tilfærsla verkefna innan Stjórnarráðs Íslands, 1. umræða.
Herra forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á ýmsum lögum vegna tilfærslu verkefna innan Stjórnarráðs Íslands. Frumvarp þetta er liður í áformum ríkisstjórnarinnar um að endurskipuleggja Stjórnarráðið og ráðuneytin innan þess til þess að þau geti betur sinnt sínum margþættu og mikilvægu verkefnum.
Tónninn var gefinn í fyrsta lagi með breytingum á lögum um Stjórnarráð Íslands sem samþykktar voru á sumarþinginu í júnímánuði síðastliðnum, en þar var kveðið á um sameiningu landbúnaðar- og sjávarútvegsráðuneyta. Nöfnum heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytis annars vegar og félagsmálaráðuneytis hins vegar breytt til að endurspegla fyrirhugaðan flutning málefna á milli ráðuneytanna og Hagstofa Íslands lögð niður sem ráðuneyti.
Í öðru lagi er þetta frumvarp lagt fram vegna breytinga á ýmsum sérlögum sem þarf að gera vegna tilfærslu málefna milli ráðuneyta.
Í þriðja lagi verða lögð fram sérstök frumvörp um Hagstofuna sem ríkisstofnun og er það mál á dagskrá hér á þessum fundi, um Keflavíkurflugvöll í tengslum við flutning málefna sem tengjast vellinum í sambærilegt horf og almennt gildir í stjórnsýslunni og um breytta verkaskiptingu og tilflutning málefna frá heilbrigðisráðuneyti til félags- og tryggingamálaráðuneytis.
Í fjórða lagi verður síðan reglugerð um Stjórnarráð Íslands breytt en þar er að finna nákvæma verkaskiptingu milli ráðuneyta.
Gildistaka allra þessara breytinga er að meginstefnu miðuð við næstkomandi áramót.
Markmiðið með þessari endurskipulagningu á Stjórnarráði Íslands er einfaldari stjórnsýsla og að skyldum málefnum sé skipað undir eina stjórn þannig að ráðuneyti og ríkisstofnanir sem í hlut eiga verði fyrir vikið öflugri og skilvirkari einingar. Þessi vinna hefur einnig sýnt að það eitt að ákveða flutning málefna milli ráðuneyta getur falið í sér sóknarfæri. Menn byrja að leita að möguleikum til að hagræða, hugsa tilhögun mála upp á nýtt og skoða frá grunni hvernig stjórnsýslu ríkisins verði sem best háttað í þágu almennings.
Frumvarpið sem hér er mælt fyrir felur í sér nauðsynlegar lagabreytingar aðrar en þær sem fluttar verða í sérstökum frumvörpum eins og ég áður sagði. Lagðar eru til nauðsynlegar lagabreytingar til samræmis við fyrirhugaða tilfærslu málefna milli ráðuneyta. Má segja að þar sé fyrst og fremst um formlega og einfalda breytingu að ræða á heitum ráðherra í sérlögum af ýmsum toga.
Þannig háttar til í þremur fyrstu þáttum frumvarpsins sem kveða á um fyrirhugaðan flutning sveitarstjórnarmála frá félagsmálaráðuneyti til samgönguráðuneytis, fyrirhugaðan flutning ferðamála frá samgönguráðuneyti til iðnaðarráðuneytis og fyrirhugaðan flutning alferða frá samgönguráðuneyti til viðskiptaráðuneytis.
Í fjórða þætti frumvarpsins eru lagðar til breytingar á lögum um búnaðarfræðslu vegna fyrirhugaðs flutnings menntastofnana landbúnaðarins frá landbúnaðarráðuneyti til menntamálaráðuneytis. Jafnframt eru ákvæði um viðurkenningu, námsframboð og prófgráður þessara stofnana færð til samræmis við gildandi rammalög um háskóla nr. 63/2006. Búfræðslulög munu hins vegar áfram gilda sem sérlög um skólana með hliðstæðum hætti og sérlög sem í gildi eru um einstaka ríkisháskóla. Um þessar mundir er unnið að endurskoðun sérlaga um opinbera háskóla. Áfram verður unnið að þeirri endurskoðun og samræmingu sem mælt er fyrir um í ákvæði til bráðabirgða með gildandi rammalögum um háskóla.
Til að tryggja aðkomu landbúnaðarins að rannsóknarstarfsemi skólans munu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og menntmálaráðherra standa í sameiningu að gerð rannsóknarsamnings við skólann til þriggja til fimm ára á grundvelli laga um háskóla. Þá verða 160 millj. kr. af framlagi til rannsókna við skólann vistaðar áfram hjá sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti. Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti munu í samráði við Bændasamtök Íslands og menntamálaráðuneyti semja sérstaklega við skólann til þriggja til fimm ára um rannsóknir í þágu landbúnaðar fyrir andvirði þeirrar fjárhæðar.
Í fimmta þætti frumvarpsins er lagt til að stjórnsýslulegt forræði og ábyrgð á Skógrækt ríkisins og Landgræðslu ríkisins færist frá landbúnaðarráðuneyti til umhverfisráðuneytis. Samhliða þessum breytingum eru gerðar tillögur um lagabreytingar til að einfalda framkvæmd dýraverndar með búfé og til að tryggja betur sjónarmið umhverfisverndar við innflutning á dýrum. Áfram verður unnið að endurskoðun laga um búfjárhald og laga um dýravernd til að skýra valdmörk og einfalda stjórnsýslu í málaflokknum.
Samkomulag er á milli viðkomandi ráðuneyta um að fjármunir til verkefnisins Bændur græða landið, sem ætlaðir eru til uppgræðslu á heimajörðum bænda og eru nú á fjárlagalið Landgræðslunnar verði á forræði og fjárlagalið sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis. Ráðuneytið mun gera samning til þriggja ára um að Landgræðslan annist framkvæmd og eftirlit með þeim verkefnum á sama hátt og stofnunin hefur gert til þessa. Þá munu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og umhverfisráðherra standa í sameiningu að gerð rannsóknarsamnings við Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins á Mógilsá til þriggja til fimm ára um rannsóknir í þágu skógræktar, í fyrsta sinn á árinu 2008. Fjármunir til hagnýtra rannsóknaverkefna á sviði landbúnaðar, sem nú eru á viðfangsefni 04-321-1.10 Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins á Mógilsá, verða áfram hjá sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti. Gert er ráð fyrir að sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið í samráði við Bændasamtök Íslands og umhverfisráðuneyti geri samning til þriggja ára við Skógrækt ríkisins um að Rannsóknastöðin á Mógilsá annist tilteknar rannsóknir í þágu landbúnaðar fyrir að minnsta kosti andvirði þeirrar fjárhæðar árlega með sama hætti og verið hefur til þessa.
Í sjötta þætti frumvarpsins er að finna tillögur um lagabreytingar vegna fyrirhugaðs flutnings vatnamælinga frá iðnaðarráðuneyti til umhverfisráðuneytisins. Vatnamælingar sem nú eru hluti af Orkustofnun verða færðar til nýrrar stofnunar ásamt núverandi starfsemi Veðurstofu Íslands. Til að gefa nægilegt svigrúm til þessarar sameiningar er lagt til að umhverfisráðherra verði falið að vinna að því að setja hina nýju stofnun á fót á árinu 2008, þar með talið að því er varðar nauðsynlegar lagabreytingar.
Í sjöunda þætti frumvarpsins er gert ráð fyrir því að heiti Landbúnaðarstofnunar verði breytt í Matvælaeftirlitið og að hún fari með verkefni sem verið hafa hjá Fiskistofu og matvælasviði Umhverfisstofnunar og snerta hennar málefnasvið. Sú sameining mun auka samhæfingu og bæta eftirlit á öllum stigum matvælaframleiðslu en einnig efla samkeppnisstöðu og orðspor íslenskrar matvælaframleiðslu á mörkuðum. Er þetta gott dæmi um þau tækifæri sem leynast í því þegar verkaskipting milli ráðuneyta er endurskipulögð. Gert er ráð fyrir að starfsmenn sem ráðnir hafa verið hjá matvælasviði Fiskistofu og matvælasviði Umhverfisstofnunar haldi störfum sínum og óbreyttum starfskjörum hjá Matvælaeftirlitinu.
Í áttunda þætti frumvarpsins er lagt til að málefni er varða Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins verði flutt frá viðskiptaráðherra til iðnaðarráðherra. Samkvæmt reglugerð um Stjórnarráð Íslands eru nýsköpun og tækniþróun á meðal þeirra verkefna sem falla undir verksvið iðnaðarráðuneytisins. Málefni Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins hafa hins vegar heyrt undir viðskiptaráðuneytið til þessa. Nýsköpunarsjóður er hluti af stærri heild, en hann er veigamikill þáttur í stuðningskerfi atvinnulífsins. Starfsemi hans þarf því að taka mið af heildstæðri stefnumótun um nýsköpun og atvinnuþróun. Á árinu 2007 voru samþykktar breytingar á lögum um Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins, en samhliða því frumvarpi var samþykkt frumvarp um opinberan stuðning við tæknirannsóknir, nýsköpun og atvinnuþróun. Með því er Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins tengdur við stefnumótun í málefnum rannsókna, nýsköpunar og atvinnuþróunar. Í ljósi þessa þykir eðlilegt að málefni sjóðsins heyri undir iðnaðarráðuneytið.
Í níunda þætti frumvarpsins er að finna breytingar sem leiðir af tillögu um að Einkaleyfastofa og hugverkaréttindi önnur en höfundaréttur, svo sem einkaleyfi, vörumerki og hönnunarvernd, heyri undir viðskiptaráðuneytið. Áfram er gert ráð fyrir því að málefni er snúa að hönnun heyri undir iðnaðarráðuneytið.
Í tíunda þætti frumvarpsins eru lagðar til breytingar sem leiðir af flutningi málefna er varða fasteignir frá dómsmálaráðuneyti til viðskiptaráðuneytis, en gert er ráð fyrir því að forræði á lögum um fasteignakaup og lögum um sölu fasteigna, fyrirtækja og skipa færist til viðskiptaráðuneytisins 1. janúar 2008.
Í ellefta þætti frumvarpsins er síðan lagt til að kveðið verði skýrt á um það í lögum um Stjórnarráð Íslands að þegar málefni eru færð milli ráðuneyta skuli stjórnsýslumál sem ólokið er við flutninginn færast til hins nýja ráðuneytis.
Við undirbúning frumvarpsins í hlutaðeigandi ráðuneytum hefur verið haft víðtækt samráð við þær stofnanir sem hlut eiga að máli. Hvað varðar nánari útlistun á tilfærslu málefna og rökin fyrir breytingum í einstökum atriðum vísa ég til athugasemda við frumvarpið.
Legg ég síðan til, virðulegi forseti, að máli þessu verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. allsherjarnefndar.
Hæstv. forseti. Það er ein smáspurning til hæstv. forsætisráðherra í tilefni af því að nú er verið að leggja til að flytja sveitarstjórnarmál til samgönguráðuneytisins, hvort það hafi komið til tals og komið til greina að breyta heiti ráðuneytisins til að lyfta sveitarstjórnarmálunum örlítið í flórunni þannig að það ráðuneyti mundi þá heita sveitarstjórnar- og samgönguráðuneyti. Við erum hér að fjalla um stjórnsýslustigið sveitarstjórnarmál og þess vegna vildi ég gjarnan heyra frá hæstv. forsætisráðherra hvort slíkt hefði verið rætt og komið til greina og hvert hans sjónarmið er til þess.
Virðulegi forseti. Þetta atriði hefur vissulega borið á góma en núverandi forsætisráðherra er íhaldssamur hvað varðar breytingar á nöfnum ráðuneyta og þess vegna er niðurstaðan sú sem hún er, að gera ekki breytingu hvað þetta varðar.
Hæstv. forseti. Það tekur hæstv. forsætisráðherra ekki kortér að tala fyrir þeim ljótasta bandormi sem hefur verið fluttur á þingi Íslendinga sennilega í sögunni, um breytingar á Stjórnarráðinu með svo einskærlega asnalegum hætti, einstaklega. Tveir stjórnmálamenn semja um, sextíu og einn á að éta. Ég harma þessi vinnubrögð. Ég mun taka þátt í þessari umræðu. Ég vil spyrja hæstv. forsætisráðherra um þrjú atriði.
Getur hann nefnt mér eitt atriði sem rökfærir það að Landgræðslan skuli færð undir verndar- og eftirlitsráðuneytið umhverfisráðuneyti frá landbúnaðarráðuneyti?
Í öðru lagi: Getur hann nefnt mér eitt atriði sem réttlætir það að vísindamenn Skógræktar Íslands árið 2007 séu á einu bretti hirtir frá landbúnaðinum, þegar skógræktin og landbúnaðurinn þurfa eitt þúsund skógarbændur til á Íslandi? Vísindamennina skal taka á einu bretti og fara með frá fagráðuneytinu yfir í verndarráðuneyti.
Ég vil enn fremur spyrja hæstv. forsætisráðherra: Getur hann rökstutt það að hæstv. menntamálaráðherra ráði tilraunastöðvum landbúnaðarins, en ekki landbúnaðarráðherra, á Hesti, á Möðruvöllum, á Stóra-Ármóti, á Hvanneyri?
Ég vænti heiðarlegra svara og mun koma inn í þessa umræðu. Þessi bandormur er ljótur (Forseti hringir.) og hann er tilviljunarkennt samkomulag tveggja forustumanna í pólitík, samkomulag sem þingflokkar þeirra hafa ekki rætt (Forseti hringir.) af athygli og eru hér komnir hráir inn til umræðu, hæstv forseti, því miður.
Virðulegi forseti. Það er sjálfsagt smekksatriði hvort þessi bandormur sé ljótur eða ekki. En það er misskilningur að hann fjalli um lögin um Stjórnarráðið. Það er aðeins ein grein í þessum bandormi sem fjallar um stjórnarráðslögin og hún fjallar um málsmeðferð gagnvart málum sem er ólokið þegar tilflutningur verður. Hér er verið að breyta ýmsum öðrum lögum vegna þeirrar niðurstöðu sem kynnt var á sumarþinginu um breytingar á Stjórnarráðinu og verkefnum einstakra ráðuneyta. Þess vegna er svona mörgum lögum breytt hér og víðast hvar er aðeins verið að skipta um heiti á viðkomandi ráðherra sem verður ábyrgðarmaður málaflokksins eftir breytingarnar.
Varðandi þau atriði sem hv. þingmaður nefndi sérstaklega og varða landbúnaðinn þá fór ég yfir það í ræðu minni hvaða samkomulag hefur verið gert um þau mál. Ég virði fullkomlega þau sjónarmið hans og þær áhyggjur sem hann hefur út af þeirri starfsemi sem hann ber fyrir brjósti á sviði landbúnaðarins. En ég get fullvissað hann um að hér er verið, ef eitthvað er, að búa til betra og skilvirkara kerfi fyrir þær stofnanir sem þarna eiga hlut að máli og efast ekkert um að hann þarf ekki að óttast að Landgræðslan, Skógræktin eða landbúnaðarskólarnir fari verr út úr þessu en áður var.
Ég tel að það sé hagsmunamál fyrir landbúnaðarháskólana að um þá sé fjallað í hinni almennu rammalöggjöf um háskóla og þeir séu eins og hverjar aðrar háskólastofnanir en að sérstöðu þeirra sé sinnt með sérstökum samningum milli menntamálaráðuneytisins, viðkomandi stofnunar og svo landbúnaðarráðuneytisins. Um það er fjallað í greinargerð með frumvarpinu og á það minntist ég mjög ítarlega í framsöguræðu minni.
Hæstv. forseti. Þetta var auðvitað ekkert svar hjá hæstv. forsætisráðherra, ekkert svar. Ég spurði: Hverjum hefði dottið það í hug fyrir tveimur árum að málefni sveitarfélaganna yrðu tekin úr félagsmálaráðuneytinu og farið með þau upp í samgönguráðuneyti?
Hæstv. forsætisráðherra sagði einhvern tíma að það væri svo sem ekki vettvangur samgönguráðuneytisins að fjalla um ferjumál í sumar, líklega heyrði það ekkert undir það ráðuneyti. Ég spyr: Heyra sveitarstjórnarmál undir samgönguráðuneytið? Er eitthvað skylt þeim þar? Nei, hæstv. forsætisráðherra, ég held að hér sé hafin með þessari tilfærslu allri — auðvitað var grunnurinn lagður að þessu í vor. Ég geri mér grein fyrir því — en hér er skipulagslaust verið að hringla inni í ráðuneytunum, færa til verkefni án þess að nokkur skýr stefnumörkun sé á bak við það og verkefni sem eiga þar ekki heima.
Mér þykir Sjálfstæðisflokkurinn hafa skipt um skoðun frá því 1989 og 1991 þegar hann stóð gegn því að landgræðsla og skógrækt færu frá landbúnaðarráðuneytinu og taldi þá mikilvægt að hafa það þar. Þá var enginn skógarbóndi til á Íslandi sem þurfti ekki þá þjónustu sem nú er uppi á Mógilsá eða austur á Héraði. Hér hefur því orðið mikil viðhorfsbreyting og hún snýr kannski að því að Sjálfstæðisflokknum er kannski ekkert lengur annt um íslenskan landbúnað sem hefur verið í mikilli sókn og að reisa sig til mikilla verka á svo mörgum sviðum. Honum er kannski sama og hann er tilbúinn að ganga að því með ofurkjörum með Samfylkingunni að nafn landbúnaðarins víki. Ég geri mér grein fyrir þessu af því að ég þekki til. Mörg ráðuneytin hafa átt í miklum erfiðleikum í sumar með sinn mannafla og þær ætlanir sem nú blasa við.
Ég vil biðja hæstv. forsætisráðherra í fullri vinsemd að fara yfir þessi mál á nýjan leik. Hér er skemmdarverk í gangi á mörgum sviðum (Forseti hringir.) sem ekki gengur upp.
Virðulegi forseti. Það er náttúrlega mikið sagt þegar fyrrverandi landbúnaðarráðherra ber mér á brýn sem forsætisráðherra og þeim manni sem ábyrgð ber á Stjórnarráði Íslands og umgjörðinni utan um það (Gripið fram í.) að ég sé hér að fremja skemmdarverk. Mér þykir hv. þingmaður taka myndarlega upp í sig þegar hann ber forsætisráðherranum það á brýn að gera skemmdarverk á Stjórnarráði Íslands sem er á ábyrgð forsætisráðherrans. Auðvitað tekur svona málflutningur engu tali. Það tekur engu tali að segja svona hér þó að hv. þingmanni sé (Gripið fram í.) mikið niðri fyrir.
Ég ætla að leyfa mér að lesa upp úr ræðu minni frá því áðan hvað varðar skógarbændur, með leyfi forseta:
„Samkomulag er á milli viðkomandi ráðuneyta um að fjármunir til verkefnisins Bændur græða landið, sem ætlaðir eru til uppgræðslu á heimajörðum bænda og eru nú á fjárlagalið Landgræðslunnar verði á forræði og fjárlagalið sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis. (BjH: Það er ekki sama og skógrækt.) Ráðuneytið mun gera samning til þriggja ára um að Landgræðslan annist framkvæmd og eftirlit með þeim verkefnum á sama hátt og stofnunin hefur gert til þessa.“
Ég vék hér einnig að öðrum samningum og fleiri þáttum sem varða þessar stofnanir sem hv. þingmaður ber fyrir brjósti og ég tel að það hafi verið komið með eðlilegum hætti til móts við þau sjónarmið sem hann er að minnsta kosti að hluta til fulltrúi fyrir og um þetta hefur verið haft samráð við Bændasamtökin.
Það þýðir ekkert að standa hér í ræðustól Alþingis og segja: „Það má engu breyta. Það má aldrei neinu breyta.“ Þar með er Framsóknarflokkurinn náttúrlega kominn í sinn gamla búning.
Hæstv. forseti. Ég vil vekja athygli á því að þegar þetta stórmál kemur hér á dagskrá, sem eru gríðarlegar breytingar innbyrðis á Stjórnarráðinu og ómarkvissar, þá halda fagráðherrarnir að þeir þurfi ekki að vera við umræðuna. Nú er ég fyrstur á mælendaskrá í þessu stóra máli og hvar er maðurinn sem heitir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra? Ég geri kröfu um það, hæstv. forseti, að í svo stóru máli sem hér er á dagskrá verði fagráðherrarnir við. Ég geri fulla kröfu til þess. Þetta sýnir hvernig menn ætla að misnota vald sitt í stórum þingmeirihluta og hlusta ekki á stjórnarandstöðu sem er fámenn, að menn telja sig ekki einu sinni þurfa að vera við þessa umræðu.
Hæstv. forsætisráðherra getur vitað það hér, og mér þykir vænt um hann og hef átt gott samstarf við hann, að okkar framsýnu sjónarmið í Framsóknarflokknum eru þau, eins og þau hafa verið, að atvinnuvegaráðuneyti með þau verkefni sem því tilheyra verður að lifa í gegnum þetta. Hér er því miður, hæstv. forsætisráðherra, og ég kem að því í ræðu minni á eftir, verið að færa til verkefni sem eiga að vera hjá atvinnuvegaráðuneyti en ekki hjá heilbrigðisráðuneytinu. En ég fer skýrt fram á það, hæstv. forseti, að þessari umræðu verði frestað þar til sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra verður viðstaddur ræðu mína, ég þarf að spyrja hann spurninga og geri því kröfu um það, og mér finnst þetta mikil lítilsvirðing. Ég treysti hæstv. forseta til þess að vera forseti alls þingsins og kaus hann til þess þó að ég sé ekki í hans liði og styðji ekki ríkisstjórn hans, hann er forseti alls þingheims og ég geri kröfu til þess að sú lýðræðislega umræða sem hér þarf að fara fram um þetta mál verði með þeim hætti að hæstv. ráðherrar sýni sóma sinn í því að vera viðstaddir hana. Þetta snýr að svo mörgum málum sem skipta miklu máli. Við þurfum að spyrja og fara yfir stöðuna við 1. umr.
Virðulegi forseti. Mér er kunnugt um það að hæstv. sjávarútvegsráðherra sem jafnframt er landbúnaðarráðherra situr nú ársþing Landssambands smábátaeigenda en er væntanlegur hingað í húsið um leið og hann hefur lokið skyldustörfum sínum þar, væntanlega mjög fljótlega. Mér er fyrir mitt leyti ljúft að verða við tilmælum hv. formanns Framsóknarflokksins, 3. þm. Suðurk., og ef forseti vildi frekar taka fyrir næsta mál á dagskrá og skjóta því inn í umræðuna finnst mér það sjálfsagt.
Forseti er reiðubúinn til þess að verða við ósk hv. 3. þm. Suðurk. og fresta þessari umræðu um stund.