listaverk í eigu Landsbanka Íslands, Kaupþings og Glitnis, 1. umræða.
og
Virðulegi forseti. Ég leyfi mér að mæla fyrir stuttu frumvarpi til laga um listaverk í eigu Landsbanka Íslands, Kaupþings og Glitnis, sem ég flyt ásamt tveimur öðrum hv. þingmönnum sem þá voru, Ástu Ragnheiði Jóhannesdóttur og Bjarna Harðarsyni. Eins og kunnugt er hefur Bjarni Harðarson vikið af þingi síðan málið var lagt fram og Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir er nú hæstv. félags- og tryggingamálaráðherra, en er engu að síður flutningsmaður málsins.
Í frumvarpinu, sem eru aðeins þrjár greinar, er mælt fyrir um að öll þau listaverk verði eign ríkisins sem voru í eigu Landsbanka Íslands, Kaupþings og Glitnis við gildistöku laga nr. 125 frá 7. október 2008, svonefndra neyðarlaga, um heimild til fjárveitingar úr ríkissjóði vegna sérstakra aðstæðna á fjármálamarkaði o.fl. Sama gildir um þau listaverk sem nú kunna að vera eign þeirra nýju bankastofnana sem stofnaðar hafa verið um hluta af starfsemi bankanna þriggja.
Í 2. gr. er kveðið á um að listaverkin skulu vera áfram almenningi til sýnis innan lands í viðskiptabönkunum eftir því sem unnt er. Listasafn ríkisins fari með yfirumsjón verkanna í samráði við bankana, annist skráningu þeirra og efni til kynningar á verkunum.
Í 3. gr. er kveðið á um að lög þessi öðlast þegar gildi.
Tilefni þessa máls er að bankarnir þrír sem nefndir eru, komust í þrot og ríkið yfirtók innlenda starfsemi þeirra og færði í ný hlutafélög sem bera sambærileg heiti og gömlu bankarnir þrír. Með í flutningnum eru listaverkin sem voru í eigu þessara þriggja banka og munu þau nú öll vera í eigu nýju bankanna og þar með í eigu ríkissjóðs.
Á sínum tíma þegar bankarnir voru einkavæddir í upphafi aldarinnar varð umræða um listaverkin og söfnin sem voru í eigu bankanna. Upp komu þau sjónarmið, m.a. hér á Alþingi, að þau yrðu ekki með í sölunni eða einkavæðingunni. Niðurstaðan varð hins vegar sú að svo varð þannig að öll þessi merku söfn hurfu úr opinberri eigu á þeim tíma. Eigendur bankanna, frá einkavæðingu og fram til haustdaga sl., stóðu sig vel í því að varðveita söfnin og auka við þau. Talið er, samkvæmt fréttum í fjölmiðlum í október sl., að listaverkin séu alls um 4.000 í bönkunum þremur, um 1.700 verk í eigu Landsbankans, í safni Kaupþings voru um 1.200 verk og tæplega 1.100 í eigu Glitnis.
Flutningsmenn frumvarpsins leggja áherslu á að nýta tækifærið sem gefst meðan bankarnir nýju eru allir í opinberri eigu því að það er viðbúið að svo verði ekki til framtíðar litið. Það er nokkuð ljóst að bankastarfsemin verður seld eða einkavædd á nýjan leik þó að vonandi læri menn eitthvað af því sem gerst hefur og standi þannig að málum þegar fram líða stundir að vel takist til. Þá þykir flutningsmönnum rétt að sjá til þess að listaverkin verði áfram eign ríkisins eða eign þjóðarinnar. Um það er frumvarpið flutt og það er tilgangur þess.
Þó að við leggjum mikla áherslu á opinbera eigu á þessum miklu listaverkum er rétt að taka skýrt fram að eigendur bankanna þriggja, meðan þeir voru í einkaeigu, stóðu sig vel í þessum efnum og það er alls ekkert sjálfgefið að framtíðareigendur bankanna muni standa sig illa, það getur vel gerst að þeir standi sig. Hitt er rétt að benda á að það þarf ekki nema einn gikk í hverri veiðistöð og það þarf ekki nema einn eiganda sem hefur lítinn áhuga á þessum verkum eða eiganda sem hefur mikinn áhuga á þeim. Hann er kannski erlendur aðili og flytur þau úr landi sem hann hefði þá fullt leyfi til væri hann eigandi bankanna því að ég geri ráð fyrir því að erlent eignarhald á bönkum komi til. Það er leyfilegt og búið að vera allar götur síðan samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið kom í fullt gildi. Af hálfu okkar flutningsmanna er þetta varúðarráðstöfun til að tryggja hagsmuni þjóðarinnar í þessum efnum og tryggja varðveislu á þeim menningararfi sem verkin eru.
Virðulegi forseti. Ég þarf ekki að orðlengja frekar innihald og tilgang málsins. Ég legg til að málið gangi til 2. umr. þegar þessari umræðu er lokið og til hv. viðskiptanefndar, sem ég hygg að sé rétt af því að þetta eru eigur bankanna. Ég hlíti leiðsögn hæstv. forseta ef hann hefur skynsamlegri tillögu en ég legg til.
Frú forseti. Ég mæli hér fyrir tillögu um sama efni og hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson en skjalið sem liggur fyrir er tillaga til þingsályktunar ólíkt því sem hann mælti fyrir, sem er frumvarp til laga.
Það vekur væntanlega athygli að tvö þingmál skuli koma fram með þessum hætti og má sjá á númerunum að þau hafa nánast komið inn á sama klukkutímanum. Á þeim eru, eins og hv. þingmaður nefndi áðan, nokkuð margir þingmenn sem öllum hefur á þessum sama tíma í haust, í nóvember ef ég man rétt, verið umhugað um að koma máli inn í þingið til þess að tryggja að hvað sem yrði um bankana, sem þá voru komnir í ríkiseigu, mundu þessi menningarverðmæti sem listaverk bankanna eru, ekki vera færð úr eigu almennings á nýjan leik.
Tillaga sú til þingsályktunar sem ég mæli fyrir er um breytingu á eignarhaldi og varðveislu listaverka ríkisbankanna. Flutningsmaður auk mín er hv. þm. Kolbrún Halldórsdóttir, nú umhverfisráðherra.
Tillögugreinin er einföld og hljóðar svo, með leyfi forseta:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að afhenda Listasafni Íslands til eignar og varðveislu listaverk í eigu hinna nýju ríkisbanka.“
Þessi tvö mál sem eru eðlilega tekin saman til umræðu eru efnislega samhljóða. Það má þó segja að í þessari tillögu sé gert ráð fyrir því að Listasafn Íslands fái til eignar og varðveislu þann mikla menningararf sem um er að ræða og hv. þingmaður nefndi áðan. Listasafn Íslands er auðvitað meginsafn íslenskrar myndlistar í eigu íslenska ríkisins og það er líka miðstöð rannsókna í myndlistarefnum, heimildasöfnunar og kynningar á íslenskri myndlist. Það er ljóst að hvort heldur það er hæstv. viðskiptaráðherra eða hæstv. fjármálaráðherra sem nú um stundir fer formlega með eignarhald á listaverkasöfnum bankanna — það fer eftir því hvort þau eru vistuð í hinum gömlu bönkum eða nýju, og ég kem kannski að því á eftir — en það er vandséð hvernig þeir, þessir hæstv. ráðherrar, hafi þá sérfræðiþekkingu sem nauðsynleg er til þess að tryggja faglega varðveislu þessa menningararfs.
Ég vil taka undir það sem hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson sagði áðan að bankarnir hafa hlúð verulega vel að þessari listaverkaeign á þeim tíma sem þeir voru í einkaeigu. Þessi listaverkaeign kom eiginlega til þeirra fyrir hvað — gleymsku eða glópsku? Um það var spurt á Alþingi í nóvembermánuði árið 2002 þegar uppvíst varð að öll listaverk í eigu Búnaðarbanka og Landsbanka yrðu flutt með eignarhaldi í hinni miklu og umdeildu einkavinavæðingu sem þá fór fram á bönkunum og verður væntanlega til skoðunar í þeirri rannsókn sem sérstakur saksóknari hefur nú nýhafið.
Ég ítreka það sem ég sagði að það er alls ekki ljóst hvar þessi listaverk eru vistuð í stjórnkerfinu í dag. Fullyrt er að þau hafi verið flutt inn í gömlu bankana, inn í þrotabú eða rekstrarfélög gömlu bankanna sem nú eru í greiðslustöðvun. Ef það er rétt, frú forseti, tel ég að það sé algerlega rangt að farið vegna þess að við skilin á milli nýju bankanna og gömlu bankanna átti að taka tillit til kröfu eigendanna og kröfuhafanna og eignanna og reyna að deila þessu upp í innlendar og erlendar eignir og skuldir. Ég fæ ómögulega séð að þessi menningararfur, þessi hundruð listaverka sem er að finna í bönkunum þremur sem nú eru komnir í ríkiseigu, skuli flokkast með erlendum eignum eða skuldum. Það er alveg ljóst að þau eigi heima í nýju bönkunum og reyndar er eðlilegt, eins og mælt er fyrir um í þessari þingsályktunartillögu, að Listasafnið fái þau til eignar og varðveislu í samræmi við lög um Listasafn Íslands, nr. 58/1988, og reglugerð um sama efni.
Ég minni á það að þegar bankarnir voru einkavæddir, einkavinavæddir, voru listaverkin flutt yfir en ekkert verðmat var gert á þeim. Þau voru ekki skráð til eignar í ársreikningum bankanna þá. Segja má að þau hafi flotið ókeypis inn með einkavæðingunni á sínum tíma. Nú er ljóst að töluverðu hefur verið bætt við þessi listaverkasöfn. Glitnissafnið bætist þarna við. Það hefur verið hlúð að söfnunum, eins og ég sagði áðan, og það er mjög mikilvægt núna á þeim umbrotatímum sem eru í bankastarfsemi á landinu, þegar á að fara að endurskipuleggja allt bankakerfið, að menn láti þennan menningararf aftur úr höndum þjóðarinnar.
Ég fagna því sérstaklega sem fram kom í fyrirspurnatíma í morgun þegar hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson spurði hæstv. menntamálaráðherra, Katrínu Jakobsdóttur, um afstöðu hennar til þessa máls. Þar kom skýrt fram að hæstv. ráðherra vill að listaverkin færist formlega í eigu ríkisins. Hún nefndi einnig að þó að þau flyttust til Listasafnsins eða ríkisins formlega, væru skilin frá bönkunum, kæmi vel til greina að viðkomandi bankar hefðu listaverkin áfram til sýnis því að þau eru, eins og hæstv. ráðherra sagði, sum hver nánast samofin afgreiðslustöðum og útibúum bankanna.
Ég vek athygli á því að í greinargerð með þingsályktunartillögu okkar er einmitt ítrekað þetta atriði vegna þess að samkvæmt 12. gr. laga um Listasafn Íslands og 8.–10. gr. reglugerðarinnar nr. 703/2007, er heimilt að lána listaverk safnsins til stofnana að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Samþykkt þessara tveggja mála sem hér eru á ferð útilokar ekki að listaverk geti verið áfram uppi í bönkunum en undir faglegu eftirliti og umsjón þar til bærra aðila sem ég tel að séu í Listasafni Íslands.
Frú forseti. Ég ætla ekki að hafa fleiri orð um þetta. Þetta mál var lagt fram þegar fráfarandi vanhæf ríkisstjórn fór að horfa til þess að einkavæða bankana á nýjan leik. Því var lýst yfir að þeir yrðu ekki deginum lengur í eigu ríkisins ef hægt væri að koma þeim þaðan aftur í hendur einkaaðila og enn fremur var leitað eftir erlendu eignarhaldi kröfuhafa á bönkunum. Ég hygg að bæði þessi mál séu til komin vegna þeirra yfirlýsinga. Það er ekki útséð um það enn þá hvað verður um bankana en við megum ekki láta þennan menningararf týnast í sjóðbókum þeirra, hvað þá að hann flytjist úr landi.
Ég tek undir það sem hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson sagði um vísan þessa máls til hv. viðskiptanefndar, sem ég er formaður fyrir nú um þessar mundir. Ég tel að nefndin muni leita eftir umsögn frá hv. menntamálanefnd í þessum efnum og reyna að komast að sameiginlegri niðurstöðu og að höfðu samráði við nefndina um afgreiðslu málsins fyrir þinglok.
Frumvarpið gengur til 2. umr.
Frumvarpið gengur til viðskn.
Till. gengur til síðari umr.
Till. gengur til viðskn.