferWum,menntaranns;knarmennYessusviWiogdreifabyggilegumupplUsingumtilal B  menningsogfagf;lksumhvaWameWferWirvirWastgagnlegaroghversvegna.riW2004nam    fjrhagstlunNCCAM116,2millj;numbandarkjadalaeWau.Y.b.ttamilljrWumkr;na   oghefurrflegatvfaldastfrYvmiWstWint;ktilstarfa1999.NCCAMhefurtekiWYtt {  aWkomaf;t21ranns;knamiWstWvWsvegarumBandarkin.SumarYessaramiWstWva nF srhfasigranns;knumeinni;hefWbundinnimeWferW,t.d.nttrumeWlum,nlastungum 9 eWakr;praktik.AWrargangatfrtilteknumheilsuvandaogkannahvaWa;hefWbundnar  meWferWirgagnastviWYeimvanda.XannigerumiWstWvarsemeinbeitasraWranns;knum  ;hefWbundnummeWferWumviWheilsuvandakvennaeWaaldraWraeWabarnaEnnaWrar r einbeitasraW;hefWbundnummeWferWumviWkrabbameinieWataugakerfissjkd;mumsvo e= dmisutekin.AukNCCAMmnefnamargaYekktahsk;laogstofnanirsemstunda 0 ranns;knir;hefWbundnummeWferWumognotkunYeirra.    InstituteofMedicine(IOM)varsettstofn1970semhlutiafNationalAcademyof  Sciences.IOMerrWgefandiumUmislegtervarWarlUWheilsuBandarkjunum.IOMsetti i riW2003f;tranns;knah;psemaWkannanotkunBandarkjamanna;hefWbundnum \4 meWferWum.IOMtelurmikilvgtaWkortleggjaogsjhvaWaafleiWingarYaWhefuref;hefW ' bundnarmeWferWirfalmennaviWurkenningu.    OsherCenterforIntegrativeMedicineerhlutiafKalifornuhsk;laSanFrancisco.  MarkmiWmiWstWvarinnareraWleitaeftirsemvirkastrimeWferWsjklingameWYvaWtvinna `  samanhefWbundnalknisfrWilegameWferWog;hefWbundnarmeWferWirogreynaYannigaW S+! sameinalffrWileg,slrn,flagslegogandlegsj;narmiWvarWandialltsemsnertirheilsu " oglWanf;lks. #   ViWhsk;lannMinnesotavarstofnaWriW1995frWasetursemfstviWranns;knirog  $ kennsluvarWandisamYttameWferW(CenterforSpiritualityandHealing).vegumsetursins !W% ertvinnaWsamanlknisfrWilegum,;hefWbundnum,fjlmenningarlegumogandlegum J""& YttumogersetriWfararbroddikennsluogranns;knumYessusviWi.Ranns;knir,kennsla #' ognmerYverfaglegtogermarkmiWiWaWYr;anUttm;delfyrirheilbrigWisYj;nustufram #( tWarinnar. $ )   HvaWvarWarstWuYeirrasemveita;hefWbundnarmeWferWirBandarkjunumYgeturhn v%N!* veriWmisjfneftirYvhvaWafylkihlut.AlrkisreglurumviWurkenningustarfsrttindaeru A&"+ einungistilfyrirlkna,oste;pataoghjkrunarfrWingaenmenntunoste;pataBanda  '", rkjunumeraWmrguleytisambrilegviWlknismenntun.XessutankveWurhvertfylki '#- fyrirsighvaWakrfurerugerWarummenntunogpr;ftilYessaWaWilisembUWur;hefW (z$. bundnameWferWteljisthfurogeruYessarkrfurnokkuWmismunandieftirfylkjum ( (Eisenbergo.fl.,2002).XannigmnefnaaWaWilarsemveitanlastungumeWferWeneruekki  lknismenntaWirgetafengiWstarfsleyfiflestumfylkjum.031fylkifelurlkninga-eWa  ost;pataleyfisrheimildtilYessaWstundanlastungurennnurfylkikrefjastsrstakrar a Yjlfunar,hafaengarreglurhvaWYettavarWareWaleyfaekkinlastungumeWferW.Einungis T, HawaiigerirsmukrfurummenntunogYjlfuntillknaogannarrasemviljastunda  nlastungumeWferW.    Kr;praktorargetafengiWstarfsleyfillumfylkjumogallseruum70.000kr;praktorar   meWstarfsleyfifylkjumBandarkjanna.GerWarerukrfurum4!5ranmogpr;ffr  X NationalBoardofChiropracticExaminers.Fylkinhafasvomismunandireglurumhve K #  miklummlikr;praktorarmegabeitaWrummeWferWumsvosemnttrumeWlum,sm    skammtameWferWeWanlastungum.0Yremurfylkjumerlknis-eWaoste;patamenntungerW    aWskilyrWifyrirYvaWmegabeitasmskammtameWferWogYargetalknarogoste;patar   fengiWsrstakaviWurkenningusemsmskammtalknar(homeopathicdoctors).Annarser wO  taliWaWYaWsuum6.000h;m;patarstarfandiBandarkjunumnsrstakraropinberrar B  viWurkenningar.AukYeirraermikillen;vissfjldiannarra;hefWbundinnameWferWaraWila    starfandiognj;tasumiropinberrarviWurkenningarenaWrirekki.    3.6  hrifogvirkni;hefWbundinnameWferWa.  nF   AarbakkenefndinnorskakomstaWeftirfarandiniWurstWuhvaWvarWarvirkniUmissa 9 ;hefWbundinnameWferWa(Norgesoffentligeutredninger,1998).    NlastungumeWferWhefursannanlegavirknitilYessaWdragar;gleWieftirskurWaWgerWir  ogkrabbameinslyfjameWferWoglklegavirknigegnmeWgngu;gleWi,verkjumeftirtann r aWgerWirogsemviWb;tarmeWferWviWfengis-oglyfjafknogendurhfingueftirheila e= bl;WfallogeftilvillvirknigegnverkjumeftirskurWaWgerWir,langvinnumverkjum,astma 0 ogt;baksfkn.    IlmolumeWferW:XrttfyriraWlffrWileghrifilmolasuYekktliggjaekkifyrirngileg  ggntilYessaWgreinamillivirkniilmolannasemslkraogvirkninuddsinssemerhluti i afmeWferWinnioglyktarhrifa. \4   AyurvedalknisfrWi&  felursrmeWferWsemkannaWhafagagnlegavirknienskilning ' hvaWmeWferWinnivirkarskortir''H'.    HeilunkannaWvirkaenekkierlj;sthvernig.    H;m;patahefurmgulegavirknien;vsthvaWatilvikum. `    Kinesiologi:EkkiliggjafyrirngjanlegggntilYessaWsegjatilumvirkni. S+!   Oste;pata:EkkiliggjafyrirngjanlegggntilYessaWsegjatilumvirkni. "   SvWanudd:EkkiliggjafyrirngjanlegggntilYessaWsegjatilumvirkni. #   InnhverfhugunhefurlklegavirknitilslkunaroggtihaftgagnlegavirknimeWferW  $ gegnfkn.HvaWvarWarvirknigegnt.d.hjarta-ogWasjkd;mumliggjaekkifyrirngjanleg !W% ggn. J""&   HeilbrigWisstj;rninNoregikannaWiriW2002tiltkggngagnagrunnumhvaWvarWar #' virkninlastungumeWferWar,h;m;patu,grasalkninga,oste;patuognaprapatuogkomst #( aWsvipuWumniWurstWumogAarbakkenefndin(Detkongeligehelsedepartement,2002). $ )   Cochrane-samvinnan(TheCochraneCollaboration)erualYj;Wlegsamtkumlknis v%N!* frWiranns;knirkenndviWforgngumannumranns;knirvirknimeWferWar.MarkmiW A&"+ samvinnunnareraWauWveldameWferWaraWilum,notendummeWferWarogstj;rnmlamnnum  '", aWtakavelupplUstarkvarWanirumheilbrigWisYj;nustuogmeWferW.Samvinnanbyggist '#- YvaWsafnaogviWhaldakerfisbundnuyfirlitiumvirkniUmissaaWgerWaogmeWferWar (z$. heilbrigWisYj;nustuoggeraniWurstWurnaraWgengilegar.0gagnasafniCochranesamvinn ( unnar(TheCochraneLibrary),semertaliWbestaheimildinumvirkni;hefWbundinnameW  ferWa,vorumars2004145yfirlitsgreinarum;hefWbundnarmeWferWir(Manheimer,  Berman,HeatherogBeckner,2004). a   ManheimerogflagarknnuWuallarYessar145greinarmeWtillititilvirknimeWferWanna T, ogflokkuWu6flokkatfrvirkni:gagnlegvirkni,mgulegagagnleg,tvrvirkarmeWferWir  skilasamarangri,niWurstWurekkiafgerandi,enginvirkniogskaWlegvirkni.Samkvmt  langflestumyfirlitsgreinunumvoruniWurstWurnarflokknumekkiafgerandi(n=82,56,6%),   sWangagnlegvirkni(n=36,24,8%),mgulegagagnleg(n=18,12,4%),enginvirkni(n=7,  X 4,8%).0flokkanatvrmeWferWirskilasamarangriogskaWlegvirknilentueinyfirlitsgrein K #  hvorn.      XrmeWferWirsemflestaryfirlitsgreinarvorutilumgagnasafninuvorufWub;tarefni    (ekkigrs)meW71grein,grs(23),rafrvun(11)ognlastungur(10).Xrjrafhverjumtu   greinumumnlastungursUndugagnlegaeWamgulegagagnlegavirkni,fj;raraf71grein wO  umfWub;tarefni,16af23greinumumgrsog5af11umrafrvun. B    HfundarnirkomastaWYeirriniWurstWuaWYaWsutilstaWarsterkrkfyrirvirknisumra    ;hefWbundinnameWferWaenYaWsbrUnnauWsynfrekariranns;knumvegnaYesshversu   margargreinarfallaflokkinnniWurstWurekkiafgerandi.XeirvekjaeinnigathygliaW {  einungiseinyfirlitsgreinafYessum145semkannaWarvorubentitilskaWlegrarvirkniaf nF ;hefWbundnumeWferWunumsemrannsakaWarvoru. 9   Flestlyf,Y.m.t.fWub;tarefniognttrumeWl,getavaldiW;skilegumverkunum,  svonefndumaukaverkunum.SamamligegnirumUmsalknismeWferWog;hefWbundna  meWferW.XaWaWefnisutalinhafahollustufrmeWsreWateljistnttrulegerekki r tryggingfyrirYvaWYaugetiekkivaldiWaukaverkunum.Flestaraukaverkanirerusembetur e= fermeinlausaroggangaflj;ttyfir,oftastfyrstudgummeWferWar.0undantekningar 0 tilvikumgetaaukaverkanirveriWalvarlegarogjafnvellfshttulegar.    SkaWlegarverkaniraf;hefWbundinnimeWferWgetaveriWmargvslegar.UpplUsingarum  YekktaraukaverkanirmfinnaUmsumheimasWumum;hefWbundnameWferW,t.d.hj i NationalCenterforComplementaryandAlternativeMedicine(NCCAM):4oWO  5  http://nccam. \4 nih.gov/health/6K<WO_<Ԅn  7<ԀogYundirliWnum?Safetyalerts . '   SkaWlegarverkanirgetattsrUmsarorsakir.XrgetabeinlnisstafaWafvirknimeW  ferWarinnarsemslkrar.SemdmimnefnaaWnlastungumeWferWgeturvaldiWskammvinnri  ogvgrisyfju,yfirliWakennd,;gleWiogjafnveluppkstumogeinniggeturbltteWakomiW `  frammarstungustaWnum.EinnigerudmiumsUkingarogexem.Alvarlegaraukaverkanir S+! afnlastungumeWferWeruhinsvegarfdmasjaldgfarY;svodmisuumalvarlegarog " lfshttulegarverkanirsvosemafleiWingarstunguinnrilffri,alvarlegarsUkingar # (lifrarb;lgu),mnuskaWaogskyndilegaandarteppu.  $   Sumnttru-ogjurtalyfgetahaftfrmeWsrmilliverkanirviWlknisfrWilegalyfja !W% meWferWogannaWhvortdregiWrvirkniYeirrarmeWferWareWaleitttilaukaverkana.Sem J""& dmimnefnaaWUmisjurtalyfhafahrifbl;WYynningarmeWferWogeinnigmeWferWmeW #' hjarta-ogbl;WYrUstingslyfjum.TaliWeraWauka-ogmilliverkanirsemraktarhafaveriWtil #( neyslunttrulyfja,nttruvaraogfWub;tarefnasuvanskrWarhrlendis(:lfX;r $ ) hallsd;ttir,KristnIng;lfsd;ttirogMagnsJ;hannsson,2002). v%N!*   Kunnttu-ogreynsluleysi;hefWbundinnameWferWaraWilageturvaldiWskaWa(fremuren A&"+ aWvirknimeWferWarinnarsemslkrargeriYaW).Xesserudmi,Y;fttts,aW;hefWbundnir  '", meWferWaraWilarkomivegfyriraWf;lkleitisrlknismeWferWar,hirWiekkiumfrbendingar '#- fyrirmeWferW,greiniekkialvarlegasjkd;masemYarfnastlknismeWferWarogrWleggif;lki (z$. aWhttalyfjumfrlkni. (   EnginmeWferW,hvortsemumeraWrWavenjulegalknismeWferWeWa;hefWbundna  meWferW,eralgerlegahttulaus.XvYarfvalltaWmetahttuafmeWferWmeWtillititil  vntanlegsvinningsafmeWferWinni.XettamatereinstaklingsbundiW.MestumliskiptiraW a dragarlkumskaWa. T,   MikilvgteraWalmenningursYessmeWvitandiaWmikluskiptiraWbWilknarog  ;hefWbundnirmeWferWaraWilarvitiafllumlyfjum,nttru-ogjurtalyfjumogfWub;tar  efnumsemssemtilYeirraleitarnotar.     ErfitteraWalhfaumskaWlegavirkni;hefWbundinnameWferWa.XeirsemreynthafaaW  X metaYettakomastY;yfirleittaWYeirriniWurstWuaWheildinalitiWsulkurskaWlegri K #  virknilitlarsmeWferWveittafbyrgumaWilumsemhafafengiWmenntunogYjlfun    beitinguYeirra(Cherkin,Sherman,DeyoogShekelle,2003).      Ranns;knir;hefWbundinnimeWferWhafamrgumtilvikumbyggstsmuaWferWafrWi   ogbeitterviWranns;knirgagnsemilyfjameWferWar.Xessarranns;knirbeinastfyrstaWYv wO  aWkannahvortnUttlyfhefurlffrWileghrifogsWanaWrannsakavirkniviWtilgreindum B  sjkd;mummeWsvonefndritvblindrislembiaWferW(doubleblindrandomizedcontrolled    trial).BenthefurveriWaWYessiaWferWhentiekkitilYessaWrannsakavirkni;hefWbundinna   meWferWam.a.vegnaYessaWmargirYeirrasemleitaeftir;hefWbundinnimeWferWerumeW {  sjkd;maeWastandYarsemlknisfrWinrWurekkiyfirsrtkrimeWferW.ViWslktstand nF langvinnraenoftekkilfshttulegrasjkd;maogkvillaernauWsynheildrnninlgunsem 9 byggistmrgummeWferWarYttum.XvernauWsynranns;knumsemberasamanalla  Yttinaheild.Slkarranns;knirgtut.d.leitttilmeiriskilningsYvhvaWaYttirYaWeru  sambandimeWferWaraWilaogsjklingssemleiWatilaWlgunarogbata(Hyland,2003). r Ѐ  & , 4. @ HLUTI!VIVHORFTILGRVARA 0 {P 4.1  ViWhorfalmennings.     hugialmenningsnotkunhverskonar;hefWbundinnaaWferWavirWistundanfarinrhafa  veriWmikillogfariWvaxandimrgum',0PԀvestrnumYj;Wflgum.0Bandarkjunumj;kst i notkuninfr1990til1995r34%42%svarendasemnotaWhfWuslkaraWferWirsl.12 \4 mnuWi(Eisenbergo.fl.1998),ensamkvmttlumfrrinu1999varhlutfalliW29%(Hanyu ' o.fl.,2002).0slandisUnahelstuniWurstWuraWnotkunalmennings;hefWbundnum  meWferWumhefuraukistmikiW.LandlknirhefurltiWkannanotkunalmenningsheil  brigWisYj;nustu,Y.m.t.Yj;nustu;hefWbundinnameWferWaraWila,fimmrafrestisWan1985 `  (landlknisembttiW,1991).XettahafaveriWsmakannaniroghafasmuspurningarveriW S+! notaWarllskiptinogkannanirnargerWarfebrarmnuWi.SpurthefurveriWhversuoftsl. " YrjmnuWisvarendurhafileitaWtillkna,hjkrunarfrWinga,sjkraYjlfara,tannlknaauk # UmissaaWilautanhinnaralmennuheilbrigWisYj;nustusembj;WauppsvWanudd,hnykk  $ meWferW,nlastungur,nudd,huglkningu,grasalkningunttrulkninguogj;ga.0Yessum !W% knnunumkomlj;saW76!80%svarendahfWutmabilinunotiWYj;nustulggiltra J""& heilbrigWisstarfsmannaog10!18%;hefWbundinnameWferWaraWila(sjmynd1). #'   #(  >?>?>>  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >?>?>?>?  >>>?>?sl'?/+b|1  ` @E(  a(0 s߰   MikilaukninghefurorWiWnotkunYj;nustu;hefWbundinnameWferWaraWilar0,3 9 samskiptumpr.svaranda19851,7samskipti2000.SnotkuninborinsamanviWnotkun  Yj;nustulggiltraheilbrigWisstarfsmannamsjaWnotkuninhefurvaxiWverulegasaman  burWiviWYj;nustulggiltrafrYvaWveratplega1/10afsamskiptafjldaviWlggiltariW r 1985YaWaWvera1/3riW2000(sjmynd2). e= sl)?/+b|1  ` @E  TJ s >?>?>> >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >?>?>?>? >>>?>?  0eftirfaranditflumsjhlutfallsvarendasemleitaWhfWu(sl.YrjmnuWi)tilUmissa A&"+ aWilasemveittu;hefWbundnameWferW:   '", *+,dd_d _dd $%>>,dd ,dd5,dd0,dd5,dd5+  3"(( 3 =,!1 " =1985 =,!1 " =1990 =,!1 " =1995 =,!1 " =2000 D:'1 "  DNudd ' '5 'U '6,3 'U '8,8 ' U '10,4 5+ U 5SvWanudd '  '2,7 ' U '2,8 ' U '3,4 'U '5,7 5+U 5J;ga ' '0,8 'U '0,9 'U '2,4 'U '4,3 5+U 5Nlastungur '} '0,4 '}U '0,6 '}U '2,1 '}U '2,8 5+}U 5Hnykking 'Z '0,3 'ZU '0,3 'ZU '0,7 'ZU '2,4 5+ZU 5Grasalkning '_ 7 '0,5 '_ 7 U '2,6 '_ 7!U '2,0 '_ 7"U '1,7 5+_ 7#U 5Huglkning '< $ '2,0 '< %U '1,9 '< &U '3,1 '< 'U '1,0 <+< (U <Nttrulkning =,! ) =0,5 =,! *U =0 =,! +U =0 =,! ,U =07-+ -U   7  AthyglisvertvaraWallflestirerleitaWhfWu;hefWbundinnarmeWferWarhfWueinnigleitaW  . hefWbundinnarlknismeWferWaroghfWug;Wareynsluaf(landlknisembttiW,1991).  [ /   0ranns;knRnarsVilhjlmssonar(1998)Yarsemm.a.varspurtumnotkun;hefW N& 0 bundinnameWferWameWalalmennings0slandi(n=1924,18!75ra)komlj;saW24%  1 svarendahfWunotaWeinhverskonar;hefWbundnameWferWsl.12mnuWi.XeirsemttuviW  2 aWstrWalangvinnasjkd;maeWaslflagslegtlagvorulklegrienaWrirtilYessaWnotfra  3 sr;hefWbundnaYj;nustu.Xkomeinniglj;sjkvWfylgnimilliYessaogkvenkyns, zR 4 menntunarogltillatekna.0langflestumtilvikumvoru;hefWbundnumeWferWirnarnotaWar E5 tilviWb;tarhefWbundnumlkningaaWferWumenekkistaWYeirra. 6   Ranns;knirmeWalsjklingabendaennfremurtilYessaWtWningetiveriWennhrrihj 7 YeimsemerumeWlangvinnasjkd;ma,bWimeWtillititilalgengissemogfjldaaWferWa ~8 semsjklingarnota(AnnaL.Magnsd;ttiro.fl.,2003;ElfaX.Grtarsd;ttiro.fl.,2002; qI9 KristnKonrWsd;ttir,2002).SrstakaathyglivekurhtWninotkunarnttruefnaUmiss <: konarmeWalkrabbameinssjklingaeWaum70%(ElfaX.Grtarsd;ttiro.fl.,2002;Kristn ; KonrWsd;ttir,2002). <   Xessinotkun0slendingavirWistendurspeglajkvttviWhorftil;hefWbundinnaaWferWaog u= Yvlj;sihlUturaWteljastmikilvgtfyrirheilbrigWisstttirsemveitagagnreyndaogkostn h@> aWarsamaYj;nustuaWvitahvortogYhvaWa;hefWbundnareWaannarskonaraWferWir 3 ? sjklingarsemtilYeirraleitaeruaWnota,srstaklegaYeimtilgangiaWvitahvernigoghvers @ vegnaYrerunotaWar,hvemiklummlioghvortYrgetihafthrifYheilbrigWis A Yj;nustusemveitter. lB  4.2  HeilbrigWisstttir.  *D   HeilbrigWisstarfsmaWurerssemstarfarheilbrigWisYj;nustuoghefurhlotiWlggildingu E heilbrigWis-ogtryggingamlarWherratilslkrastarfasamkvmtlgumumstarfsheitiog F starfsrttindiheilbrigWissttta,nr.24/1985.0slandinUtur31faggreinlggildingar,15  cG samkvmtsrlgumen16samkvmtlgumumstarfsheitiogstarfsrttindiheilbrigWissttta. V!.H   UmfjllunumviWhorfslenskraheilbrigWisstttatil;hefWbundinnaaWferWahefurekki !"I veriWmikil.GuWmundurSigurWssonlknirkannaWiviWhorflknatilandalkningaog "J nokkurra;hefWbundinnameWferWa(Sigurdsson,1987)enengaraWrarranns;knirhafaveriW #K birtarumYaWefnisrstaklega.VsbendingareruumaWheilbrigWisstttirsjkrastofnunum $Z L rWinotkun;hefWbundinnaaWferWasjaldanviWsjklingaogaWsamskiptimillihefWbundinna M%%!M og;hefWbundinnameWferWaraWilasultilsemengin.AukYesstelstsamYttinghefW &!N bundinnarog;hefWbundinnarmeWferWarveralgmarkihrlandi;lktYvsemvWahefur &"O ttsrstaWhinumvestrnaheimi.XessutilviWb;tarhafaengarskriflegarlyktanireWa '#P stefnurveriWbirtarfrfagflgumlggiltraheilbrigWisstttaeWaheilbrigWis-ogmennta y(Q$Q stofnunumvarWandiYennanmlaflokk.VelerYekktaWeinstaklingarmeWallggiltraheil ( brigWisstttahafilokiWnmieWas;ttUmisnmskeiWsviWi;hefWbundinnaaWferWaogbeiti  YeimstarfiinnanopinberraheilbrigWisstofnanatilviWb;tarYeirriYj;nustusemYarerveitt  eWautanYeirraeinkarekstri.MYarnefnanudd,dleiWslu,nlastunguroghfuWbeina-og a spjaldhryggsjfnun.Ekkierlj;sthvehtthlutfalllggiltraheilbrigWisstttahefurmenntaW T, sigsviWi;hefWbundinnaaWferWa.  Ѐ 4.3  M;tunviWhorfa.      ViWhorflggiltraheilbrigWisstarfsmannatil;hefWbundinnaaWferWam;tastlktogannarra  X afmrgumYj;Wflagslegumogpers;nulegumYttumsemogYeirrihefWsemrkirviW K #  komandilandi.X;mtlaaWsYekkingsemskapastafmenntunviWkomandisamtgildandi    lgum,reglugerWum,stefnustj;rnvalda,stefnufagsamtakaogsiWareglumleiWiYauviWhorf    semrkjandieruhverjusinniYarsemviWmiWinumryggiograngurskiptamestumli   (Cassileth,2002;Cassileth&Deng,2004;Furnham&McGill,2003;Kreitzer,Mitten, wO  Harris,o.fl.,2002;Nutbeam&Harris,2004).0YessusamhengiervsaWtilYeirrarherslu B  nmiogstarfiaWkvarWanirogstarfshttirheilbrigWisstarfsmannaeigiaWveragagnreynd    (evidence-based).VelerYekktaWYekkingogstarfshttirerumisvelgagnreyndYarsemsumt   byggistvelgrunduWumranns;knummeWanannaWbyggistmeirafrWilegriYekkinguog {  reynslu.ViWurkennteraWgagnreyndYekkingoggagnreyndirstarfshttireruekkieingngu nF byggWirtvblindumvsindalegumtilraunumogferYaWeftirviWfangsefninuhvaWarann 9 s;knasniWhentaogdugatilaWrttltakveWnameWferWeWahvortaWklnskreynslaog  srYekkingsngjanleg.ViWklnskakvarWanatkuYarfYvflestumtilvikumaWtakatillit  tilnokkurraYttasemendurspeglastskilgreininguDiCenso,CullumogCiliska(2002) r gagnreyndumstarfshttum,enstarfshttirerutaldirgagnreyndirYegarklnskarkvarWanir e= erubyggWarbestufanleguranns;knarniWurstWum,klnskrisrYekkinguogvali/vilja 0 sjklings,aWteknutillititilmgulegrarrWaogaWstWna.    Lj;st&  eraWviWhorfheilbrigWisstarfsmannaogsjklingatil;hefWbundinnaaWferWaYurfa  ekkiaWfarasaman.021.gr.lagaumrttindisjklinga,nr.74/1997,erkveWiW'ԀumbyrgW i sjklingseiginheilsu.XarkemurframaWsjklingurberibyrgWheilsusinnieftirYvsem \4 YaWerhansfriogstandhansleyfir.EinnigsegiraWhonumberieftiratvikumaWvera ' virkurYtttakandimeWferWsemhannhefursamYykkt.0skUringummeWYessarigreinerbent  aWsjklingargetileitaWaWstoWarf;lkssemekkihefurviWurkenndrttinditilaWsinna  sjkumogYegiWrWleggingarsemaWmatiheilbrigWisstarfsf;lksgetiskaWaWheilsuYeirra. `  0YvsambandiberiheilbrigWisstarfsmnnumaWbendasjklingumYhttusemkunniaW S+! veraslkusamfara.XaWshinsvegarsjklingurinnsemkveWitilhverrahannleitarogeftir " hvaWarWleggingumhannfer. #   XarnageturmyndastgjmillisjklingsogheilbrigWisstarfsf;lks,YvaWskvrWun  $ sjklingsaWnotaeitthvaWtilviWb;tarYeirrimeWferWsemhannYiggurafheilbrigWis !W% starfsmnnumbyggistoftYrffyriraWgeraeitthvaWsjlfurogYeirritraWviWb;tinhlj;ti J""& aWgeragagnogverahttulausYarsemhnsnttruleg.SumirsjklingarteljaYvekki #' YrfaWrWaslktviWheilbrigWisstarfsf;lk,eWageraYaWekkiaf;ttaviWYaWsemafYv #( gtihlotist(ElfaX.Grtarsd;ttiro.fl.,2002).:hefWbundnumeWferWirnarsemsjklingarnota $ ) getaveriWmargarogmismunandimeWmismikluinngripi.XannigerekkihgtaWsetjaYr v%N!* allarsamaflokk.SumarYeirraerugagnlegaroghttulausarenaWrarerugagnslausarog A&"+ getajafnvelvaldiWskaWa.AlvarlegtereinnigYegarfjrmunumereyttgagnslausameWferW  '", YarsemrangrihefurveriWlofaW. '#-  (z$.  4.4  ViWhorfheilbrigWisstarfsf;lks.  (   UmfjllunumviWhorfslenskraheilbrigWisstttatil;hefWbundinnaaWferWahefurekki  veriWberandihrlandi.AWfrtalinniranns;knGuWmundarSigurWssonarlknis(Sig  urdsson,1987)semWurgeturhafaengarranns;knirveriWbirtarsrstaklegaviWhorfum a YeirratilYessamlaflokks.0ranns;knGuWmundar(1987)komframaW10%lknahr T, landitrWuvirknihuglkningarogannarra;hefWbundinnameWferWa.Ekkiliggurfyrir  hvortYettahafibreystsWan.    TluverthefurveriWbirtaferlendumranns;knumumviWhorfogYttisemendurspegla   viWhorfheilbrigWisstttatil;hefWbundinnameWferWaogumnotkunheilbrigWisstttasjlfra  X ;hefWbundnumaWferWum(Aasland,Borchgrevink,&Fugelli,1997;Corbino.fl.,2002; K #  Furnhamo.fl.,2003;Kreitzer,o.fl.2002;Norheim&Fnneb,1998;Pedersen,Norheimog    Fnneb,1996;Risberg,Kolstad,Johansen&Vingerhagen,1999;Tracy,Lindquisto.fl.,    2003;Salmenperao.fl.,1998;Weigero.fl.,2002).     EftirfarandieruhelstuniWurstWurrnUlegumnorskumranns;knum.Risbergo.fl.(1999) wO  knnuWunotkunogviWhorflkna(n=172),hjkrunarfrWinga(n=374)ogritara(n=96)sex B  sjkrahsumNorWurNoregi.0heildinavarumhelmingur(56%)rtaksinsmeWjkvtt    viWhorftil;hefWbundinnaaWferWa,hlutfalljkvWralknavarY;munlgra(16%)saman   boriWviWhlutfalljkvWrahjkrunarfrWingaogritarasemvaryfir70%bWumh;pum. {  VarWandinotkun;hefWbundinnaaWferWahfWu12%lkna,32%hjkrunarfrWingaog46% nF ritaranUttsrYreiginveikindum.NotkunsmskammtameWferWar(homopati)ognla 9 stungnavaralgengustllumh;punum.LknarnirhfWumestatrnlastungumoggrasa  lkningum(urtekurer)enlitlatrWrumaWferWum.Hinirh;parnirtveirhfWumiklatr  llumaWferWumnemahandaryfirlagninguogbnum.HjkrunarfrWingarnirlituaW r ;hefWbundnaraWferWirgtugagnastviWflestumsjkd;mumenlknartlduaWYrgerWu e= mestgagnviWkvWa,vefjagigtogmgreni.FirtlduaW;hefWbundnaraWferWirhefWuauka 0 verkanirfrmeWsren84%lknannalituaW;hefWbundinmeWferWgtidregiWrtr  hefWbundinnilknisfrWiogseinkaWYvaWf;lkleitaWilknis.0Yessariranns;kntldu  hjkrunarfrWingarmeiriYrfenlknarYvaWopnaumrWunaoghafameiriupplUsingar i handbrarum;hefWbundnaraWferWir.Xeirlknarsemvoruyngri,konurogmenntaWir \4 erlendisvorualmenntjkvWaritil;hefWbundinnaaWferWaeneldrilknarogyfirlknar ' hfWuneikvWustuviWhorfin.    Aaslando.fl.(1997)knnuWuviWhorf,Yekkinguogreynslunorskralkna(n=1271)  fimm;hefWbundnumaWferWum:nlastungum,svWanuddi,heilun,smskammtameWferWog `  nttrulkningum.NiWurstWursUnduaW2/3hlutarrtaksinstldusighafag;WaYekkingu S+! nlastungumenlitlasemengaYekkingusvWameWferW,nttrulkningumogheilun. " Flestum(80%)fannstmikilvgtaWlknarYekktualgengustuaWferWirnar.Ltillmunurvar # eftiraldriogkyniY;aWkonurogYeiryngrivrujkvWari.Hinsvegarvoruheimilislknar  $ jkvWariensjkrahslknar.Margir(2/3)tlduaWsjklingarnirfengumeiriumhyggjuog !W% athygliogyrWuvonbetriviWsamskiptisnviW;hefWbundnameWferWaraWila.XettavartaliW J""& jkvttenneikvWarhliWarsemnefndarvorutengdustfjrtltumogYvaWsjklingumvri #' haldiWfrlknisfrWilegrimeWferW.HeimilislknarvorujkvWariensjkrahslknar, #( konurjkvWarienkarlaroglknarsemhfWumenntasterlendisvorujkvWarienlknar $ ) menntaWirNoregi. v%N!*   riW1996vargerWknnunmeWalnorskralknaviWhorfumtilsmskammtameWferWar A&"+ (Pedersen,NorheimogFnneb).Um7%lknannahfWuttsamvinnuviWsmskammta  '", lkna,32%sgWusthafajkvWviWhorftilYeirra,18%hfWuneikvttviWhorfog50%tldu '#- sighafaoflitlaYekkinguYessarimeWferWtilYessaWgetavsaWsjklingumtilsm (z$. skammtalkna.UmhelmingurlknannavartilaWpr;fasmskammtameWferWogY ( aWallegaviWkvWa,mgreniogfrj;kornaofnmi.0heildinavorukonurjkvWarienkarlar  ogheimilislknarjkvWariensjkrahslknar.   4.5  SamskiptihjkrunarfrWingaoglknaviWsjklingaum;hefWbundnarmeWferWir.  T,   0rfumranns;knumhrlandihefurveriWkannaWhvernigsamskiptumerhttaWmilli  heilbrigWisstarfsmannaogsjklingaum;hefWbundnaraWferWir.0knnunGuWmundarSig  urWssonar(1987)komframaWu.Y.b.90%lknahrlandiriW1984spurWusjklingasna   aldreiumnotkunYeirrahuglkninguogWrum;hefWbundnummeWferWumogsjklingar  X sgWuYeimsjaldaneWaaldreifrslkrimeWferW. K #    0nUlegriranns;knnotkunviWb;tarmeWferWahjsjklingummeWkrabbamein(n=121)    komlj;saWeinungis41%sjklingasemnotuWueinhverja;hefWbundnameWferWhfWurtt    notkunYeirraviWlknisinnogennfrri(29%)hfWurtthanaviWhjkrunarfrWing(Elfa   X.Grtarsd;ttiro.fl.,2002).0nrllumtilvikumttisjklingurinnfrumkvWiWaWYessari wO  umrWu.SjklingarsemhfWuekkirttYessimlsgWulangflestirstWunaveraYaWYeir B  hefWuekkiveriWspurWir.XessiskorturupplUsingaflunendurspeglastsvrumhjkrunar    deildarstj;raLandsptala!hsk;lasjkrahsi(LovsaBaldursd;ttiro.fl.,2002)enYeirvoru   spurWirhvortYaWvrihlutiafupplUsingaflunaWspyrjasjklingaumnotkun;hefWbundinna {  meWferWaYegarYeirkomainndeild.Einungis6%(3/52)tlduYaWoftveragertog44% nF (23/52)tlduYaWaldreiveragerteWavissuYaWekki.XessarniWurstWureruaWhlutatil 9 samrmiviWniWurstWurranns;knar:lafarX;rhallsd;tturo.fl.(2002)enYarkomfram  svrumlkna(n=410)aWeinungis17%sgWustalltaf/oftspyrjasjklingasnaumneyslu  nttruefna.HinsvegarfannsthelmingisvarendaskiptamjgmiklueWamiklumliaW r sjklingarnirsjlfirhefWuYarfrumkvWiWognefndusjlfirneyslusnanttruefnum.Hr e= varhlutfallgeWlkna,lyflknaogheimilislknamarktkthrraenskurWlknasemog 0 Yeirrasemyngrivoru.Einungisum40%lknannafannstskiptamiklumliaWsjklingar  hefWusamrWviWlkniumneyslunttruefna.AWrarniWurstWursUnduaWYekkingflestra  nttruefnumvaroftastfenginrauglUsingum(62%)ogfagtmaritum(35%)oglangflestir i vildufrWastmeiraumnttruefni. \4   AthyglivekurherslanfrumkvWisjklingsinsniWurstWumbeggjaofangreindra ' ranns;knasemvekuruppfrekarispurningarumviWhorfogYekkingu;hefWbundnumaW  ferWumsemogumupplUsingaflunheilbrigWisstttahjsjklingumumnotkunYeirrahvers  konar;hefWbundnumaWferWum. `   4.6  SamskiptiheilbrigWisstttaog;hefWbundinnameWferWaraWila.  "   0fylgiritiheilbrigWisskUrslulandlknisembttisgerirmannfrWingurinnoglknirinndr. # Anderson(2000)greinfyrirniWurstWumsnumum;hefWbundnaoghefWbundnameWferW  $ greininguogmeWferWbakverkja0slandi.0niWurstWunumsembyggjast5mnaWa !W% Yj;WfrWilegri(ethnographiskri)ranns;knriW1998kemsthannaWYvaWsamYtting(in J""& tegration)hefWbundinnaog;hefWbundinnameWferWaerengin0slandi;lktYvsemhefur #' ttsrstaWvWaNorWur-AmerkuogmeginlandiEvr;pu.XarteljamargiraWmiWstWvar #( fyrirsamYttameWferW(?centersofintegratedmedicine )sskilegtfyrirkomulagvegna $ ) YessaWsjklingurinnYurfieinungisaWkomaeinnstaWtilaWfviWeigandimeWferWr v%N!* bWumgeirum.lyktunhansersaW0slandistarfi;hefWbundnirmeWferWaraWilar;hWir A&"+ ogengusamrWiviWhiWopinberaheilbrigWiskerfiogsjklingarupplUsilknasnayfirleitt  '", ekkiumnotkunsna;hefWbundinnimeWferW. '#-  (z$. .@! . v .  4.7  SamYttmeWferW(integrativemedicine).  (   UndanfarinrhefurjkvWumrWaumsamYttinguhefWbundinnaog;hefWbundinna  aWferWavWafariWvaxandi.MarkmiWiWerfyrstogfremstaWtryggjarugganotkun;hefW  bundinnaaWferWatilviWb;tarhefWbundinnimeWferW(Cassileth,2002;Corbin&Shapiro, a 2002).SamYttingingeturveriWmargskonar,alltfrYvaWeflasamskiptiogsamrW T, hefWbundinnaog;hefWbundinnameWferWaraWila,tilYessaWkomaf;tdeilduminnansptala  YarsemsamYttmeWferWerveittundirstj;rnheilbrigWisstarfsf;lks.XeirsemtakaYttaW  veitaslkameWferWhafaYviWurkenntnmaWbaki,erujafnvelheilbrigWismenntaWirogmeW   viWb;tarnm;hefWbundinnimeWferW.  X   DmiumstofnunYarsemsjklingurkost;hefWbundinnimeWferWsemersamYtt K #  YeirrihefWbundnuerIntegrativeMedicinedeildinviWMemorialSloanKetteringCancer    CenterNewYork(Cassileth,2002).SdeildendurspeglarYaWviWhorfaWmeWferWeinsog    nudd,slkun,hugleiWsla,t;nlistarmeWferW,nlastungur,j;gaogrWgjfumnotkunntt   ruefnagetibttlWanoglfsgWisjklinganna.XessiYj;nustaerboWinundirhandleiWslu wO  lggiltraheilbrigWisstttaogafaWilumsemhafamenntunogYjlfunviWkomandimeWferW. B  0BandarkjunumvarYaWsamYttingunnitilmikilsstuWningsYegarJCAHO #  9      ׀viWurkenndi    aWmargarhinna&  ;hefWbundnu(CAM)aWferWagtureynstsjklingumgagnlegar,Yarsem   upphafiWvarsamYttingUmissaaWferWaverkjameWferW'dԀ(Weeks,2002). {    LtiWafupplUsingumliggurfyrirumhverskonarsamYttinghefurttsrstaW0slandi. nF Samkvmtlyktunrfyrrnefndriranns;kndr.Andersonfr1998semvirWistfyrstogfremst 9 byggjastlknisfrWilegusj;narmiWierekkiumneinasamYttinguaWrWameWferW  bakverkjasjklinga0slandi.0knnunsemgerWvarmeWalhjkrunardeildarstj;ra(n=54)  YeimtilgangiaWskoWahvaWa;hefWbundnumeWferWirvruboWideildunumLSHkom r framaW20deildumsptalanshfWusjklingarvalum;hefWbundnameWferWboWideildar e= innareWastofnunarinnar.SlkunognuddvaralgengastameWferWarformiWogflestum 0 tilvikumvoruhjkrunarfrWingarogsjkraliWarmeWferWaraWilarnir.MeirihlutinntaldiaW  meWferWaraWilinnhefWiviWurkenntnmaWbaki(15/20)ogmeirihlutinn(81%)kvaWst  fylgjandinotkun;hefWbundinnameWferWaLSHsumumtilvikum(LovsaBaldursd;ttir i o.fl.,2002).XessisvrunbendirtilYessaWvisssamYttinghafittsrsemfr;WlegtvriaW \4 kannabetur,samtviWhorfumheilbrigWissttta. '  4.8  Stefnasamtaka,fagflaga,mennta-ogheilbrigWisstofnana.     ViWhorfheilbrigWisstttaendurspeglastaWnokkrulyktunumogstefnufagflagaog `  heilbrigWisstofnana.ViWgerWYessararskUrsluvarmeWalannarsleitaWeftirupplUsingumfr S+! landlkni,Lknaflaginu,FlagislenskrahjkrunarfrWinga,Landsptala!hsk;la " sjkrahsi,HeilsustofnunNttrulkningaflags0slandsHveragerWiogheilbrigWisdeildum # Hsk;la0slands.  $   VarWandinmheilbrigWisstttafengustupplUsingarfrlknadeild,lyfjafrWideildog !W% hjkrunarfrWideild.SamkvmtupplUsingumfrkennslustj;raviWlknadeilderlgW J""& herslagagnreyndvsindisemogsamskiptilknisviWsjklingklnskunmi.Samkvmt #' nmskr1.rsnemaskalhlutinemavinnaaWverkefnium;hefWbundnameWferW.0lyfjafrWi #( ferframkennslaumnttruvrur.StefnteraWYvaWfylgjaYessueftirsWarskipulagi $ ) lknanmsins.FrlyfjafrWideildbrustupplUsingarumaWhlutiaflyfjafrWinmivri v%N!* tveggjaeininganmskeiWumnttrulyf/nttruvrursemkennterfj;rWari.XarerfjallaW A&"+ umhelstulyfogvrursemfsthrlandi,vsindaranns;knirvirkni,aukaverkunum,  '", milliverkunum,mikilvgibyrgrarupplUsingamiWlunartilneytendaogfagf;lks,gWa '#- eftirlit,lgogreglugerWir.0mlifulltrahjkrunarfrWideildarkomframaWumtmahafi (z$. ttsrstaWkennslaUmsummeWferWarformumsemteljasttil,,complementarytherapiesog ( talineruviWb;tviWhefWbundnameWferWhjkrunarfrWinga.EkkierumsrstknmskeiW  aWrWaheldurerkennslaumYessiviWb;tarformflttuWinnnokkurnmskeiW.Dmium  Yettaerungbarnanudd,slkunogt;nlistarmeWferW.LgWerherslagagnreyndarmeWferWir a ogaWYrYurfiaWveraveittaraff;lkimeWtilskildamenntunogrttindi. T,   0mlifulltraLknaflagsinskomuframjkvWviWhorftilstarfsnefndarinnarog  mikilvgiYessaWnlgastviWfangsefniWtfrsj;narmiWumneytendaogneytendaverndar.  EinnigkomframaWlknarstundistundum;hefWbundnameWferWYrngumskilningiYeim   tilgangiaWskapaeitthvaWnUtt,semsnauWsynlegtfrjlsrWitilYessaWkomaframmeW  X nUjungarmeWferW. K #    0mlifulltraFlagsslenskrahjkrunarfrWingakomueinnigframjkvWviWhorftil    starfanefndarinnarlj;siYessaWhjkrunarfrWingarbeitisjlfirUmsum;hefWbundnum    aWferWumogsualmenntjkvWirgagnvartslku,enalltafYurfiaWhafahagsmuninotenda   aWleiWarlj;si.FramkomaWeftirlitmeW;hefWbundinnimeWferWvrimikilvgtoghlutiYess wO  vriaWmlarangurslkrameWferWa. B    0mlifulltraHeilsustofnunarHveragerWikomm.a.framaWUmsirYttirstarfsemi    stofnunarinnarvru;hefWbundnirY;ttallirstarfsmennhennarvrulggiltirheilbrigWis   starfsmenn.FramkomaWstofnuninvrikjrinnvettvangurtilYessaWinnleiWa;hefWbundin {  meWferWarformogtilYessaWsamYtta;hefWbundnaoghefWbundnameWferW. nF   FulltrarLandsptala!hsk;lasjkrahss(LSH)sgWuafstWusptalansverafremur 9 hlutlausasvolengisemhin;hefWbundnameWferWssjklingumskaWlausoghindriekki  hefWbundnameWferWsjkrahsinu.FramkomaWheilbrigWisstarfsf;lkinnanLSHhafisumt  tileinkaWsrkveWnaraWferWirr;hefWbundinnimeWferW. r   0skUrslunefndarvegumhjkrunarforstj;raLSH(LovsaBaldursd;ttiro.fl.2002)um e= ?;hefWbundna meWferWhjkrunLandsptala!hsk;lasjkrahsileggurnefndintilaW 0 stefnahjkrunarLSHumsamYttaviWb;tarmeWferW(;hefWbundinmeWferW)hjkruntaki  miWafeftirfarandiYttum:   =(uh8x ikmo"i(m"  i(m2uh  1  .3  Ԉ0    Lgumrttindisjklinga(nr.74/1997),srstaklega3.gr.umgWiheilbrigWisYj;nustu.i(m ݌i Ќ  "i(m"  i(m2uh  2  .3  Ԉ0    ViWmiWumnotkun;hefWbundinnarmeWferWarhjkrunfrRoyalCollegeofNursing \4 Bretlandi.Hrerum10viWmiWaWrWaogvsastskUrslunefndarinnar,bls.17!18.i(mK݌' Ќ  "i(m"  i(m2uh  3  .3  Ԉ0    TryggjaaWYeirsembj;WaviWb;tarmeWferWnafniLSHhafiviWurkenndamenntunog  YjlfunYvsviWi.i(m݌ Ќ  "i(m"  i(mS2uh  4  .3  Ԉ0    Xeirsembj;WaviWb;tarmeWferWleggitilgrundvallarmatYrfinnifyrirslkt,rkstyWji `  gagnsemimeWferWarinnarogtilgreinihvernighrifmeWferWarskulimetin.i(mS݌S+! Ќ  "i(m"  i(m2uh  5  .3  Ԉ0    SviWb;tarmeWferWsemnhefurnWf;tfestuLSHverWiskoWuWmeWtillititil " ofantaldraYtta.i(m;݌# Ќ  "i(m"  i(m2uh  6  .3  Ԉ0    TryggjagWi,eftirlitogmatviWb;tarmeWferWsemboWinernafniLSH.i(m݌ $ Ќ  "i(m"  i(m2uh  7  .3  Ԉ0    0stefnuhjkrunarLSHkomiframskUrafstaWatilYesshvaWaviWb;tarmeWferWs !W% mikilvgognauWsynleghverjumtma,semviWb;tviWhjkrunstofnuninniYeim J""& tilgangiaWbtalWanskj;lstWingsins.i(m݌#' Ќ  "i(m"  i(m2uh  8  .3  Ԉ0    HaftverWisamrWogsamvinnaviWhjkrunarfrWideildH0ogFlagslenskrahjkr #( unarfrWingaumYr;unognotkunviWb;tarmeWferWhjkrunLSH.i(m݌$ ) Ќ    OfangreindnefndlagWitilaWYauviWmiWogtillgursemYarnavorusettarframyrWu v%N!* kynntarWrumstarfsstttumsemveitaviWb;tarmeWferWLSHogYaWvarvonnefndarinnar A&"+ aWskUrslanmundileggjagrunnaWfrekariYr;unsamYttrarviWb;tarmeWferWarLSH.S  '", vinnahefurekkiennfariWgangYegarYettaerskrifaW. '#-   LandlknirlagWimlisnuhersluaWmeginkrfursemgerayrWitilYeirrasemstunda (z$. ;hefWbundnameWferWvruYraWhaldaf;lkiekkifrYvaWleitahefWbundinnalkninga, ( aWskaWaekkif;lkogaWfflettaYaWekki.EinnigkomframaWmeiraYurfiaWfjallaum  ;hefWbundnameWferWnmilggiltraheilbrigWisstttatilYessaWbtasamskiptinmilli  Yessaratveggjah;pa.XessutilviWb;tarmgetaYessaWinngangsorWumlandlknisfylgi a ritiWurnefndrarheilbrigWisskUrsluumranns;kndr.Anderson(Anderson,2000)leggurhann T, herslumikilvgiYessaWheilbrigWisstttirleitisrupplUsingaogYekkingar/menntunarum  meginaWferWir;hefWbundinnaaWferWa.MikilvgtsaWskiljahverjuYrbyggjasttilYess  aWgetabeturhjlpaWsjklingumogleiWbeintYeimumnotkunYeirra.Hannbendireinnig   mikilvgiYessaWgeravissarkrfursemauWveldikvrWunumYaWhvortkveWnaraWferWir  X susttanlegar.Krfurnarerueftirtaldar:(1);hefWbundinmeWferWgeturekkikomiWstaW K #  viWurkenndrarmeWferWarsemvitaWeraWskilarrangri;(2);hefWbundinmeWferWmekki    valdaskaWa;(3)sjklingarYurfaaWveraupplUstirummuninnYeimaWferWumsemnotaWar    erutilYessaWrannsaka;hefWbundnaroghefWbundnaraWferWir;(4)kostnaWurmekkivera   ;h;flegur;(5)skottulkningareigaaldreiaWverasttanlegar. wO   4.9  ViWhorf!samantekt.       LitlarhaldbrarupplUsingarliggjafyrirumviWhorfslenskraheilbrigWisstttatil;hefW   bundinnaaWferWa,nmYeirraYessusviWivirWisttakmarkaWogvsbendingareruumaW {  samskiptiviWsjklingaumnotkun;hefWbundinnaaWferWasultil.:lj;sterhvortoghvernig nF samskiptummilli;hefWbundinnaoghefWbundinnameWferWaraWilaerhttaWenvsbendingar 9 eruumaWlggiltirheilbrigWisstarfsmennbeiti;hefWbundnumaWferWummeWferWsjklinga.  EngarupplUsingarliggjafyrirumsamYttinguhrlandi.HeilbrigWisstarfsmnnumberaW  bendasjklingumYhttusemkannaWverasamfara;hefWbundnumaWferWumensjk r lingurinnhinsvegarkveWurtilhverrahannleitarogeftirhvaWarWleggingumhannfer. e= VWavirWistYr;uninverasaWvinnaaWsamYttingu;hefWbundinnaoghefWbundinna 0 aWferWa.SumrWaeralgjrlegafrumstigihrlandienviWhorfmargraerujkvW.Rann  s;knaerYrfYessusviWi.    5.HLUTI!TILLGUR \4   MeginniWurstaWanefndarum;hefWbundnarlkningarfelstfrumvarpitillagaum ' grWara,samtdrgumaWreglugerWumfrjlstskrningarkerfifyrirgrWara.Nefndinleggur  YaWhersluaWsamhliWalagasetningusYrffrekaristefnum;tunYessusviWiog  aWgerWumtilaWm;taslkastefnuogframfylgjahenni.NauWsynlegteraWaflaaukinnaupp `  lUsingaumheilsutengdaYj;nustugrWara,eWlihennarogumfang.VitaWeraWalmenningur S+! nUtirsrYj;nustugrWaratluverWummlisamhliWaYj;nustulggiltraheilbrigWissttta. " SstaWreyndkrefstYessaWheilbrigWisstttirkunniskilstarfsemigrWara,sufrirumaW # rWaviWsjklingaumnotkunYeirraYessariYj;nustuoggetigertsrgreinfyrirYvhvort  $ meWferWsjklingsannarsvegarognotkunhansheilsutengdriYj;nustugrWarahinsvegar !W% getifariWsamaneWaekki.SamhliWaformleguaWhaldiogeftirlitimeWstarfsemigrWarasem J""& gildistakalagaumgrWaramunhafafrmeWsrYarfaWaukaverulegaYekkingustarf #' semigrWara,jafntmeWalalmennings,heilbrigWisstttaogheilbrigWisyfirvalda.TilYessYarf #( atbeinamenntastofnana,heilbrigWisstofnana,heilbrigWisyfirvaldaogvsinda-ogfrWimanna. $ )   MarkmiWopinberrarstefnum;tunarYessusviWieraWtryggjaeinsogkosturerhagYeirra v%N!* semnUtasrheilsutengdaYj;nustugrWarameWYvaWveitaaWhald,stuWlaaWvirkueftirliti, A&"+ hvetjatilbyrgraoggagnrUninnavinnubragWa,Utaundirranns;knirgagnsemiheilsu  '", tengdrarYj;nustu,btaaWgangalmenningsaWupplUsingumumgrWaraogstarfsemiYeirra, '#- hvetjatilnauWsynlegrarogskilegrarsamvinnumilligrWaraogheilbrigWisstarfsf;lksog (z$. stuWlaaWgagnkvmriYekkingumilliYessarasviWa.OpinberstefnumrkunafYessutagier ( samrmiviWdrgaWstefnum;tunsemgefinhefurveriWtafAlYj;WaheilbrigWismla  stofnuninniritinuWHOTraditionalMedicineStrategy2002!2005.   5.1  Frjlstskrningarkerfi. pHT, pH */0d ddd dd5dd0dd5dd5+,>>,`dd +  ,;; ,  LagtertilaWsettverWilggjfumstarfsemigrWarasembyggistfrjlsuskrningarkerfi D Yeirra.BandalagslenskragrWarafistyrktilYessaWkomaslkuskrningarkerfi.7-+   7  SamkvmtYingslyktuninnisemstarfnefndarumstWu;hefWbundinnalkningahefur   byggstvarnefndinnim.a.faliWaWgeratillgurumhvernigkomaskulitilm;tsviWvaxandi y Q  umsvifYessusviWi. D     &  TillaganefndarinnarumaWsettverWilggjfumstarfsemigrWarafelursrmegin    niWurstWuhennar'  .0YvskynisamdinefndindrgaWfrumvarpitillagaumgrWarasamt   drgumaWreglugerWumfrjlstskrningarkerfiYeirra.HeilbrigWis-ogtryggingamlarWherra }  kynntifrumvarptillagaumgrWararkisstj;rnYann12.okt;ber2004semsamYykktiaW pH  leggjafrumvarpiWfyrirAlYingi.SamkvmtfrumvarpinuverWurkomiWfrjlsuskrn ;  ingarkerfifyrirgrWara.XaWfelursraWYeirsemstarfaYessusviWigetaskrWsig   skrningarkerfiWaWuppfylltumkveWnummenntunarlegumogfaglegumskilyrWum,Y;tt   YeimsYaWekkiskylt.XeirsemnUtasrYj;nustugrWaragetagengiWaWYvvsuaWskrWur t grWariuppfyllikveWnarlgmarkskrfurummenntunognnurfaglegskilyrWiYeirrigrein g? semhannstarfarviWshannskrWur&  skrningarkerfiW.X;ttfrumvarpiWfjallieinkumum 2  skrWagrWaratekurYaWeinnigtil;skrWra'2ԀgrWaraeftirYvsemYaWviW.    KannanirhafasUntaWalmenningurleitarsauknummliaWleiWumutanhinsalmenna  heilbrigWiskerfistilaWeflaogbtalkamlegtogandlegtheilbrigWi.NiWurstWursUnaaW k almenntnUtirf;lksrekkiheilsutengdaYj;nustugrWarastaWYj;nustuheilbrigWiskerfisins ^6 heldurfremursemviWb;tviWYaWsemheilbrigWiskerfiWhefuruppaWbj;Wa.0samrmiviW ) auknaeftirspurneykstframboWheilsutengdrarYj;nustugrWarajafntogYtt.Xj;nustaner  fjlbreytt,aWferWirnarmargvslegarog;lkarogmenntungrWaraeralltfrYvaWveraltil  semenginaWmargrarahsk;lanmi. b   Nefndum;hefWbundnarlkningarvarm.a.faliWaW,,metahvortrttkunniaWveraaW U- viWurkennaauknummlinmYessumgreinummeWveitingustarfsrttinda. NiWurstaWa   nefndarinnarvarsaWlagasetningeinsogboWuWermeWfrumvarpitillagaumgrWara,  samhliWafrekariopinberristefnum;tun,vrihrifameirileiWenveitingstarfsrttindatilYess   aWbtastWunotendaheilsutengdrarYj;nustugrWaraogYeirrasemveitaYessaYj;nustu. Y! MeWlagasetninguvrihgtaWntilallsYessfjlbreyttah;psogYeirra;lkugreinasem L$" fallaundirheilsutengdaYj;nustugrWara.Afturm;timundiveitingstarfsrttindaaWeins  # Yj;nafmennumh;pi.EinnigvriYekking;lkumstarfsgreinumgrWaraekkin;gumikil  $ ogfyrirsjanlegtaWerfittyrWiaWskilgreinakrfurtilstarfsrttindasambrileganhttog !% gerterviWveitingustarfsrttindatilheilbrigWissttta. #  10      ׀ x"P&  5.2  ReglubundnarkannanirnotkunheilsutengdrarYj;nustugrWara. *$ $  *$ ( 4@% 4 s 4  *l12dd`dd `/0>>l,`dd +  ,(( ,   LagtertilaWreglubundnarkannanirlandlknisembttisinsnotkunheilsutengdrar 1  Yj;nustugrWaraverWiendurskoWaWartilYessaWfnkvmariupplUsingarumheilsu  tengdaYj;nustugrWara,svosemumtbreiWslueinstakragreina,notendurYj;nustunnar  ogviWhorfalmenningstilgrWaraogstarfsemiYeirra.7-+g  7   Frrinu1985hefurlandlknisembttiWkannaWfimmrafrestinotkunalmennings - heilbrigWisYj;nustulggiltraheilbrigWissttta.0YessumknnunumhefurjafnframtveriW  spurtumnotkunf;lksheilsutengdriYj;nustugrWara(knnunumlandlknisnefnt   hjlkningar).Spurterhvortf;lkhafinUttsreinhverjaeftirtalinnaleiWaleitaWheilsub;t  f utanheilbrigWisYj;nustunnar:svWanudd,hnykklkningar,nlastungur,huglkningar(anda Y 1  lkningar),grasa-eWanttrulkningar,j;gaeWainnhverfahugun. $     Xessar&  kannanirveitamikilsverWarvsbendingarumYaWhvernignotkunalmennings    heilsutengdriYj;nustugrWarahefurYr;ast' ԀfrYvaWfyrstaknnuninvargerWriW1985til   rsins2000YegarsWastaknnuninf;rfram.EkkierumaWvillastaWhugialmennings ]  leiWumtilheilsub;tarsemliggjautanalmennaheilbrigWiskerfisinshefuraukistjafntogYtt P(  Yessutmabili.SrstaklegaerathyglisvertaWberasamanniWurstWurvarWandinotkunal   menningsheilsutengdriYj;nustugrWaraannarsvegarogYj;nustulggiltraheilbrigWis   stttahinsvegarogskoWaYbreytingusemorWiWhefurtmabilinu.     EftirYvsemhugiognotkunheilsutengdriYj;nustugrWaraeykstverWurmikil |T vgaraaWfylgjastmeWYr;uninniYessusviWi,hvernigalmenningurnotfrirsrYj;nustu G grWara,hvortf;lkleitifyrstogfremsteftirhennisemviWb;tviWhefWbundnaheilbrigWis  Yj;nustueWastaW&  hennar,hvaWavntingarf;lkhefurtilheilsutengdrarYj;nustugrWara,  hvaWagreinargrWaraYaWnUtirsrhelsto.fl'2$.    Kannanir&  landlknisembttisinsveitatakmarkaWavitneskjuumeinstakarstarfsgreinar sK grWaraogfjlmargargreinareru's$%ԀstundaWar0slandisemkannanirnarhafaekkitekiWtil. > stWaertilaWendurskoWaspurningarnarsemlagWarhafaveriWfyrirknnuninniogfjlga   YeimYvskyniaWffyllriupplUsingarsemvarpalj;siumfangheilsutengdrarYj;nustu  grWara,tbreiWslu;lkrastarfsgreina,hvaWatilgangialmenningurnUtirsrheilsutengda w Yj;nustugrWaraogumviWhorfsamflaginutilstarfseminnar. jB  5.3  MenntunheilbrigWisstttaogfrWslaumheilsutengdaYj;nustugrWara.   *l5U6dd`dd `12>>l,`cc +  , ,LagtertilaWkennslustofnanirsemmenntaheilbrigWisstttiraukikynninguogfrWslu   umheilsutengdaYj;nustugrWaraogsamspilhennarviWopinberaheilbrigWisYj;nustu..$"!  .  Einsogframkomkafla4.4hefurumfjllunumviWhorfslenskraheilbrigWisstttatil Z2" ;hefWbundinnaaWferWaekkiveriWmikilogengarranns;knirbirtarumYaWefnisrstaklega. % # HinsvegareruvsbendingarumYaWaWheilbrigWisstttirsjkrastofnunumrWisjaldanviW  $ sjklingaumnotkunheilsutengdrarYj;nustugrWaraogsamskiptiheilbrigWisstttaog !% grWarasultilsemengin.XtelstsamYttingmilliYessarasviWaltilsemengin. "^&   0kafla4.3ermeWalannarsfjallaWumrttsjklingatilaWveravirkirYtttakendureigin Q#)' meWferWogkvrWunumumhvaWarrWumskulibeitt,aukfrelsisYeirratilaWleitasr $( rrWautanalmennaheilbrigWiskerfisins.BenteraWviWhorfsjklingaogheilbrigWis $ ) starfsf;lkstilheilsutengdrarYj;nustugrWarafariekkiendilegasaman.Xarnagetimyndast %!* gjmillisjklingaogheilbrigWisstarfsf;lkssemjafnvelleiWitilYessaWsjklingarveigrisr }&U"+ viWaWsegjaheilbrigWisstarfsf;lkifrYvaWYeirnUtisrheilsutengdaYj;nustugrWara. H' #,   MikilvgteraWsjklingareigiYesskostaWnUtasrheilsutengdaYj;nustugrWara (#- samhliWaannarrimeWferWteljiYeirsignj;tag;Wsafhennieinhvernhttogenginrkmla ($. gegnnotkunhennar.HeilbrigWisstarfsf;lkYarfaWverameWvitaWumYennanrttsjklinga )%/ ogveraviljugtogfrtumaWrWaslkavalkostiafYekkingu,virWinguogford;maleysi. ( NauWsynlegteraWheilbrigWisstarfsf;lkhvetjisjklingatilaWgreinafrYeimrrWumsem  YeirnUtasreWaviljanUtasrsamhliWahefWbundinnimeWferW.OpinumrWaumYessiefni  erhlutiafgagnkvmutrnaWartraustisemrkjaYarfmillisjklingsogheilbrigWisstarfsf;lks. a HeilbrigWisstarfsf;lkYarfaWhafaforgnguumaWopnaslkaumrWumeWYvaWveita T, upplUsingarogfrWslujafntrWuogriti.    0einhverjumtilvikumferheilsutengdYj;nustagrWaraoghefWbundinlknisfrWileg  meWferWekkisaman.DmiumslkterumilliverkanirvsaWralyfjafrlknumogntt   rulyfjaeWanttruefna.AlYj;WaheilbrigWismlastofnunin,semheldurskryfirtilkynningar  X um;skilegaraukaverkanirvegnanotkunarnttrulyfja(adversedrugreactionstoalter K #  nativemedicines),bendirhttusemskapastgetiefsjklingarupplUsaekkilknium    notkunsnanttrulyfjum/efnumognefnirdmiumhttulegarblWingarhjsjklingum    viWskurWaWgerWirvegnanotkunartiltekinsnttrulyfs. #  11      ׀TilaWfyrirbyggjaslktverWaheil   brigWisstttiraWveraupplUstarogrkjaYarfgagnkvmttraustmillisjklingsannarsvegar wO  ogheilbrigWisstarfsf;lksoggrWarahinsvegar. B   5.4  &  StofnunYverfaglegsfrWaseturs.      *lMUNdd`cc `5U6>>l,`dd +  5"   5LagtertilaWkomiWverWif;tfrWasetrimeWaWkomugrWaraog;lkragreinasviWi   hugvsinda,flagsvsinda,heilbrigWisvsindaograunvsindaYarsemframfariYver k faglegarranns;knirgildiheilsutengdrarYj;nustugrWara.7-+^6  7  0Yeirristefnum;tunsemAlYj;WaheilbrigWismlastofnuninhefurlagtdrgaW,sbr.ritiW  WHO:Traditional'8ԀMedicineStrategy2002!2005,erfjallaWummikilvgiranns;knaYessu  sviWiogrttumUmisvandkvWisemleysaYarfr.TluverthefurveriWgertafranns;knum k gagnsemioggWumheilsutengdrarYj;nustugrWara8 #  12      ׀ognttrulyfjum.Vandinnerhins ^6 vegarsaWranns;knarhefWskortirYessusviWi,ranns;knaraWferWirhafaveriWumdeildar ) ogekkihafaveriWYr;aWarsamrmdaraWferWirviWmatTM/CAM,hvorkialYj;Wlegan  meWaleinstakraYj;Wa.stWanereinkumsaWTM/CAMsrdjparrtursamflgum  ;lkraYj;WaogmenningarheimaoghefurYr;astmismunandihttgegnumaldirnar.Xess b mt.d.getaaWAfrkunUtahtt80%TMtilaWmtaYrfumsnumfyrirheilbrigWis U- Yj;nustu.0KnaertaliWaWum40%veittrarheilbrigWisYj;nustusTM.Vesturlndum   aukastvinsldirCAMstWugt.SamkvmtfyrrnefnduritiWHOhafa75%FrakkanUttsr  CAMaWminnstakostieinusinni,70%Kanadamanna,48%strala,42%Bandarkjamanna   og38%Belga. Y!   0lj;siYesshvemenningoghugmyndafrWihverrarYj;WarvirWistskiptamikluumupphaf L$" ogYr;unYeirraaWferWasemgrWararnota,semogumviWhorfalmenningstilgrWara,m  # tlaaWranns;knirogfrWimennskaYessusviWiverWiaWeinhverjuleytiaWtakamiWafYv.  $ XekkingarflunYessusviWiYarfeinnigaWtakamiWafaWstWumhverjulandi.HrerYv !% lagttilaWkomiWverWif;tfrWasetrimeWaWkomugrWaraog;lkragreinasviWihug x"P& vsinda,flagsvsinda,heilbrigWisvsindaograunvsindaYarsemframfariYverfaglegar C#' ranns;knirgildiheilsutengdrarYj;nustugrWaravWumskilningi.GerterrWfyriraW $( frWasetriWgegnihlutverkiviWstefnum;tunranns;knaYessusviWihrlandi,sinni $ ) ;@' ;  ;  ranns;knum,fylgistmeWframkvmdogniWurstWumerlendis,tengisterlendumsambri ( legumfrWasetrumogYj;nialmenningiogfagf;lkimeWYvaWkomaupplUsingumfram  friumgildiaWferWanna.   5.5  HlutverkHeilsustofnunarNLF0HveragerWi. pHT, pH *l9:dd`dd `MUN>>l,`dd +  5";; 5HeilsustofnunNttrulkningaflags0slandsHveragerWiverWifaliWformlegthlutverk D viWaWkynnaaWferWirgrWaraheilbrigWisYj;nustunniogstuWlaaWsamYttinguYessara   sviWasamrWiviWBandalagslenskragrWara.7-+   7  LiWurYvaWbyggjabrmilliheilbrigWisstarfsf;lks,grWaraogsjklingageturveriW y Q  aWfelaeinnistofnunYaWhlutverkaWkannahvortogYhvernigheilsutengdYj;nustagrWara D   geturnUstsjklingumsamhliWahefWbundinniheilbrigWisYj;nustu.HeilsustofnunNLF0    HveragerWigtivelfariWmeWslkthlutverkshorfttilYeirrarhugmyndafrWisemstarfsemi   stofnunarinnarbyggistogYeirravandamlasemeinkennaYsemYangaWskjasr }  Yj;nustuogmeWferW.KjarninnhugmyndafrWistofnunarinnareraWeflaheilbrigWi,auka pH  vellWan,ogstyrkjaeinstaklinginnaWberabyrgWeiginheilsuogvelferW.Hlutverkstofn ;  unarinnarertvYtt.AnnarsvegarerhnalmennogsrhfWendurhfingarstofnunoghins   vegarveitirhnhvldar-oghressingardvl.herslaerlgWhreyfingu,matarWi,slkun   oghvld.FrWslaogrWgjferst;rYtturstarfinuogermestherslalgWheilsuverndog t bttalfshtti.XeirsemhelstleitaendurhfingarhjHeilsustofnuninnierf;lkmeWstoW g? kerfisvandamlogverkit.d.eftirslyseWavegnasjkd;maogYeirsemhaldnirerusYreytu 2  ogstreitueWaeruaWjafnasigeftirerfiWveikindisvosemkrabbameinoghjartasjkd;ma.    EflitiWertilhugmyndafrWigrWarabyggisthnalmenntYvaWmeWhndluntilaW  btaeWaeflaheilsuskuliveraheildrn,Y.e.aWtakaskulimiWaflkamlegum,tilfinninga k legumogandlegumYttumhverseinstaklings.MiWaWviW7.gr.frumvarpstillagaumgrW ^6 araerustarfsemiYeirraUmistakmrksettYegarumeraWrWasjkd;maensamkvmt ) skilgreiningustarfsemiYeirramiWarhneinkumaWYvaW?eflaheilsu,linaYjningar,  dragar;YgindumogstuWlaaWheilun .    0lj;siYesssemaWframanergetiWleggurnefndum;hefWbundnarlkningartilaWHeilsu b stofnunNttrulkningaflags0slandsverWifaliWformlegthlutverkviWaWkynnaaWferWir U- grWarafyrirstarfsf;lkiheilbrigWisYj;nustunnarogstuWlaaWsamYttinguYessarasviWa   samrWiviWBandalagslenskragrWara.   5.6  TilmlitilheilbrigWisstofnana. uY u! *l<=dd`dd `9:>>l,`dd +  5"h@"h@ 5LagtertilaWheilbrigWisyfirvldbeinitilmlumtilheilbrigWisstofnanaYarsemkveWiW qI# sumrttsjklingatilYessaWnUtasrheilsutengdaYj;nustugrWaraoghvatttilYess < $ aWheilbrigWisstofnanirm;tisrstefnuYessumefnum.7-+!%  7  Einsogframkemurkafla4.4erltiWvitaWumviWhorfslenskraheilbrigWisstttatil "~& heilsutengdrarYj;nustugrWara.VsbendingareruumaWheilbrigWisstttirsjkrastofn q#I' unumrWisjaldanviWsjklingaumnotkunYessararYj;nustuogaWsamskiptiheilbrigWis <$ ( stttaoggrWarasultilsemengin.BenterniWurstWuslenskrarranns;knarYarsemfram % ) komaWafkrabbameinssjklingumsemnUttusrUmsarviWb;taraWferWirsamhliWalknis %!* meWferWhfWuaWeins41%YeirrarttYaWviWlknisinn.XkemurframaWsamYtting &u"+ hefWbundinnarog;hefWbundinnarmeWferWartelstveralgmarkihrlandimiWaWviWYaW h'@#, semvWahefurttsrstaWhinumvestrnaheimi.EngarskriflegarlyktanireWastefnur 3( $- hafaveriWbirtarfrfagflgumlggiltraheilbrigWisstttaeWaheilbrigWis-ogmenntastofn ($. unumvarWandiYennanmlaflokk.VelerYekktaWeinstaklingarmeWallggiltraheilbrigWis )%/ stttahafilokiWnmieWas;ttnmskeiWsviWiheilsutengdrarYj;nustugrWara(svosem ( nuddi,dleiWslu,nlastungum,hfuWbeina-ogspjaldhryggsjfnun)ogbeitiYeimstarfi  innanopinberraheilbrigWisstofnanatilviWb;tarYeirriYj;nustusemYarerveitt,eWautan  Yeirraeinkarekstri.EkkiervitaWhvehtthlutfalllggiltraheilbrigWisstttahefurmenntaW a sigsviWiheilsutengdrarYj;nustugrWara. T,   0kafla&  4.7umsamYttameWferW(integrativemedicine)kemurframaWvWaerlendishafi  jkvWumrWaumsamYttinguheilsutengdrarYj;nustu'_ԀgrWaraoghefWbundinnarmeW  ferWaraukistundanfarinr.TilgangurinnhefureinkumveriWaWtryggjarugganotkun   heilsutengdrarYj;nustugrWaraYegarsjklingarnUtasrhanatilviWb;tarhefWbundinni  X meWferW. K #    Einsog&  framkemurkafla1.2umstefnum;tunvegumAlYj;WaheilbrigWismlastofn    unarinnarhveturstofnunineinstakar' aԀYj;WirtilaWmarkastefnuumhlutverkgrWarainnan    heilbrigWisYj;nustunnar.AWstWurhrlandibendatilYessaWslkstefnumrkunstmabr   ognauWsynleg.VaxandihugiognotkunalmenningsheilsutengdriYj;nustugrWaravegur wO  YarYyngst.XegarervitaWaWsjklingarheilbrigWisstofnunumnUtasrheilsutengdaYj;n B  ustugrWarasamhliWaannarrimeWferW.EinserYekktaWheilbrigWisstarfsf;lkbeitirein    hverjummliaWferWumsemfallaundirskilgreininguheilsutengdriYj;nustugrWara.     HfundarYessararskUrsluteljamikilvgtaWsjklingareigiYesskostaWnUtasrheilsu {  tengdaYj;nustugrWarasamhliWaannarrimeWferW,teljiYeirsignj;tag;Wsafhenni nF einhvernhttogsrstakaraWstWurmliekkigegnYv. 9   HrerlagttilaWheilbrigWisyfirvldsenditilmlitilallraheilbrigWisstofnanaYessefnis  aWYrkomitilm;tsviW;skirsjklingasemviljanUtasrheilsutengdaYj;nustugrWara  eftirYvsemkosturer.EinnigverWihvatttilYessaWheilbrigWisstofnanirm;tisrstefnu r YessumefnumogsetjikveWnarviWmiWunarreglurumYaWhvenrorWiWskuliviW;skum e= sjklingsaWYessuleytioghvenrekki.EWlilegteraWmiWaviWaWekkisstaWiWvegifyrir 0 YvaWsjklingargetinUttsrheilsutengdaYj;nustugrWaraefenginhaldbrrkmlagegn  Yv.TakaYarfskUrtframaWheilbrigWisstofnanirmuniekkitakaYttkostnaWivegna  aWfenginnarheilsutengdrarYj;nustugrWara.XermikilvgtaWYaWverWihlutiafupp i lUsingaflunogskrninguheilbrigWisstttaaWspyrjasjklingaumnotkun;hefWbundinna \4 aWferWa,neyslunttruefna/lyfjaogheilsutengdrarYj;nustugrWara. '  5.7  flunaWfangaogeftirlit.   *l\]dd`dd `<=>>l,`dd +  ,| | ,  LagtertilaWskoWaWverWihvorteinfaldamegiframkvmdlagaogreglnasemltaaW ! innflutningiogflunnttrulyfja,fWub;tarefnaogannarraefnasemgrWararnota xP" starfsemisinni.JafnframterlagttilaWLyfjastofnunverWifaliWeftirlitmeWaukaverkunum C# ogverkunumYessaraefna.7-+ $  7  GrWararsemYurfavegnastarfsemisinnaraWnotanttrulyf,fWub;tarefniogUmis !% nnurefnihafakvartaWundanYvaWUmsumtilvikumserfittogjafnveltilokaWaWafla x"P& Yeirra. C#'   MeWgildistkureglugerWarumhverfisrWherranr.624/2004,umfWub;tarefni,varWs $( breytingaWumsUslameWfWub;tarefnumogUmsumWrumvrumsemgrWararnotaviW $ ) Yj;nustusnafrWistaWhlutafrLyfjastofnuntilUmhverfisstofnunar.02.gr.reglugerWar %|!* innarerufWub;tarefniskilgreindYannig: o&G"+ 0  MatvlisemerutluWsemviWb;tviWvenjulegtfWiogsemerumeWhtthlutfallaf (#- vtamnum,steinefnumeWaannarskonarefnumsemhafanringar-eWalfeWlisfrWileg ( hrif.XessiefnigetaveriWeinsreWablnduWsaman,ogerumarkaWssettformi  skammta,nnartiltekiWsemhylki,brj;stsykur,tflur,pillurogWrusvipuWuformi,  duftpokar,vkvaamplur,dropaglsogWrusvipuWuformivkvaogduftssemertlaW a tilinntkumldum,smumskmmtum.T,   HlutverkUmhverfisstofnunareraWskrumrddefnioghafaeftirlitmeWYeimmarkaWi  enLyfjastofnunmeturhinsvegarhvortefninteljistlyfskilningilyfjalaga.     MeginbreytinginmeWgildistkureglugerWarinnarfelstYvaWYauefnisemhntekurtil  X staekkilengurfrumathugunLyfjastofnunarWurenYaueruflutttillandsinsogsett K #  markaW.XessstaWverWurYaWhnduminnflytjendaaWtilkynnainnflutningviWkomandi    efna/vrutilUmhverfisstofnunarsemberbyrgWYvsamthlutaWeigandiheilbrigWis    nefndumaWfylgjastmeWYvhvortkrfumuminnihaldsefniogletranirsfylgt.Ennerekki   fenginumtalsverWreynslaafYessunUjafyrirkomulagientlamaWYaWauWveldiinn wO  flutningYeirraefnasemumrWir. B    Uminnflutning,sluogdreifingusmskammtalyfja(h;m;patalyfja)gildirreglugerWnr.    967/2000.UmmarkaWsleyfinttrulyfjaerfjallaWreglugerWnr.684/1997.BWarYessar   reglugerWirerusettargrundvellilyfjalagaogtakamiWafUmsumtilskipunumEvr;pu {  sambandsinsogEvr;pskaefnahagssvWisins. nF   H;m;patar,grasa?lknar ogaWrirgrWararhafakvartaWyfirYvaWYeimhafireynst 9 erfittaWaflanauWsynlegralyfjaefnam.a.vegnaYessaWskrningargjldlyfjaerunokkuWh  oghugilyjaheildsalaaWskrogflytjainnYessiefnitakmarkaWurvegnaYessaWveltanyrWi  ekkimikil.LagtertilaWskoWaWverWihvorteinfaldamegiframkvmdlagaogreglnasem r ltaaWinnflutningiogflunsmskammtalyfja,nttrulyfjaogannarraefnasemgrWarar e= notastarfsemisinni. 0   NauWsynlegteraWhugabeturaWeftirlitimeWverkunumogaukaverkunumYeirraefnasem  hrerfjallaWumogstaekkilgbundnulyfjaeftirliti,lktogmltermeWnUtkomnum  leiWbeiningumsemAlYj;WaheilbrigWismlastofnuninhefurgefiWt(2004).LagtertilaW i LyfjastofnunverWifaliWeftirlitmeWaukaverkunumogverkunumYeirravarasemgrWarar \4 notastarfsemisinni,meWsvipuWumhttiogstofnuninsinnireftirlitimeWlyfjum. '  5.8  VirWisaukaskattur.   *l>?dd`dd `\]>>l,`dd +  5"| | 5LagtertilaWskoWaWverWisrstaklegahvortheilsutengdYj;nustaskrWragrWaraskuli ! undanYeginvirWisaukaskattimeWtillititilYeirraundanYgukvWasemkveWiWerum xP" lgumnr.50/1988,umvirWisaukaskatt.7-+C#  7  0lgumnr.50/1988,umvirWisaukaskatt,er2.gr.kveWiWumundanYgurfrvirWis  $ aukaskatti.01.tlul.3.mgr.kemurframaWundanYeginfrvirWisaukaskattiskulivera !% Yj;nustasjkrahsa,fWingarstofnana,heilsuhlaogannarrahliWstWrastofnana,svoog x"P& lkningar,tannlkningarognnureiginlegheilbrigWisYj;nusta.Samkvmtlgunumer C#' einnigkveWiWumaWflagslegYj;nustaskuliundanYeginvirWisaukaskattiogYaWnnar $( skUrtmeWdmum2.tlul.2.gr.03.tlul.smugreinarkemurframaWrekstursk;laog $ ) menntastofnanaskuliundanYeginvirWisaukaskatti,?svoogkukennsla,flugkennslaog %|!* danskennsla.  o&G"+   Rkisskattstj;rimeturhvortstarfsemifellurundirundanYgukvWilagaumvirWisauka :'#, skatteWaekki,t.d.hvortstarfsemitelstvera?eiginlegheilbrigWisYj;nusta ,hvortumsaW (#- Z@* Z  Z  rWakennsluskilningilagannaeWaflagslegaYj;nustuafYvtagisemundanYgukvWi ( takatil.    tlamaWrkisskattstj;rasnokkurvandihndumYegarkemuraWYvaWskilgreina  ?eiginlegaheilbrigWisYj;nustu enYarundirgetafalliWeinstaklingaratvinnurekstri.Sam a kvmtkvarWandibrfirkisskattstj;ra,dags.28.aprl2000,erhugtakiW,,nnureiginleg T, heilbrigWisYj;nusta skilgreintskattaframkvmdmiWaWviWaWstarfsemiYurfiaWuppfylla  tvskilyrWi:?1)aWumsaWrWaYj;nustusemfellurundirlgnr.24/1985,umstarfsheiti  ogstarfsrttindiheilbrigWissttta,eWasrlgumheilbrigWismlog2)aWYj;nustanfelist   meWferWlkamasjklingstillkninga,hjkrunareWasambrilegrarmeWferWar. 0brfi  X rkisskattstj;rasegirjafnframtaWvafatilvikumhafirkisskattstj;rileitaWlitsheilbrigWis K #  yfirvaldaYvhvortviWkomandistarfsemifalliundirviWurkenndaheilbrigWisYj;nustuaW    matiheilbrigWisyfirvalda.      Bendam& a tvtilvikYarsemlandlknisembttiWhefurveittrkisskattstj;raumsgn   varWandistarfsemisemfellurundirheilsutengdaYj;nustugrWaramiWaWviWfrumvarptil wO  lagaumgrWara.Annars'a ԀvegarvarfjallaWumrolfingogvarniWurstaWarkisskattstj;ras B  aWgrundvelliumsagnarlandlknisembttisinsskyldirolfingveraundanYeginvirWis    aukaskattiskv.1.tlul.3.mgr.2.gr.laganr.50/1988.HinsvegarvarfjallaWumoste;pata   ogmatrkisskattstj;riYaWsvogrundvelliumsagnarlandlknisembttisinsaWundanYga {  frvirWisaukaskattittiekkiviW. nF   XegarhorftertilundanYgukvWalagaumvirWisaukaskattogfyrrnefndrakvarWana 9 rkisskattstj;raerlj;staWerfittgeturveriWaWmetahvaWatilvikumundanYgukvWineiga  viW,ekkisstviWmatYvhvaWteljaskulitileiginlegrarheilbrigWisYj;nustu.Nefndum  ;hefWbundnarlkningarteluraWverWifrumvarptillagaumgrWaraaWlgummegijafna r stWuskrWragrWaraviWstWulggiltraheilbrigWisstttaYegarmetiWerhvortstarfsemi e= YeirraskuliundanYeginvirWisaukaskatti,ekkisstlj;siYeirramenntunarleguogfaglegu 0 krafnaogm.a.krfuumstarfsbyrgWartryggingusemskrninggrWaraskrningarkerfiW  munfelasr.    HEIMILDASKR ' ](??>vb?vb?0  = Aasland,OG,Borchgrevink,CF,&Fugelli,P(1997).Norwegianphysiciansandalternativemedicine.  Knowledge,attitudesandexperiences.TidsskriftforDenNorskeLgeforening,117(17),2464!2468.v 0  = Alternativmedicinkomittn(1987).Faktaochrsteromalternativmedicin.Endelrapportfrnalternativ J"  medicinkomittn.Socialdepartementet.Stockholm:AlmnnaFrlaget.! AlYingi(2002,ma).XingslyktunumstWu;hefWbundinnalkninga. z" 0  = Anderson,R(2000).AlternativeandconventionalmedicineinIceland.HeilbrigWisskUrslur,fylgiritnr.1, N&# 2000.LandlknisembttiW.Reykjavk.$ AnnaL.Magnsd;ttir,ErlaS.GuWmundsd;ttir,TinnaE.Kntsd;ttir(2003).LfsgWiogendurhfingarYarfir  ~% f;lksmeWkrabbamein:forpr;funspurningalista.LokaverkefnitilB.Sc.pr;fshjkrunarfrWi.:birt R!*& B.Sc.-ritgerW:Hsk;li0slands,hjkrunarfrWideild. !' Astin,JA(1998).Whypatientsusealternativemedicine:resultsofanationalstudy.JAMA279:1548!53. "( 0  = AtliMagnsson(1987).stagrasalknir,lfhennaroglkningarogdulrnreynsla.Reykjavk:rnog V#.) rlygur.$* sgeirBlndalMagnsson(1989).0slenskorWsifjab;k.Reykjavk:OrWab;kHsk;lans. $ + 0  = Bekendtgrelseaflovomudvelseaflgegerningnr.272/2001.AWgengilegURL:Z%2!, 0  4pWO  5  http://www.retsinfo.dk/_GETDOCI_/ACCN/A20010027229-REGL6VWOjgte  7I.&!- 0  = Bekendtgrelseomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebehandlere.AWgengileg &". URL:4qЕWO  5  http://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htm6WOgte  7`6.^'6#/ 0  = Biskupasgur,II(2001).0slenskfornrit,XVI.Ritstj;ri:J;nasKristjnsson.Btgefandi:sdsEgilsd;ttir.  (#0 Reykjavk:HiWslenskafornritaflag.($1 0  = Cassileth,BR(2002).TheintegrativemedicineserviceatMemorialSloan-KetteringCancerCenter.Seminars b):%2 inOncology,29(6),585!588.#*%3  #0  = Cassileth,BR&Deng,G(2004).Complementaryandalternativetherapiesforcancer.Oncologist,9(1), ( 80!89. 0  = Cherkin,&  DC,Sherman,KJ,Deyo,RA,Shekelle,PG(2003).AReviewoftheEvidencefortheEffectiveness, X Safety,andCostofAcupuncture,MassageTherapy,andSpinalManipulationforBackPain.AnnIntern , Med,138;11:898!906.' Codedelasantpublique,ArticleL4161!1. \ 0  = Corbin,W,Shapiro,H(2002).Physicianswanteducationaboutcomplementaryandalternativemedicineto 0 enhancecommunicationwiththeirpatients.ArchivesofInternalMedicine,162(10),1176!1181. DavWStefnsson(1941).GullnahliWiW.Akureyri:XorsteinnM.J;nsson.  ` 0  = DepartmentofHealth(2001).GovernmentResponsetoTheHouseofLordsSelectCommitteeonScienceand 4   Technology'sReportonComplementaryandAlternativMedicine.AWgengilegURL:   0  4rWO  5  http://www.archive.official-documents.co.uk/document/cm51/5124/5124.htm6ؤWOther  7iv. d  0  = DepartmentofHealth(2004).Regulationofherbalmedicineandacupuncture.Proposalsforstatutoryregu 8   lation.AWgengilegURL:#(#(4sivH WO  5  http://www.dh.gov.uk/Consultations/ClosedConsultations/ClosedConsultations    Article/fs/en?CONTENT_ID=4083508&chk=9dE%2B/o6ߦWOther  7iv!#(#(. h  0  = Detkongeligehelsedepartement(2002).Omlovomalternativbehandlingavsykdommv.Ot.prp.nr.27 <  (2002!2003).AWgengilegURL:    4tivWO  5  http://odin.dep.no/hod/norsk/publ/otprp/042001-050013/index-dok000-b-n-a.html6XWOlther  7iv. l  0  = DiCenso,A,CullumN,&Ciliska,D(2002).Evidence-basednursing:4yearsdowntheroad.EvidenceBased @  Nursing,5(1),4!5.  0  = Druss,BG,&Rosencheck,RA(1999).Associationbetweenuseofunconventionaltherapiesandconventional p  medicalservices.JAMA;282(7):651!656.D 0  = Eggert:lafssonogBjarniPlsson(1943).FerWab;k.(Steind;rSteind;rsson,HaraldurSigurWssonogHelgi  HlfdnarsonYUddu).Reykjavk:0safoldarprentsmiWja.Helgafell.t 0  = EisenbergDM,Cohen,MH,Hrbek,A,Grayzel,J,VanRompay,MI,RichardAC(2002).Credentialing H  complementaryandalternativemedicalproviders.AnnInternMed,137:965!73. 0  = Eisenberg,DM,DavisRB,EttnerSL,AppelS,WilkeyS,VanRompayM,KesslerRC(1998).Trendsin x alternativemedicineuseintheUnitedStates1990!1997:resultsofafollow-upnationalsurvey.JAMA. L$ Nov11;280(18):1569!75. 0  = Eklf,M,&Kullberg,A(2004).Komplementrmedicin.Forskning,utveckling,utbildning.Enrapportp | uppdragavLandstingsfrbundet.TemaHlsaochsamhlle.Linkping:Linkpingsuniversitetoch P( Landstingsfrbundet.AWgengilegURL:4uivWO  5  http://www.lf.svekom.se/artikeldokument.asp?C=361&A=8725  &FileID=32939&NAME=KOMPLEMENTAR_MEDICIN_040804.pdf6WOǰther  7iv:.  0  = Eklf,M.&Tegern,G(2001).Stockholmareochdenkomplementramedicinen.Befolkningsstudieangende T,! instllningentillochanvndningavkomplementrmedicingenomfrdunderr2000iStockholmslns " landsting.(HSNrapport12).Stockholm:Stockholmslnslandsting.AWgengilegURL:# 0  4vivWO  5  http://www.sll.se/cs-media/w_org/xyz/000020486.pdf6WOther  7ivͳ.X0$ 0  = ElfaX.Grtarsd;ttir,GuWrWurK.X;rWard;ttir,SigrWurGuWmundsd;ttir(2002).NotkunviWb;taraWferWahj % einstaklingumkrabbameinsmeWferW.LokaverkefnitilB.Sc.pr;fshjkrunarfrWi.:birtB.Sc-ritgerW: & Hsk;li0slands,hjkrunarfrWideild.\4' ErlingurDavWsson(1972).SmundurSj;narhW.AldnirhafaorWiWI.Reykjavk:Skjaldborg. ( 0  = Ernst,E,&White,A(2000).TheBBCSurveyofComplementaryMedicineUseintheUK.ComplementTher ) Med.8:32!26.` 8* 0  = Forskriftomfrivilligregisterordningforutvereavalternativbehandlingnr.FastsattavHelsedepartementet  !+ 11.desember2003medhjemmelilov27.juni2003nr.64omalternativbehandlingavsykdommv.3. !, AWgengilegURL:d"<-   4xivWO  5  http://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990030/dok-bn.html6ɸWOݸther  7ivY . #. 0  = Forskriftommarkedsfringavalternativbehandlingavsykdom.FastsattavHelsedepartementet11.desember #/ 2003medhjemmelilov27.juni2003nr.64omalternativbehandlingavsykdommv.8femteledd. h$@ 0 AWgengilegURL:% 1   4yivWO  5  http://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990028/dok-bn.html61WOEther  7ivYs. %!2 0  = Furnham,A,ogMcGill,C(2003).Medicalstudentsattitudesaboutcomplementaryandalternativemedicine. l&D"3 JournalofAlternative&ComplementaryMedicine,9(2),275!284.'"4 Gissur:.Erlingsson(1995).Erlingurgrasalknir.Reykjavk:Skjaldborg. '#5 GuWrnP.Helgad;ttir(1987).HrafnssagaSveinbjarnarsonar.Oxford:ClarendonPress. p(H$6 GuWrnP.Helgad;ttir(1995).Lrush;m;pati.Reykjavk:Skerpla. ( Halld;rKiljanLaxness(1962).DagleiWfjllum.Reykjavk.  0  = Hanyu,N,Simile,C,Hardy,A(2002).UtilizationofcomplementaryandalternativemedicinebyUnited X Statesadults.MedCare,40,353!358., HaukurValdimarsson(2002).AfskottulknumogWrum.LknablaWiW2002.  0  = Hyland,ME(2003).Methodologyforthescientificevaluationofcomplementaryandalternativemedicine. \ ComplementTherMed,11,146!153.AWgengilegURL:4wWO  5  http://www.sciencedirect.com/science6WO S  7':.0 J;nHjaltaln(1856).Vsindin,reynslanog?Homopatharnir .Reykjavk.  J;nHjaltaln(1858).0slenzkahomopathianognorlenzkuprestarnir.Reykjavk.  ` J;nSteffensen(1975).Menningogmeinsemdir.Reykjavk:SguflagiW. 4   J;nSteffensen(1990).0slenskYj;Wmenning,VII.bindi.Reykjavk:B;katgfanXj;Wsaga.    J;nasJ;nasson(1945).0slenskirYj;Whttir.Reykjavk:J;nasogHalld;rRafnar.  d  0  = KjllerM(2002,19.mars).Hvemoghvormangebenyttersigafalternativebehandlingstilbud?7,122!132. 8   StatensInstitutforFolkesundhed.NotatfraTeknologirdetshringomalternativbehandling.Christians    borg.(AWgengilegURL:4ziv WO  5  http://www.tekno.dk/pdf/projekter/p02_alternativ-behandling-rapport.pdf6mWOgras  7gu). h  0  = Kreitzer,MJ,Mitten,D,Harris,I,&Shandeling,J(2002).AttitudestowardCAMamongmedical,nursing, <  andpharmacyfacultyandstudents:acomparativeanalysis.AlternativeTherapiesinHealth&Medicine,   8(6),44!47,50!53.l  KristnKonrWsd;ttir(2002).NotkunnttruefnameWalkrabbameinssjklinga.LyfjatWindi,22!25. @  0  = KulturhistoriskLexikonforNordiskMiddelalderI.(Bartskr)XI.bindi(Lgebger,Lgekunst,Lge   midler,Lgeplanter).p  0  = LandlknisembttiW(1991).KnnunheilbrigWisYj;nustu0slandi!aWs;kn,lyfjanotkunoglitf;lks D Yj;nustunni.UpplUsingaritLandlknisembttisins,1,25!27. 0  = LovsaBaldursd;ttir,NannaFriWriksd;ttir,CecilieBjrgvinsd;ttir,HannaKarenKristjnsd;ttirogLilja t J;nasd;ttir(2002).:hefWbundinmeWferWhjkrunLandsptalahsk;lasjkrahsi.SkUrslanefndar H  vegumhjkrunarforstj;raLSH.Reykjavk:Landsptali!hsk;lasjkrahs. 0  = Lovomalternativbehandlingavsykdommv.nr.64/2003.AWgengilegURL:x   4{guWO  5  http://www.lovdata.no/all/nl-20030627-064.html6tWOgras  7gu. L$ 0  = Lovomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebehandlerenr.351/2004.AWgengileg  URL:4|guWO  5  http://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htm6WOgras  7guC.| Lyfjalg,nr.93/1994. P( Lknalg,nr.53/1998.  LgBandalagsslenskragrWara,2003.   LgumheilbrigWisYj;nustu,nr.97/1990. T,! Lgumrttindisjklinga,nr.74/1997. " Lgumsjklingatryggingu,nr.111/2000. # LgumstarfsheitiogstarfsrttindiheilbrigWissttta,nr.24/1985. X0$ LgumvirWisaukaskatt,nr.50/1998. % 0  = Manheimer,E,Berman,B,Heather,DogBeckner,W(2004).Cochranereviewsofcomplementaryand & alternativetherapies:evaluatingthestrengthoftheevidence.AWgengilegtURL:\4'   4ngWO  5  http://www.cochrane.org/colloquia/abstracts/ottawa/P-094.htm6(WO<itf  7gj. ( 0  = Nefndum;hefWbundnarlkningar(2003).fangaskUrslanefndarumstWu;hefWbundinnalkninga.LgW ) frammeWskUrslurWherraumstrfnefndarumstWu;hefWbundinnalkninga,97.ml130.lg ` 8* gjafarYingi. !+ 0  = Norgesoffentligeutredninger(1998:21).Alternativmedisin.AWgengilegURL:!,   4}guWO  5  http://odin.dep.no/hod/norsk/dok/andre_dok/utredninger/030005-020019/dok-bn.htm6WO/gras  7gud]. d"<- 0  = Norheim,AJ&Fonnebo,V(1998).Doctorsattitudestoacupuncture!aNorwegianstudy.SocialScience #. &Medicine,47(4),519!523.#/ 0  = Nutbeam,D,&Harris,E(2004).Theoryinanutshell.Apracticalguidetohealthpromotiontheories(2nd h$@ 0 ed.).McGraw-Hill:AustraliaPtyLtd.% 1 0  = :lfX;rhallsd;ttir,KristnIng;lfsd;ttir,MagnsJ;hannsson(2002).Aukaverkanirogmilliverkanir %!2 nttrulyfja,nttruvaraogfWub;tarefna.LknablaWiW,88,289!297.l&D"3 0  = Pedersen,E.J,Norheim,A.J,&Fonnebe,V(1996).AttitudesofNorwegianphysicianstohemopathy.A '"4 questionnareamong2019physiciansontheircooperationwithhomeopathyspecialists.TidskriftforDen '#5 NorskeLgeforening,116(18),2186!2189.p(H$6 3@- 3  3  ReglugerWumfWub;tarefni,nr.624/2004. ( 0  = ReglugerWum& X vtrygginguYeirrasemveitaheilbrigWisYj;nustusamkvmtlgumnr.111/2000umsjk  lingatryggingu,nr.763/2000.'XX 0  = Risberg,T,Kolstad,A,Johansen,A&Vingerhagen,K(1999).Opinionsonanduseofalternativemedicine , amongphysicians,nursesandclerksinnorthernNorway.InVivo,13(6),493!498. 0  = Rkisskattstj;ri(2000).kvarWandibrfrkisskattstj;ra,dags.28.aprl(birtheimasWurkisskattstj;ra: \ 4guWO  5  http://www.rsk.is6WO;  7ts8 ).0 0  = Rnar&  Vilhjlmsson(1999).Anationalstudyoffactorsrelatedtotheuseofalternativehealthservices.  Veggspjaldkynnt15.norrnurWstefnunniumlUWheilsu(15.NordicConferenceonSocialMedicine)  ` semhaldinvarReykjavk3.!5.jn1999.'4   0  = Salmenpera,& X L,Suominen,T&Lauri,S(1998).Oncologynursesattitudestowardsalternativemedicine.    Psycho-Oncology,7(6),453!9.'X ) d  0  = SelectCommitteeonScienceandTechnology(1999).ScienceandTechnology!SixthReport.Houseof 8   Lords:Publicationsontheinternet.AWgengilegURL:     4tsWO  5  http://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/ld199900/ldselect/ldsctech/123/12301.htm6WO;  7ts >.  h  0  = Sigurdsson,G(1987).DoctorsViewsofUnconventionalTherapies:astudyofthepsychicexperiencesof <  physiciansinIcelandandtheirviewsofpsychichealingandotherunconventionaltherapies.Unpublished   mastersthesis,UniversityofWesternOntario,LondonOntario,Canada.l  Statensoffentligautredningar(1989:62).AlternativaterapieriSverige!enkartlggning. @  0  = StatensInstitutforFolkesundhed(2002).Teknologirdetshringomalternativbehandling.Kbenhavn:   StatensInstitutforFolkesundhed,2002.7:35!36.AWgengileg:URL:p    4tsWO  5  http://www.tekno.dk/pdf/projekter/p02_alternativ-behandling-rapport.pdf6WO#;  7tsQ. D 0  = SmriGeirsson(1989).FreldsmWitileleksrs.IWnsagaAusturlands,fyrrihluti.Reykjavk:HiWslenska  b;kmenntaflag.t 0  = TheResearchCouncilforComplementaryMedicine(2000).ASurveyofKnowledgeandUnderstandingof H  UnconventionalMedicineinEurope.COSTB4. TilskipunEvr;pusambandsinsnr.46/2002(umfWub;tarefni). x TilskipunEvr;pusambandsinsnr.83/2001(umlyffyrirmenn). L$ TilskipunEvr;pusambandsinsnr.46/2002(umsamrminguaWildarrkjannaumfWub;tarefni).  0  = Tracy,M,Lindquist,R,Watanuki,S,Sendelbach,S,o.fl.(2003).Nurseattitudestowardstheuseofcom | plementaryandalternativetherapiesincriticalcare.Heart&Lung,32(3),197!209.P( VilhjlmurSklason(1979).Undirmerkilfsins.Reykjavk:Skuggsj.  VilmundurJ;nsson(1969).Lkningarogsaga.Reykjavk:B;katgfaMenningarsj;Ws.   VilmundurJ;nsson(1970).Lknar0slandiI!II.Reykjavk:Lknaflag0slands/0safoldarprentsmiWja. T,! VilmundurJ;nsson(1985).MeWhugaogorWiI.Reykjavk:IWunn. " X;raJennUGunnarsd;ttir(2002).SrhfWmeWferW:hvaWerYaW?TmarithjkrunarfrWinga,1(78),9!11. # 0  = Weeks,J(2002).C.A.M.Complementary&alternativemedicine.JCAHOincludesCAMtherapy.Health X0$ ForumJournal,45(2),33.% 0  = Weiger,W,Smith,M,Boon,H,Richardson,M,Kaptchuk,T,&Eisenberg,D(2002).Advisingpatientswho & seekcomplementaryandalternativemedicaltherapiesforcancer.AnnalsofInternalMedicine,137(11), \4' 889!903.( WorldHealthOrganization(2002).TraditionalMedicineStrategy2002!2005. ) 0  = WorldHealthOrganization(2004).WHOguidelinesonsafetymonirotingofherbalmedicinesinpharma ` 8* covigilancesystems. !+ C?vb?>vbC#(3#  $/ FylgiskjalI. ( mAU?) dE>$ A^m      SkipunarbrfnefndarumstWuhefWbundinnalkninga.  a Ӏ  (HEILBRIGVIS-OGTRYGGINGAMLARVUNEYTIV  Laugavegur116,150Reykjavk  smi:5458700,brfasmi:5519165 w O postur@htr.stjr.isPwww.heilbrigdisraduneyti.is #  w  Reykjavk12.desember2002    Tilvsun:HTR02120046/040/MS/-- { S  #(#  HeilbrigWis-ogtryggingamlarWherrahefuraWlyktunAlYingiskveWiWaWskipanefnd    ergerittektstWu;hefWbundinnalkningahrlandiogberihanasamanviWstWumla   annarsstaWarNorWurlndunum,Evr;pusambandinuogBandarkjunum.MeW;hefW `  bundnumlkningumerhrttviWnlastungumeWferW(acupuncture),smskammtalkningar S+  (homeopathy),liW-ogbeinskekkjulkningar(osteopathy),nuddo.fl.     AtriWisemnefndinniberaWkannasrstaklega:   ! ! ikmo(}x8="i(m"  i(m 2}!3  Ԉ0    HvaWamenntunerboWiYessusviWioghverermenntunleiWbeinendasemYarstarfa.i(m݌  Ќ  "i(m"  i(m 2}!3  Ԉ0    HvaWareglurgildaumviWurkenningunmsogstarfsrttindiYessusviWi.i(m!݌W Ќ  "i(m"  i(m 2}!3  Ԉ0    AWhvaWamarkisamvinnaogsamstarfeigisrstaWmilliYeirrasemstunda;hefW J" bundnarlkningaroghefWbundinnaheilbrigWissttta.JafnframtaWkannahvortogY  aWhvaWamarkilknarogaWrarheilbrigWisstttirnUtisraWferWir;hefWbundinnalkn  ingastrfumsnum.i(m?݌ Ќ  "i(m"  i(md 2}!3  Ԉ0    HverstaWa;hefWbundinnalkningaermeWtillititilskattaogYeinkumvirWisauka vN skatts.i(md݌A Ќ    EnnfremurskalnefndinsafnasamanaWgengilegumniWurstWumrranns;knumsem   gerWarhafaveriWhrifumogvirkniYessaraaWferWaogYeirrihttusemYeimfylgir.    NefndinskalsjtilYessaWgerWverWiknnunviWhorfialmenningstil;hefWbundinna z lkningaoghversualgengtYaWeraWf;lkleititilYeirrasembj;WaslkaYj;nustu. mE   XskalnefndinskilatillgumtilheilbrigWisrWherraumhvernigbestsaWkomatilm;ts 8 viWvaxandiumsvifsviWi;hefWbundinnalkningahrlandiogmetahvortrttkunniaW  veraaWviWurkennaauknummlinmYessumgreinummeWveitingustarfsrttinda.     NefndinskalskilaskUrslutilAlYingisumframvindumla1.aprl2003ogendanlegum q! niWurstWum1.okt;ber2003. d<"   a   % FylgiskjalII. ( mAU?) dE>$ A^m      ListiyfirumsagnaraWilaumdrgaWfrumvarpitillagaumgrWara.  a *l@Add`dd `>?>>l, dd ,dd , d +  /% /(FagflgheilbrigWissttta 4*!( 4HeilbrigWisstofnunSuWurlands 8.!(  8Lj;smWraflag0slands +! +HeilbrigWisstofnuninSiglufirWi 8.!   8Lknaflag0slands +! |  +HeilbrigWisstofnunSuWausturlands 8.! |   8FlagslenskrahjkrunarfrWinga +!b :  +HeilbrigWisstofnuninSuWurnesjum 8.!b :   8IWjuYjlfaflag0slands +!  +HeilbrigWisstofnuninVestmannaeyjum 8.!   8LyfjafrWingaflag0slands +!  +HeilbrigWisstofnunXingeyinga 8.!   8Meinatknaflag0slands +! t +Fj;rWungssjkrahsiWAkureyri 8.! t  8SjkraliWaflag0slands +!Z 2  +Landsptali!hsk;lasjkrahs 8.!Z 2   8FlagslenskrasjkraYjlfara +!  +HeilsugslanReykjavk 8.!   8Lyfjatknaflag0slands +!  +Landssamtksjkrahsa 8.!   8Matvla-ognringarfrWingaflag0slands +!l  +LandssamtkheilsugslustWva 8.!l   8Sjkranuddaraflag0slands +!R*  + 8.!R*   8Flagmatartkna 4*  4Hagsmunasamtk A7*   AFlagslenskrakr;praktora +!  +BHM!Bandalaghsk;lamanna 8.! !  8Flagslenskraf;taaWgerWafrWinga +!d" +BSRB!Bandalagstarfsmannarkisogbja 8.!d#  8FlagslenskranttrufrWinga +!J"$ + 8.!J"%  8FlagmatarfrWinga 4*& 4AWrir A7*'  ASamtkheilbrigWissttta +!( +Landlknir 8.!)  8 +!\* +Tryggingastofnunrkisins A7!\+  ADeildirH0 4*!B, 4MenntamlarWuneytiW 8.!B-  8Lknadeild +!. +D;msmlarWuneytiW 8.!/  8HjkrunarfrWideild +!0 +Lyfjastofnun 8.!1  8LyfjafrWideild +!|T2 +LUWheilsustW 8.!|T3  8Raunvsindadeild(matvlafrWiskor) +!:4 +Pers;nuvernd 8.!:5  8Endurmenntunarstofnun +!6 +Flagstj;rnendaldrunarYj;nustu 8.!7  8 +!8 +Lnasj;Wurslenskranmsmanna A7!9  AAWrarkennslustofnanir 4*!tL: 4Rkisskattstj;ri 8.!tL;  8Tknihsk;li0slands,heilbrigWisdeild +!2 < +StarfsgreinarWumheilbrigWis-ogflagsgreinar 8.!2 =  8Hsk;linnAkureyri,heilbrigWisdeild +!> +HeilsustofnunNLF0 8.!?  8Fjlbrautask;linnviWrmla +!@ +Sambandslenskratryggingaflaga 8.!A  8 +!lDB +Oste;patar(HaraldurMagnsson) A7!lDC  AHeilbrigWisstofnaniro.fl. 4*!*D 4BandalagslenskragrWara!ogaWildarflg: 8.!*E  8HeilbrigWisstofnuninAkranesi 0&F 0 0&!G" 0Acupunktrflag0slands 5+H  5HeilbrigWisstofnunAusturlands 0& ~I 0 0&! ~J" 0Craniosacralflag0slands 5+ ~K  5HeilbrigWisstofnuninBlndu;si 0&d!<L 0 0&!d!<M" 0CranioflaghfuWbeina-ogspjaldhryggsjafnara#(:#( 5+d!<N  5HeilbrigWisstofnuninBolungarvk 0&""O 0 0&!""P" 0Flagslenskranuddara 5+""Q  5HeilbrigWisstofnuninH;lmavk 0&"R 0 0&!"S" 0FlaglithimnufrWinga 5+"T  5HeilbrigWisstofnuninHvammstanga 0&#vU 0 0&!#vV" 0Organonflagh;m;pata 5+#vW  5HeilbrigWisstofnunin0safjarWarb 0&\$4 X 0 0&!\$4 Y" 0SambandsvWa-ogviWbragWsfrWinga 5+\$4 Z  5HeilbrigWisstofnuninPatreksfirWi '% [ ' '% \ 'SvWameWferWarflag0slands 5+% ]  5HeilbrigWisstofnuninSauWrkr;ki '%!^ ' '%!_ '.$"%!` (  .#(#Ỳ #(#b Ї FylgiskjalIII. ( mAU?) 5dE>$ 5A^m      FrumvarptillagaumgrWarasamtdrgum a aWreglugerWumfrjlstskrningarkerfifyrirgrWara.  T,    FRUMVARPTILLAGAUMGRVARA  (Xskj.257,246.ml131.lggjafarYingi2004!2005.)   m!  1.gr. K #  MarkmiWoggildissviW.    "  MarkmiWlagaYessaraeraWstuWlaaWryggiYeirrasemleitaeftireWanUtasrheilsu    tengdaYj;nustugrWaraogaWtryggjagWiYj;nustunnareftirYvsemkosturer.MarkmiWi   Yessuskalm.a.nWmeWYvaWkomaf;tfrjlsuskrningarkerfifyrirgrWara. wO    LgintakatilskrWragrWaraogeftirYvsemviWannarragrWara,Y;tt;skrWirsu. B    2.gr.   Skilgreiningar. {  $  MeWorWinugrWarilgumYessumerttviWYsemleggjastundheilsutengda nF Yj;nustuutanhinsalmennaheilbrigWiskerfis. 9   MeWheilsutengdriYj;nustugrWaraerttviWYj;nustusemeinkumtWkastutanhins  almennaheilbrigWiskerfisogbyggistfremurhefWogreynsluengagnreyndumvsindalegum  niWurstWum.SlkYj;nustafelurmeWalannarssrmeWferWlkamaeinstaklingsmeWYaW r aWmarkmiWiaWeflaheilsuhans,linaYjningar,dragar;YgindumogstuWlaaWheilun. e=   3.gr.  Skrningarkerfi.  '  KomiWskalf;tfrjlsuskrningarkerfifyrirgrWara.SkrningarkerfiWskalveraumsj i BandalagsslenskragrWara.BandalaginuerheimiltaWinnheimtaskrningargjaldsem \4 standaskalundirkostnaWiviWskrninguhversgrWaraogrekstriogviWhaldiskrningar ' kerfisins.BandalagiWkveWurfjrhWskrningargjaldsogskalhnstaWfestafrWherra.  BandalagiWskaltryggjaaWalmenningurhafigreiWanaWgangaWupplUsingumumYaWhvaWa  grWarareruskrWirhverjumtmaoghversstarfsgreinYeirra. `    SkrWumgrWaraerskyltaWhafaskrningarskrteinisittberandistaWstarfsstWsinni S+! YannigaWYaWsrugglegasUnilegtYeimsemskjasrYj;nustuviWkomandigrWara. "   HeimilteraWskrgrWarasemeruflagarfagflagisemaWildaWskrningarkerfinu. # :skigrWarisemekkiaWildaWfagflagieftirskrninguerskrninghansheimilaWYv  $ tilskilduaWhannuppfyllimenntunarkrfurYessfagflagssemhannellattiaWtilheyraog !W% nnurskilyrWiskrningarogstieftirlitiBandalagsslenskragrWaraoglandlknis. J""&   RWherrakveWuraWfenginniumsgnlandlknisogBandalagsslenskragrWarahvort #' fagflagfraWildaWfrjlsuskrningarkerfifyrirgrWara. #(   &  RWherraskalmeWreglugerWkveWaumYrkrfursemfagflgYurfaaWuppfyllatilaW $ ) eigaaWildaWskrningarkerfinu.Xar'$/skaleinnigkveWiWumfyrirkomulagskrningar,Yr v%N!* upplUsingarsemframYurfaaWkomaumstarfsgreingrWara,vistunskrningarkerfisins, A&"+ eftirlitmeWviWhaldiYessogYrkrfursemgrWararYurfaaWuppfyllatilaWfskrningu.  '",   Nuppfyllir&  fagflagekkilengurYrkrfursemreglugerWkveWurumoggeturrWherra '#- Y;giltaWildYessaWskrningarkerfinu''R1. (z$. Ї  4.gr. ( byrgWartrygging.  +2  GrWariberb;tabyrgWstrfumsnumeftiralmennumreglum.    SkrWumgrWurumerskyltaWhafagildibyrgWartrygginguhjvtryggingaflagisem a hefurstarfsleyfihrlandivegnatj;nssemleittgeturafmistkumeWagleysistrfum T, Yeirra.0staWvtryggingarskalgrWaraY;heimiltaWleggjaframbyrgWsemveitteraf  viWskiptabankaeWasparisj;Wi,endaveitihnsambrilegavernd.RWherraseturreglugerW  umlgmarkvtryggingarfjrhWarogframkvmdvtryggingarskyldunnar.Hannskalhafa   samrWviWBandalagslenskragrWaraoglandlkniumkvrWunvtryggingarfjrhWar  X innar. K #    5.gr.    TrnaWar-ogYagnarskylda.   5  GrWurumerskyltaWgtafyllstuYagmlskuumlleinkamlsemYeirfvitneskjuum wO  starfisnunemalgbj;WiannaW.XagnarskyldahelstY;ttgrWariltiafstrfumogeinnig B  Y;ttssemnotiWhefurYj;nustuviWkomandigrWarasfallinnfr.UmvitnaskyldugrWara    gildakvWilknalaga.   @;;!6.gr. nF @ SkrningupplUsingaumheilsutengdaYj;nustugrWara. 9   AWhfWusamrWiviWlandlkniogBandalagslenskragrWaraseturrWherrameWreglu  gerWskilyrWiumskrninguogmeWferWupplUsingavegnaheilsutengdrarYj;nustugrWara  semveitterutanhinsalmennaheilbrigWiskerfis.AWWruleytiferummeWferWupplUsinga r samkvmtlgumumpers;nuverndogmeWferWpers;nuupplUsinga. e=   7.gr.  TakmarkanirheilsutengdriYj;nustugrWara.  :  MeWferWvegnaalvarlegrasjkd;maskaleinungisveittaflggiltumheilbrigWisstarfs i mnnum.XettagildirY;ekkiefsjklingur;skareftirYj;nustugrWaraeftirsamrWviW \4 lkni.GrWariskalslkumtilvikumfullvissasigumaWsamrWhafittsrstaW. '   GrWurumer;heimiltaWgeraaWgerWireWaveitameWferWsemfylgiralvarleghttafyrir  heilsusjklings.SamamligegnirummeWferWsjkd;masemfallaundirkvWis;ttvarna  lagaumsmitsjkd;maoghafafrmeWsrhttufyriralmenning. `    GrWurumer;heimiltaWrWleggjaf;lkiaWhttalyfjameWferWeWaannarrimeWferWsem S+! YaWhefurhafiWhjlggiltuheilbrigWisstarfsf;lki. "   VerWigrWariYessvaraWskj;lstWingursmeWvandamlsemfellurutanstarfssviWs # grWaraeWaaWmeWferWinhafiekkiboriWtiltlaWanrangurberhonumaWvsaskj;lstWingi  $ tillknis. !W%   &  HeilbrigWisstofnunumerheimiltaWkomatilm;tsviW;skirsjklingasemviljanUtasr J""& heilsutengdaYj;nustugrWaraYarsYaWsamrmiviWstefnustofnunarinnar.'J"^@ #'   RWherrageturmeWreglugerW,aWhfWusamrWiviWBandalagslenskragrWaraogland #( lkni,kveWiWnnarumYsjkd;ma,aWgerWirogmeWferWsemgetiWer1.og2.mgr. $ ) @;;!&  8.gr. A&"+ @ Starfsheiti'A&Bogkynning.  '",   EinungisssemerskrWurgrWariskv.3.gr.hefurrtttilYessaWnotaheitiWskrWur '#- tengslumviWstarfsgreinsna. (z$.   RWherraerheimiltaWsetjareglugerWsemtakmarkarkynningarogauglUsingarstarf ( semiYeirrasemstundaheilsutengdaYj;nustumeWhliWsj;nafYeimkvWumlagasemgilda  umheilbrigWisstttir.    9.gr. T, ViWurlg.  E  BrotgegnlgumYessumeWareglumsettumsamkvmtYeim,framinafsetningieWa  vtaverWugleysi,varWasektumeWafangelsialltaWYremurmnuWumnemaYyngrirefsing   liggiviWsamkvmtWrumlgum.UmhlutdeildfereftirkvWum22.gr.almennrahegn  X ingarlaga. K #    MeWbrotgegnlgumYessumskalfaraaWhttiopinberramla.      10.gr.   EndurskoWun. wO  lG  LgYessiskalendurskoWaeigisWarenfimmrumeftirgildistkuYeirra. B    11.gr.   Gildistaka. {  GH  LgYessiWlastYegargildi. nF   REGLUGERV r UMFRJLSTSKRNINGARKERFIFYRIRGRVARA. e= (DRG11.OKT:BER2004.) 0 H  1.gr.  Tilgangur. i I  SkrningarkerfifyrirgrWaraertlaWaWstuWlaaWryggiYeirrasemleitaeftireWanUta \4 srheilsutengdaYj;nustugrWaraogtryggjagWiYj;nustunnareftirYvsemkosturer.Auk ' YessskrningarkerfiWaWstuWlaaWbyrgriYj;nustuogviWskipahttumgrWara.    2.gr. `  Frjlsskrning. S+! K  BandalagslenskragrWarakemurf;togrekurskrningarkerfiYarsemgrWarareiga " YesskostaW;skaeftirskrningu.TilYessaWgetaltiWskrsigverWurviWkomandigrWari # aWveraflagifagflagisemhefurhlotiWaWildaWskrningarkerfinusamkvmt3.gr.Yess  $ ararreglugerWar,oguppfyllaaWaukiYrkrfursemgerWareru5.gr. !W%   :skigrWarisemekkiaWildaWfagflagieftirskrninguerskrninghansheimilaWYv J""& tilskilduaWhannuppfyllimenntunarkrfurYessfagflagssemhannttiaWtilheyra,hafi #' undirgengistsamYykktirsemmlterfyrirum1.!7.tlul.3.gr.YessararreglugerWarog #( uppfyllijafnframtYrkrfursemgerWareru5.gr. $ )   & a BandalagslenskragrWaraskaljafnansjtilYessaWalmenningurhafigreiWanaWgang v%N!* aWrttumupplUsingumumhvaWagrWarareruskrWirskrningarkerfigrWarahverjum A&"+ tmaoghversstarfsgreinYeirra.'av%O  '",   '#-   & ,  3.gr. ( SkilyrWifyriraWildfagflagsaWskrningarkerfinu.  BQ  AWfenginniums;knogumsgnumlandlknisogBandalagsslenskragrWaragetur  heilbrigWis-ogtryggingamlarWherrahei',(NQmilaWaWfagflgfiaWildaWfrjlsaskrningar a kerfinusemnefnter2.gr.svofremiaWflagiWhafistaWfest: T, ! ! (8x ikmo"i(m"  i(mS2  1  .3  Ԉ0    samYykktirYarsemgerWarerumenntunarlegarogfaglegarkrfurtilYesseinstaklings  sem;skareftirYvaWgerastflagi,i(mS"T݌ Ќ  "i(m"  i(muU2  2  .3  Ԉ0    samYykktirsemmlafyrirumsiWareglursemflagareruskuldbundnirtilaWhlta   starfisnu,i(muUU݌ X Ќ  "i(m"  i(mV2  3  .3  Ԉ0    samYykktirYarsemflagarskuldbindasigtilYessaWrekabyrgastarfsemi,i(mVV݌K #  Ќ  "i(m"  i(mX2  4  .3  Ԉ0    samYykktirYarsemflagarskuldbindasigtilYessaWgefaskj;lstWingumallarnauW    synlegarupplUsingarervarWastarfsemiYeirra,i(mX/X݌   Ќ  "i(m"  i(mY2  5  .3  Ԉ0    samYykktirYarsemflagarskuldbindasigtilYessaWgtatrnaWarumallarupplUsingar   ervarWaskj;lstWinginnogheilsuhans,i(mYY݌wO  Ќ  "i(m"  i(m"[2  6  .3  Ԉ0    fagflghafisamYykktumsnumkvWiumskrninguupplUsingaumheilsutengda B  Yj;nustusemveittereinstaklingum,i(m"[O[݌   Ќ  "i(m"  i(m\2  7  .3  Ԉ0    & a samYykktirYarsemkrurtturskj;lstWingagagnvartfaglegustarfiflagsmannaer   tryggWur;fjallaWskalumslkarkrursiWanefndfagflagsinseWasrstakrikrunefnd {  semsetterstofn;'a.]i(m\\݌nF Ќ  "i(m"  i(m^2  8  .3  Ԉ0    samYykktirsemgerakleiftaWvkjaflagsmnnumrflaginusamrmiviWfrekari 9 starfsreglursemsettareruYarum,i(m^^݌ Ќ  "i(m"  i(m`2  9  .3  Ԉ0    aWfagflagiWsskrWmeWkennitlu.i(m`.`݌ Ќ    HeilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytiWtilkynnirBandalagislenskragrWaraumfag r flgsemfengiWhafaaWildaWskrningarkerfinusamrmiviWkvWiYessarargr. e=   4.gr.   b  SkyldurfagflagasemfengiWhafaaWildaWskrningarkerfinu.  Ab  FagflagisemhlotiWhefuraWildaWskrningarkerfinusamrmiviW3.gr.berskyldatil i aWsendaYegarstaWtilkynningutilBandalagsslenskragrWaraefskrWurflagsmaWur \4 uppfyllirekkilengurskilyrWifyrirYvaWveraskr. ' @;;!5.gr.  @B B SkilyrWifyrirskrningugrWara. `    BandalagslenskragrWaraskrirgrWarasemveitirheilsutengdaYj;nustuef: S+!  _ikmo(JT08 "i(m"  i(me2JT  1  .3  Ԉ0    ViWkomandigrWarihefurlokiWnmisemsvararaWlgmarkitil6einingalffra-og " lfeWlisfrWi,5einingaheilbrigWis-ogsjkd;mafrWiog2einingasiWfrWiogheil # brigWislggjf.& a HrerttviWeiningarframhaldssk;lastigi.ViWkomandiYarfjafnframt  $ aWhafalokiWstarfsnmiundirhandleiWsluviWurkenndsleiWbeinandasamrmiviW !W% krfurYessfagflagssemgreinhanstilheyrir.'a Agi(mee݌J""& Ќ  "i(m"  i(mh2JT  2  .3  Ԉ0    a)0uSkjalfesteraWgrWarinnerfullgildurflagifagflagisemhlotiWhefurstaWfestingu #' samrmiviW3.gr.ogflagiWmlirmeWskrninguhans.i(mhh݌#(uu Ќ  & , EWa $ )  (00_ikmo! !"m"  m/k0  0hh 2  b  )3  Ԉ0u  aWfyrirliggurskjalfeststaWfestingYvaWhannhafiundirgengistYrsamYykktir v%N!* semmlterfyrirum1.!7.gr.3.gr.YessararreglugerWar.LandlknisembttiWog A&"+ Bandalag',$ejԀslenskragrWaramlimeWskrninguhansogviWkomandihefurundir  '", ritaW&  yfirlUsinguYessefniaWhannmunstaeftirlitilandlknisogBandalags '#- slenskragrWara.''fmm/k\k݌(z$.uu Ќ   (U80! !"i(m"  i(mn2U  3  .3  Ԉ0    ViWkomandigrWarihefurlagtframstaWfestinguYvaWhannhafigildatryggingu ( vegnaYeirrarfjrhagsbyrgWarsemkannaWskapastgagnvartskj;lstWingumvegna  starfahanssemgrWari.i(mno݌ Ќ  "i(m"  i(mp2U  4  .3  Ԉ0    GrWarinnhefurgefiWuppkennitlusna,nafn,lgheimiliogstarfsstW.i(mpp݌a Ќ  "i(m"  i(mq2U  5  .3  Ԉ0    GrWarinnhefurgefiWuppstarfsgreinsemhann;skareftiraWfskrWa.i(mq#r݌T, Ќ    UnnteraWkratilheilbrigWis-ogtryggingamlarWuneytisinsefgrWaraersynjaWum  skrningu.    6.gr.  X SkyldurskrWragrWara. K #  s  SkrWumgrWaraerskylt:    ! ! (e88"i(m"  i(m!u2e  1  .3  Ԉ0    aWsendarlegastaWfestingutilBandalagsslenskragrWaraumaWhannhafigilda    byrgWartryggingusamrmiviWkvWi3.tlul.5.gr.i(m!uNu݌  Ќ  "i(m"  i(mv2e  2  .3  Ԉ0    aWsenda& a BandalagislenskragrWaraYegarstaWtilkynninguefskilyrWiskrningar, wO  einsogYaukomafram5.gr.eruekkilengurfyrirhendieWaefviWkomandi;skarekki B  eftirYvaWveraframskr.'awUwi(mvv݌   Ќ    7.gr. {  Skrningargjald. nF x  ViWskrninguskalgrWarigreiWaBandalagislenskragrWarasrstaktskrningargjald 9 tilaWstandaundirkostnaWiafrekstriskrningarkerfisins.    8.gr. r Afturkllunskrningar. e= y  EfgrWariuppfyllirekkilengurskilyrWifyrirskrningusamrmiviWreglugerWYessa 0 skalBandalagslenskragrWaratakahannafskr.AfskrningerkranlegtilheilbrigWis-  ogtryggingamlarWuneytisins.    EfsrstakarstWurerufyrirhendigeturheilbrigWis-ogtryggingamlarWherra,aWfengn i umtilmlumlandlkniseWaBandalagsslenskragrWara,kveWiWaWgrWariskulitekinn \4 afskr,endaY;ttskilyrWumfyrirskrningusfullngt.XettageturttviWefgrWaribrUtur ' gegnlgumumgrWaraeWaaWhefsteitthvaWannaWstarfisemerandstttg;Wumstarfs  httum.    GefaskalhinumskrWakostaWtjsigumafskrningusbr.1.og2.mgr.Wurenhner `  kveWin. S+!   & a GrWarisemtekinnhefurveriWafskrsamrmiviW1.mgr.geturfengiWsigskrWan " aftursUnihannframaWhannuppfylliaWnUjuskilyrWifyrirskrningu.GreiWirhannY # skrningargjaldaWnUju,sbr.7.gr.'au~  $   GrWarisemtekinnhefurveriWafskrsamrmiviW2.mgr.geturfengiWsigskrWan !W% afturaWfenginniumsgnlandlknisogBandalagsslenskragrWara,sUnihannframaW J""& stWurafskrningareigiekkilengurviW. #'   & , 9.gr $ ) UpplUsingarskrningarkerfisinsogupplUsingagjf. v%N!*   SkrningarkerfifyrirgrWaraskalinnihaldaupplUsingarum: A&"+ ! ! 5(u88"i(m"  i(m2u  1  .3  Ԉ0    nafn,heimilisfangogkennitlugrWarasemskrWurer,sbr.5.gr.,',$i(mق݌ '", Ќ  "i(m"  i(m2u  2  .3  Ԉ0    dagsetningusemsegirtilumhvenrgrWarivarfyrstskrWurskrningarkerfiW,i(m݌'#- Ќ  "i(m"  i(m2u  3  .3  Ԉ0    skrningarnmer,nafnogheimilisfangviWurkenndumfagflgumsemhafaskrWa (z$. flagsmennskrningarkerfinu,sbr.3.gr.,i(mG݌( Ќ  "i(m"  i(m2u  4  .3  Ԉ0    starfsgreinhinsskrWa,samtstarfsstWogskrningarnmeriviWurkenndsfagflagssem  hannerflagi,sbr.5.gr.efYaWviW.i(m݌ Ќ  "i(m"  i(m2u  5  .3  Ԉ0    nms-ogstarfsferil.i(m>݌a Ќ    AllirhafartttilYessaWkynnasrhverjireruskrWirgrWararsbr.1.!5.tlul. T,   10.gr.  Gildistaka.     ReglugerWYessi,semsettermeWstoW5.mgr.3.gr.laganr.xxumgrWara,Wlastgildi  X nYegar. K #   FylgiskjalIV. wO   B AU?) 'dE>s 'A^B    B    ListiyfirYsemkomufundnefndarum;hefWbundnarlkningar.    A  Nefndum;hefWbundnarlkningar;skaWieftiraWffulltrafreftirtldumflgumog nF stofnunumtilfundarviWsig: 9 *7d)d dd dd d @A>>, d , dd +  # #((Acupunktrflag0slands    Lnasj;Wurslenskranmsmanna #  #BandalagslenskragrWara   LyfjafrWingaflag0slands # #FlagslenskrahjkrunarfrWinga   Lyfjastofnun # #FlagslenskrasjkraYjlfara  y Lknaflag0slands #y #Flagsjkranuddara  }U LknadeildHsk;la0slands #}U #HeilsustofnunNLF0  Y1 Rkisskattstj;ri #Y1  #HjkrunarfrWideildHsk;la0slands  5 ! Sambandslenskratryggingaflaga #5 " #LandlknisembttiW  # StarfsgreinarWumheilbrigWis-og #$ #Landsptali!hsk;lasjkrahs  % flagsgreinar&  #((r#  EftirtaldirfulltrarkomutilfundarviWnefndina: c' ((AnnaStefnsd;ttir,hjkrunarforstj;ri,Landsptala!hsk;lasjkrahsi. V.( AuWur:lafsd;ttir,formaWurFlagsslenskrasjkraYjlfara. !) BirnaKonrWsd;ttir,formaWurFlagssjkranuddara. * EggertEggertsson,starfsgreinarWiumheilbrigWis-ogflagsgreinar. + ElsaFriWfinnsd;ttir,formaWurFlagsslenskrahjkrunarfrWinga.  Z, GuWmundurPtursson,lgfrWingur,Lyfjastofnun. M!%- Gunnarrnason,framkvmdastj;riLknaflags0slands. ". HaraldurMatthasson,oste;pati. "/ HelgaJ;nsd;ttir,d;sentviWhjkrunarfrWideildHsk;la0slands. #0 HlWvarBjargmundsson,Lnasj;Wislenskranmsmanna. y$Q 1 HuldaX;rWard;ttir,hjkrunarframkvmdastj;ri,HeilsustofnunNLF0. D%!2 IngunnBjrnsd;ttir,framkvmdastj;riLyfjafrWingaflags0slands. &!3 J;hannesGunnarsson,lkningaforstj;ri,Landsptala!hsk;lasjkrahsi. &"4 KristjnErlendsson,kennslustj;ri,lknadeildHsk;la0slands. '}#5 KristjnGuWmundsson,yfirlknirHeilsustofnunarNLF0. p(H$6 MatthasHalld;rsson,aWstoWarlandlknir. ( RkharWurJ;safatsson,formaWurAcupunktrflags0slands.  Sigmarrmannsson,Sambandislenskratryggingaflaga.  SigrWurPlnaArnard;ttir,formaWurLyfjafrWingaflags0slands. a SigrnS;lS;lmundsd;ttir,forsetiBandalagsslenskragrWara. T, SigurbjrnSveinsson,formaWurLknaflags0slands.  SigurWurGuWmundsson,landlknir.  Sigurj;nHgnason,yfirmaWurvirWisaukaskattsmla,rkisskattstj;ra.   XorbjrgKjartansd;ttir,lyfjafrWingur.  X X;raJennUGunnarsd;ttir,hjkrunarfrWingurognuddari. K #  #(("# FylgiskjalV.    wO AU?) dE> A^wO    wO     NokkrargreinargrWarasemstundaWareru0slandi.     Acupunktr/nlastungur {  AkupunktrergreinsemfellurundirhefWbundnarknverskarlkningar.NlumerstungiW nF tilteknapunktalkamanumYvskyniaWjafnaorkuflWimillihinnatveggjam;tverkandi 9 hliWa,svokallaWyinogyang.NlastungumhefurveriWbeittlkningaskyniKnameira  en4000r.NlastungurerutluvertnUttarhefWbundnumntmalkningum,fyrstogfremst  tilverkjameWferWar. r Alexandertkni 0 AlexandertknifelstYvaWkennaf;lkilkamsbeitingu,aWendurheimtag;WalkamsstWu  oghreyfingarsamrmiviWYaWsemlkamanumereWlilegast.Einnigerkenndsrstk  slkunartkni. i Bl;madroparWgjf ' Bl;madroparerumargvslegarblndursemunnarerurbl;mstrumjurta.Bl;madropareru  UmistteknirinneWanotaWirtvortis.XeimertlaWaWstyrkjatilfinningalegtogandlegt  jafnvgi.Bl;madropareruoftnotaWirsamhliWaannarskonarmeWferWarformumgrWara. `  Bowentkni " BowentkniereinkumnotuWsemverkjameWferW,t.d.vegnatognanaoglagsmeiWsla. # TkninfelstYvaWbeitatitrunarhreyfingumvWva,sinarogtengivefilkamanseftir  $ kveWnumreglum. !W% & a Eyrnastungur #' Eyrnastungurerun.k.undirgreinacupunktr/nlastungna.ByggterYeirrihugmyndaW #( eyrunsuspegilmynd'a#Ԁlkamans.KortlagWirhafaveriWum120punktarsemhverumsig $ ) samsvararkveWnumlffrum.MargirYekkjaeyrnastungursemveittareruYvskyniaW v%N!* lknafkn,t.d.t;baksfkn. A&"+ GrasagrWingar/grasalkningar '#- GrasagrWingarbyggjastnotkunjurtatilaWeflaogbtaheilsuf;lks.GrasagrWarinnaflar (z$. upplUsingahjskj;lstWingisnumumlkamlegtogandlegtstandhans,upplUsingaum ( matarWio.fl.grundvelliYessameturhannhvaWajurtireWajurtablndurgetahjlpaW  viWkomandiogeruYrgefnarsemseyWi,te,eWahylkjumtilinntku.  Heilun T, Margar;lkaraWferWirfallaundirhugtakiWheilun.SameiginleghugmyndaWbakiYessum  aWferWumersaWhvereinstaklingureigisrorkulkamaeWarurog;jafnvgiorkuflWinu  getivaldiWUmsumkvillum.HlutverkheilaranseraWveitaorkurttastaWioglosaum   orkustflur.ReikiergreinafYessummeiWi.  X H;m;pata(smskammtalkningar)    Grundvallarhugmyndh;m;patuersaWlktbtilkt.XannigsmgulegtaWrWab;t    sjkd;mimeWYvaWgefahinumsjkaremedurseminnihaldaefnisemkallaframsem   lkusteinkenniYeimeinkennumsemtlunineraWrWab;t.Xauefnisemh;m;patarnota wO  remedureruUmisttekinrjurta-,dUra-eWasteinarkinu.EfniWremedunnierYynntsvo B  mikiWaWYaWervartgreinanlegt.    HfuWbeina-ogspjaldhryggjarmeWferW(CranioSacraltherapy) {  HfuWbeina-ogspjaldhryggjarmeWferWbyggistYeirrihugsunaWumhverfismiWtaugakerfiW nF suhimnurmeWbeinfestuhfuWbeinumogspjaldhrygg.Efspjaldbeinsitjit.d.ekkirtt 9 mjaWmagrindinnigetiYaWskapaWlaghimnurnarsemhafihrifmiWtaugakerfiW.Sama  mligegniumhfuWbein.MeWferWfelstlttrisnertinguoghreyfingutilaWliWkafyrir  hreyfingumhfuWbeinaogspjaldhryggjar. r IlmkjarnaolumeWferW 0 IlmkjarnaolureruunnarrplntumeWabl;mumYeirra,vxtum,r;tumogberki.Olurnar  erunotaWarsamhliWanuddi.Olurnarhafa;lkaeiginleikaogerunotaWarmeWhliWsj;nafYv  hvaWahrifaerleitaW. i Kinesiologi(vWvaoghreyfifrWi) ' KenninginaWbakikinesiologierkominrknverskrilknisfrWiengreiningaraWferWinvar  Yr;uWfj;rWaratugnumafamerskumliWlkni.KinesiologiermeWferWarformYarsem  vWvapr;fernotaWtilaWgreina;jafnvgiorkuflWilkamans.:jafnvgigeturleitttil `  sjkd;maefekkerteraWgert.VWvapr;ferunotuWtilaWathugastyrkeinstakravWvameW S+! tillititilorkuflWis.LeitasterviWaWjafnaorkuflWi14orkubrautalkamans,enhverri " orkubrauttengjastvissirvWvaroglffri.:jafnvgiWerleiWrttmeWnuddieWaYrUstingi # hrifasvWilkamanum.KinesiologierhgtaWnotamarganannanhtt,t.d.tilaW  $ greinamatar;YologbtiefnaYrfhjeinstaklingum. !W% Lfndun #' SrstkndunartknisembyggistdjpndunYvskyniaWfinnaspennu,losaumhana #( ogstuWlaaWandlegrioglkamlegrivellWan. $ ) LithimnufrWi A&"+ LithimnufrWingarfstviWaWlesarlithimnumaugnaf;lksupplUsingarumheilsufarsstand  '", viWkomandi.FrWinbyggjastYvaWhvereinstaklingurhafieinstaktmynsturlithimnu '#- augans,rtteinsoghverhefursitteinstakafingrafar.MeWYvaWlesalithimnuaugans (z$. samrmiviWYaWsemlithimnufrWinkennirsunntaWsjstWurUmissakvilla.Yessum ( grunniveitalithimnufrWingarrWt.d.umskilegarbreytingarmatarWioglfsstl.  Nudd a NuddaWferWirerumargartil,Y;ttflestareigiYrmjgmargtsameiginlegt.Nuddiergr;fum T, drttumtlaWaWmUkjavWva,dragarvWvaspennuogbtabl;WflWi.Nefnamklassskt  snsktnudd,sogWanudd,heitsteinanuddo.fl.  NLPrWgjf  X NLPeraWferWsemYr;uWvarafJohnGrinderogRichardBandlertilaWvinnameWundir K #  meWvitundogmannlegahegWun.MeWfingumerreyntaWfinnaogvirkja;meWvitaWa    hfileikahjeinstaklingumsemunnteraWnUtajkvWanhtt.    P;lunarmeWferW wO  ByggisthugmyndumumorkustreymimillifimmorkumiWstWvalikamanumsemnefnast B  chakraogaWjafnvgimilliYessaraorkustWvasforsendaheilbrigWis.XrUstingibeittmeW    fingrumogteygjufingarnotaWartilaWlosaumspennuogaukajafnvgi.StuWlaraWdjpri   slkunoglkamlegrikyrrW. {  Rolfing 9 RolfingfelstaWveruleguleytikennslulkamsbeitingar.herslaerdjpnuddvWvaog  tengivefjatilaWlosaumtilfinningalegaoglkamlegaspennuogskapasamhfinguallra  lkamshluta. r Shiatsu 0 OrWiWshiatsuerjapanskaogYUWirfingraYrUstingur.AWferWintelsttilausturlenskrafrWa.  XrUstermeWfingrumkveWnapunktalkamanumtilaWjafnaorkuflWi,lktoggerter  meWnlastungum(acupunktr). i SvWa-ogviWbragWsnudd ' SvWa-ogviWbragWsnuddfelstaWalleganuddihndumogf;tum.ByggterYeirri  kenninguaWkveWinsvWieWaviWbragWspunktarhafihriflffri,stoWkerfi,innkirtlaog  allaaWrastarfsemilkamans.MeWYvaWnuddaeWaYrUstaYessaviWbragWspunktageti `  nuddaridregiWverulegarlkamlegrispennuoglagaWYannigt.d.hfuWverk,svefntruflanir S+! ogmargaaWrakvilla. " & a TriggerpunktarogvWvateygjur  $ HrerbyggtYeirrihugmyndaWsvokallaWirtriggerpunktarmyndistvegnaverkaeWamikils !W% lagsvWva.Xettavaldi'a )Ԁsrsaukaoghamlihreyfigetu.MeWsrstkunuddieWaYrUstingi J""& YessisvWi,samtvWvateygjum,megilosaumYessapunkta,teygjavWvumogauka #' bl;WstreymitilYeirra.XessariaWferWeroftbeittsamhliWaannarrimeWferW,t.d.nuddi. #( Yoga v%N!* Yogaereingreinindverskrarheimspeki.OrWiWyogaerrsanskrtogmerkingYessvsartil A&"+ einhverssemersameinaW.tterviWsamrunaeWasameiningulkama,vitsmunalfsog  '", slarinnar/andans.YogaertilaWminnstakosti200;lkumgreinumsemallarbyggjast '#- ;lkumfingakerfumYarsemmarkmiWiWeraWnvaldilkamaoghugasnum. (z$. ЇXrUstipunktanudd ( ByggtersmuhugmyndumogviWnlastungurnemahvaWbeitterYrUstingimeWfingrum  staWnla.MarkmiWiWeraWnjafnvgiorkuflWilkamansoggerahannhfaritil  sjlfshjlpar. a  FylgiskjalVI.   "  XAU?) 'dE> 'A^ X"    X    Netsl;Wir.     k (AlYj;WaheilbrigWismlastofnunin(WHO)   e  meWfylgjandisl;WeraWganguraWfjlmrgumskUrslumsemunnarhafaveriWvegumWHOumTM/CAM 9  (Traditionalmedicine/complimentaryandalternativemedicine).XarmeWalerskUrslanWHO:Traditional   MedicineStrategy2002!2005. i  4S ?WO  5  http://www.who.int/medicines/library/trm/trmmaterial.shtml6|WOF  7 . =   CochraneCollaboration(alYj;WlegsamtkumlknisfrWiranns;knir)  m  4J?WO  5  http://www.cochrane.org/index0.htm6WOF  7  . A  Evr;pusambandiW(Samvinnuverkefniumvsindiogtkni,COSTB4) q TheResearchCouncilforComplementaryMedicine  E #(#4R ?WO  5  (http://www.rccm.org.uk/static/Report_COST_survey.aspx6WOF  7 &.  #(#   (ErlendfrWasetur:#(#  h@  (Bandarkin  3   CenterforSpiritualityandHealing   4T ?WO  5  http://www.csh.umn.edu/csh/about/home.html6WOF  7 O6. c  CFIM: CenterforIntegrativeMedicine  4U ?WO  5  http://www.compmed.umm.edu/6WO.F  7  \. g  InstituteofMedicine  ! 4l?WO  5  http://www.iom.edu6!WO5in  7r c. k"  NCCAM: NationalCenterforComplementaryandAlternativeMedicine $ 4V ?WO  5  http://nccam.nih.gov/6KWO_F  7 \ . o%  TheRichardandHindaRosenthalCenterforComplementaryandAlternativeMedicine  ' 4W ?WO  5  http://www.rosenthal.hs.columbia.edu/6WOF  7 .  s(  OsherCenterforIntegrativeMedicine  !* 4X ?WO  5  http://www.ucsf.edu/ocim/about/index.htm6WOF  7 . "w+  Bretland #- PrinceofWalesFoundationforIntegratedHealth  ${ . 4Y ?WO  5  http://www.fihealth.org.uk6WO F  7 9. O%'!/  Danmrk &"1 SundhedsstyrelsensRdvedrrendealternativbehandling  S'+#2 #(u#(4eh?WO  5  http://www.sst.dk/Borgerinfo/Behandling/Alternativ_behandling.aspx?lang=da6}WOkrun  7h&. '#3  ($4  VIFAB: Videns-ogForskningscenterforAlternativBehandling ( 4[?WO  5  http://www.vifab.dk/6WO   7 @ 0.   Noregur , NAFKAM: Nasjonaltforskningssenterinnenkomplementrogalternativmedisin  4d?WO  5  http://uit.no/nafkam/omnafkam/#(^#6@WOTkrun  7h . \ c   (GrWararNorWurlndunum:#(e#    V (NSK: Nordisksamarbeidskomiteforikke-konvensjonellmedisin   4^?WO  5  http://www.nsk-center.org/6zWOkrun  7h .  h   AWildarflgNSK    Danmrk: LandsorganisationenNaturSundhedsrdet  l  4_h?WO  5  http://www.l-n-s.dk/6WOkrun  7h . @    Finnland: VLKL!VaihtoehtoisenLketjenteenKeskusliittory p  4`h?WO  5  www.vlkl.net6WOkrun  7h}0. D   0sland: B0G!BandalagslenskragrWara t  4ah?WO  5  http://www.big.is/6WOkrun  7hG. H   Noregur: NNH!NorskeNaturterapeutershovedorganisasjon x 4?WO  5  http://www.nnh.no/6*WO>rfi  7gal. L$  SvYj;W: KAM!KommittnfrAlternativMedicin | 4bh>WO  5  http://www.kam.se/#(#6NWObkrun  7h. P(  (UndirbninguraWlagasetninguNoregi,DanmrkuogSvYj;W:#([#    (Noregur   Lovomalternativbehandlingavsykdommv. \4 4ch>WO  5  http://www.lovdata.no/all/nl-20030627-064.html6WOkrun  7h.  Forskriftomfrivilligregisterordningforutvereavalternativbehandling. `8  4fh>WO  5  http://odin.dep.no/odinarkiv/norsk/dep/hd/p30001355/regelverk/042051-990030/dok-bn.html6WOkrun  7h .  ! Norgesoffentligeutredininger.NOU1998:21Alternativmedisin d<# 4gh>WO  5  http://odin.dep.no/hod/norsk/publ/utredninger/NOU/030005-020019/dok-bn.html6DWOXkrun  7h. $ Ot.prp.nr.27(2002-2003)Omlovomalternativbehandlingavsykdommv. h@& 4hh>WO  5  http://odin.dep.no/hod/norsk/publ/otprp/042001-050013/index-dok000-b-n-a.html6WOkrun  7h. '  &  Danmrk  l D) Lovomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebehandlerenr.351/2004 !* 4ih>WO  5  http://www.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/A2004/0035130.htm6NWObkrun  7h. !+ 'l Bekendtgrelseomenbrancheadministreretregistreringsordningforalternativebehandlere #- 4jh>WO  5  http://iwww.retsinfo.dk/DELFIN/HTML/B2004/0070205.htm6WOkrun  7h . #.  SvYj;W   % 0 Statensoffentligautredningar. %!1 S2004:03AKM-Registerutredningen(skUrslanvarvntanlegnetiW30.n;v.2004). x&P"2 4kh>WO  5  http://www.sou.gov.se/utredningar/departementsordning/social/index.htm6~WOkrun  7h.#(#