Frsm. minni hluta efh.- og viðskn. (Steingrímur J. Sigfússon) (frh)
:
Já, hæstv. forseti, ég var kominn í þann kafla þessa frv. eða brtt. við það sem varða sérstaklega hagi sjómanna. Nánar tiltekið var ég að ræða þá staðreynd að sjómenn verða alveg sérstaklega fyrir barðinu á þessum breytingum og umfram alla aðra hópa sem skapast af því að sjómenn hafa um alllangt árabil haft rétt til þess að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur. Það segja talsmenn sjómanna okkur í efh.- og viðskn. að í augum sjómanna sé litið á þetta ákvæði sem hluta af félagsmálaaðgerðum eða félagsmálapakka, sem svo er stundum nefnt, sem leitt hafi verið til lykta sem hluti af kjaramálum sjómanna og þá með mjög sambærilegum hætti og hinn margræddi sjómannafrádráttur er sem mikið var til umræðu hér á Alþingi skömmu fyrir jólaleyfið þegar rætt var um breytingar á lögum um tekjuskatt og eignarskatt. Þá, eins og kunnugt er, valdi hæstv. ríkisstjórn að gera sjómenn í landinu að alveg sérstökum markhópi í ráðstöfunum sínum og skerti réttindi sjómanna í verulegum mæli. Og varð það eiginlega hreinasti farsi í lokin hvernig að öllu því máli var staðið og það unnið því að ekki færri en þrjár mismunandi útgáfur af skerðingu sjómannafrádráttarins áttu allar að gefa nákvæmlega sömu upphæðina í sparnað hjá ríkissjóði, eða 180 millj. kr.
Fyrstu hugmyndirnar gengu út á að skerða þessi réttindi í mjög ríkum mæli og þau skyldu eingöngu bundin við lögskráningardaga sjómanna. Sjómenn sýndu strax fram á að í þessu fælist skerðing á réttindum sjómanna upp á um hálfan milljarð kr. Og ég hygg þegar betur er að gáð þá hafi sú fullyrðing ekki verið hrakin í raun og veru. Það voru að vísu uppi tilraunir til þess hér af hálfu hæstv. fjmrh. og fleiri aðila að hrekja þessa útreikninga Sjómannasambandsins og Farmanna- og fiskimannasambandsins og vélstjóra. En eftir því sem ég gat farið yfir það mál sýndist mér í öllu falli ljóst að útreikningar tekjudeildar fjmrn. voru í þessu efni órafjarri raunhæfu mati. Engu að síður kom inni í forsendur fjárlagafrv. talan 180 millj. sem sparnaður í sjómannafrádrætti ætti að gefa.
Nú, menn fengu einhvern móral og það var farið að krukka í þessi ákvæði og ný tillaga leit dagsins ljós og var flutt hér sem brtt. við 2. umr. málsins. Þessi breyting lagfærði ákvæðin verulega og jók réttindi sjómanna í verulegum mæli umfram það sem frv. sjálft gerði ráð fyrir. Eftir sem áður reiknaði fjmrn. út að þetta gæfi 180 millj. kr. Það hafði ekkert breyst þó að reglurnar sem átti að nota til að skerða réttindi sjómanna hefðu tekið miklum grundvallarbreytingum. Og enn fengu menn móral þegar með útreikningum, sem nánast voru framkvæmdir á hnjánum einn morgun í efh.- og viðskn., var enn sýnt fram á að vegna þess hvernig háttað er reglum um lögskráningardaga sjómanna og vegna þess hversu algengt það er orðið að sjómenn taki sín lögbundnu og samningsbundnu frí og jafnvel að t.d. yfirmenn, vélstjórar og stýrimenn skipti með sér plássum, þrír menn skipti á milli sín tveimur plássum, að þá mundi þetta, þrátt fyrir breytingarnar, valda umtalsverðri skerðingu hjá fjölda heilsárssjómanna í landinu. Það voru enn gerðar breytingar til takmörkunar á þessum skerðingarákvæðum og þeim breytt um heila 15 daga sem sjómenn máttu nú vera skemur lögskráðir en samt halda fullum réttindum. Og hvað skeði? Tekjudeild fjmrn. reiknaði þetta út, enn varð útkoman 180 milljónir. Sem sagt, það skipti engu máli hvaða reglur voru lagðar til grundvallar skerðingunni og hvort sjómenn eða aðrir, sem þetta reiknuðu út, fengu út 500 millj. eða 350 eða 250, tekjudeild fjmrn. fékk alltaf út 180 millj. hvaða reglur sem notaðar voru og það fór inn í fjárlagafrv. Það eru samt 180 millj. Ég rek ekki frekar þessa kostulegu sögu hér en minni á þetta til að leiða að því rök að það er með margföldum hætti búið að ráðast að sjómannastéttinni í þessum ráðstöfunum.
Ég skil það vel, herra forseti, að þeir þingmenn Sjálfstfl., sem gegna trúnaðarmannastörfum fyrir sjómannasamtökin, skuli ekki fást hingað í þingsalinn. Ég óskaði eftir því við forseta fyrir hádegið að þeim, formanni Sjómannasambands Íslands, sem situr hér á Alþingi fyrir Sjálfstfl. ( Gripið fram í: Reykjavíkur.) Sjómannasambands Reykjavíkur og formanni Farmanna- og fiskimannasambandsins fyrir landið allt, sem sömuleiðis situr hér á Alþingi fyrir Sjálfstfl. og er núv. hv. 1. þm. Vestf., yrði gert aðvart um að verið væri að ræða þessi réttindamál sjómanna við þessa umræðu og óskaði eftir því að þeir kæmu hingað. Annar þeirra var í húsinu en hefur ekki sést hér í salnum af skiljanlegum ástæðum. Auðvitað vilja þeir vera sem lengst í burtu þegar frammistaðan í þessum efnum er rædd. Og þetta er til stórkostlegrar skammar þeim mönnum og þeim flokki sem stundum hefur þóst bera hagsmuni sjómannastéttarinnar og sjávarútvegsins fyrir brjósti og var nú hér á velmektartímum Ólafs Thors talinn alveg sérstakur útvegsmannaflokkur og talið var að fáar stéttir hefðu jafnrík ítök í forustu Sjálfstfl. eins og útvegsmenn, útgerðarmenn og jafnvel sjómenn. Hvar eru þeir í dag? Það sitja hér einhverjir svokallaðir hagsmunagæslumenn sjómannasamtakanna á þingi og þeir sjást ekki í þingsalnum þegar þau mál eru rædd. Þeir lyppast hér inn til að greiða atkvæði með skerðingum á sjómannastéttina og hverfa síðan út sem hraðast. Sjálfsagt verður það eins í þessu tilviki, þó að borðleggjandi sé samkvæmt gögnum, sem eru hér m.a. í þessu nál., að þessi skerðing afnemur nánast þessi sérstöku lífeyrisréttindi sjómanna, að mega hefja töku ellilífeyris við 60 ára aldur sem voru gagngert sett inn sem hluti af félagsmálaráðstöfunum varðandi kjör sjómanna til að auðvelda þeim að koma í land eftir erfið, erilsöm og hættuleg störf á sjó. Eftir 25 ára störf í þágu þjóðarinnar á sjó hafa sjómenn átt þessi réttindi. Þau eru þekkt frá öðrum löndum gagnvart stéttum sem vinna sérstaklega erfið og áhættusöm en þjóðhagslega mikilvæg störf. Dæmi: kolanámumenn og skógarhöggsmenn. Og eina íslenska stéttin sem hefur haft þessa viðurkenningu hefur verið sjómenn. Þetta á ,,de facto`` að afnema hér með þessum breytingum að langmestu leyti. Og ég hlýt auðvitað að óska Sjálfstfl. alveg sérstaklega til hamingju að hinn nýi forsrh. og formaður Sjálfstfl. og arftaki Ólafs Thors skuli nú reisa þennan fána á vegferð sinni á fyrsta vetri sínum sem forsrh. og formaður þessa flokks. Ég minnist þess að hafa einhvers staðar heyrt það eða lesið, kannski í hinni ágætu ævisögu sem skráð hefur verið að Ólafur Thors hafi sagt að eftir því sæi hann einna mest af öllu á sínum stjórnmálaferli að hafa verið á móti vökulögunum. Nú þori ég ekki að fara alveg 100% með hvort þetta er rétt munað en mig rekur til þess minni að þetta hafi verið Ólafur Thors, í öllu falli var það einn af forustumönnum Sjálfstfl.
Ætli það hafi ekki verið vegna þess sem sá mæti maður sagði þetta að hann hafi séð eftir því, og verið nógu stór í stykkinu til þess að viðurkenna það, að það hafi verið mistök af sinni hálfu að standa gegn þessari sjálfsögðu réttarbót fyrir sjómenn sem löngu var orðin tímabær. Ég held út af fyrir sig af því ég nefni vökulögin að ástæða gæti verið til að fara ofan í það hvernig þau eru virt í dag, t.d. um borð í verksmiðjuskipunum en það er annar handleggur. En þetta er þó til marks um það að einhvern skilning höfðu forustumenn Sjálfstfl. á högum sjómannastéttarinnar á þessum tíma og voru líka menn til þess að viðurkenna ef þeim hafði orðið á í messunni í þeim efnum. Hér var ekki til umræðu afturför á því sviði. Hér var ekki til umræðu að rífa réttindi af sjómönnum sem þeir hafa haft. Hér var ekki til umræðu að skerða kjör sjómanna. Nei, hér var til umræðu að bæta starfsskilyrði þeirra og tryggja réttindi þeirra og gera það að verkum að þeir gætu staðið í lappirnar eins og menn gagnvart sínum yfirboðurum á sjónum ef þeir ætluðu að sýna af sér óeðlilega hörku gagnvart þeim hvað vinnuálag snertir.
Ég verð að segja það, herra forseti, að þessar endurteknu árásir á sjómannastéttina, eins og þær birtast hér, eru auðvitað með ólíkindum. Og ég ætla að upplýsa þá hv. þm. sem hér eru inni um að það er tæknilega auðvitað enginn vandi að koma þannig fyrir málum að þessi sérstöku réttindi sjómanna á aldrinum 60--67 ára skerðist ekki við þessar breytingar. Það getur vel verið að menn telji ekki hægt að mismuna sjómönnum og öðrum stéttum þegar á hinn eðlilega lífeyristökualdur er komið. Það kann vel að vera óeðlilegt. En í öllu falli er auðvitað enginn vandi, ef menn vilja láta þessi sérstöku réttindi halda sér til handa sjómönnum óskert á tímabilinu 60--67 ára til að auðvelda þeim að koma í land og hefja önnur störf í landi, sem við vonandi viljum öll að þeir geti gert eftir því sem heilsa þeirra og aðstæður leyfa, og sem iðulega eru mikið lakar launuð en sú sjómennska sem þeir hafa stundað, áhættusöm og erfið, enda að nokkru metið í skárri launum og aflahlut, að það auðveldi þeim að fara í land og taka sér önnur og lakar launuð störf, að þeir haldi óskertum grunnlífeyri þó lítill sé. Það gefur auga leið, t.d. fyrir fullorðna sjómenn sem yfirleitt eru komnir á bestu kjör sem bjóðast eftir að hafa verið áratugi á sjó, orðnir yfirmenn á skipum, stýrimenn eða vélstjórar í fyrsta sæti, vaktformenn eða netamenn. Reynsla þeirra hefur skaffað þeim betri kjör meðal jafningja á sjónum sem eðlilegt er. Slíkir menn upp á einn og kvart eða einn og hálfan eða jafnvel tvo aflahluti í sæmilegum plássum hoppa ekki auðveldlega í land og gerast hafnarverðir eða húsverðir í íþróttahúsum í sínum sveitarfélgöum, sem gjarnan er reynt að verðlauna slíka menn með, sæmilega létt og þrifaleg störf þegar þeir koma í land. Þannig er það a.m.k. þar sem ég þekki til og sjómannastéttin nýtur virðingar. Það hefur auðveldað þessum mönnum að geta þó fengið þennan lífeyri óskertan til viðbótar kannski tiltölulega lágum dagvinnutekjum í einhverju léttu starfi sem þeir eru að reyna að koma sér í.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem eru í bréfum bæði frá Sjómannasambandi Íslands og Lífeyrissjóði sjómanna þá liggur fyrir að umtalsverður hluti sjómannastéttarinnar sem kominn er á þennan lífeyristökualdur nýtir sér þessi réttindi, nýtir sér þennan möguleika. Það kemur til að mynda fram í bréfi Sjómannasambandsins, sem óskað var eftir af nefndinni og er þar vitnað í upplýsingar frá Lífeyrissjóði sjómanna, með leyfi forseta, að miðað við október 1991 voru um 34% ellilífeyrisþega, yngri en 65 ára, sem enn stunduðu sjómennsku. Ekki voru nema 34% af þessum hópi á bilinu 60--65 ára sem enn stundaði sjómennsku. Afgangurinn er í landi, 2 / 3 hlutar. 12% til viðbótar eru hættir til sjós en voru á sjó þegar þeir hófu töku ellilífeyris, 54% hafa ekki verið á sjó eftir að taka lífeyris hófst hjá sjóðnum. Með öðrum orðum meira en helmingur sjómanna, samkvæmt upplýsingum frá Lífeyrissjóði sjómanna, nýtir sér þessi réttindi til að fara í land og er þar af leiðandi í þeirri stöðu sem ég var að ræða um.
Til viðbótar þessu kemur sú staðreynd að stór hluti sjómanna og stærstur hluti sjómanna á fiskiskipum býr enn þann dag í dag við mjög bág lífeyrisréttindi. Sjómenn njóta ekki þess, sem aðrir hópar aldraðra gera í stórum stíl, að hafa þokkaleg lífeyrisréttindi til hliðar sem ekki skerða grunnlífeyrinn. Sú regla er í þessu frv. að tekjur frá lífeyrissjóðum koma ekki til frádráttar þegar reiknuð er út þessi nýja skerðing á grunnlífeyrinn. Það liggur fyrir að allir sjómenn bátaflotans borguðu í raun og veru mjög lítið í lífeyrissjóði alveg fram til 1985 og reyndar fram til 1987. Þá hófst taka iðgjalda af öllum launagreiðslum til sjómanna á bátaflotanum og á minni togurum. Fram að þeim tíma var eingöngu greitt af tekjutryggingu. Eins og hv. þm. vita var hún auðvitað og er ekki nema lítill hluti af launum sjómanna sem eru í sæmilegum plássum. Þetta veldur því að réttindastaða stórs hluta sjómanna í lífeyrissjóðunum er mjög bág, fyrir utan það að til viðbótar eru lífeyrisréttindin mjög mismunandi af því að sjómenn eru í mörgum lífeyrissjóðum. Sums staðar er til að mynda stuðst við 65 ára aldurstakmörk, annars staðar við 70 ára, þegar greiðsla lífeyris hefst.
Lífeyrissjóður sjómanna upplýsir einnig --- á bls. 17 í nál. minni hlutans eru fróðlegar upplýsingar um sögu þessa máls --- að ellilífeyrir frá Lífeyrissjóði sjómanna sé mjög misjafnlega hár, eins og gefur að skilja, með hliðsjón af því að á sama tíma og sjómenn á bátaflota og minni togurum greiddu einungis af kauptryggingu til 1985, greiddu sjómenn á stærri togurum og farskipum að fullu af heildartekjum sínum, þar með töldum aflahlut. Þetta veldur því að lífeyrisréttur sjómanna er allt frá nokkur hundruð krónum á mánuði og upp í u.þ.b. 110 þúsund. Að þessu leyti til er réttarstaða sjómanna mjög mismunandi. Fiskimennirnir sem eru auðvitað stærstur hluti sjómannastéttarinnar á öllu bátaflotanum og minni togurum eru þarna með mjög slaka réttarstöðu. Það leiðir aftur til þess að samkvæmt þessu nýja kerfi hafa þeir sjómenn, stór hluti sjómannastéttarinnar, engar tekjur til hliðar við launatekjurnar sem ekki skerða grunnlífeyrinn. Með öðrum orðum, nánast hver króna sem þeir fá kemur til beinnar skerðingar. Enda er upplýst af þeim sem skoðað hafa útkomu sjómannastéttarinnar í þessu sambandi að stór hluti þeirra og allur þorri þessa 500 manna hóps sem þarna á í hlut fær á sig meiri eða minni skerðingu eða missir grunnlífeyrinn að fullu.
Herra forseti, það er von að fámennt sé í þingsalnum, ég segi nú bara það. Ég skil mjög vel að þeir séu ekki margir þingmenn Sjálfstfl. og Alþfl. sem sitja undir umræðum um þessi mál, það er skiljanlegt. Þeir reyna að vera sem helst alls staðar annars staðar en í þingsalnum þegar frammistaða þeirra í þessum efnum er rædd. Satt best að segja held ég að sjaldan hafi ein ríkisstjórn í sögu lýðveldisins lotið jafnlágt til þess að krafsa upp 200 millj. kr. með sparnaði í sérstökum aðgerðum eins og þessi gerir í árás sinni á almannatryggingakerfið og sjómannastéttina einkum og sér í lagi. Ég held að sjaldan hafi verið lotið jafnlágt í þessum efnum. Að ráðast sérstaklega á ellilífeyrisþega og sjómenn, að taka upp sérstakt hátekjuskattþrep á fólk sem er með 60 þús. kr. mánaðarlaun og hafa skattprósentur sem eru allt upp í 76% jaðarskattprósenta á tekjur aldraðs fólks á tekjubilinu 60--114 þús. kr. og lækka þá skattprósentuna sýnir mönnum fáránleika þessa máls. Þegar gamla fólkið kemst yfir 114 þús. kr. á mánuði, ef einhverjir gera það, þá lækkar skattprósentan. Ég held að hvergi í heiminum sé við lýði svona hrikalegur skattstigi sem er þannig úr garði gerður að þegar menn hækka í launum og komast dálítið á annað hundrað þúsund krónurnar fari að lækka hjá þeim skatturinn. Það er það sem er verið að gera, hv. þm. Eyjólfur Konráð Jónsson, sem heiðrar mig hér með nærveru sinni, einn fárra þingmanna Sjálfstfl.
Þetta er auðvitað með slíkum endemum að ég leyfi mér reyndar að halda því fram að þingmenn stjórnarliðsins hafi ekki almennt áttað sig á því hvernig þessir hlutir eru útfærðir. Ég spyr: Hafa kannski þingmenn Sjálfstfl. látið heilbrrh. að einhverju leyti plata sig í þessu máli? Vissu talsmenn Sjálfstfl. ekki um þær breytingar sem þarna er verið að gera og koma sérstaklega niður á sjómönnum, til viðbótar öllu öðru sem þeir hafa fengið frá ríkisstjórninni á undanförnum vikum? Var heilbrrh. ekki búinn að upplýsa þingflokk Sjálfstfl. um þetta? Þeir hljóta þó a.m.k. að hafa vitað það í hans eigin flokki.
Ég segi eins og er að í lengstu lög hefði ég viljað trúa því að mönnum væri ekki sjálfrátt og þeir vissu ekki hvað þeir væru að gera. Þetta hefði einhvern veginn flotið þarna inn án þess að menn hefðu áttað sig á hvað í þessu fælist og hvaða áhrif þetta hefði. Það er alveg augljóst, herra forseti, að það kostar ekki mikið ef menn vilja tryggja sjómönnum áfram þessi réttindi og þennan möguleika að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur, þó að þeir yrðu síðan jafnsettir öðrum frá og með 67 ára aldri. Enda er þá komið nær þeim eðlilega eða ásættanlega starfslokaaldri sem viðgengst í þjóðfélaginu. En að senda sextugum sjómönnum, sem hafa starfað á sjó í yfir 25 ár, þær kveðjur núna um áramótin að ef þeir hafi hugsað sér að nýta þessi réttindi og fara í land á árinu og þeir hafi haft einhverjar vonir um að komast í þokkalega launaða daglaunavinnu sem gæfi þeim svona 70--90 þúsund krónur á mánuði, ef vel tekst til, sem er kannski þriðjungurinn af þeim tekjum sem þeir hafa haft sem sjómenn þá ýtir það ekki undir þá að láta þennan draum sinn rætast að komast í land og geta þó seint sé farið að eyða meiri tíma með fjölskyldu sinni og skoða landið, eða hvað það nú er annað sem hugur þeirra stendur til. Nei, þeim verður sérstaklega refsað með hátekjuskattþrepi upp á 76% vegna fyrstu teknanna sem þeir fá þegar þeir koma í land. ( EgJ: Þú ert búinn að segja þetta hundrað sinnum.) Það er sennilega hundrað sinnum of sjaldan, hv. 3. þm. Austurl. Eða ætlar ekki hv. 3. þm. Austurl. að greiða atkvæði með þessari sérstöku árás á sjómannastéttina sem hér felst í bandorminum, eins og hann lyppaðist til að gera þegar hann greiddi atkvæði með skerðingu sjómannafrádráttarins fyrir jólin? Ég býst við því. Ég hef ekki orðið var við það að hv. 3. þm. Austurl., sem hefur þó nokkuð af sjómönnum í sínu kjördæmi, hafi staðið upp til að verja réttindi sjómanna. Það hefur lítið farið fyrir því og eru þó sjómenn sjálfsagt ekkert verri kjósendur en bændur, eða hvað, að mati hv. þm. Egils Jónssonar.
Þetta er með miklum endemum og til mikillar skammar og verður lengi munað hvernig ríkisstjórn undir forustu Sjálfsfl. ræðst með þessum hætti að þessari stétt manna í landinu, sjómönnunum, og hafa þeir þó fengið á sig áföllin fyrir, stærstu og mestu áföllin sem liggja í upp undir 20% aflasamdrætti milli ára sem erfiðar aðstæður varðandi okkar fiskstofna skapa. Þeim hlutum eru sjómenn að vísu vanir. Þeir eru býsna vanir að sæta því að þeirra tekjur sveiflist til eftir því hvernig gefur til sjávarins og hafa ekki möglað undan slíku. Það hefði nú sjálfsagt hvinið í hjá ýmsum öðrum stéttum sem væru núna að taka á sig 20% kjaraskerðingu milli ára bara af ytri ástæðum. Að vísu er skylt að taka fram að sjómenn hafa haft ágætan hlut á undanförnum árum vegna þess að afurðaverð hefur verið hátt og hækkað mjög síðustu tvö, þrjú ár og það hefur vissulega komið sjómönnum til góða. Þeir eru ekki að mögla mikið yfir því þó svo að annað tveggja eða jafnvel hvort tveggja gerist á þessu ári, að afli dregst stórlega saman og einnig er líklegt að afurðaverð fari eitthvað lækkandi á þessu ári. Það er reyndar þegar byrjað lækka í vissum tilvikum, bæði vestan hafs og í sunnanverðri Evrópu. Þetta taka sjómenn á sig og vita sem er að þeir eiga ekki annarra kosta völ en að mæta þessu. Þeirra samningar eru þannig að þeir deila þeirri áhættu með útgerðarmönnum og þjóðinni allri hvernig gefur til sjávarins. En þeim mun helgari hafa sjómönnum verið þessi grundvallarréttindi sem þeir hafa á undanförnum áratugum náð inn í sinni kjarabaráttu, sjómannafrádrátturinn og þessi réttur til að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur til að auðvelda þeim að snúa í land og eyða þar síðustu æviárunum. Þetta á nú að rífa í burtu.
Það er svo sannarlega von, herra forseti, að þeir þingmenn Sjálfstfl. sem maður hefði einhvern tíma haldið að sæju sóma sinn í því að reyna að standa hér upp til varnar sjómannastéttinni á Alþingi láti sig vanta og séu víðs fjarri. Komi ekki í þingsalinn jafnvel þótt þeir séu hér í húsinu. Það skal fara í þingtíðindin. Ég hef ítrekað enn einu sinni hvernig þeim málum er háttað, að ég hef óskað eftir því bæði við þann forseta sem nú situr í sætinu og ítrekað við þann forseta sem sat hér fyrir hádegið að 16. þm. Reykv. og 1. þm. Vestf., sem eru formaður Sjómannafélags Reykjavíkur og formaður Farmanna- og fiskimannasambands Íslands, yrðu aðvaraðir um þessa umræðu og kallaðir hingað. ( Gripið fram í: Dugir 17. ekki?) Hvorugur hefur mætt og var þó annar þeirra í þinghúsinu. Hv. 17. þm. Reykv. dugar ekki því hann er ekki formaður Sjómannafélags Reykjavíkur þó hugur hans standi kannski til þess. (Gripið fram í.) Eins og annarra mannvirðinga í þjóðfélaginu sem hann er mjög gjarn á að sækjast eftir.
Herra forseti. Ég læt nú lokið umfjöllun minni um þetta efni. Mér hefur gerst nokkuð tíðrætt um það og tel satt best að segja fulla ástæðu til. Ég vona að alveg sé skýrt fyrir þeim sem hlýtt hafa á þessa umræðu hver áhrifin af afgreiðslu þessara breytinga yrðu í reynd og hvernig þau eru útfærð. Þá er í raun ekki annað eftir fyrir upplýsta hv. alþm. en að gera það upp við samvisku sína hvort þeir vilji standa að þessum hlutum með hæstv. ríkisstjórn. Að öðru leyti vísa ég varðandi þennan kafla frv. í ítarlegt nál. minni hluta heilbr.- og trn. sem er á bls. 12--14 í nál. á þskj. 388, sem hér er mælt fyrir. Þar er ítarlega farið yfir þennan hluta frv. og á köflum farið hörðum orðum, svo ekki sé meira sagt, um þau vinnubrögð og þær tillögur sem þarna eru á ferðinni. Þannig segir til að mynda efst á bls. 13 í áliti minni hluta heilbr.- og trn. að minni hlutinn geti alls ekki fallist á þessar tillögur ríkisstjórnarinnar og muni greiða atkvæði gegn þeim og ástæðurnar séu eftirfarandi, og svo segir í 1. lið: ,,Tillögurnar eru handahófskenndar, vanhugsaðar, illa undirbúnar og illframkvæmanlegar.`` Allt þetta hygg ég að megi rökstyðja með gildum hætti. Þetta er samdóma álit og það sem við fengum í raun með heimsókn Tryggingastofnunar til okkar á fund í efh.- og viðskn.
Ég vek einnig athygli hv. alþm. á fróðlegum fylgiskjölum, t.d. töflum og línuritum á bls. 18 og áfram í þessu nál. Þau sýna ágætlega hvernig mismunandi aðstaða lífeyrisþega er eftir því hvort þeir hafa tekjur af vinnulaunum eða t.d. frá lífeyrissjóði og/eða ef þeir hafa tekjur af eignum eða fjármagni sem ekki hrófla við grunnlífeyri þeirra.
Ég held að lokum, herra forseti, áður en ég hverf frá þessum þætti málsins, að það væri fróðlegt fyrir hv. alþm. að setja upp nokkur dæmi fyrir framan sig, eins og ég gerði einn morguninn, um tvo hópa eða tvo einstaklinga, misvel setta í þessum efnum. Við getum tekið annan þeirra, sem er 68 ára gamall einstaklingur, einhleypur ellilífeyrisþegi, sem nýtur fullra bóta, fer síðan út á vinnumarkaðinn til að laga stöðu sína með vinnulaunum og ætlar að drýgja tekjur sínar, af því að hann hafði komist að þeirri niðurstöðu að honum sé ekki nokkur leið sem einhleypum einstaklingi í þessu þjóðfélagi með íbúð og aðra framfærslu að lifa af rúmum 60 þúsund kr. á mánuði. Hann getur það bara ekki. Hvað verður honum fyrir, þessum manni? Hann fer út á vinnumarkaðinn og við skulum segja að hann komist í sæmilegt starf og upp í launatekjur sem eru einhvers staðar á bilinu 60--80 þús. kr., jafnvel þótt hann fari upp í 110 þús. kr. Hvað gerist þá? Í reynd eru þær tekjur sem hann er að reyna að bæta við sig með þátttöku á vinnumarkaðinum skertar um 76%. Skattþrepið sem mætir þessum manni er 76% á löngu tekjubili, á einmitt því tekjubili sem fullt starf í daglaunavinnu með e.t.v. einhverri yfirvinnu eða einhverjum viðbótartekjum gefur mönnum tekjur kannski einhvers staðar á bilinu 60--100 þús. kr. Jaðarskattprósenta þessa einstaklings er 76% þannig að hann heldur tæplega fjórðu hverri krónu eftir.
Hins vegar er til einstaklingur B sem við skulum segja að sé ekkja. Hún var áður gift háttsettum embættismanni og hefur eftir hann mikil lífeyrisréttindi, hefur tugi þúsunda króna í tekjur á mánuði. Svo á hún allmikið af skuldabréfum og hlutabréfum eftir mann sinn sem gefa henni umtalsverðar upphæðir í fjármagnstekjur. Í þriðja lagi áttu þau hjónin stórt einbýlishús, þriggja hæða hús, og ekkjan býr nú í kjallaranum eða í risinu og leigir húsið og hefur fyrir það umtalsverðar tekjur eða þá hún með einhverjum öðrum hætti nýtur arðs af þessum eignum sínum. Þetta hróflar lítið eða ekkert við grunnlífeyri hennar þannig að til viðbótar fullum bótum úr kerfinu, sem hú fær af því að hún hefur ekki vinnutekjur, fær hún lítt skertar tekjutengdar uppbætur og fullan grunnlífeyri að sjálfsögðu af því að tekjurnar úr lífeyrissjóði skerða hann ekki og eignatekjurnar koma þessu máli ekki við, hafa engin áhrif á útkomu dæmisins. Með öðrum orðum, það er mjög auðvelt að setja upp dæmi, sem eru til og sannanleg, þar sem tveir jafngamlir einstaklingar í þjóðfélaginu eru svo hrikalega missettir hvað þetta snertir að annar þeirra getur þess vegna haft hundruð þúsunda í tekjur á mánuði en hinn heldur eftir tæplega fjórðu hverri krónu af þeim sem hann með vinnulaunatekjum sínum er að reyna að bæta stöðu sína. Þannig er þetta þá orðið hjá okkur. Og þetta má mönnum held ég vera ærið umhugsunarefni og sannar mér það rækilegar en nokkuð annað að þessar vanhugsuðu breytingar ættu að dragast til baka. Í raun og veru held ég að svo sé komið að nánast sé óðs manns æði að vera að hrófla við þessu almannatryggingakerfi fyrr en heildarendurskoðun þeirra laga er lokið. Nógu flókið og tætingslegt er þetta orðið samt og skal ég taka það skýrt fram að það var langt frá því að vera í góðu standi áður en þessar breytingar komu til sögunnar sem nú eru boðaðar en þær gera ástandið sannanlega verra, m.a. vegna þess að þær gera alla framkvæmd þessara mála enn flóknari en áður var.
Herra forseti. Ég held að ég hafi þá ekki fleiri orð um þetta en er þá kominn að 5. lið nál. sem fjallar um breytingu á hafnalögum, lögum nr. 69/1984, þ.e. 9. tölul. brtt. meiri hlutans og 4. tölul. hinna nýju brtt. meiri hlutans sem eru hér á þskj. 384 þar sem hinar nýju brtt. eru að hluta til brtt. við brtt. ríkisstjórnarinnar, í öðru lagi viðbætur við málið og í þriðja lagi breytingar við frv. sjálft. Þar er verið að lagfæra atriði sem hæstv. ríkisstjórn var bent á fyrir áramótin að gætu ekki gengið eins og það var útfært í upphaflegum hugmyndum. Það varðar það að þegar ríkisstjórnin sullaði hér inn í bandorminn eða í brtt. við hann ákvæðum um að rukka hinn nýja hafnaskatt sem á að leggja á í höfnum landsins í þágu ríkissjóðs, þá voru engin ákvæði af neinu tagi um það með hvaða hætti skyldi innheimta þetta gjald, hver ætti að sjá um innheimtuna og hvernig ætti að haga henni. Ég benti talsmönnum meiri hlutans á að svona gæti þetta auðvitað ekki gengið. Þetta gjald mundi ekki koma í ríkissjóð eða Hafnabótasjóð af himnum ofan. Það yrði með einhverjum hætti að kveða á um eða sjá fyrir því hver ætti að annast innheimtuna og hvernig. Ríkið hefur ekkert innheimtukerfi á þessu sviði. Það eru hafnirnar sem innheimta hafnargjöldin og þær eiga sveitarfélögin. Ég gat ekki séð fyrir mér að innheimtumenn ríkissjóðs ætluðu að mæta á hafnarbakkanum við hverja einustu skipakomu og rukka kapteininn um nýja hafnaskattinn. Það hefði orðið ærið tafsamt a.m.k. fyrir innheimtumenn ríkissjóðs og hefðu þeir sennilega þurft að bæta við sig einhverjum mönnum eins og Tryggingastofnun.
Eftir að jólamaturinn var farinn að sjatna í mögum stjórnarliða áttuðu þeir sig á því að þetta var rétt. Þeir urðu með einhverjum hætti að kveða á um hvernig þeir gætu náð í þessa peninga. Og þá kom hér alveg snilldarlegt ákvæði inn í frv. frá ríkisstjórninni í bréfi hæstv. forsrh. 7. janúar. Hvað datt þeim í hug aldrei þessu vant? Ja, hvað haldið þið? Jú, að skipa sveitarfélögunum að innheimta þetta fyrir sig, auðvitað án þóknunar, án samnings um það, bara rétt si svona. Skyldi það vera kvöð á sveitarfélögin í landinu eða hafnarsjóði þeirra að sjá um að rukka þetta fyrir ríkisstjórnina og skila því. Þetta ákvæði er auðvitað þannig að það veldur ýmsum forsvarsmönnum hafnanna í landinu mjög miklum áhyggjum af þeirri einföldu ástæðu að enn, þrátt fyrir þessar tilraunir til að laga málið, er það ekki nógu gott, m.a. vegna þess að það er allt of óljóst um t.d. afföll sem geta orðið við þessa innheimtu og hver á að bera þau. Munnlega er að vísu sagt: Það er ekki ætlast til þess að sveitarfélögin borgi annað en það sem hefur innheimst, en það er ekki kveðið á um það lögunum. Það er ekki mælt fyrir um t.d. að gera skuli samning um þessa innheimtu, nei. Og það hefur ekkert samráð verið haft við hafnirnar eða sveitarfélögin um þetta, að sjálfsögðu ekki. Það er ekki til siðs í ríkisstjórn þeirra Viðeyjarherranna. Það er ekki til siðs þar að vera að ræða hlutina við aðra menn. Það eru í mesta lagi tveir á fundum í þeirri ríkisstjórn þegar mikið liggur við. Það eru þeir Viðeyjarhershöfðingjarnir.
Þannig eru málin leidd til lykta, hvort sem það varðar sveitarfélögin eða aldraða eða einhverja aðra. Og fara að ræða við Hafnasambandið eða sveitarfélögin, nei, það er ekki ástæða til þess. Þeir geta bara gert þetta. Og þá er sett inn ákvæði af þessu tagi eins og hér er, annars vegar í brtt. meiri hlutans á þskj. 286. Þar segir að --- það er nú svo, herra forseti, að þó að ræðumaður þykist kunna þetta sæmilega þá vefst stundum fyrir mér að finna þetta í öllum þessum bunka --- en í brtt. á þskj. 286 kom þetta ákvæði inn og var þá þannig orðað að sérstakt vörugjald skuli renna í sérstaka deild við Hafnabótasjóð og gjaldið skal svara 25% álagi á vörugjöld önnur en aflagjald.
Þá sáu þeir sem sagt að þetta gekk ekki. Það varð einhvern veginn að koma böndum á að ná þessu inn og þá var gripið til sveitarfélaganna. Þá mundu þeir eftir því að þau væru til og þá var þarna sett inn setning sem er svohljóðandi:
,,Innheimtuaðilar vörugjalds, skv. 2. tölul. 1. mgr. 11. gr., skulu innheimta og standa skil á sérstöku vörugjaldi skv. 6. tölul. 1. mgr. 11. gr.``
Sem sagt, hafnarsjóðirnir eða hafnirnar í eigu sveitarfélaganna skulu innheimta þetta gjald og standa skil á því, punktur. Samgn. lagfærði að vísu ákvæðin um skilafrestinn á gjaldinu lítillega vegna þess að eins og þetta kom frá ríkisstjórn upphaflega var höfnunum til viðbótar öllu öðru ætlað að skila þessu nánast samdægurs með sáralitlum fresti eftir að þau höfðu innheimt gjöldin. Sá frestur var lítillega lengdur með brtt. samgn. og er það vissulega til bóta en breytir ekki hinu að það er auðvitað hrein ósvinna að standa að verki eins og hæstv. ríkisstjórn er að gera hér með furðulegri framkomu við hina óskyldustu aðila.
Satt best að segja er það líka undrunarefni hversu lagin hæstv. ríkisstjórn er við að skjóta sig lappirnar í svona löguðu, jafnvel í smámálum af þessu tagi því að auðvitað er það svo að ef samið hefði verið við hafnirnar í landinu um þetta atriði og þær hefðu haft í hendi samning við ríkisvaldið um að taka að sér þessa innheimtu fyrir ríkið gegn hóflegri þóknun þá er ég alveg viss um að það út af fyrir sig hefði ekki þurft að verða stórmál og um það hefði átt að verða mögulegt að ná sæmilegu samkomulagi. Nei, það er ekki gert. Heldur eru enn á ný brotin lög á sveitarstjórnunum, sbr. 116 gr. sveitarstjórnarlaga sem ég hef áður vitnað til í þessu sambandi, og fleirum og lagðar á þær einhliða kvaðir án nokkurs samráðs við þær.
Það er kannski að verða tímabært, herra forseti, að lesa aftur 116. gr. um sveitarstjórnir, sem eru í lögum um sveitarstjórnir en hún er svona:
,,Ríkisstjórninni er rétt að koma á formlegu samstarfi við samtök sveitarfélaga með gerð samstarfssáttmála ríkis og sveitarfélaga og með öðrum hætti. Ríkisstjórnin skal hafa náið samráð við Samband ísl. sveitarfélaga um þau mál er varða verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga og önnur samskipti þessara aðila.`` --- Lögbundin fyrirmæli um að að öll samskipti þessara aðila skuli fara fram í formi náins samráðs. Það var brotið hér og ekki í fyrsta skipti og upplýst af hálfu bæði sveitarfélaga og Hafnasambands sveitarfélaga að enginn samningur, ekkert samkomulag liggi fyrir um hvernig að þessu eigi að standa.
Herra forseti. Ég hafði óskað eftir því að hæstv. samgrh. yrði látinn vita að hér yrðu mál á dagskrá sem vörðuðu hann og ég hafði beðið um nærveru fleiri hæstv. ráðherra. Nú er enginn þeirra hér í þingsalnum. Hæstv. forsrh. er í hliðarherbergi á fundi þar við einhvern sálufélaga sinn. (Gripið fram í.) Þá er það mismæli hjá mér. Og hæstv. félmrh. er í öðrum dyrum hér. ( Forseti: Óskar hv. þm. að ég geri ráðstafanir til að hæstv. samgrh. komi hingað?) Já, herra forseti. Ég vil það því að ég þarf lítillega að eiga orðastað við hæstv. samgrh. um þetta atriði og reyndar væri ástæða til að ræða ýmislegt fleira við hæstv. samgrh. þjóðarinnar á þessum drottins degi. Satt best að segja, herra forseti, hef ég enga samúð með þessum ráðherrum sem vita að þetta mál er hér á dagskrá, eða hvað, ef þeir eru allir með fullri meðvitund þessa dagana. Þetta er mál sem varðar svo til öll fagráðuneytin með einum eða öðrum hætti og þeim hæstv. ráðherrum er ekki vandara um að tolla hér á Alþingi og sinna þingskyldum sínum heldur en okkur hinum. Ég tel t.d. að hæstv. ráðherrar hafi fjandakornið ekki haft meira að gera en við í efh.- og viðskn. síðustu sólarhringana og hljóti að vera a.m.k. jafn vel sofnir. Ég get þá tímans vegna og til að greiða fyrir umræðunum, herra forseti, vikið að öðrum atriðum meðan hæstv. samgrh. er á leið til þings úr því að svo óvenjulega ber við að hann er ekki að sinna þingskyldum sínum í dag sem er auðvitað sjaldgæft. A.m.k. var það sjaldgæft á meðan hann átti sæti í efri deild sá hæstv. ráðherra.
Þá ætla ég að víkja lítillega að öðru atriði sem er 6. liðurinn í nál. minni hlutans og það er um ráðherranna sérstaka fjárhaldsmenn eður tilsjónar sem er hér sett fram undir formerkjunum: breyting á lögum nr. 97/1974, um eftirlit með ráðningu starfsmanna og húsnæðismálum ríkisstofnana, sbr. og 6. tölul. nýrra brtt. meiri hlutans. En það er þannig, herra forseti, að þetta atriði er sennilega það kostulegasta af öllu sem fyrir okkur í efh.- og viðskn. hefur borið á undanförnum vikum og var sent inn í nefndina með bréfi hæstv. forsrh. dags. 7. jan. sl. Þar er lagt til, með leyfi forseta, að eftirfarandi klausa bætist inn í lögin sem ég vitnaði til:
,,Hlutaðeigandi ráðherra er heimilt að setja mann eða nefnd manna, um tiltekinn tíma, til að vera fjárhaldsmenn stofnana, einnar eða fleiri í senn. Starfssvið fjárhaldsmannanna er að skipuleggja og hafa eftirlit með reikningshaldi og áætlanagerð stofnana og taka ákvarðanir um fjárskuldbindingar, þar á meðal um starfsmannahald. Kostnaður við starf fjárhaldsmanna greiðist af viðkomandi stofnun.``
Eins og menn heyra var þessum fjárhaldsmönnum og er reyndar enn ætlað víðtækt verksvið, völd og þar með talin ákvarðanatökuvald um fjárskuldbindingar og starfsmannahald. Enga skilgreiningu var að finna á því við hvaða kringumstæður þessum ákvæðum yrði beitt. Það var sett í geðþóttavald ráðherranna. Engin ákvæði voru um hvernig fara skyldi með skörun verkefna milli þessara nýju fjárhaldsmanna og forstöðumanna stofnana eða hver skyldi bera ábyrgð þegar hinir nýju fjárhaldsmenn hefðu ýtt til hliðar forustumönnum eða jafnvel kjörnum stjórnum í fyrirtækjum eða stofnunum. Þegar spurt var svo um frekari tilgang með þessum breytingum eða hugsunina á bak við þær, varð satt best að segja heldur fátt um svör. Upplýst var að engin lögfræðileg úttekt virðist liggja fyrir um skörun þessara ákvæða við t.d. lög um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna, starfslýsingar og ráðningarsamninga opinberra starfsmanna, ákvæði sérlaga um stjórnkerfi einstakra ríkisstofnana o.s.frv.
Eftir nokkuð snarpar umræður um þetta mál, bæði innan nefndarinnar og utan, hefur meiri hluti gert einar tvær ef ekki þrjár tilraunir til að lagfæra þetta atriði og það var svohljóðandi í síðustu útgáfu sem minni hlutinn barði við augum:
,,Hlutaðeigandi ráðherra er þó heimilt að setja mann eða nefnd manna, um tiltekinn tíma, til að vera tilsjónarmenn stofnana, einnar eða fleiri í senn, ef sýnt þykir að kostnaður við rekstur þeirra fari fram úr þeim fjárveitingum sem fjárlög ákveða. Starfssvið tilsjónarmanna er að skipuleggja og hafa eftirlit með reikningshaldi og gerð fjárhagsáætlana stofnana og taka ákvarðanir um fjárskuldbindingar, þar á meðal um umfang starfsmannahalds, í samráði við ráðherra, eftir því sem nánar er lýst í erindisbréfi hverju sinni. Ráðherra skal enn fremur í erindisbréfi tilsjónarmanna kveða skýrt á um ábyrgðarsvið þeirra. Kostnaður við starf tilsjónarmanna greiðist af viðkomandi stofnun.``
Hér er sem sagt búið að reyna í tveimur eða þremur tilraunum að hamra inn í þetta ákvæði ýmsa varnagla og sýnir það náttúrlega að stjórnarliðar hafa áttað sig á því að ákvæðið eins og það var fram sett í byrjun var slíkur endemis bastarður að það var gersamlega óhugsandi að festa það óbreytt í lög. Nú heita fjárhaldsmenn tilsjónarmenn og nú er innsetning tilsjónarmannanna miðuð við að sýnt þykir að kostnaður við rekstur viðkomandi stofnunar hafi farið fram úr eða sé að fara fram úr fjárveitingum. Eftir stendur að þessir tilsjónarmenn eiga að hafa mjög víðtæk völd til ákvarðanatöku inni í fyrirtækjunum, stofnunum og þeir geta í reynd ýtt til hliðar eða tekið fram fyrir hendur hefðbundinna stjórnenda stofnananna. Minni hlutinn telur allan þennan málatilbúnað með ólíkindum og það er satt best að segja, herra forseti, afar ólíklegt finnst okkur að hæstv. ríkisstjórn bæti andrúmsloftið meðal forsvarsmanna opinbers rekstrar, opinberra starfsmanna, með þessum aðförum.
Það tók svo steininn úr, herra forseti, --- og það er ánægjulegt að hæstv. fjmrh. skuli vera hér á vakki í hliðarsölum af því að eitthvað tengjast þessi ríkismál fjmrn. eða gerðu a.m.k. í tíð fyrri ríkisstjórnar --- það tók alveg steininn úr, hæstv. fjmrh., þegar það upplýstist svo á fundi Ríkisendurskoðunar eða forsvarsmanna hennar með efh.- og viðskn. að ekkert samráð hafði verið haft við þessa opinberu eftirlitsstofnun með fjárlögunum, Ríkisendurskoðun, um þetta atriði, ekki neitt. Það fyrsta sem við Ríkisendurskoðun var talað út af þessu var þegar óskað var eftir því að hún kæmi á fund í efh.- og viðskn. Vararíkisendurskoðandi kom á þann fund og aftur verð ég að leyfa mér að segja að það bréf sem síðan liggur fyrir frá Ríkisendurskoðun er mjög hógvært og segir þó nokkuð miðað við það sem vararíkisendurskoðandi upplýsti efh.- og viðskn. um á fundi munnlega. Þó segir hér í bréfinu frá Ríkisendurskoðun til að mynda á miðri bls. 24 að hæpið sé að mati Ríkisendurskoðunar að fela nýjum aðila að fara með útgjaldaákvarðanir án þess að sá hinn sami taki ábyrgð á þeim. Samkvæmt frv. er ekki nægilega skýrt hver ábyrgð tilsjónarmanna verður í þessu tilliti. ( Fjmrh.: Það er komið inn í frv.) Það er komið inn í frv. eftir ábendingar bæði af þessu tagi og öðru því eitt af því fyrsta sem ég spurði um varðandi þetta ótrúlega ákvæði var hvernig ætti að deila ábyrgð eftir að fjárhaldsmennirnir eða tilsjónarmennirnir væru komnir inn í fyrirtækin. ( Fjmrh.: Skilur þá ekki þingmaðurinn?) Jú, breytingin er til bóta svo langt sem hún nær, hæstv. fjmrh. En hvernig á að leysa þetta vandamál með ábyrgðina? Við skulum aðeins líta á það. Ég held að hv. alþm. ættu að athuga það. Hér segir ósköp einfaldlega: ,,Ráðherra skal enn fremur í erindisbréfi tilsjónarmanna kveða skýrt á um ábyrgðarsvið þeirra.`` Með öðrum orðum er ætlunin að framselja það algjörlega í hendur ráðherra sem með mismunandi hætti getur í einstökum embættisbréfum, erindisbréfum, kveðið á um það hvort tilsjónarmennirnir beri einhverja ábyrgð eða ekki. Sú ábyrgð, sem samkvæmt hinum venjubundnu lögum og reglum um stjórnsýsluna er lögð á herðar forsvarsmanna opinbers rekstrar, er ekki fyrir hendi hér heldur getur ráðherrann haft það eftir geðþótta sínum hvort honum er eftir atvikum vel við þennan tilsjónarmann hve mikla ábyrgð eða áhættu hann lætur hann taka þegar hann sendir hann inn í stofnunina. Auðvitað er engin trygging fyrir því að þetta verði ekki út og suður með þessum hætti og engin trygging eftir sem áður fyrir því að ekki verði bullandi árekstrar eða deilur ef illa tekst til.
Síðan segir Ríkisendurskoðun í sínu bréfi: ,,Jafnframt sýnist nokkur hætta á að þessi skipan geti valdið óöryggi og óvissu í daglegum rekstri stofnana.`` Fastar er ekki að orði kveðið í svari Ríkisendurskoðunar um þetta atriði til efh.- og viðskn. en þetta segir þó nokkuð. Að Ríkisendurskoðun skuli, eftir að hafa haft einn sólarhring til að svara erindi efh.- og viðskn., taka þó þetta upp í sig gagnvart þessu vitlausa tilsjónarmannaákvæði ríkisstjórnarinnar. Ég endurtek og tel að ég brjóti engan trúnað og greini satt og rétt frá að þetta eru hógvær orð miðað við það sem ráða mátti í afstöðu forsvarsmanna Ríkisendurskoðunar á fundi með efh.- og viðskn. Þar kom fram, og má að nokkru leyti ráða af þessu bréfi þar sem bent er á þau atriði sem Ríkisendurskoðun leggur áherslu á til að ná betri tökum á ríkisfjármálunum, að það væru ekki þessi atriði sem Ríkisendurskoðun mundi leggja áherslu á að næðu fram að ganga til að ná betri tökum á þessu málum, heldur önnur. Þau eru talin hér upp: ,,að frv. um greiðslur úr ríkissjóði verði lögfest, að skýrt verði kveðið á um hver ábyrgð ber á umframkostnaði þeirra stofnana sem ríkið stendur að fullu undir án þess að fara með stjórn þeirra, að ábyrgð á framkvæmd fjárlaga sé fyrst og fremst í höndum viðkomandi fagráðuneytis og forstöðumanna ríkisstofnana, að tryggt sé að hin sameiginlegu upplýsingakerfi veiti allar nauðsynlegar upplýsingar til stofnana ríkisins svo að þau nýtist sem virk stjórnunartæki.``
Síðan var það upplýst, eins og menn vita, að í raun starfrækir fjmrn. nú þegar mestan hluta af þessu kerfi og annast greiðsluþjónustuna fyrir þessar stofnanir að langmestu leyti. Þetta fer því allt í gegnum hendur starfsmanna hæstv. fjmrh. í dag eða að langmestu leyti. Þess vegna verður ekki séð hvað í ósköpunum vakir fyrir hæstv. ríkisstjórn með þessu ákvæði nema ef vera skyldi það sem auðvitað glitti í t.d. þegar hinir ungu aðstoðarmenn hæstv. ráðherra komu til fundar við nefndina, að hér sé verið að búa til svipu, hnútasvipu á bak opinberra starfsmanna sem þeir viti að sé í höndum hæstv. ráðherra. Herforinginn, hæstv. heilbrrh. sem hefur fengið þá nafngift hér í umræðunum að hann sé í raun miklu fremur hershöfðingi en venjulegur ráðherra, fær auðvitað stærstu hnútasvipuna því hann hefur flesta starfsmenn og eyðir mestum peningum.
Ég læt svo nægja, herra forseti, sem óþarft ætti að vera að taka fram að við erum þessu ákvæði, eins og það er úr garði gert, algjörlega andvíg og leggjum til að það verði fellt. Við spáum því að það verði hæstv. ríkisstjórn til lítils framdráttar ef hún fær það lögfest. Af því að ég sé hæstv. samgrh. koma --- Herra forseti, það tókst ekki að stöðva hæstv. samgrh., hann kom hér á miklu skriði og fór þvert í gegnum þingsalinn, inn öðrum megin og út hinum megin. ( Gripið fram í: Hann siglir alveg eins og Ríkisskip.) Hann siglir bara eins og Esjan, beint í burtu.
Ég ætlaði að ræða lítillega við hæstv. samgrh. um það ákvæði sem ég hef þegar gert nokkra grein fyrir og varðar innheimtu hins nýja hafnagjalds. Til þess að þreyta menn ekki með endurtekningum og af því að ég geri ráð fyrir því að hæstv. samgrh. hafi einhverja lágmarksnasasjón af þessu ákvæði ætla ég að koma beint að efninu og spyrja hæstv. samgrh. um það hvað hefur verið aðhafst síðan menn settu fram áform og tillögur um innheimtu þessa gjalds til þess að ná samningum við sveitarfélögin um innheimtuna. Hvernig sjá menn fyrir sér að hún verði framkvæmd, sérstaklega hjá hinum minni höfnum sem ekki hafa t.d. tölvuvædd bókhalds- og innheimtukerfi? Kemur til greina að veita þeim undanþágu frá hinni reglubundnu skilaskyldu á gjaldinu á tveggja mánaða fresti ef það kemur í ljós að innheimtukerfi sumra minnstu sveitarfélaganna er þannig að innheimtan er kannski með stopulum hætti? Ef svo er þarf þá ekki að taka heimild inn í lagaákvæðið um að hægt sé að veita undanþágu frá þessari skilaskyldu ef sérstaklega stendur á hjá minni höfnum? Ég óska eftir því að hæstv. samgrh. svari þessu, a.m.k. láti athuga þetta. Hvað sem öllu öðru líður, ef menn fara út í þetta á annað borð er mikilvægt að framkvæmdin verði sem skaplegust. Í fjórða lagi ráðlegg ég hæstv. samgrh. eindregið að byrja þetta mál á því að reyna að ná samningum við Hafnasamband sveitarfélaga og sveitarfélögin um þetta atriði en fara ekki að senda þeim hótanir um að þau hafi ekki skilað gjaldinu eins og lög mæli fyrir um að þau skuli gera. Ég spyr hæstv. samgrh.: Var honum ekki kunnugt um að lögboðið samráð við sveitarfélögin var ekki virt varðandi þessa innheimtu? Var hæstv. samgrh. ekki kunnugt um að þessu ákvæði var hent inn í þingið og til stendur að lögfesta það nú án þess að uppfyllt hafi verið ákvæði 116. gr. sveitarstjórnarlaga um samráð og samninga við sveitarfélögin um samstarfsverkefni og samskiptamál ríkis og sveitarfélaga?
Ég tel að hæstv. samgrh. sem fagráðherra þessara mála eigi að kynna sér hvernig þau standa og bera á þeim nokkra ábyrgð enda framkvæmdin á hans höndum því hér er um að ræða breytingu á hafnalögum.
Herra forseti. Auðvitað er það síðan þannig að úr því að hæstv. samgrh. er loksins í salnum að tæplega er hægt annað en að víkja lítillega að samgöngumálunum í víðara samhengi heldur en hvað hafnamálin snertir. Þá ég við þá umræðu sem hér varð í gær um málefni Ríkisskipa og getur víst eins fallið undir þennan bandorm sem er um allt milli himins og jarðar. Ég hygg að erfitt verði fyrir hæstv. forseta að mótmæla því að þessi bandormur er um nánast allt milli himins og jarðar og svo vissulega um samgöngumál. Ég leyfi mér því að koma lítillega að þessu máli í leiðinni úr því að við erum að ræða samgöngumál. Ég hlýt að spyrja hæstv. samgrh. í fyrsta lagi og veitir sjálfsagt ekkert af því að hafa það skýrt: Var hæstv. samgrh. ekki kunnugt um þegar hann sat hér í gær og átti að svara spurningum, sem hann að vísu ekki gerði, að þá þegar væru frágengnir eða væri verið að ganga frá samningum um sölu á þeim sömu eignum sem til umræðu voru en hann greindi þinginu ekki frá? Ef hæstv. samgrh. vissi þetta ekki, og þannig beri að skilja þögn hans í þinginu, hvers vegna vissi hann það ekki? Hver fer þá með málið? Er einhver maður úti í bæ með umboð til að selja eignir ríkisins sem heyra undir hæstv. ráðherra eða er það alfarið á vegum fjmrn. þótt hér sé um samgöngumannvirki að ræða án þess að hæstv. samgrh. viti af því? Er hæstv. fjmrh. farinn að selja eignirnar undan hæstv. samgrh. án þess hann viti? Gæti hæstv. fjmrh. labbað út á morgun og selt Póst og síma eða guð má vita hvað án þess að samgrh. hefði hugmynd um? Í hvers konar farvegi er þetta mál? Það er von að spurt sé. Ég hlýt enn að harma í hvaða farveg þetta mál hefur farið og ég bendi á að við erum að ræða frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum og lánsfjárlög eru til umræðu í þinginu. Þess vegna er hægur vandinn að setja inn í þau lög heimildir til ákveðinna fjárveitinga, afla ákveðinna fjárheimilda í þeim lögum sem hér eru til umfjöllunar, ef mönnum sýnist það nauðsynlegt, til þess að koma þessu máli úr þeim ógöngum sem það er í. A.m.k. verður að finna úrræði til að unnt sé að halda þessari þjónustu uppi með skikkanlegum hætti á þeim tíma sem það tekur hæstv. samgrh. að fá einhvern botn í þessi mál.
Hæstv. samgrh. er farinn en er reyndar kominn aftur og mín spurning til hæstv. samgrh. er því þessi:
Í ljósi þess að hann hefur enga niðurstöðu fengið í þetta mál, þótt liðinn sé hálfur mánuður af nýju ári, enga niðurstöðu fengið sem tryggir þessa þjónustu áfram við afskekkt byggðarlög landinu, er þá hæstv. samgrh. tilbúinn til að beita sér fyrir því að inn í lánsfjárlög eða frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum, ef mönnum skyldi þykja það betra sem er nú tæplega, komi fjárheimildir a.m.k. til þess að tryggja að unnt sé að halda uppi þjónustu Ríkisskipa um einhverra mánaða skeið meðan þessi mál eru skoðuð og reynt að finna á þeim farsæla lausn? Vill hæstv. samgrh. beita sér fyrir slíku til þess að tryggja að þessari þjónustu verði haldið uppi?
Hér þýðir ekki að vísa út í loftið um einhverjar viðræður eða einhverja möguleika, eða skjóta sér á bak við útúrsnúninga af því tagi að með því að spyrja svona spurninga séu menn að vantreysta hinum skipafélögunum í landinu. Málið snýst ekki um það nema það sé þá uppgerður hugur hjá hæstv. samgrh. að skipta þessum reytum með einhverjum hætti upp á milli þeirra og auka þar með enn á fákeppni í sjósiglingum í landinu. Hún var þó ærin fyrir, kannski rétt að tala um einokun eins og auðvitað er í reynd að stærstum hluta til hvað stykkjavöruna snertir. En óskabarn þjóðarinnar, Eimskipafélag Íslands, hefur auðvitað að verulegu leyti einokun hvað stykkjavöruflutninga snertir til landsins.
Ég óska eftir því að hæstv. samgrh. svari þessu og hef þá ekki um þetta fleiri orð að sinni. En það verð ég að segja að eins og manni birtist framkoma hæstv. ráðherra hér við þingið í gær, þá er hún þannig að annaðhvort hljóta að vera á henni einhverjar skýringar sem við fáum að heyra á eftir og liggja þá væntanlega í því að hæstv. ráðherra hefur ósköp einfaldlega ekki verið upplýstur um gang mála, eða einhverjir aðrir hafa farið á bak við hann. Ef svo er ekki hefur hæstv. ráðherra bersýnilega verið að fara á bak við þingið.
Úti í löndum riða heilar ríkisstjórnir til falls m.a. af þeim sökum að menn liggja undir ásökunum um að hafa ekki sagt þinginu satt eða leynt það upplýsingum. Hér þykir þetta ekki tiltökumál, eða hvað?
Að lokum, herra forseti, ætla ég í sjöunda lagi að víkja lítillega að atriði sem reyndar hefur þegar verið til ítarlegrar umræðu og það varðar hinn ógeðfellda nefskatt eða íbúaskatt á sveitarfélögin í landinu sem hæstv. ríkisstjórn ákvað að skella á þau með einhliða gerræðislegum ákvörðunum í desembermánuði síðastliðnum. Reyndar hafa hörð mótmæli sveitarfélaganna og mótmæli hér á Alþingi leitt til þess að ríkisstjórnin hefur hopað lítillega í þessu máli og lækkað álögurnar um 100 millj. kr., auk þess sett 100 millj. inn í Jöfnunarsjóð á fjárlögum. Eftir standa 600 millj. kr. álögur á sveitarfélögin sem með jafnfáránlegum hætti og raun ber vitni er útdeilt á þau með mismunandi háum skatti á íbúa eftir því hversu fjölmenn sveitarfélögin eru. Þó eru hér á þingi miklir og sjálfskipaðir talsmenn svonefndrar jafnræðisreglu í skattamálum t.d. hv. 6. þm. Reykv., hv. þm. Sólveig Pétursdóttir og fleiri hv. þm. stjórnarliðsins, svo sem 5. þm. Norðurl. v., Vilhjálmur Egilsson. Þau héldu hér miklar ræður út af sakleysislegri brtt. við frv. til laga um skatt á skrifstofu- og verslunarhúsnæði þar sem ekki var ætlunin að ráðast grófar í þessa hluti en það að leyfa hæstv. fjmrh. að hafa heimild til þess að fella niður hluta af þessum skatti á verslunina í landinu á þeim svæðum þar sem hún byggi við lökust kjör. En hvað sögðu hv. talsmenn ríkisstjórnarinnar með hæstv. fjmrh. í broddi fylkingar? Óþolandi, ólíðandi, skýrt brot á stjórnarskránni og jafnræðisreglu í skattamálum.
Þess vegna óska ég eftir því að hæstv. fjmrh. svari eftirfarandi spurningu:
Er það ekki brot á jafnræðisreglu í skattamálum að leggja misjafnlega háan nefskatt eða íbúaskatt á sveitarfélögin eftir því hvað íbúar þeirra eru margir? Hefur hæstv. fjmrh. náð spurningunni? ( Fjmrh.: Já, já.) Það er bara svona. Ég sé að hæstv. fjmrh. er greinilega gáfaðri en sagt er að Ford Bandaríkjaforseti hafi verið sem ekki gat tuggið tyggigúmmí og labbað í einu en hæstv. fjmrh. getur gert margt í senn. Það er gott fyrir hann.
Ég vil svo að lokum, herra forseti, af því að ég ætla ekki að fara út í frekari umræður um þetta enda er mál mitt orðið þó nokkuð langt og mikið yfir að fara, vekja athygli á bréfi sem barst frá félmrn., reyndar eftir eftirgangsmuni. Þar var óskað eftir því að félmrn. tæki saman greinargerð um það hvernig útkoma sveitarfélaganna er í öllum þessum pakka. Það yrði sem sagt unnin greinargerð um það hvers konar útreið sveitarfélögin í landinu fá hjá hæstv. ríkisstjórn í þessum efnum. Því miður virðist starfsmaður félmrn. að nokkru leyti hafa misskilið þessa beiðni vegna þess að á því minnisblaði sem frá félmrn. barst 10. jan. sl. er eingöngu þröngt skoðuð áhrifin af samþykkt þessa frv., þ.e. frv. til laga um ráðstafnir í ríkisfjármálum. Mín hugsun, sem bar þessa beiðni fram, var sú að fá úttekt á heildarútkomu sveitarfélaganna bæði hvað þetta frv. og fjárlögin og önnur atriði snertir. Það er ekki í öllum tilvikum það sama. En eftir stendur að í þessu minnisblaði frá félmrn. kemur fram að útgjöld eru, með leyfi forseta, eins og segir aftast í bréfinu: ,,Með tilvísun til þess sem hér er rakið að framan má ætla að samþykkt umrædds frv. með brtt. muni hafa í för með sér 650--670 millj. kr. útgjaldaauka fyrir sveitarfélögin.`` Hann samanstendur af um 23 millj. kr. greiðslum sveitarfélaganna í hinn nýja ábyrgðasjóð launa vegna gjaldþrota, um 116 millj. kr. greiðslum vegna 3,5% þátttöku í kostnaðar- eða kaupverði félagslegra íbúða og um 600 millj. kr. greiðslum í íbúaskattinn eða nefskattinn vegna löggæslukostnaðarins. En á móti koma þar til frádráttar samkvæmt reikingum félmrn. 100 millj. í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Þarna er það svart á hvítu á minnisblaði frá félmrn. að um svo mikla útgjaldaaukningu er þarna að ræða.
Á sömu bls. í nál. er og að finna yfirlit um breytingar á útsvari sveitarfélaga en það liggur fyrir að fjölmörg sveitarfélög í landinu hafa neyðst til þess að hækka skatta á íbúa sína vegna þeirra nýju álaga frá ríkisstjórn sem hér hefur verið rætt um.
Frægt er að kratar í Hafnarfirði hækkuðu útsvar úr 6,7% í 7,5%. Í Mosfellsbæ var útsvar hækkað úr 7% í 7,5%. Sömuleiðis í Grindavík. Í Njarðvík úr 7,2% í 7,5%. Í Kjalarneshreppi úr 7% í 7,5% og svo má áfram telja í alllangri töflu sem birt er á bls. 30 í þessu nál. Það þarf auðvitað ekki frekari vitnanna við. Sveitarfélögin hafa unnvörpum neyðst til að hækka útsvar sitt nú þegar vegna hinna auknu álaga frá ríkisstjórninni. Það segir auðvitað allt sem segja þarf um hina efnahagslegu skynsemi í þessu máli að velta byrðunum yfir á sveitarfélögin sem í staðinn neyðast til þess að annaðhvort safna skuldum og taka þá lán --- og ekki lækkar það vextina --- eða að hækka útsvörin eða aðra skatta hjá sér. Sum hafa farið þá leið að hækka vatnsskattinn um nokkur hundruð prósent eða með einhverjum öðrum hætti náð sér í viðbótartekjur.
Þá er eftir sá hluti þessa máls sem auðvitað er alvarlegastur og hann er sá að hin endanlega álagning útsvaranna er í raun eftir á og sveitarfélögin hafa möguleika til þess fram til 1. mars nk. að hækka afturvirkt útsvörin í landinu. Og þau geta þess vegna allt fram til 1. mars ákveðið hjá sér útsvarshækkun sem þá yrði að vísu ekki staðgreidd heldur innheimt eftir á sem álag á það útsvar sem tekið væri í staðgreiðslunni. Þannig að ekki er víst að menn hafi séð fyrir endann á þessu enn sem komið er. Þannig stendur á í sveitarfélögunum hringinn í kringum landið þessa dagana að þau eru víða að ganga frá fjárhagsáætlunum sínum og var ég t.d. var við í stuttri ferð norður í land í síðustu viku að þar voru fjölmenn bæjarfélög að ganga frá sínum fjárhagsáætlunum og höfðu ekki hugmynd um 3,5% kostnaðarþátttökuna í félagslegum íbúðum. Og stærri sveitarfélög sem geta verið með jafnvel tugi íbúða í byggingu á þessu ári þurfa þarna allt í einu að taka inn á sína fjárhagsáætlun nýjan útgjaldalið svo nemur tugum milljóna eða a.m.k. fleiri milljónum hjá stærstu sveitarfélögunum. Svona hlutir eru að gerast og segja náttúrlega allt sem segja þarf um þær aðstæður sem sveitarstjórnarmönnum eru búnar um þessar mundir og þá framkomu sem ríkisstjórnin á allan hugsanlegan hátt sýnir þeim.
Herra forseti. Ég hef svo ekki fleiri orð um þennan fráleita nefskatt. Hann hefur þegar fengið maklega umfjöllun bæði hér á þingi og úti í þjóðfélaginu þar sem hann hefur satt að segja mælst ákaflega illa fyrir. Það er auðvitað mjög vel við hæfi að ríkisstjórn Davíðs Oddssonar, sem er óumdeilanlega einhver mesta hægri stjórn sem Íslendingar hafa búið við í sögu sinni, skuli reisa sér fána með svona nefskatti með nákvæmlega hliðstæðum hætti og ríkisstjórn Margrétar Thatcher gerði og varð fræg af í endemum í Bretlandi. Ja, skylt er skeggið hökunni og það er von að ráðherrar í núverandi hæstv. ríkisstjórn og stuðningsmenn hennar dragi dám af Thatcher í þessum efnum eins og fleirum. Það væri auðvitað langréttast að sveitarfélögin brygðust þannig við þessu máli að þau sendu hverjum einasta íbúa sínum rukkun fyrir nefskatti ríkisstjórnarinnar, hverju mannsbarni frá vöggu til grafar. Þetta er fyrsti nefskatturinn í sögu lýðveldisins og sem betur fer hafa þeir ekki verið margir sem í reynd er rukkaður á hvert einasta mannsbarn sem lífsandann dregur. Því jafnvel gjöld. sem lögð hafa verið flöt á alla skattskylda og framtalsskylda landsmenn eða þá sem með slíkum hætti hafa komið inn í tekjuöflun ríkisins, hafa án undantekninga að mér er tjáð verið þannig út garði gerð að t.d. börn og ellilífeyrisþegar hafa ekki greitt þau. En hér er brotið í blað og lagður nefskattur á hvert einasta mannsbarn. Og það væri auðvitað eðlilegt að sveitarfélögin brygðust þannig við þessu að í stað þess að fara að slá lán eða draga úr framkvæmdum eða hækka útsvör þá settu þau þann krók á móti bragði ríkisstjórnarinnar að senda hverjum einasta íbúa sínum rukkun og það yrðu þá 2.400 kr. rúmar á íbúa stærri sveitarfélaganna en lægri upphæð á íbúa þeirra minni og þá yrði þetta með réttu sá nefskattur sem hann eðli málsins samkvæmt er hjá hæstv. ríkisstjórn.
Ég vek síðan athygli hv. alþm. á bréfaskriftum milli Sambands ísl. sveitarfélaga og hæstv. ríkisstjórnar sem við í efh.- og viðskn. fengum aðgang að. Ég hygg að það sé mjög áhugavert fyrir alþingismenn að kynna sér efni þeirra bréfa, þau eru á bls. 25 til og með 29 í nál. þessu. Síðast fer athugasemd sem framkvæmdastjóri Sambands ísl. sveitarfélaga sá sig knúinn til að senda fjölmiðlum 9. jan. þar sem borið er á móti fullyrðingum hæstv. félmrh. eða tilraunum hæstv. félmrh. til að reyna að ljúga því að um eitthvert eðlilegt samráð við sveitarfélögin hafi verið að ræða í þessum málum. Hæstv. félmrh. hafði geð í sér eftir allt sem á undan var gengið til að fara í fjölmiðla og reyna með mjög villandi hætti að fullyrða að samráð hefði verið haft við sveitarfélögin. En hér er með sérstakri yfirlýsingu, sem send var fjölmiðlum og birt með nál., þessu því mótmælt og það hrakið af framkvæmdastjóra Sambands ísl. sveitarfélga. Það helgast auðvitað af því, hæstv. félmrh., ef hæstv. ráðherra hefur ekki verið það ljóst að tilkynningar, tilskipanir og valdboð eru ekki samráð. Það er ekki samráð við Tryggingastofnun að tala ekki við hana, það er ekki samráð við Ríkisendurskoðun að tala ekki við hana, það er ekki samráð að heldur við sveitarfélögin þó þau annaðhvort í gegnum fjölmiðla eða með því að það sé kallað í þau og þeim tilkynnt að búið sé að ákveða eitthvað, það er ekki samráð, hæstv. félmrh. En þannig hafa þessi samskipti verið. Og þess vegna er það engum til meiri álitshnekkis en einmitt félmrh. sjálfum að vera að reyna að halda hinu gagnstæða fram. Með því vekur hæstv. félmrh. að vísu athygli á þessu máli og dregur það fram í dagsljósið með enn skýrari hætti en áður hefur verið gert en það breytir hins vegar engu um að það er ekki lögformleg uppfylling þeirra samráðsákvæða við sveitarfélögin sem lögbundin eru í sveitarstjórnarlögunum.
Herra forseti. Ég hygg nú að ég fari að ljúka máli mínu og finnst sjálfsagt ýmsum nóg komið. En það er svo að það er mörg matarholan í þessu frv. og mætti lengi ræða það út frá hinum ýmsu forsendum. Satt best að segja er það mín von og ósk að lokum þessarar umræðu að þetta dæmalausa mál sem ég held að sé bæði að innihaldi og gerð og aðdraganda öllum eitt hið alversta sem við höfum séð í Alþingi um háa herrans tíð. Það er eiginlega mín ósk að þess verði langt að bíða og helst aldrei komi hér annað eins. Þetta er fyrir það fyrsta lagatæknilegur sóðaskapur þar sem ægir saman útgjaldamálefnum og fagmálefnum í einum bandormi með þeim hætti sem er auðvitað alger sóðaskapur, samanber t.d. hrein fagpólitísk ákvæði grunnskólalaga sem blandað er hér saman við önnur sem eru útgjaldalegs eðlis. Allur aðdragandi þessa máls hefur verið með fádæmum, bæði lögbundið sem og svona siðferðislega skylt samráð hefur verið að engu haft í undirbúningi málsins hvort sem heldur í hlut eiga hagsmunaaðilar úti í þjóðfélaginu eða jafnvel opinberar stofnanir, framkvæmdastofnanir einstakra málaflokka eins og Tryggingastofnun eru ekki hafðar með í ráðum um grundvallarbreytingar á þeirri löggjöf sem viðkomandi stofnun starfar eftir. Og síðan er auðvitað síðast en ekki síst því miður innihaldið það versta af öllu saman. Hvernig hér er í raun og veru ráðist á garðinn þar sem hann er lægstur, fundið upp sérstakt hátekjuskattþrep á láglaunafólk, ellilífeyrisþega og öryrkja og enn ein árásin á hendur sjómönnum er hér á ferðinni. Þess vegna er að mér kemur í hug, þegar ég lýk máli mínu um þetta frv., vísubrot sem mér hefur reyndar komið oftar í hug undanfarna daga og hefur þá verið tiltekinn áberandi frammámaður í þjóðfélaginu í huga mér sem ég ætla að sjálfsögðu ekki að nafngreina hér. Hún er einhvern veginn á þá leið og það má til sanns vegar færa um þetta frv. jafnlagatæknilega og það er nú ógeðfellt útlits; að innrætið er samt útlitinu verra og er hann þó með skuggalegri mönnum, segir í vísunni.
Já, hæstv. forseti, ég var kominn í þann kafla þessa frv. eða brtt. við það sem varða sérstaklega hagi sjómanna. Nánar tiltekið var ég að ræða þá staðreynd að sjómenn verða alveg sérstaklega fyrir barðinu á þessum breytingum og umfram alla aðra hópa sem skapast af því að sjómenn hafa um alllangt árabil haft rétt til þess að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur. Það segja talsmenn sjómanna okkur í efh.- og viðskn. að í augum sjómanna sé litið á þetta ákvæði sem hluta af félagsmálaaðgerðum eða félagsmálapakka, sem svo er stundum nefnt, sem leitt hafi verið til lykta sem hluti af kjaramálum sjómanna og þá með mjög sambærilegum hætti og hinn margræddi sjómannafrádráttur er sem mikið var til umræðu hér á Alþingi skömmu fyrir jólaleyfið þegar rætt var um breytingar á lögum um tekjuskatt og eignarskatt. Þá, eins og kunnugt er, valdi hæstv. ríkisstjórn að gera sjómenn í landinu að alveg sérstökum markhópi í ráðstöfunum sínum og skerti réttindi sjómanna í verulegum mæli. Og varð það eiginlega hreinasti farsi í lokin hvernig að öllu því máli var staðið og það unnið því að ekki færri en þrjár mismunandi útgáfur af skerðingu sjómannafrádráttarins áttu allar að gefa nákvæmlega sömu upphæðina í sparnað hjá ríkissjóði, eða 180 millj. kr.
Fyrstu hugmyndirnar gengu út á að skerða þessi réttindi í mjög ríkum mæli og þau skyldu eingöngu bundin við lögskráningardaga sjómanna. Sjómenn sýndu strax fram á að í þessu fælist skerðing á réttindum sjómanna upp á um hálfan milljarð kr. Og ég hygg þegar betur er að gáð þá hafi sú fullyrðing ekki verið hrakin í raun og veru. Það voru að vísu uppi tilraunir til þess hér af hálfu hæstv. fjmrh. og fleiri aðila að hrekja þessa útreikninga Sjómannasambandsins og Farmanna- og fiskimannasambandsins og vélstjóra. En eftir því sem ég gat farið yfir það mál sýndist mér í öllu falli ljóst að útreikningar tekjudeildar fjmrn. voru í þessu efni órafjarri raunhæfu mati. Engu að síður kom inni í forsendur fjárlagafrv. talan 180 millj. sem sparnaður í sjómannafrádrætti ætti að gefa.
Nú, menn fengu einhvern móral og það var farið að krukka í þessi ákvæði og ný tillaga leit dagsins ljós og var flutt hér sem brtt. við 2. umr. málsins. Þessi breyting lagfærði ákvæðin verulega og jók réttindi sjómanna í verulegum mæli umfram það sem frv. sjálft gerði ráð fyrir. Eftir sem áður reiknaði fjmrn. út að þetta gæfi 180 millj. kr. Það hafði ekkert breyst þó að reglurnar sem átti að nota til að skerða réttindi sjómanna hefðu tekið miklum grundvallarbreytingum. Og enn fengu menn móral þegar með útreikningum, sem nánast voru framkvæmdir á hnjánum einn morgun í efh.- og viðskn., var enn sýnt fram á að vegna þess hvernig háttað er reglum um lögskráningardaga sjómanna og vegna þess hversu algengt það er orðið að sjómenn taki sín lögbundnu og samningsbundnu frí og jafnvel að t.d. yfirmenn, vélstjórar og stýrimenn skipti með sér plássum, þrír menn skipti á milli sín tveimur plássum, að þá mundi þetta, þrátt fyrir breytingarnar, valda umtalsverðri skerðingu hjá fjölda heilsárssjómanna í landinu. Það voru enn gerðar breytingar til takmörkunar á þessum skerðingarákvæðum og þeim breytt um heila 15 daga sem sjómenn máttu nú vera skemur lögskráðir en samt halda fullum réttindum. Og hvað skeði? Tekjudeild fjmrn. reiknaði þetta út, enn varð útkoman 180 milljónir. Sem sagt, það skipti engu máli hvaða reglur voru lagðar til grundvallar skerðingunni og hvort sjómenn eða aðrir, sem þetta reiknuðu út, fengu út 500 millj. eða 350 eða 250, tekjudeild fjmrn. fékk alltaf út 180 millj. hvaða reglur sem notaðar voru og það fór inn í fjárlagafrv. Það eru samt 180 millj. Ég rek ekki frekar þessa kostulegu sögu hér en minni á þetta til að leiða að því rök að það er með margföldum hætti búið að ráðast að sjómannastéttinni í þessum ráðstöfunum.
Ég skil það vel, herra forseti, að þeir þingmenn Sjálfstfl., sem gegna trúnaðarmannastörfum fyrir sjómannasamtökin, skuli ekki fást hingað í þingsalinn. Ég óskaði eftir því við forseta fyrir hádegið að þeim, formanni Sjómannasambands Íslands, sem situr hér á Alþingi fyrir Sjálfstfl. ( Gripið fram í: Reykjavíkur.) Sjómannasambands Reykjavíkur og formanni Farmanna- og fiskimannasambandsins fyrir landið allt, sem sömuleiðis situr hér á Alþingi fyrir Sjálfstfl. og er núv. hv. 1. þm. Vestf., yrði gert aðvart um að verið væri að ræða þessi réttindamál sjómanna við þessa umræðu og óskaði eftir því að þeir kæmu hingað. Annar þeirra var í húsinu en hefur ekki sést hér í salnum af skiljanlegum ástæðum. Auðvitað vilja þeir vera sem lengst í burtu þegar frammistaðan í þessum efnum er rædd. Og þetta er til stórkostlegrar skammar þeim mönnum og þeim flokki sem stundum hefur þóst bera hagsmuni sjómannastéttarinnar og sjávarútvegsins fyrir brjósti og var nú hér á velmektartímum Ólafs Thors talinn alveg sérstakur útvegsmannaflokkur og talið var að fáar stéttir hefðu jafnrík ítök í forustu Sjálfstfl. eins og útvegsmenn, útgerðarmenn og jafnvel sjómenn. Hvar eru þeir í dag? Það sitja hér einhverjir svokallaðir hagsmunagæslumenn sjómannasamtakanna á þingi og þeir sjást ekki í þingsalnum þegar þau mál eru rædd. Þeir lyppast hér inn til að greiða atkvæði með skerðingum á sjómannastéttina og hverfa síðan út sem hraðast. Sjálfsagt verður það eins í þessu tilviki, þó að borðleggjandi sé samkvæmt gögnum, sem eru hér m.a. í þessu nál., að þessi skerðing afnemur nánast þessi sérstöku lífeyrisréttindi sjómanna, að mega hefja töku ellilífeyris við 60 ára aldur sem voru gagngert sett inn sem hluti af félagsmálaráðstöfunum varðandi kjör sjómanna til að auðvelda þeim að koma í land eftir erfið, erilsöm og hættuleg störf á sjó. Eftir 25 ára störf í þágu þjóðarinnar á sjó hafa sjómenn átt þessi réttindi. Þau eru þekkt frá öðrum löndum gagnvart stéttum sem vinna sérstaklega erfið og áhættusöm en þjóðhagslega mikilvæg störf. Dæmi: kolanámumenn og skógarhöggsmenn. Og eina íslenska stéttin sem hefur haft þessa viðurkenningu hefur verið sjómenn. Þetta á ,,de facto`` að afnema hér með þessum breytingum að langmestu leyti. Og ég hlýt auðvitað að óska Sjálfstfl. alveg sérstaklega til hamingju að hinn nýi forsrh. og formaður Sjálfstfl. og arftaki Ólafs Thors skuli nú reisa þennan fána á vegferð sinni á fyrsta vetri sínum sem forsrh. og formaður þessa flokks. Ég minnist þess að hafa einhvers staðar heyrt það eða lesið, kannski í hinni ágætu ævisögu sem skráð hefur verið að Ólafur Thors hafi sagt að eftir því sæi hann einna mest af öllu á sínum stjórnmálaferli að hafa verið á móti vökulögunum. Nú þori ég ekki að fara alveg 100% með hvort þetta er rétt munað en mig rekur til þess minni að þetta hafi verið Ólafur Thors, í öllu falli var það einn af forustumönnum Sjálfstfl.
Ætli það hafi ekki verið vegna þess sem sá mæti maður sagði þetta að hann hafi séð eftir því, og verið nógu stór í stykkinu til þess að viðurkenna það, að það hafi verið mistök af sinni hálfu að standa gegn þessari sjálfsögðu réttarbót fyrir sjómenn sem löngu var orðin tímabær. Ég held út af fyrir sig af því ég nefni vökulögin að ástæða gæti verið til að fara ofan í það hvernig þau eru virt í dag, t.d. um borð í verksmiðjuskipunum en það er annar handleggur. En þetta er þó til marks um það að einhvern skilning höfðu forustumenn Sjálfstfl. á högum sjómannastéttarinnar á þessum tíma og voru líka menn til þess að viðurkenna ef þeim hafði orðið á í messunni í þeim efnum. Hér var ekki til umræðu afturför á því sviði. Hér var ekki til umræðu að rífa réttindi af sjómönnum sem þeir hafa haft. Hér var ekki til umræðu að skerða kjör sjómanna. Nei, hér var til umræðu að bæta starfsskilyrði þeirra og tryggja réttindi þeirra og gera það að verkum að þeir gætu staðið í lappirnar eins og menn gagnvart sínum yfirboðurum á sjónum ef þeir ætluðu að sýna af sér óeðlilega hörku gagnvart þeim hvað vinnuálag snertir.
Ég verð að segja það, herra forseti, að þessar endurteknu árásir á sjómannastéttina, eins og þær birtast hér, eru auðvitað með ólíkindum. Og ég ætla að upplýsa þá hv. þm. sem hér eru inni um að það er tæknilega auðvitað enginn vandi að koma þannig fyrir málum að þessi sérstöku réttindi sjómanna á aldrinum 60--67 ára skerðist ekki við þessar breytingar. Það getur vel verið að menn telji ekki hægt að mismuna sjómönnum og öðrum stéttum þegar á hinn eðlilega lífeyristökualdur er komið. Það kann vel að vera óeðlilegt. En í öllu falli er auðvitað enginn vandi, ef menn vilja láta þessi sérstöku réttindi halda sér til handa sjómönnum óskert á tímabilinu 60--67 ára til að auðvelda þeim að koma í land og hefja önnur störf í landi, sem við vonandi viljum öll að þeir geti gert eftir því sem heilsa þeirra og aðstæður leyfa, og sem iðulega eru mikið lakar launuð en sú sjómennska sem þeir hafa stundað, áhættusöm og erfið, enda að nokkru metið í skárri launum og aflahlut, að það auðveldi þeim að fara í land og taka sér önnur og lakar launuð störf, að þeir haldi óskertum grunnlífeyri þó lítill sé. Það gefur auga leið, t.d. fyrir fullorðna sjómenn sem yfirleitt eru komnir á bestu kjör sem bjóðast eftir að hafa verið áratugi á sjó, orðnir yfirmenn á skipum, stýrimenn eða vélstjórar í fyrsta sæti, vaktformenn eða netamenn. Reynsla þeirra hefur skaffað þeim betri kjör meðal jafningja á sjónum sem eðlilegt er. Slíkir menn upp á einn og kvart eða einn og hálfan eða jafnvel tvo aflahluti í sæmilegum plássum hoppa ekki auðveldlega í land og gerast hafnarverðir eða húsverðir í íþróttahúsum í sínum sveitarfélgöum, sem gjarnan er reynt að verðlauna slíka menn með, sæmilega létt og þrifaleg störf þegar þeir koma í land. Þannig er það a.m.k. þar sem ég þekki til og sjómannastéttin nýtur virðingar. Það hefur auðveldað þessum mönnum að geta þó fengið þennan lífeyri óskertan til viðbótar kannski tiltölulega lágum dagvinnutekjum í einhverju léttu starfi sem þeir eru að reyna að koma sér í.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem eru í bréfum bæði frá Sjómannasambandi Íslands og Lífeyrissjóði sjómanna þá liggur fyrir að umtalsverður hluti sjómannastéttarinnar sem kominn er á þennan lífeyristökualdur nýtir sér þessi réttindi, nýtir sér þennan möguleika. Það kemur til að mynda fram í bréfi Sjómannasambandsins, sem óskað var eftir af nefndinni og er þar vitnað í upplýsingar frá Lífeyrissjóði sjómanna, með leyfi forseta, að miðað við október 1991 voru um 34% ellilífeyrisþega, yngri en 65 ára, sem enn stunduðu sjómennsku. Ekki voru nema 34% af þessum hópi á bilinu 60--65 ára sem enn stundaði sjómennsku. Afgangurinn er í landi, 2 / 3 hlutar. 12% til viðbótar eru hættir til sjós en voru á sjó þegar þeir hófu töku ellilífeyris, 54% hafa ekki verið á sjó eftir að taka lífeyris hófst hjá sjóðnum. Með öðrum orðum meira en helmingur sjómanna, samkvæmt upplýsingum frá Lífeyrissjóði sjómanna, nýtir sér þessi réttindi til að fara í land og er þar af leiðandi í þeirri stöðu sem ég var að ræða um.
Til viðbótar þessu kemur sú staðreynd að stór hluti sjómanna og stærstur hluti sjómanna á fiskiskipum býr enn þann dag í dag við mjög bág lífeyrisréttindi. Sjómenn njóta ekki þess, sem aðrir hópar aldraðra gera í stórum stíl, að hafa þokkaleg lífeyrisréttindi til hliðar sem ekki skerða grunnlífeyrinn. Sú regla er í þessu frv. að tekjur frá lífeyrissjóðum koma ekki til frádráttar þegar reiknuð er út þessi nýja skerðing á grunnlífeyrinn. Það liggur fyrir að allir sjómenn bátaflotans borguðu í raun og veru mjög lítið í lífeyrissjóði alveg fram til 1985 og reyndar fram til 1987. Þá hófst taka iðgjalda af öllum launagreiðslum til sjómanna á bátaflotanum og á minni togurum. Fram að þeim tíma var eingöngu greitt af tekjutryggingu. Eins og hv. þm. vita var hún auðvitað og er ekki nema lítill hluti af launum sjómanna sem eru í sæmilegum plássum. Þetta veldur því að réttindastaða stórs hluta sjómanna í lífeyrissjóðunum er mjög bág, fyrir utan það að til viðbótar eru lífeyrisréttindin mjög mismunandi af því að sjómenn eru í mörgum lífeyrissjóðum. Sums staðar er til að mynda stuðst við 65 ára aldurstakmörk, annars staðar við 70 ára, þegar greiðsla lífeyris hefst.
Lífeyrissjóður sjómanna upplýsir einnig --- á bls. 17 í nál. minni hlutans eru fróðlegar upplýsingar um sögu þessa máls --- að ellilífeyrir frá Lífeyrissjóði sjómanna sé mjög misjafnlega hár, eins og gefur að skilja, með hliðsjón af því að á sama tíma og sjómenn á bátaflota og minni togurum greiddu einungis af kauptryggingu til 1985, greiddu sjómenn á stærri togurum og farskipum að fullu af heildartekjum sínum, þar með töldum aflahlut. Þetta veldur því að lífeyrisréttur sjómanna er allt frá nokkur hundruð krónum á mánuði og upp í u.þ.b. 110 þúsund. Að þessu leyti til er réttarstaða sjómanna mjög mismunandi. Fiskimennirnir sem eru auðvitað stærstur hluti sjómannastéttarinnar á öllu bátaflotanum og minni togurum eru þarna með mjög slaka réttarstöðu. Það leiðir aftur til þess að samkvæmt þessu nýja kerfi hafa þeir sjómenn, stór hluti sjómannastéttarinnar, engar tekjur til hliðar við launatekjurnar sem ekki skerða grunnlífeyrinn. Með öðrum orðum, nánast hver króna sem þeir fá kemur til beinnar skerðingar. Enda er upplýst af þeim sem skoðað hafa útkomu sjómannastéttarinnar í þessu sambandi að stór hluti þeirra og allur þorri þessa 500 manna hóps sem þarna á í hlut fær á sig meiri eða minni skerðingu eða missir grunnlífeyrinn að fullu.
Herra forseti, það er von að fámennt sé í þingsalnum, ég segi nú bara það. Ég skil mjög vel að þeir séu ekki margir þingmenn Sjálfstfl. og Alþfl. sem sitja undir umræðum um þessi mál, það er skiljanlegt. Þeir reyna að vera sem helst alls staðar annars staðar en í þingsalnum þegar frammistaða þeirra í þessum efnum er rædd. Satt best að segja held ég að sjaldan hafi ein ríkisstjórn í sögu lýðveldisins lotið jafnlágt til þess að krafsa upp 200 millj. kr. með sparnaði í sérstökum aðgerðum eins og þessi gerir í árás sinni á almannatryggingakerfið og sjómannastéttina einkum og sér í lagi. Ég held að sjaldan hafi verið lotið jafnlágt í þessum efnum. Að ráðast sérstaklega á ellilífeyrisþega og sjómenn, að taka upp sérstakt hátekjuskattþrep á fólk sem er með 60 þús. kr. mánaðarlaun og hafa skattprósentur sem eru allt upp í 76% jaðarskattprósenta á tekjur aldraðs fólks á tekjubilinu 60--114 þús. kr. og lækka þá skattprósentuna sýnir mönnum fáránleika þessa máls. Þegar gamla fólkið kemst yfir 114 þús. kr. á mánuði, ef einhverjir gera það, þá lækkar skattprósentan. Ég held að hvergi í heiminum sé við lýði svona hrikalegur skattstigi sem er þannig úr garði gerður að þegar menn hækka í launum og komast dálítið á annað hundrað þúsund krónurnar fari að lækka hjá þeim skatturinn. Það er það sem er verið að gera, hv. þm. Eyjólfur Konráð Jónsson, sem heiðrar mig hér með nærveru sinni, einn fárra þingmanna Sjálfstfl.
Þetta er auðvitað með slíkum endemum að ég leyfi mér reyndar að halda því fram að þingmenn stjórnarliðsins hafi ekki almennt áttað sig á því hvernig þessir hlutir eru útfærðir. Ég spyr: Hafa kannski þingmenn Sjálfstfl. látið heilbrrh. að einhverju leyti plata sig í þessu máli? Vissu talsmenn Sjálfstfl. ekki um þær breytingar sem þarna er verið að gera og koma sérstaklega niður á sjómönnum, til viðbótar öllu öðru sem þeir hafa fengið frá ríkisstjórninni á undanförnum vikum? Var heilbrrh. ekki búinn að upplýsa þingflokk Sjálfstfl. um þetta? Þeir hljóta þó a.m.k. að hafa vitað það í hans eigin flokki.
Ég segi eins og er að í lengstu lög hefði ég viljað trúa því að mönnum væri ekki sjálfrátt og þeir vissu ekki hvað þeir væru að gera. Þetta hefði einhvern veginn flotið þarna inn án þess að menn hefðu áttað sig á hvað í þessu fælist og hvaða áhrif þetta hefði. Það er alveg augljóst, herra forseti, að það kostar ekki mikið ef menn vilja tryggja sjómönnum áfram þessi réttindi og þennan möguleika að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur, þó að þeir yrðu síðan jafnsettir öðrum frá og með 67 ára aldri. Enda er þá komið nær þeim eðlilega eða ásættanlega starfslokaaldri sem viðgengst í þjóðfélaginu. En að senda sextugum sjómönnum, sem hafa starfað á sjó í yfir 25 ár, þær kveðjur núna um áramótin að ef þeir hafi hugsað sér að nýta þessi réttindi og fara í land á árinu og þeir hafi haft einhverjar vonir um að komast í þokkalega launaða daglaunavinnu sem gæfi þeim svona 70--90 þúsund krónur á mánuði, ef vel tekst til, sem er kannski þriðjungurinn af þeim tekjum sem þeir hafa haft sem sjómenn þá ýtir það ekki undir þá að láta þennan draum sinn rætast að komast í land og geta þó seint sé farið að eyða meiri tíma með fjölskyldu sinni og skoða landið, eða hvað það nú er annað sem hugur þeirra stendur til. Nei, þeim verður sérstaklega refsað með hátekjuskattþrepi upp á 76% vegna fyrstu teknanna sem þeir fá þegar þeir koma í land. ( EgJ: Þú ert búinn að segja þetta hundrað sinnum.) Það er sennilega hundrað sinnum of sjaldan, hv. 3. þm. Austurl. Eða ætlar ekki hv. 3. þm. Austurl. að greiða atkvæði með þessari sérstöku árás á sjómannastéttina sem hér felst í bandorminum, eins og hann lyppaðist til að gera þegar hann greiddi atkvæði með skerðingu sjómannafrádráttarins fyrir jólin? Ég býst við því. Ég hef ekki orðið var við það að hv. 3. þm. Austurl., sem hefur þó nokkuð af sjómönnum í sínu kjördæmi, hafi staðið upp til að verja réttindi sjómanna. Það hefur lítið farið fyrir því og eru þó sjómenn sjálfsagt ekkert verri kjósendur en bændur, eða hvað, að mati hv. þm. Egils Jónssonar.
Þetta er með miklum endemum og til mikillar skammar og verður lengi munað hvernig ríkisstjórn undir forustu Sjálfsfl. ræðst með þessum hætti að þessari stétt manna í landinu, sjómönnunum, og hafa þeir þó fengið á sig áföllin fyrir, stærstu og mestu áföllin sem liggja í upp undir 20% aflasamdrætti milli ára sem erfiðar aðstæður varðandi okkar fiskstofna skapa. Þeim hlutum eru sjómenn að vísu vanir. Þeir eru býsna vanir að sæta því að þeirra tekjur sveiflist til eftir því hvernig gefur til sjávarins og hafa ekki möglað undan slíku. Það hefði nú sjálfsagt hvinið í hjá ýmsum öðrum stéttum sem væru núna að taka á sig 20% kjaraskerðingu milli ára bara af ytri ástæðum. Að vísu er skylt að taka fram að sjómenn hafa haft ágætan hlut á undanförnum árum vegna þess að afurðaverð hefur verið hátt og hækkað mjög síðustu tvö, þrjú ár og það hefur vissulega komið sjómönnum til góða. Þeir eru ekki að mögla mikið yfir því þó svo að annað tveggja eða jafnvel hvort tveggja gerist á þessu ári, að afli dregst stórlega saman og einnig er líklegt að afurðaverð fari eitthvað lækkandi á þessu ári. Það er reyndar þegar byrjað lækka í vissum tilvikum, bæði vestan hafs og í sunnanverðri Evrópu. Þetta taka sjómenn á sig og vita sem er að þeir eiga ekki annarra kosta völ en að mæta þessu. Þeirra samningar eru þannig að þeir deila þeirri áhættu með útgerðarmönnum og þjóðinni allri hvernig gefur til sjávarins. En þeim mun helgari hafa sjómönnum verið þessi grundvallarréttindi sem þeir hafa á undanförnum áratugum náð inn í sinni kjarabaráttu, sjómannafrádrátturinn og þessi réttur til að hefja töku lífeyris við 60 ára aldur til að auðvelda þeim að snúa í land og eyða þar síðustu æviárunum. Þetta á nú að rífa í burtu.
Það er svo sannarlega von, herra forseti, að þeir þingmenn Sjálfstfl. sem maður hefði einhvern tíma haldið að sæju sóma sinn í því að reyna að standa hér upp til varnar sjómannastéttinni á Alþingi láti sig vanta og séu víðs fjarri. Komi ekki í þingsalinn jafnvel þótt þeir séu hér í húsinu. Það skal fara í þingtíðindin. Ég hef ítrekað enn einu sinni hvernig þeim málum er háttað, að ég hef óskað eftir því bæði við þann forseta sem nú situr í sætinu og ítrekað við þann forseta sem sat hér fyrir hádegið að 16. þm. Reykv. og 1. þm. Vestf., sem eru formaður Sjómannafélags Reykjavíkur og formaður Farmanna- og fiskimannasambands Íslands, yrðu aðvaraðir um þessa umræðu og kallaðir hingað. ( Gripið fram í: Dugir 17. ekki?) Hvorugur hefur mætt og var þó annar þeirra í þinghúsinu. Hv. 17. þm. Reykv. dugar ekki því hann er ekki formaður Sjómannafélags Reykjavíkur þó hugur hans standi kannski til þess. (Gripið fram í.) Eins og annarra mannvirðinga í þjóðfélaginu sem hann er mjög gjarn á að sækjast eftir.
Herra forseti. Ég læt nú lokið umfjöllun minni um þetta efni. Mér hefur gerst nokkuð tíðrætt um það og tel satt best að segja fulla ástæðu til. Ég vona að alveg sé skýrt fyrir þeim sem hlýtt hafa á þessa umræðu hver áhrifin af afgreiðslu þessara breytinga yrðu í reynd og hvernig þau eru útfærð. Þá er í raun ekki annað eftir fyrir upplýsta hv. alþm. en að gera það upp við samvisku sína hvort þeir vilji standa að þessum hlutum með hæstv. ríkisstjórn. Að öðru leyti vísa ég varðandi þennan kafla frv. í ítarlegt nál. minni hluta heilbr.- og trn. sem er á bls. 12--14 í nál. á þskj. 388, sem hér er mælt fyrir. Þar er ítarlega farið yfir þennan hluta frv. og á köflum farið hörðum orðum, svo ekki sé meira sagt, um þau vinnubrögð og þær tillögur sem þarna eru á ferðinni. Þannig segir til að mynda efst á bls. 13 í áliti minni hluta heilbr.- og trn. að minni hlutinn geti alls ekki fallist á þessar tillögur ríkisstjórnarinnar og muni greiða atkvæði gegn þeim og ástæðurnar séu eftirfarandi, og svo segir í 1. lið: ,,Tillögurnar eru handahófskenndar, vanhugsaðar, illa undirbúnar og illframkvæmanlegar.`` Allt þetta hygg ég að megi rökstyðja með gildum hætti. Þetta er samdóma álit og það sem við fengum í raun með heimsókn Tryggingastofnunar til okkar á fund í efh.- og viðskn.
Ég vek einnig athygli hv. alþm. á fróðlegum fylgiskjölum, t.d. töflum og línuritum á bls. 18 og áfram í þessu nál. Þau sýna ágætlega hvernig mismunandi aðstaða lífeyrisþega er eftir því hvort þeir hafa tekjur af vinnulaunum eða t.d. frá lífeyrissjóði og/eða ef þeir hafa tekjur af eignum eða fjármagni sem ekki hrófla við grunnlífeyri þeirra.
Ég held að lokum, herra forseti, áður en ég hverf frá þessum þætti málsins, að það væri fróðlegt fyrir hv. alþm. að setja upp nokkur dæmi fyrir framan sig, eins og ég gerði einn morguninn, um tvo hópa eða tvo einstaklinga, misvel setta í þessum efnum. Við getum tekið annan þeirra, sem er 68 ára gamall einstaklingur, einhleypur ellilífeyrisþegi, sem nýtur fullra bóta, fer síðan út á vinnumarkaðinn til að laga stöðu sína með vinnulaunum og ætlar að drýgja tekjur sínar, af því að hann hafði komist að þeirri niðurstöðu að honum sé ekki nokkur leið sem einhleypum einstaklingi í þessu þjóðfélagi með íbúð og aðra framfærslu að lifa af rúmum 60 þúsund kr. á mánuði. Hann getur það bara ekki. Hvað verður honum fyrir, þessum manni? Hann fer út á vinnumarkaðinn og við skulum segja að hann komist í sæmilegt starf og upp í launatekjur sem eru einhvers staðar á bilinu 60--80 þús. kr., jafnvel þótt hann fari upp í 110 þús. kr. Hvað gerist þá? Í reynd eru þær tekjur sem hann er að reyna að bæta við sig með þátttöku á vinnumarkaðinum skertar um 76%. Skattþrepið sem mætir þessum manni er 76% á löngu tekjubili, á einmitt því tekjubili sem fullt starf í daglaunavinnu með e.t.v. einhverri yfirvinnu eða einhverjum viðbótartekjum gefur mönnum tekjur kannski einhvers staðar á bilinu 60--100 þús. kr. Jaðarskattprósenta þessa einstaklings er 76% þannig að hann heldur tæplega fjórðu hverri krónu eftir.
Hins vegar er til einstaklingur B sem við skulum segja að sé ekkja. Hún var áður gift háttsettum embættismanni og hefur eftir hann mikil lífeyrisréttindi, hefur tugi þúsunda króna í tekjur á mánuði. Svo á hún allmikið af skuldabréfum og hlutabréfum eftir mann sinn sem gefa henni umtalsverðar upphæðir í fjármagnstekjur. Í þriðja lagi áttu þau hjónin stórt einbýlishús, þriggja hæða hús, og ekkjan býr nú í kjallaranum eða í risinu og leigir húsið og hefur fyrir það umtalsverðar tekjur eða þá hún með einhverjum öðrum hætti nýtur arðs af þessum eignum sínum. Þetta hróflar lítið eða ekkert við grunnlífeyri hennar þannig að til viðbótar fullum bótum úr kerfinu, sem hú fær af því að hún hefur ekki vinnutekjur, fær hún lítt skertar tekjutengdar uppbætur og fullan grunnlífeyri að sjálfsögðu af því að tekjurnar úr lífeyrissjóði skerða hann ekki og eignatekjurnar koma þessu máli ekki við, hafa engin áhrif á útkomu dæmisins. Með öðrum orðum, það er mjög auðvelt að setja upp dæmi, sem eru til og sannanleg, þar sem tveir jafngamlir einstaklingar í þjóðfélaginu eru svo hrikalega missettir hvað þetta snertir að annar þeirra getur þess vegna haft hundruð þúsunda í tekjur á mánuði en hinn heldur eftir tæplega fjórðu hverri krónu af þeim sem hann með vinnulaunatekjum sínum er að reyna að bæta stöðu sína. Þannig er þetta þá orðið hjá okkur. Og þetta má mönnum held ég vera ærið umhugsunarefni og sannar mér það rækilegar en nokkuð annað að þessar vanhugsuðu breytingar ættu að dragast til baka. Í raun og veru held ég að svo sé komið að nánast sé óðs manns æði að vera að hrófla við þessu almannatryggingakerfi fyrr en heildarendurskoðun þeirra laga er lokið. Nógu flókið og tætingslegt er þetta orðið samt og skal ég taka það skýrt fram að það var langt frá því að vera í góðu standi áður en þessar breytingar komu til sögunnar sem nú eru boðaðar en þær gera ástandið sannanlega verra, m.a. vegna þess að þær gera alla framkvæmd þessara mála enn flóknari en áður var.
Herra forseti. Ég held að ég hafi þá ekki fleiri orð um þetta en er þá kominn að 5. lið nál. sem fjallar um breytingu á hafnalögum, lögum nr. 69/1984, þ.e. 9. tölul. brtt. meiri hlutans og 4. tölul. hinna nýju brtt. meiri hlutans sem eru hér á þskj. 384 þar sem hinar nýju brtt. eru að hluta til brtt. við brtt. ríkisstjórnarinnar, í öðru lagi viðbætur við málið og í þriðja lagi breytingar við frv. sjálft. Þar er verið að lagfæra atriði sem hæstv. ríkisstjórn var bent á fyrir áramótin að gætu ekki gengið eins og það var útfært í upphaflegum hugmyndum. Það varðar það að þegar ríkisstjórnin sullaði hér inn í bandorminn eða í brtt. við hann ákvæðum um að rukka hinn nýja hafnaskatt sem á að leggja á í höfnum landsins í þágu ríkissjóðs, þá voru engin ákvæði af neinu tagi um það með hvaða hætti skyldi innheimta þetta gjald, hver ætti að sjá um innheimtuna og hvernig ætti að haga henni. Ég benti talsmönnum meiri hlutans á að svona gæti þetta auðvitað ekki gengið. Þetta gjald mundi ekki koma í ríkissjóð eða Hafnabótasjóð af himnum ofan. Það yrði með einhverjum hætti að kveða á um eða sjá fyrir því hver ætti að annast innheimtuna og hvernig. Ríkið hefur ekkert innheimtukerfi á þessu sviði. Það eru hafnirnar sem innheimta hafnargjöldin og þær eiga sveitarfélögin. Ég gat ekki séð fyrir mér að innheimtumenn ríkissjóðs ætluðu að mæta á hafnarbakkanum við hverja einustu skipakomu og rukka kapteininn um nýja hafnaskattinn. Það hefði orðið ærið tafsamt a.m.k. fyrir innheimtumenn ríkissjóðs og hefðu þeir sennilega þurft að bæta við sig einhverjum mönnum eins og Tryggingastofnun.
Eftir að jólamaturinn var farinn að sjatna í mögum stjórnarliða áttuðu þeir sig á því að þetta var rétt. Þeir urðu með einhverjum hætti að kveða á um hvernig þeir gætu náð í þessa peninga. Og þá kom hér alveg snilldarlegt ákvæði inn í frv. frá ríkisstjórninni í bréfi hæstv. forsrh. 7. janúar. Hvað datt þeim í hug aldrei þessu vant? Ja, hvað haldið þið? Jú, að skipa sveitarfélögunum að innheimta þetta fyrir sig, auðvitað án þóknunar, án samnings um það, bara rétt si svona. Skyldi það vera kvöð á sveitarfélögin í landinu eða hafnarsjóði þeirra að sjá um að rukka þetta fyrir ríkisstjórnina og skila því. Þetta ákvæði er auðvitað þannig að það veldur ýmsum forsvarsmönnum hafnanna í landinu mjög miklum áhyggjum af þeirri einföldu ástæðu að enn, þrátt fyrir þessar tilraunir til að laga málið, er það ekki nógu gott, m.a. vegna þess að það er allt of óljóst um t.d. afföll sem geta orðið við þessa innheimtu og hver á að bera þau. Munnlega er að vísu sagt: Það er ekki ætlast til þess að sveitarfélögin borgi annað en það sem hefur innheimst, en það er ekki kveðið á um það lögunum. Það er ekki mælt fyrir um t.d. að gera skuli samning um þessa innheimtu, nei. Og það hefur ekkert samráð verið haft við hafnirnar eða sveitarfélögin um þetta, að sjálfsögðu ekki. Það er ekki til siðs í ríkisstjórn þeirra Viðeyjarherranna. Það er ekki til siðs þar að vera að ræða hlutina við aðra menn. Það eru í mesta lagi tveir á fundum í þeirri ríkisstjórn þegar mikið liggur við. Það eru þeir Viðeyjarhershöfðingjarnir.
Þannig eru málin leidd til lykta, hvort sem það varðar sveitarfélögin eða aldraða eða einhverja aðra. Og fara að ræða við Hafnasambandið eða sveitarfélögin, nei, það er ekki ástæða til þess. Þeir geta bara gert þetta. Og þá er sett inn ákvæði af þessu tagi eins og hér er, annars vegar í brtt. meiri hlutans á þskj. 286. Þar segir að --- það er nú svo, herra forseti, að þó að ræðumaður þykist kunna þetta sæmilega þá vefst stundum fyrir mér að finna þetta í öllum þessum bunka --- en í brtt. á þskj. 286 kom þetta ákvæði inn og var þá þannig orðað að sérstakt vörugjald skuli renna í sérstaka deild við Hafnabótasjóð og gjaldið skal svara 25% álagi á vörugjöld önnur en aflagjald.
Þá sáu þeir sem sagt að þetta gekk ekki. Það varð einhvern veginn að koma böndum á að ná þessu inn og þá var gripið til sveitarfélaganna. Þá mundu þeir eftir því að þau væru til og þá var þarna sett inn setning sem er svohljóðandi:
,,Innheimtuaðilar vörugjalds, skv. 2. tölul. 1. mgr. 11. gr., skulu innheimta og standa skil á sérstöku vörugjaldi skv. 6. tölul. 1. mgr. 11. gr.``
Sem sagt, hafnarsjóðirnir eða hafnirnar í eigu sveitarfélaganna skulu innheimta þetta gjald og standa skil á því, punktur. Samgn. lagfærði að vísu ákvæðin um skilafrestinn á gjaldinu lítillega vegna þess að eins og þetta kom frá ríkisstjórn upphaflega var höfnunum til viðbótar öllu öðru ætlað að skila þessu nánast samdægurs með sáralitlum fresti eftir að þau höfðu innheimt gjöldin. Sá frestur var lítillega lengdur með brtt. samgn. og er það vissulega til bóta en breytir ekki hinu að það er auðvitað hrein ósvinna að standa að verki eins og hæstv. ríkisstjórn er að gera hér með furðulegri framkomu við hina óskyldustu aðila.
Satt best að segja er það líka undrunarefni hversu lagin hæstv. ríkisstjórn er við að skjóta sig lappirnar í svona löguðu, jafnvel í smámálum af þessu tagi því að auðvitað er það svo að ef samið hefði verið við hafnirnar í landinu um þetta atriði og þær hefðu haft í hendi samning við ríkisvaldið um að taka að sér þessa innheimtu fyrir ríkið gegn hóflegri þóknun þá er ég alveg viss um að það út af fyrir sig hefði ekki þurft að verða stórmál og um það hefði átt að verða mögulegt að ná sæmilegu samkomulagi. Nei, það er ekki gert. Heldur eru enn á ný brotin lög á sveitarstjórnunum, sbr. 116 gr. sveitarstjórnarlaga sem ég hef áður vitnað til í þessu sambandi, og fleirum og lagðar á þær einhliða kvaðir án nokkurs samráðs við þær.
Það er kannski að verða tímabært, herra forseti, að lesa aftur 116. gr. um sveitarstjórnir, sem eru í lögum um sveitarstjórnir en hún er svona:
,,Ríkisstjórninni er rétt að koma á formlegu samstarfi við samtök sveitarfélaga með gerð samstarfssáttmála ríkis og sveitarfélaga og með öðrum hætti. Ríkisstjórnin skal hafa náið samráð við Samband ísl. sveitarfélaga um þau mál er varða verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga og önnur samskipti þessara aðila.`` --- Lögbundin fyrirmæli um að að öll samskipti þessara aðila skuli fara fram í formi náins samráðs. Það var brotið hér og ekki í fyrsta skipti og upplýst af hálfu bæði sveitarfélaga og Hafnasambands sveitarfélaga að enginn samningur, ekkert samkomulag liggi fyrir um hvernig að þessu eigi að standa.
Herra forseti. Ég hafði óskað eftir því að hæstv. samgrh. yrði látinn vita að hér yrðu mál á dagskrá sem vörðuðu hann og ég hafði beðið um nærveru fleiri hæstv. ráðherra. Nú er enginn þeirra hér í þingsalnum. Hæstv. forsrh. er í hliðarherbergi á fundi þar við einhvern sálufélaga sinn. (Gripið fram í.) Þá er það mismæli hjá mér. Og hæstv. félmrh. er í öðrum dyrum hér. ( Forseti: Óskar hv. þm. að ég geri ráðstafanir til að hæstv. samgrh. komi hingað?) Já, herra forseti. Ég vil það því að ég þarf lítillega að eiga orðastað við hæstv. samgrh. um þetta atriði og reyndar væri ástæða til að ræða ýmislegt fleira við hæstv. samgrh. þjóðarinnar á þessum drottins degi. Satt best að segja, herra forseti, hef ég enga samúð með þessum ráðherrum sem vita að þetta mál er hér á dagskrá, eða hvað, ef þeir eru allir með fullri meðvitund þessa dagana. Þetta er mál sem varðar svo til öll fagráðuneytin með einum eða öðrum hætti og þeim hæstv. ráðherrum er ekki vandara um að tolla hér á Alþingi og sinna þingskyldum sínum heldur en okkur hinum. Ég tel t.d. að hæstv. ráðherrar hafi fjandakornið ekki haft meira að gera en við í efh.- og viðskn. síðustu sólarhringana og hljóti að vera a.m.k. jafn vel sofnir. Ég get þá tímans vegna og til að greiða fyrir umræðunum, herra forseti, vikið að öðrum atriðum meðan hæstv. samgrh. er á leið til þings úr því að svo óvenjulega ber við að hann er ekki að sinna þingskyldum sínum í dag sem er auðvitað sjaldgæft. A.m.k. var það sjaldgæft á meðan hann átti sæti í efri deild sá hæstv. ráðherra.
Þá ætla ég að víkja lítillega að öðru atriði sem er 6. liðurinn í nál. minni hlutans og það er um ráðherranna sérstaka fjárhaldsmenn eður tilsjónar sem er hér sett fram undir formerkjunum: breyting á lögum nr. 97/1974, um eftirlit með ráðningu starfsmanna og húsnæðismálum ríkisstofnana, sbr. og 6. tölul. nýrra brtt. meiri hlutans. En það er þannig, herra forseti, að þetta atriði er sennilega það kostulegasta af öllu sem fyrir okkur í efh.- og viðskn. hefur borið á undanförnum vikum og var sent inn í nefndina með bréfi hæstv. forsrh. dags. 7. jan. sl. Þar er lagt til, með leyfi forseta, að eftirfarandi klausa bætist inn í lögin sem ég vitnaði til:
,,Hlutaðeigandi ráðherra er heimilt að setja mann eða nefnd manna, um tiltekinn tíma, til að vera fjárhaldsmenn stofnana, einnar eða fleiri í senn. Starfssvið fjárhaldsmannanna er að skipuleggja og hafa eftirlit með reikningshaldi og áætlanagerð stofnana og taka ákvarðanir um fjárskuldbindingar, þar á meðal um starfsmannahald. Kostnaður við starf fjárhaldsmanna greiðist af viðkomandi stofnun.``
Eins og menn heyra var þessum fjárhaldsmönnum og er reyndar enn ætlað víðtækt verksvið, völd og þar með talin ákvarðanatökuvald um fjárskuldbindingar og starfsmannahald. Enga skilgreiningu var að finna á því við hvaða kringumstæður þessum ákvæðum yrði beitt. Það var sett í geðþóttavald ráðherranna. Engin ákvæði voru um hvernig fara skyldi með skörun verkefna milli þessara nýju fjárhaldsmanna og forstöðumanna stofnana eða hver skyldi bera ábyrgð þegar hinir nýju fjárhaldsmenn hefðu ýtt til hliðar forustumönnum eða jafnvel kjörnum stjórnum í fyrirtækjum eða stofnunum. Þegar spurt var svo um frekari tilgang með þessum breytingum eða hugsunina á bak við þær, varð satt best að segja heldur fátt um svör. Upplýst var að engin lögfræðileg úttekt virðist liggja fyrir um skörun þessara ákvæða við t.d. lög um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna, starfslýsingar og ráðningarsamninga opinberra starfsmanna, ákvæði sérlaga um stjórnkerfi einstakra ríkisstofnana o.s.frv.
Eftir nokkuð snarpar umræður um þetta mál, bæði innan nefndarinnar og utan, hefur meiri hluti gert einar tvær ef ekki þrjár tilraunir til að lagfæra þetta atriði og það var svohljóðandi í síðustu útgáfu sem minni hlutinn barði við augum:
,,Hlutaðeigandi ráðherra er þó heimilt að setja mann eða nefnd manna, um tiltekinn tíma, til að vera tilsjónarmenn stofnana, einnar eða fleiri í senn, ef sýnt þykir að kostnaður við rekstur þeirra fari fram úr þeim fjárveitingum sem fjárlög ákveða. Starfssvið tilsjónarmanna er að skipuleggja og hafa eftirlit með reikningshaldi og gerð fjárhagsáætlana stofnana og taka ákvarðanir um fjárskuldbindingar, þar á meðal um umfang starfsmannahalds, í samráði við ráðherra, eftir því sem nánar er lýst í erindisbréfi hverju sinni. Ráðherra skal enn fremur í erindisbréfi tilsjónarmanna kveða skýrt á um ábyrgðarsvið þeirra. Kostnaður við starf tilsjónarmanna greiðist af viðkomandi stofnun.``
Hér er sem sagt búið að reyna í tveimur eða þremur tilraunum að hamra inn í þetta ákvæði ýmsa varnagla og sýnir það náttúrlega að stjórnarliðar hafa áttað sig á því að ákvæðið eins og það var fram sett í byrjun var slíkur endemis bastarður að það var gersamlega óhugsandi að festa það óbreytt í lög. Nú heita fjárhaldsmenn tilsjónarmenn og nú er innsetning tilsjónarmannanna miðuð við að sýnt þykir að kostnaður við rekstur viðkomandi stofnunar hafi farið fram úr eða sé að fara fram úr fjárveitingum. Eftir stendur að þessir tilsjónarmenn eiga að hafa mjög víðtæk völd til ákvarðanatöku inni í fyrirtækjunum, stofnunum og þeir geta í reynd ýtt til hliðar eða tekið fram fyrir hendur hefðbundinna stjórnenda stofnananna. Minni hlutinn telur allan þennan málatilbúnað með ólíkindum og það er satt best að segja, herra forseti, afar ólíklegt finnst okkur að hæstv. ríkisstjórn bæti andrúmsloftið meðal forsvarsmanna opinbers rekstrar, opinberra starfsmanna, með þessum aðförum.
Það tók svo steininn úr, herra forseti, --- og það er ánægjulegt að hæstv. fjmrh. skuli vera hér á vakki í hliðarsölum af því að eitthvað tengjast þessi ríkismál fjmrn. eða gerðu a.m.k. í tíð fyrri ríkisstjórnar --- það tók alveg steininn úr, hæstv. fjmrh., þegar það upplýstist svo á fundi Ríkisendurskoðunar eða forsvarsmanna hennar með efh.- og viðskn. að ekkert samráð hafði verið haft við þessa opinberu eftirlitsstofnun með fjárlögunum, Ríkisendurskoðun, um þetta atriði, ekki neitt. Það fyrsta sem við Ríkisendurskoðun var talað út af þessu var þegar óskað var eftir því að hún kæmi á fund í efh.- og viðskn. Vararíkisendurskoðandi kom á þann fund og aftur verð ég að leyfa mér að segja að það bréf sem síðan liggur fyrir frá Ríkisendurskoðun er mjög hógvært og segir þó nokkuð miðað við það sem vararíkisendurskoðandi upplýsti efh.- og viðskn. um á fundi munnlega. Þó segir hér í bréfinu frá Ríkisendurskoðun til að mynda á miðri bls. 24 að hæpið sé að mati Ríkisendurskoðunar að fela nýjum aðila að fara með útgjaldaákvarðanir án þess að sá hinn sami taki ábyrgð á þeim. Samkvæmt frv. er ekki nægilega skýrt hver ábyrgð tilsjónarmanna verður í þessu tilliti. ( Fjmrh.: Það er komið inn í frv.) Það er komið inn í frv. eftir ábendingar bæði af þessu tagi og öðru því eitt af því fyrsta sem ég spurði um varðandi þetta ótrúlega ákvæði var hvernig ætti að deila ábyrgð eftir að fjárhaldsmennirnir eða tilsjónarmennirnir væru komnir inn í fyrirtækin. ( Fjmrh.: Skilur þá ekki þingmaðurinn?) Jú, breytingin er til bóta svo langt sem hún nær, hæstv. fjmrh. En hvernig á að leysa þetta vandamál með ábyrgðina? Við skulum aðeins líta á það. Ég held að hv. alþm. ættu að athuga það. Hér segir ósköp einfaldlega: ,,Ráðherra skal enn fremur í erindisbréfi tilsjónarmanna kveða skýrt á um ábyrgðarsvið þeirra.`` Með öðrum orðum er ætlunin að framselja það algjörlega í hendur ráðherra sem með mismunandi hætti getur í einstökum embættisbréfum, erindisbréfum, kveðið á um það hvort tilsjónarmennirnir beri einhverja ábyrgð eða ekki. Sú ábyrgð, sem samkvæmt hinum venjubundnu lögum og reglum um stjórnsýsluna er lögð á herðar forsvarsmanna opinbers rekstrar, er ekki fyrir hendi hér heldur getur ráðherrann haft það eftir geðþótta sínum hvort honum er eftir atvikum vel við þennan tilsjónarmann hve mikla ábyrgð eða áhættu hann lætur hann taka þegar hann sendir hann inn í stofnunina. Auðvitað er engin trygging fyrir því að þetta verði ekki út og suður með þessum hætti og engin trygging eftir sem áður fyrir því að ekki verði bullandi árekstrar eða deilur ef illa tekst til.
Síðan segir Ríkisendurskoðun í sínu bréfi: ,,Jafnframt sýnist nokkur hætta á að þessi skipan geti valdið óöryggi og óvissu í daglegum rekstri stofnana.`` Fastar er ekki að orði kveðið í svari Ríkisendurskoðunar um þetta atriði til efh.- og viðskn. en þetta segir þó nokkuð. Að Ríkisendurskoðun skuli, eftir að hafa haft einn sólarhring til að svara erindi efh.- og viðskn., taka þó þetta upp í sig gagnvart þessu vitlausa tilsjónarmannaákvæði ríkisstjórnarinnar. Ég endurtek og tel að ég brjóti engan trúnað og greini satt og rétt frá að þetta eru hógvær orð miðað við það sem ráða mátti í afstöðu forsvarsmanna Ríkisendurskoðunar á fundi með efh.- og viðskn. Þar kom fram, og má að nokkru leyti ráða af þessu bréfi þar sem bent er á þau atriði sem Ríkisendurskoðun leggur áherslu á til að ná betri tökum á ríkisfjármálunum, að það væru ekki þessi atriði sem Ríkisendurskoðun mundi leggja áherslu á að næðu fram að ganga til að ná betri tökum á þessu málum, heldur önnur. Þau eru talin hér upp: ,,að frv. um greiðslur úr ríkissjóði verði lögfest, að skýrt verði kveðið á um hver ábyrgð ber á umframkostnaði þeirra stofnana sem ríkið stendur að fullu undir án þess að fara með stjórn þeirra, að ábyrgð á framkvæmd fjárlaga sé fyrst og fremst í höndum viðkomandi fagráðuneytis og forstöðumanna ríkisstofnana, að tryggt sé að hin sameiginlegu upplýsingakerfi veiti allar nauðsynlegar upplýsingar til stofnana ríkisins svo að þau nýtist sem virk stjórnunartæki.``
Síðan var það upplýst, eins og menn vita, að í raun starfrækir fjmrn. nú þegar mestan hluta af þessu kerfi og annast greiðsluþjónustuna fyrir þessar stofnanir að langmestu leyti. Þetta fer því allt í gegnum hendur starfsmanna hæstv. fjmrh. í dag eða að langmestu leyti. Þess vegna verður ekki séð hvað í ósköpunum vakir fyrir hæstv. ríkisstjórn með þessu ákvæði nema ef vera skyldi það sem auðvitað glitti í t.d. þegar hinir ungu aðstoðarmenn hæstv. ráðherra komu til fundar við nefndina, að hér sé verið að búa til svipu, hnútasvipu á bak opinberra starfsmanna sem þeir viti að sé í höndum hæstv. ráðherra. Herforinginn, hæstv. heilbrrh. sem hefur fengið þá nafngift hér í umræðunum að hann sé í raun miklu fremur hershöfðingi en venjulegur ráðherra, fær auðvitað stærstu hnútasvipuna því hann hefur flesta starfsmenn og eyðir mestum peningum.
Ég læt svo nægja, herra forseti, sem óþarft ætti að vera að taka fram að við erum þessu ákvæði, eins og það er úr garði gert, algjörlega andvíg og leggjum til að það verði fellt. Við spáum því að það verði hæstv. ríkisstjórn til lítils framdráttar ef hún fær það lögfest. Af því að ég sé hæstv. samgrh. koma --- Herra forseti, það tókst ekki að stöðva hæstv. samgrh., hann kom hér á miklu skriði og fór þvert í gegnum þingsalinn, inn öðrum megin og út hinum megin. ( Gripið fram í: Hann siglir alveg eins og Ríkisskip.) Hann siglir bara eins og Esjan, beint í burtu.
Ég ætlaði að ræða lítillega við hæstv. samgrh. um það ákvæði sem ég hef þegar gert nokkra grein fyrir og varðar innheimtu hins nýja hafnagjalds. Til þess að þreyta menn ekki með endurtekningum og af því að ég geri ráð fyrir því að hæstv. samgrh. hafi einhverja lágmarksnasasjón af þessu ákvæði ætla ég að koma beint að efninu og spyrja hæstv. samgrh. um það hvað hefur verið aðhafst síðan menn settu fram áform og tillögur um innheimtu þessa gjalds til þess að ná samningum við sveitarfélögin um innheimtuna. Hvernig sjá menn fyrir sér að hún verði framkvæmd, sérstaklega hjá hinum minni höfnum sem ekki hafa t.d. tölvuvædd bókhalds- og innheimtukerfi? Kemur til greina að veita þeim undanþágu frá hinni reglubundnu skilaskyldu á gjaldinu á tveggja mánaða fresti ef það kemur í ljós að innheimtukerfi sumra minnstu sveitarfélaganna er þannig að innheimtan er kannski með stopulum hætti? Ef svo er þarf þá ekki að taka heimild inn í lagaákvæðið um að hægt sé að veita undanþágu frá þessari skilaskyldu ef sérstaklega stendur á hjá minni höfnum? Ég óska eftir því að hæstv. samgrh. svari þessu, a.m.k. láti athuga þetta. Hvað sem öllu öðru líður, ef menn fara út í þetta á annað borð er mikilvægt að framkvæmdin verði sem skaplegust. Í fjórða lagi ráðlegg ég hæstv. samgrh. eindregið að byrja þetta mál á því að reyna að ná samningum við Hafnasamband sveitarfélaga og sveitarfélögin um þetta atriði en fara ekki að senda þeim hótanir um að þau hafi ekki skilað gjaldinu eins og lög mæli fyrir um að þau skuli gera. Ég spyr hæstv. samgrh.: Var honum ekki kunnugt um að lögboðið samráð við sveitarfélögin var ekki virt varðandi þessa innheimtu? Var hæstv. samgrh. ekki kunnugt um að þessu ákvæði var hent inn í þingið og til stendur að lögfesta það nú án þess að uppfyllt hafi verið ákvæði 116. gr. sveitarstjórnarlaga um samráð og samninga við sveitarfélögin um samstarfsverkefni og samskiptamál ríkis og sveitarfélaga?
Ég tel að hæstv. samgrh. sem fagráðherra þessara mála eigi að kynna sér hvernig þau standa og bera á þeim nokkra ábyrgð enda framkvæmdin á hans höndum því hér er um að ræða breytingu á hafnalögum.
Herra forseti. Auðvitað er það síðan þannig að úr því að hæstv. samgrh. er loksins í salnum að tæplega er hægt annað en að víkja lítillega að samgöngumálunum í víðara samhengi heldur en hvað hafnamálin snertir. Þá ég við þá umræðu sem hér varð í gær um málefni Ríkisskipa og getur víst eins fallið undir þennan bandorm sem er um allt milli himins og jarðar. Ég hygg að erfitt verði fyrir hæstv. forseta að mótmæla því að þessi bandormur er um nánast allt milli himins og jarðar og svo vissulega um samgöngumál. Ég leyfi mér því að koma lítillega að þessu máli í leiðinni úr því að við erum að ræða samgöngumál. Ég hlýt að spyrja hæstv. samgrh. í fyrsta lagi og veitir sjálfsagt ekkert af því að hafa það skýrt: Var hæstv. samgrh. ekki kunnugt um þegar hann sat hér í gær og átti að svara spurningum, sem hann að vísu ekki gerði, að þá þegar væru frágengnir eða væri verið að ganga frá samningum um sölu á þeim sömu eignum sem til umræðu voru en hann greindi þinginu ekki frá? Ef hæstv. samgrh. vissi þetta ekki, og þannig beri að skilja þögn hans í þinginu, hvers vegna vissi hann það ekki? Hver fer þá með málið? Er einhver maður úti í bæ með umboð til að selja eignir ríkisins sem heyra undir hæstv. ráðherra eða er það alfarið á vegum fjmrn. þótt hér sé um samgöngumannvirki að ræða án þess að hæstv. samgrh. viti af því? Er hæstv. fjmrh. farinn að selja eignirnar undan hæstv. samgrh. án þess hann viti? Gæti hæstv. fjmrh. labbað út á morgun og selt Póst og síma eða guð má vita hvað án þess að samgrh. hefði hugmynd um? Í hvers konar farvegi er þetta mál? Það er von að spurt sé. Ég hlýt enn að harma í hvaða farveg þetta mál hefur farið og ég bendi á að við erum að ræða frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum og lánsfjárlög eru til umræðu í þinginu. Þess vegna er hægur vandinn að setja inn í þau lög heimildir til ákveðinna fjárveitinga, afla ákveðinna fjárheimilda í þeim lögum sem hér eru til umfjöllunar, ef mönnum sýnist það nauðsynlegt, til þess að koma þessu máli úr þeim ógöngum sem það er í. A.m.k. verður að finna úrræði til að unnt sé að halda þessari þjónustu uppi með skikkanlegum hætti á þeim tíma sem það tekur hæstv. samgrh. að fá einhvern botn í þessi mál.
Hæstv. samgrh. er farinn en er reyndar kominn aftur og mín spurning til hæstv. samgrh. er því þessi:
Í ljósi þess að hann hefur enga niðurstöðu fengið í þetta mál, þótt liðinn sé hálfur mánuður af nýju ári, enga niðurstöðu fengið sem tryggir þessa þjónustu áfram við afskekkt byggðarlög landinu, er þá hæstv. samgrh. tilbúinn til að beita sér fyrir því að inn í lánsfjárlög eða frv. til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum, ef mönnum skyldi þykja það betra sem er nú tæplega, komi fjárheimildir a.m.k. til þess að tryggja að unnt sé að halda uppi þjónustu Ríkisskipa um einhverra mánaða skeið meðan þessi mál eru skoðuð og reynt að finna á þeim farsæla lausn? Vill hæstv. samgrh. beita sér fyrir slíku til þess að tryggja að þessari þjónustu verði haldið uppi?
Hér þýðir ekki að vísa út í loftið um einhverjar viðræður eða einhverja möguleika, eða skjóta sér á bak við útúrsnúninga af því tagi að með því að spyrja svona spurninga séu menn að vantreysta hinum skipafélögunum í landinu. Málið snýst ekki um það nema það sé þá uppgerður hugur hjá hæstv. samgrh. að skipta þessum reytum með einhverjum hætti upp á milli þeirra og auka þar með enn á fákeppni í sjósiglingum í landinu. Hún var þó ærin fyrir, kannski rétt að tala um einokun eins og auðvitað er í reynd að stærstum hluta til hvað stykkjavöruna snertir. En óskabarn þjóðarinnar, Eimskipafélag Íslands, hefur auðvitað að verulegu leyti einokun hvað stykkjavöruflutninga snertir til landsins.
Ég óska eftir því að hæstv. samgrh. svari þessu og hef þá ekki um þetta fleiri orð að sinni. En það verð ég að segja að eins og manni birtist framkoma hæstv. ráðherra hér við þingið í gær, þá er hún þannig að annaðhvort hljóta að vera á henni einhverjar skýringar sem við fáum að heyra á eftir og liggja þá væntanlega í því að hæstv. ráðherra hefur ósköp einfaldlega ekki verið upplýstur um gang mála, eða einhverjir aðrir hafa farið á bak við hann. Ef svo er ekki hefur hæstv. ráðherra bersýnilega verið að fara á bak við þingið.
Úti í löndum riða heilar ríkisstjórnir til falls m.a. af þeim sökum að menn liggja undir ásökunum um að hafa ekki sagt þinginu satt eða leynt það upplýsingum. Hér þykir þetta ekki tiltökumál, eða hvað?
Að lokum, herra forseti, ætla ég í sjöunda lagi að víkja lítillega að atriði sem reyndar hefur þegar verið til ítarlegrar umræðu og það varðar hinn ógeðfellda nefskatt eða íbúaskatt á sveitarfélögin í landinu sem hæstv. ríkisstjórn ákvað að skella á þau með einhliða gerræðislegum ákvörðunum í desembermánuði síðastliðnum. Reyndar hafa hörð mótmæli sveitarfélaganna og mótmæli hér á Alþingi leitt til þess að ríkisstjórnin hefur hopað lítillega í þessu máli og lækkað álögurnar um 100 millj. kr., auk þess sett 100 millj. inn í Jöfnunarsjóð á fjárlögum. Eftir standa 600 millj. kr. álögur á sveitarfélögin sem með jafnfáránlegum hætti og raun ber vitni er útdeilt á þau með mismunandi háum skatti á íbúa eftir því hversu fjölmenn sveitarfélögin eru. Þó eru hér á þingi miklir og sjálfskipaðir talsmenn svonefndrar jafnræðisreglu í skattamálum t.d. hv. 6. þm. Reykv., hv. þm. Sólveig Pétursdóttir og fleiri hv. þm. stjórnarliðsins, svo sem 5. þm. Norðurl. v., Vilhjálmur Egilsson. Þau héldu hér miklar ræður út af sakleysislegri brtt. við frv. til laga um skatt á skrifstofu- og verslunarhúsnæði þar sem ekki var ætlunin að ráðast grófar í þessa hluti en það að leyfa hæstv. fjmrh. að hafa heimild til þess að fella niður hluta af þessum skatti á verslunina í landinu á þeim svæðum þar sem hún byggi við lökust kjör. En hvað sögðu hv. talsmenn ríkisstjórnarinnar með hæstv. fjmrh. í broddi fylkingar? Óþolandi, ólíðandi, skýrt brot á stjórnarskránni og jafnræðisreglu í skattamálum.
Þess vegna óska ég eftir því að hæstv. fjmrh. svari eftirfarandi spurningu:
Er það ekki brot á jafnræðisreglu í skattamálum að leggja misjafnlega háan nefskatt eða íbúaskatt á sveitarfélögin eftir því hvað íbúar þeirra eru margir? Hefur hæstv. fjmrh. náð spurningunni? ( Fjmrh.: Já, já.) Það er bara svona. Ég sé að hæstv. fjmrh. er greinilega gáfaðri en sagt er að Ford Bandaríkjaforseti hafi verið sem ekki gat tuggið tyggigúmmí og labbað í einu en hæstv. fjmrh. getur gert margt í senn. Það er gott fyrir hann.
Ég vil svo að lokum, herra forseti, af því að ég ætla ekki að fara út í frekari umræður um þetta enda er mál mitt orðið þó nokkuð langt og mikið yfir að fara, vekja athygli á bréfi sem barst frá félmrn., reyndar eftir eftirgangsmuni. Þar var óskað eftir því að félmrn. tæki saman greinargerð um það hvernig útkoma sveitarfélaganna er í öllum þessum pakka. Það yrði sem sagt unnin greinargerð um það hvers konar útreið sveitarfélögin í landinu fá hjá hæstv. ríkisstjórn í þessum efnum. Því miður virðist starfsmaður félmrn. að nokkru leyti hafa misskilið þessa beiðni vegna þess að á því minnisblaði sem frá félmrn. barst 10. jan. sl. er eingöngu þröngt skoðuð áhrifin af samþykkt þessa frv., þ.e. frv. til laga um ráðstafnir í ríkisfjármálum. Mín hugsun, sem bar þessa beiðni fram, var sú að fá úttekt á heildarútkomu sveitarfélaganna bæði hvað þetta frv. og fjárlögin og önnur atriði snertir. Það er ekki í öllum tilvikum það sama. En eftir stendur að í þessu minnisblaði frá félmrn. kemur fram að útgjöld eru, með leyfi forseta, eins og segir aftast í bréfinu: ,,Með tilvísun til þess sem hér er rakið að framan má ætla að samþykkt umrædds frv. með brtt. muni hafa í för með sér 650--670 millj. kr. útgjaldaauka fyrir sveitarfélögin.`` Hann samanstendur af um 23 millj. kr. greiðslum sveitarfélaganna í hinn nýja ábyrgðasjóð launa vegna gjaldþrota, um 116 millj. kr. greiðslum vegna 3,5% þátttöku í kostnaðar- eða kaupverði félagslegra íbúða og um 600 millj. kr. greiðslum í íbúaskattinn eða nefskattinn vegna löggæslukostnaðarins. En á móti koma þar til frádráttar samkvæmt reikingum félmrn. 100 millj. í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Þarna er það svart á hvítu á minnisblaði frá félmrn. að um svo mikla útgjaldaaukningu er þarna að ræða.
Á sömu bls. í nál. er og að finna yfirlit um breytingar á útsvari sveitarfélaga en það liggur fyrir að fjölmörg sveitarfélög í landinu hafa neyðst til þess að hækka skatta á íbúa sína vegna þeirra nýju álaga frá ríkisstjórn sem hér hefur verið rætt um.
Frægt er að kratar í Hafnarfirði hækkuðu útsvar úr 6,7% í 7,5%. Í Mosfellsbæ var útsvar hækkað úr 7% í 7,5%. Sömuleiðis í Grindavík. Í Njarðvík úr 7,2% í 7,5%. Í Kjalarneshreppi úr 7% í 7,5% og svo má áfram telja í alllangri töflu sem birt er á bls. 30 í þessu nál. Það þarf auðvitað ekki frekari vitnanna við. Sveitarfélögin hafa unnvörpum neyðst til að hækka útsvar sitt nú þegar vegna hinna auknu álaga frá ríkisstjórninni. Það segir auðvitað allt sem segja þarf um hina efnahagslegu skynsemi í þessu máli að velta byrðunum yfir á sveitarfélögin sem í staðinn neyðast til þess að annaðhvort safna skuldum og taka þá lán --- og ekki lækkar það vextina --- eða að hækka útsvörin eða aðra skatta hjá sér. Sum hafa farið þá leið að hækka vatnsskattinn um nokkur hundruð prósent eða með einhverjum öðrum hætti náð sér í viðbótartekjur.
Þá er eftir sá hluti þessa máls sem auðvitað er alvarlegastur og hann er sá að hin endanlega álagning útsvaranna er í raun eftir á og sveitarfélögin hafa möguleika til þess fram til 1. mars nk. að hækka afturvirkt útsvörin í landinu. Og þau geta þess vegna allt fram til 1. mars ákveðið hjá sér útsvarshækkun sem þá yrði að vísu ekki staðgreidd heldur innheimt eftir á sem álag á það útsvar sem tekið væri í staðgreiðslunni. Þannig að ekki er víst að menn hafi séð fyrir endann á þessu enn sem komið er. Þannig stendur á í sveitarfélögunum hringinn í kringum landið þessa dagana að þau eru víða að ganga frá fjárhagsáætlunum sínum og var ég t.d. var við í stuttri ferð norður í land í síðustu viku að þar voru fjölmenn bæjarfélög að ganga frá sínum fjárhagsáætlunum og höfðu ekki hugmynd um 3,5% kostnaðarþátttökuna í félagslegum íbúðum. Og stærri sveitarfélög sem geta verið með jafnvel tugi íbúða í byggingu á þessu ári þurfa þarna allt í einu að taka inn á sína fjárhagsáætlun nýjan útgjaldalið svo nemur tugum milljóna eða a.m.k. fleiri milljónum hjá stærstu sveitarfélögunum. Svona hlutir eru að gerast og segja náttúrlega allt sem segja þarf um þær aðstæður sem sveitarstjórnarmönnum eru búnar um þessar mundir og þá framkomu sem ríkisstjórnin á allan hugsanlegan hátt sýnir þeim.
Herra forseti. Ég hef svo ekki fleiri orð um þennan fráleita nefskatt. Hann hefur þegar fengið maklega umfjöllun bæði hér á þingi og úti í þjóðfélaginu þar sem hann hefur satt að segja mælst ákaflega illa fyrir. Það er auðvitað mjög vel við hæfi að ríkisstjórn Davíðs Oddssonar, sem er óumdeilanlega einhver mesta hægri stjórn sem Íslendingar hafa búið við í sögu sinni, skuli reisa sér fána með svona nefskatti með nákvæmlega hliðstæðum hætti og ríkisstjórn Margrétar Thatcher gerði og varð fræg af í endemum í Bretlandi. Ja, skylt er skeggið hökunni og það er von að ráðherrar í núverandi hæstv. ríkisstjórn og stuðningsmenn hennar dragi dám af Thatcher í þessum efnum eins og fleirum. Það væri auðvitað langréttast að sveitarfélögin brygðust þannig við þessu máli að þau sendu hverjum einasta íbúa sínum rukkun fyrir nefskatti ríkisstjórnarinnar, hverju mannsbarni frá vöggu til grafar. Þetta er fyrsti nefskatturinn í sögu lýðveldisins og sem betur fer hafa þeir ekki verið margir sem í reynd er rukkaður á hvert einasta mannsbarn sem lífsandann dregur. Því jafnvel gjöld. sem lögð hafa verið flöt á alla skattskylda og framtalsskylda landsmenn eða þá sem með slíkum hætti hafa komið inn í tekjuöflun ríkisins, hafa án undantekninga að mér er tjáð verið þannig út garði gerð að t.d. börn og ellilífeyrisþegar hafa ekki greitt þau. En hér er brotið í blað og lagður nefskattur á hvert einasta mannsbarn. Og það væri auðvitað eðlilegt að sveitarfélögin brygðust þannig við þessu að í stað þess að fara að slá lán eða draga úr framkvæmdum eða hækka útsvör þá settu þau þann krók á móti bragði ríkisstjórnarinnar að senda hverjum einasta íbúa sínum rukkun og það yrðu þá 2.400 kr. rúmar á íbúa stærri sveitarfélaganna en lægri upphæð á íbúa þeirra minni og þá yrði þetta með réttu sá nefskattur sem hann eðli málsins samkvæmt er hjá hæstv. ríkisstjórn.
Ég vek síðan athygli hv. alþm. á bréfaskriftum milli Sambands ísl. sveitarfélaga og hæstv. ríkisstjórnar sem við í efh.- og viðskn. fengum aðgang að. Ég hygg að það sé mjög áhugavert fyrir alþingismenn að kynna sér efni þeirra bréfa, þau eru á bls. 25 til og með 29 í nál. þessu. Síðast fer athugasemd sem framkvæmdastjóri Sambands ísl. sveitarfélaga sá sig knúinn til að senda fjölmiðlum 9. jan. þar sem borið er á móti fullyrðingum hæstv. félmrh. eða tilraunum hæstv. félmrh. til að reyna að ljúga því að um eitthvert eðlilegt samráð við sveitarfélögin hafi verið að ræða í þessum málum. Hæstv. félmrh. hafði geð í sér eftir allt sem á undan var gengið til að fara í fjölmiðla og reyna með mjög villandi hætti að fullyrða að samráð hefði verið haft við sveitarfélögin. En hér er með sérstakri yfirlýsingu, sem send var fjölmiðlum og birt með nál., þessu því mótmælt og það hrakið af framkvæmdastjóra Sambands ísl. sveitarfélga. Það helgast auðvitað af því, hæstv. félmrh., ef hæstv. ráðherra hefur ekki verið það ljóst að tilkynningar, tilskipanir og valdboð eru ekki samráð. Það er ekki samráð við Tryggingastofnun að tala ekki við hana, það er ekki samráð við Ríkisendurskoðun að tala ekki við hana, það er ekki samráð að heldur við sveitarfélögin þó þau annaðhvort í gegnum fjölmiðla eða með því að það sé kallað í þau og þeim tilkynnt að búið sé að ákveða eitthvað, það er ekki samráð, hæstv. félmrh. En þannig hafa þessi samskipti verið. Og þess vegna er það engum til meiri álitshnekkis en einmitt félmrh. sjálfum að vera að reyna að halda hinu gagnstæða fram. Með því vekur hæstv. félmrh. að vísu athygli á þessu máli og dregur það fram í dagsljósið með enn skýrari hætti en áður hefur verið gert en það breytir hins vegar engu um að það er ekki lögformleg uppfylling þeirra samráðsákvæða við sveitarfélögin sem lögbundin eru í sveitarstjórnarlögunum.
Herra forseti. Ég hygg nú að ég fari að ljúka máli mínu og finnst sjálfsagt ýmsum nóg komið. En það er svo að það er mörg matarholan í þessu frv. og mætti lengi ræða það út frá hinum ýmsu forsendum. Satt best að segja er það mín von og ósk að lokum þessarar umræðu að þetta dæmalausa mál sem ég held að sé bæði að innihaldi og gerð og aðdraganda öllum eitt hið alversta sem við höfum séð í Alþingi um háa herrans tíð. Það er eiginlega mín ósk að þess verði langt að bíða og helst aldrei komi hér annað eins. Þetta er fyrir það fyrsta lagatæknilegur sóðaskapur þar sem ægir saman útgjaldamálefnum og fagmálefnum í einum bandormi með þeim hætti sem er auðvitað alger sóðaskapur, samanber t.d. hrein fagpólitísk ákvæði grunnskólalaga sem blandað er hér saman við önnur sem eru útgjaldalegs eðlis. Allur aðdragandi þessa máls hefur verið með fádæmum, bæði lögbundið sem og svona siðferðislega skylt samráð hefur verið að engu haft í undirbúningi málsins hvort sem heldur í hlut eiga hagsmunaaðilar úti í þjóðfélaginu eða jafnvel opinberar stofnanir, framkvæmdastofnanir einstakra málaflokka eins og Tryggingastofnun eru ekki hafðar með í ráðum um grundvallarbreytingar á þeirri löggjöf sem viðkomandi stofnun starfar eftir. Og síðan er auðvitað síðast en ekki síst því miður innihaldið það versta af öllu saman. Hvernig hér er í raun og veru ráðist á garðinn þar sem hann er lægstur, fundið upp sérstakt hátekjuskattþrep á láglaunafólk, ellilífeyrisþega og öryrkja og enn ein árásin á hendur sjómönnum er hér á ferðinni. Þess vegna er að mér kemur í hug, þegar ég lýk máli mínu um þetta frv., vísubrot sem mér hefur reyndar komið oftar í hug undanfarna daga og hefur þá verið tiltekinn áberandi frammámaður í þjóðfélaginu í huga mér sem ég ætla að sjálfsögðu ekki að nafngreina hér. Hún er einhvern veginn á þá leið og það má til sanns vegar færa um þetta frv. jafnlagatæknilega og það er nú ógeðfellt útlits; að innrætið er samt útlitinu verra og er hann þó með skuggalegri mönnum, segir í vísunni.