almannatryggingar og félagsleg aðstoð.
Virðulegi forseti. Ég ætla aðeins að fjalla um þetta mál. Það koma stundum fram hugmyndir og tillögur að umbótum á almannatryggingakerfinu sem ég kalla tækifæri vegna þess að það eru breytingar sem kosta lítið og jafnvel ekkert en gætu hins vegar haft frekar mikil áhrif. Það er tiltölulega sjaldgæft í almannatryggingakerfinu vegna þess að þetta er risavaxið kerfi, ofboðslega kostnaðarsamt kerfi eðli málsins samkvæmt, þess vegna getur verið mjög erfitt í raun og veru að leiðrétta það margvíslega óréttlæti sem þar fyrir finnst.
Frumvarp eins og það sem Flokkur fólksins hefur lagt fram um afnám skerðinga á ellilífeyri vegna atvinnutekna er samhljóða breytingartillögu sem Píratar lögðu fram við hinn svokallaða bandorm, þ.e. ýmsar lagabreytingar, skattbreytingar og því um líkt. Um þetta var líka sem betur fer nokkuð talað í kosningabaráttunni. Nú þori ég ekki að fara með nákvæma tölu vegna þess að aðstæður breytast með tímanum, en þessi lausn myndi kosta um milljarð, 1,5 milljarða kannski, einhvers staðar þar á milli, að gera þessa breytingu út frá þeim breytingum sem urðu á ellilífeyri í kjölfar þess að við samþykktum bandorminn. Þá var frítekjumark hækkað úr 25 þús. kr. í 100 þús. kr. fyrir atvinnutekjur. Það þýðir að tölurnar sem koma úr svari við þeirri fyrirspurn sem er hér oft nefnd í þessu samhengi frá hv. þm. Birni Leví Gunnarssyni eru ekki lengur réttar miðað við stöðuna í dag. Staðan í dag er skárri hvað varðar tölurnar, þetta eru lægri upphæðir hvað varðar þessa breytingu en áður, en í svarinu við þessari fyrirspurn kom fram að kostnaðurinn væri 2,5 milljarðar.
Frumvarpið sem hv. þm. Halldóra Mogensen mælti fyrir áðan um frítekjumarkið er mjög einföld breyting sem kostar nákvæmlega 0 kr. og breytir engu um útgjöld ríkissjóðs vegna þess að það er einfaldlega verið að festa í sessi eitthvað sem er nú þegar gert árlega með bráðabirgðaákvæði. Þetta var líka tillaga sem við lögðum fram í umræðum um bandorminn en var því miður hafnað. Ég held að það sé að hluta til vegna þess að fólk hafi hreinlega ekki kynnt sér tillöguna nógu vel. Ég óttast að hið sama gildi um þá tillögu sem var mælt fyrir áðan, en það ætti enginn að vera á móti frítekjumarkstillögunni vegna þess að það eina sem hún gerir er að róa fólk sem annars hefur áhyggjur af því að bráðabirgðaákvæðið verði ekki framlengt.
Ég nefni þetta vegna þess að þetta frumvarp um afnám sérstakrar uppbótar kostar hins vegar þó nokkuð mikið fé, kostar um 10,9 milljarða, það eru að vísu fyrirséð útgjöld ef ekki er tekið tillit til þeirra tekna sem koma á móti í formi aukinnar atvinnuþátttöku öryrkja. Það leiðir hugann, alla vega minn huga, að atvinnuþátttöku öryrkja.
Almannatryggingakerfið er, a.m.k. samkvæmt flestum sem ég tala við, hugsað fyrir fólk sem getur ekki unnið, hefur skerta starfsgetu, getur kannski unnið eitthvað og þetta er mælt. Þetta er mælt á einhvern hátt sem ég kann ekki mikil deili á, maður getur verið 75% öryrki eða 100% öryrki eða hvaðeina. Almannatryggingakerfið er til þess að grípa þennan þjóðfélagshóp sem er með skerta starfsgetu. Þá virkar það kannski í fljótu bragði rökrétt að þessar greiðslur skerðist þegar í ljós kemur að einstaklingur hefur meiri starfsgetu en var kannski mælt í upphafi.
Mig langar að storka aðeins þeirri skoðun að þetta sé sjálfsagt. Í fyrsta lagi er þessi nálgun mjög letjandi og óréttlát fyrir fólk sem hefur kannski einhverja starfsgetu, jafnvel á sérstöku sviði og birtist í gríðarlegu óréttlæti. Það sem bítur höfuðið af skömminni í þeim efnum er hin svokallaða króna á móti krónu skerðingu þar sem öryrki finnur sér atvinnu, fær einhverjar tekjur með verkefninu eða hverju sem er, og fær ekkert borgað fyrir það. Að leysa þetta getur kostað skildinginn samkvæmt þessu frumvarpi, en þetta er bara svo mikið réttlætismál.
Það sem meira er er að þessi króna á móti krónu skerðing getur í raun orðið meira en 100% vegna þess að ýmsar tekjur geta haft þau áhrif að aðrar bætur eða tekjur skerðast líka. Mig langar til þess að fá áhorfendur til þess að velta þessu fyrir sér. Sem öryrki getur maður í reynd tapað tekjum með atvinnuþátttöku. Það er galin staða. Það er algjörlega galið. En þótt þessi 10,9 milljarða tala virki kannski há þá held ég að það sé mjög erfitt að reikna út fyrir fram hversu mikið kæmi á móti í gegnum atvinnuþátttöku öryrkja.
Það er líka ákveðin siðferðisleg réttlæting fyrir því að við eigum ekki að skerða, alla vega ekki svona mikið og vissulega ekki með þessum hætti, greiðslur úr almannatryggingakerfinu til öryrkja sem fara að einhverju leyti á vinnumarkaðinn. Hún er sú að ef öryrki, segjum 75% öryrki, finnur sér vinnu þá metur kerfið það kannski þannig að það sýni fram á að viðkomandi þurfi ekki á greiðslum að halda en samt hefur sá öryrki miklu minna atvinnuöryggi. Hann er líklegri til að missa vinnuna og hann getur leitað á færri staði, ef þá nokkra, ef það gerist.
Það er eðlilegt að fólk sem er metið öryrkjar að einhverju marki taki þátt af og til, jafnvel oft, í atvinnulífinu án þess að tekjur skerðist og án þess að það sé metið þannig að það sé á einhvern hátt minni öryrkjar. Það er vegna þess að við erum öll svo fjölbreytt. Við höfum mismunandi getu og það er í raun og veru engin takmörk fyrir því hvernig fötlun fólk getur átt við að etja á öllum sviðum. Það er ýmislegt sem getur hamlað starfsgetu, bæði almennri og sértækri. Ég þekki öryrkja sem geta ekki suma hluti en geta aðra hluti mjög vel og ættu að geta nýtt krafta sína þegar tækifæri er til og hafa samt þetta öryggisnet og tapa ekki á því að taka þátt í atvinnulífinu.
Það er siðferðislega réttlætingin sem ég legg fram fyrir þessu máli. Sömuleiðis verð ég líka að segja almennt um kostnaðarsamar breytingar á almannatryggingakerfinu að til þess að gera þetta kerfi réttlátt mun það kosta peninga. Þá verðum við einfaldlega að gera upp við okkur þá siðferðislegu spurningu hvort við ætlum að greiða fyrir það réttlæti eða ekki. Þeirri spurningu svara ég, virðulegi forseti, játandi.
