Virðulegi forseti. Það vekur nokkra furðu hvert hæstv. forsrh. er að fara í þessum umræðum. Satt að segja fannst mér nokkur misskilningur hjá hv. þm., mínum ágæta vini Steingrími Hermannssyni, að fara hér upp til andsvara vegna þess að mér fannst í ræðu hæstv. forsrh. ekki vera ráðist sérstaklega á hv. þm. Steingrím Hermannsson. Það sem hæstv. forsrh. sagði hins vegar voru hatrammar árásir á hæstv. núv. sjútvrh., Þorstein Pálsson, og formann þingflokks Alþfl., hv. þm. Össur Skarphéðinsson, og var nú leitt að hann skyldi ekki vera í salnum til þess að móttaka skítkastið frá hæstv. forsrh. ( Forsrh.: Nefndu eitt dæmi um það.) Já, ég skal nefna dæmi um skítkastið, virðulegi forsrh. Greinilegt er að það er orðið dálítið viðkvæmt fyrir forsrh. að flett sé ofan af því hvað hann var að segja hérna nákvæmlega. Ég skal nefna dæmi um skítkastið.
Hæstv. forsrh. rakti það að á síðasta ári hefði stjórn Framkvæmdasjóðs tekið þá ákvörðun að ráða aðstoðarforstjóra. Eitt af því fyrsta sem á hans borð kom þegar hann kom í forsrn. var að stjórnarformaður Framkvæmdasjóðs hefði gengið á hans fund, nokkrum dögum eftir að hæstv. forsrh. tók við því embætti, til þess að kynna honum hugmyndir um aðstoðarforstjóra við Framkvæmdasjóð. Satt að segja var stærsti kaflinn í ræðu hæstv. forsrh. að rekja þetta. Síðan fór hann að leggja út af því að þessir menn, sem hefðu ákveðið að ráða aðstoðarforstjóra, hefðu átt að gera sér grein fyrir því að sjóðurinn var gjaldþrota. Það hefði sýnt ráðslagið að á sama tíma og sjóðurinn var gjaldþrota hefðu þessir menn tekið ákvörðun um að ráða aðstoðarforstjóra á bankastjóralaunum, eins og forsrh. tók sérstaklega fram, og sagði svo orðrétt að ,,hann tryði því ekki að þessir menn hefðu ekki gert sér grein fyrir stöðunni`` og ,,þetta væri lýsandi dæmi``, svo að ég haldi áfram að vitna orðrétt í forsrh. um það hvernig stjórnin á sjóðnum hefði verið. Síðan bætti hann um betur og skal ég þá nefna dæmi númer tvö, hæstv. forsrh., af árásunum á hv. þm. Össur Skarphéðinsson. Það var að forráðamenn sjóðsins hefðu túlkað lagaheimildir mjög rúmt. Ég skal halda mig við dæmið um aðstoðarforstjórann vegna þess að þrír menn tóku þessa ákvörðun sem hæstv. forsrh. var að gagnrýna og fór um þessum orðum og fleirum sem ég gæti vitnað hér til ef ég væri með ræðuna orðrétta fyrir framan mig. Þeir menn voru Þórður Friðjónsson, formaður stjórnarinnar, Össur Skarphéðinsson, fulltrúi fjmrh. í stjórn sjóðsins og Tómas Árnason. ( ÖS: Það er rangt.) Er það rangt? ( ÖS: Þessi ákvörðun var aldrei tekin.) Ákvörðun var aldrei tekin upplýsir hér ágætur formaður þingflokks Alþfl. sem ég hef lýst yfir að hafi staðið sig mjög vel í stjórn sjóðsins. Þá fer ræða hæstv. forsrh. að verða mjög sérkennileg satt best að segja, mjög sérkennileg. Það var aðaltilefnið og uppistaðan í hans ræðu hér til þess að sýna hvers konar fáráðlingar hefðu farið með stjórn þessa sjóðs. ( Forsrh.: Notaði ég þau orð?) Nei, það er mín útlegging á lýsingu hæstv. forsrh. á þessum mönnum. Nú segir hins vegar þáv. stjórnarmaður, Össur Skarphéðinsson, að sú ákvörðun hafi aldrei verið tekin. Er þetta kannski enn eitt dæmið um markleysið í málflutningi hæstv. forsrh. um öll þessi mál? Búið er að reka ofan í hann í allt haust og vetur fáránlegar yfirlýsingar hans um þessi sjóðamál. Enn á ný í dag stendur hann upp og er ber að því að fara með staðlausa stafi. Ég verð að segja eins og er vegna þess að ég hef átt ágæt samskipti við hv. þm. Össur Skarphéðinsson um setu hans í stjórn Framkvæmdasjóðs að ég kýs að taka meira mark á hans orðum í þessum efnum heldur en orðum hæstv. forsrh. nema hæstv. forsrh. finni orðum sínum sérstaklega stað sem afsanni fullyrðingu hv. þm. Össurar Skarphéðinssonar. Það liggur sem sagt núna ljóst fyrir að þeir eru í algerri mótsögn hér hvor við annan í salnum, formaður þingflokks Alþfl. og forsrh. í þessu máli. ( ÖS: Þú hlustar bara ekki, Ólafur minn.) Hlusta ég ekki. Hv. þm. var að segja það hér að sú ákvörðun hefði ekki verið tekin að ráða aðstoðarforstjóra. ( ÖS: Hann sagði ekki að menn hefðu ekki gengið á fund Davíðs Oddssonar.) Menn gengu sem sagt á fund Davíðs Oddssonar, ég var ekkert að fullyrða um það hvort einhverjir hefðu gengið á fund Davíðs Oddssonar eða ekki. Ég hef alveg reiknað með því að menn hafi gengið á fund Davíðs Oddssonar. Ég reikna ekki með að hæstv. forsrh. sitji alveg einangraður í Stjórnarráðinu þó að margt í stjórnarathöfnunum gefi það til kynna. En hvaða menn voru þetta, hv. þm., sem gengu á fund forsrh.? ( ÖS: Ég veit það ekki.) Hv. þm. veit það ekki. Þá bara skil ég ekki frammíkallið ef hv. þm. veit ekkert um það hvaða menn þetta voru en er að geta sér þess til hér í þingsalnum að einhverjir hafi gengið á fund forsrh. Ég held að við getum verið sammála um það að líklegast munu einhverjir hafa gert það. En þetta var ekki mjög upplýsandi, hv. doktor, virðulegi þingmaður, og gerir það óhjákvæmilegt að forsrh. skýri nánar hvað hann á við fyrst hann taldi það við hæfi að gera athugasemd við það sem ég sagði. Hitt stendur alveg skýrt og var athyglisvert að hæstv. forsrh. taldi enga þörf á því að biðja mig um að finna þeim orðum mínum stað með frammíkalli.
Það var auðvitað alveg skýrt að árásin á núv. hæstv. sjútvrh. var augljós. Ég kaus að þegja til að vita hvort hæstv. forsrh. mundi grípa fram í, en hann gerði það ekki. Með þögninni játar hann að túlkun mín er alveg rétt vegna þess að það tímabil sem hann hefur kosið að gera hér að sérstöku umræðuefni um óráðsíuna og vitleysuna í málefnum Framkvæmdasjóðs er það tímabil sem núv. hæstv. sjútvrh., fyrirrennari Davíðs Oddssonar í formannssæti í Sjálfstfl., Þorsteinn Pálsson, bar ábyrgð á sjóðnum, fyrst sem fjmrh. og síðar sem forsrh. Það vill nefnilega svo til að Þorsteinn Pálsson, hæstv. sjútvrh., er sá maður, einn allra manna, sem ber ábyrgð á málefnum Framkvæmdasjóðs Íslands á því tímabili sem hæstv. forsrh. hefur hér verið að gagnrýna sérstaklega, bæði við fyrri umræðu málsins og nú. Þegar hann í skipunarbréfi sínu til fortíðarvandanefndar er að fara fram á að fortíðarvandanefndin geri sérstaka grein fyrir þeim ákvörðunum sem teknar hafa verið til þess að skapa þennan fortíðarvanda í sjóðunum, þá er athyglisvert að það tímabil sem fortíðarvandanefndin tekur sérstaklega til meðferðar varðandi Framkvæmdasjóðinn er tímabilið þegar hæstv. núv. sjútvrh. bar ábyrgð á stjórn sjóðsins. Eða með öðrum orðum, svo að ég þýði dulmálið alveg skýrt: Hæstv. forsrh. er að koma því greinilega til skila að það sé Þorsteinn Pálsson, hæstv. sjútvrh., sem hafi sett Framkvæmdasjóð Íslands á hausinn. Mér finnst óþarfi hjá hv. þm. Steingrími Hermannssyni að fara í sérstaka vörn út af þessu. Það væri nær fyrir hæstv. sjútvrh. að sýna nú einhvern manndóm og láta ekki kinnhesta sig hér í salnum í umræðu eftir umræðu í þessu máli og taka upp varnir. Þó að hæstv. forsrh. hafi margt borið á okkur stjórnarandstæðingana í vetur, þá er ekkert af því sem hann hefur um okkur sagt eins afdráttarlaust og það sem hann hefur sagt um núv. hæstv. sjútvrh. Ætlar hæstv. sjútvrh. virkilega að sitja undir lýsingum hæstv. forsrh. hér áðan? Forsrh. kemur upp í tvígang og les þennan texta frá dr. Vilhjálmi Lúðvíkssyni frá febrúarmánuði 1985 og segir svo alveg skýrt í ræðunni: Þetta voru varnaðarorð sem menn máttu taka mark á. Hvaða menn árin 1985--1988? Það er bara einn maður sem átti á þessum tíma að taka mark á varnaðarorðum Vilhjálms Lúðvíkssonar. Það er núv. hæstv. sjútvrh. Þorsteinn Pálsson vegna þess að á missirunum eftir að Vilhjálmur Lúðvíksson mælir þessi varnaðarorð, þá beitir hæstv. núv. sjútvrh. Þorsteinn Pálsson sér fyrir þeim tveimur ákvörðunum sem hafa sett Framkvæmdasjóð á hausinn, annars vegar þátttöku sjóðsins í sameiningu Álafoss og hins vegar lánveitingum til fiskeldis. Ef Framkvæmdasjóður hefði hvorugt gert, og ég veit að hæstv. forsrh. er mér sammála um það, þá vænri staða hans nú glæsileg. Sjóðurinn hefði sterka eiginfjárstöðu. Þá væri Framkvæmdasjóður tekinn núna sem dæmi um sjóð sem hefði ávaxtað sitt pund vel og hefði verið stýrt svo til fyrirmyndar væri.
Það eru bara þessar tvær risavöxnu ákvarðanir, í fiskeldinu og í málefnum Álafoss, sem skapa þann vanda að hér er komið frv. um að leggja Framkvæmdasjóð Íslands niður og að ríkissjóður taki á sig 1.700 millj. kr. sem skattgreiðendur í landinu eiga að borga. Það er reikningurinn sem ríkisstjórnin ætlar að senda almenningi í landinu vegna þeirra ákvarðana sem teknar voru í valdatíð Þorsteins Pálssonar, hæstv. sjútvrh. Mér finnst það satt að segja merki um ótrúlegt geðleysi ef hæstv. sjútvrh. ætlar bara að sitja undir þessu og láta það standa eftir að hæstv. forsrh. hafi óáreittur fengið að fella þennan dóm.
Ég tók upp við fyrri umræðu málsins vörn fyrir Sigurgeir Jónsson sem hæstv. utanrrh. sá sérstaka ástæðu til þess að henda skít í og ég ætla að kalla það skít, skýrt og greinilega hér í ræðustólnum, henda skít í þegar hæstv. utanrrh. var knúinn svara um það hvers vegna hann hefði sem fjmrh. samþykkt þessa lántöku vegna fiskeldis á vegum Framkvæmdasjóðs. Ég ætla ekki að rifja það upp hér, menn geta lesið það í þingtíðindum hvernig hæstv. utanrrh. brást þá við. Hann sagðist engan fulltrúa hafa átt í stjórn sjóðsins heldur hefði formaður efnahagsnefndar Sjálfstfl. setið í stjórn sjóðsins. Það er að vísu rétt að Sigurgeir Jónsson hafði einu sinni verið formaður efnahagsnefndar Sjálfstfl. en hann var það alls ekki þegar hann var í stjórn sjóðsins vegna þess að hann sagði af sér öllum trúnaðarstörfum á vegum Sjálfstfl. áður en hann varð ráðuneytisstjóri í fjmrn. Engu að síður var það eina sem núv. utanrrh. hafði fram að færa í umræðunni að lýsa því hvernig Sigurgeir Jónsson hefði verið sérstakur flokkslegur fulltrúi Sjálfstfl. Hver réð Sigurgeir Jónsson sem ráðuneytisstjóra? Núv. hæstv. sjútvrh. Þorsteinn Pálsson. Ef maður leggur tvo og tvo saman í ræðu hæstv. utanrrh., þá er hann auðvitað að bæta um betur við lýsingu forsrh. og segja að hæstv. núv. sjútvrh. beri þar að auki sérstaka ábyrgð á Sigurgeiri Jónssyni vegna þess að núv hæstv. utanrrh. vildi ekki gera það meðan hann var fjmrh. Ég ætla hins vegar ekki að taka það að mér hér að bera blak af hæstv. sjútvrh. Það verður hann að gera sjálfur og eiga það við pólitískan manndóm sinn hvort hann situr þegjandi undir þessari umræðu eða ekki.
Hitt er alveg ljóst og ég rakti það mjög rækilega við 1. umr. þessa máls að það var þegar Alþb. kom í fjmrn. og valdi nýjan fulltrúa í stjórn Framkvæmdasjóðs, núv. hv. þm. Össur Skarphéðinsson, sem sett var stopp á þessar lánveitingar til fiskeldisins. Það var ákvörðun mín sem fjmrh. og núv. þm. Össurar Skarphéðinssonar sem fulltrúa fjmrh. í stjórn
Framkvæmdasjóðs til þess að stöðva þessa vitleysu. Frá því að við tókum við ábyrgð á Framkvæmdasjóði var ekki lánuð króna í nýjar framkvæmdir á vegum fiskeldis. Hins vegar var það verkefni sjóðsins að borga af þeim lánum sem tekin voru á valdatíma Sjálfstfl. og Alþfl. og reyna að greiða úr flækjunni. Það er a.m.k. alveg ljóst að Alþb. ber enga ábyrgð á þessum fjárhagsvanda Framkvæmdasjóðs vegna Álafoss og fiskeldisins sem hér hefur sérstaklega verið gert að umræðuefni.
Ég vil segja við hæstv. forsrh. að þann tíma sem ég var fjmrh. komu þessar silkihúfur Sjálfstfl. og Alþfl. í stjórn Álafoss aldrei á minn fund til þess að vara sérstaklega við í þeim efnum. Mér þætti fróðlegt að hæstv. forsrh. upplýsti hér hvað þessar silkihúfur Sjálfstfl. og Alþfl. í stjórn Álafoss gerðu mikið til þess að gera ráðamönnum þetta ljóst sem var eitt af meginefnum hans í varnarræðunni hér áðan. Það var aðeins einu sinni sem ég hitti einn af þessum mönnum, Sigurð Helgason, fyrrv. forstjóra Flugleiða, á stuttum fundi sem var í forsrn. Erindi Sigurðar Helgasonar þá var að brýna mig sem fjmrh. til þess að greiða fyrir Álafossi. Það var eina erindið, að leggja á það þunga áherslu að það yrði gert og engin varnaðarorð komu fram á þeim fundi, það er eitt sem víst er.
Fyrst hæstv. forsrh. hefur fullyrt að þessir menn, Gylfi Þ. Gíslason, Sigurður Helgason, forstjóri Granda ef ég man rétt, ég held að hann hafi verið ein af þessum silkihúfum, sérstakur fulltrúi fjölskyldnanna fjórtán, fyrst í Almenna bókafélaginu --- ég vona að það megi nefna Almenna bókafélagið hér í salnum, það sé ekki orðið svo viðkvæmt að ekki megi nefna það --- hann var fyrst í Almenna bókafélaginu og síðan í Granda, einn af þessum nýju ættarlaukum fjölskyldnanna fjórtán, valinn í stjórn Álafoss, Sigurður Helgason og Gylfi Þ. Gíslason. Voru þeir fleiri? Kannski. Það mætti fletta því upp. Enginn af þessum mönnum kom til mín. Þess vegna væri fróðlegt að hæstv. forsrh. fyndi orðum sínum stað fyrst hann er að fullyrða hér og mótmæla ræðu hv. þm. Steingríms J. Sigfússonar á þeim forsendum að slík mótmæli eða varnaðarorð hafi komið fram hjá þessum mönnum.
Það er ýmislegt fleira í þessari umræðu, virðulegi forsrh. Ég rifjaði það upp hér við 1. umr. þessa máls að hlutur Ríkisendurskoðunar í málinu væri afar sérkennilegur. Skömmu eftir að hæstv. forsrh. settist í Stjórnarráðið og menn tóku að ganga á hans fund, virðulegur þm. Össur Skarphéðinsson, þá uppgötvaði hann það snjallræði að nota Ríkisendurskoðun til þess að gefa út skýrslur um hitt og þetta. Hæstv. forsrh. var í sumar og haust óskaplega ánægður með þetta snjallræði að endurskoðunarskrifstofur hins opinbera væru notaðar til þess að gefa út salómonsdóma. Hæstv. forsrh. steig hér í stólinn hvað eftir annað til þess að vitna í þessa salómonsdóma hinnar opinberu endurskoðunarskrifstofu. Það voru hin löggiltu orð eins og ég mun nú koma að eftir smástund.
Hæstv. forsrh. hefur í borgarstjórn Reykjavíkur lýst þeirri kenningu sinni að ekkert mark sé takandi á niðurstöðu opinberra endurskoðunarskrifstofa, a.m.k. hjá borgarendurskoðun, nema rætt sé við þá sem málunum hafi stjórnað á viðkomandi tíma. Þá er auðvitað rétt að taka fram að í sambandi við þessa skýrslugjöf ræddi Ríkisendurskkoðun aldrei við mig, ræddi aldrei við hv. þm. Steingrím Hermannsson né neinn sem bar ábyrgð á þeim tímum sem Ríkisendurskoðun var að fjalla um.
Ég vakti athygli hæstv. forsrh. á því að framganga Ríkisendurskoðunar væri hins vegar með nokkuð sérkennilegum hætti. Þá reis upp hæstv. forsrh. og hafði hér gífurlega stór orð um þá ósvífni mína að draga niðurstöður Ríkisendurskoðunar í efa og benda á einhverjar mótsagnir í hennar málflutningi. Hvað gerist? Jú, það gerist tvennt. Við 1. umr. þessa máls stígur í stólinn hv. þm. Össur Skarphéðinsson og lýsir því mjög nákvæmlega, eins og kemur fram í dálki 2239 í þingtíðindum, hvernig hann hafi haft efasemdir um það að fjárhagur Framkvæmdasjóðs væri í lagi. Hann lýsir því mjög nákvæmlega að hann hafi hafnað því sem stjórnarmaður í Framkvæmdasjóði Íslands að skrifa undir ársreikninga fyrir árið 1989. Orðrétt segir í ræðu hv. þm.: ,,Á sínum tíma var það svo, og ég tel rétt að það komi hér fram, að ég hafnað því að skrifa undir ársreikninga Framkvæmdasjóðs Íslands fyrir árið 1989. Ég taldi að þá væri ekki nándar nærri nógu mikið lagt í afskriftasjóð sjóðsins, einkum og sér í lagi þegar haft var í huga eðli útlána sjóðsins. Sökum þess
að ríkisendurskoðandi, Halldór V. Sigurðsson, skrifar að öðru jöfnu undir reikninga sjóðsins þá óskaði ég á sínum tíma, þegar ég hafnaði þessu, að fá það sérstaklega staðfest að hann hefði kynnt sér reikninga sjóðsins, kynnt sér með hvaða hætti afskriftir væru undirbúnar og hvort hann væri að öðru leyti samþykkur þessu. Af þessu tilefni var haldinn fundur með mér, framkvæmdastjóra sjóðsins, formanni stjórnar sjóðsins og Bjarna Bjarnasyni endurskoðanda, sem þar var fulltrúi ríkisendurskoðanda. Á þessum fundi var mér tjáð af Bjarna Bjarnasyni og framkvæmdastjóra sjóðsins að ríkisendurskoðandi hefði kynnt sér þetta mál og teldi að með réttum hætti væri tekið á afskriftasjóði Framkvæmdasjóðs Íslands. Jafnframt voru mér kynntar sérstakar reglur sem átti að nota við færslu í afskriftasjóð. Mér var sagt, eða mér skildst það a.m.k., að ríkisendurskoðandi hefði átt frumkvæði að þessum nýju reglum. Ég ítrekaði þá sérstaklega hvort ríkisendurskoðandi væri örugglega sammála því að ekki væri meira fé flutt í afskriftasjóð þessarar merku stofnunar. Ítrekað var svarið já.
Þetta vildi ég að kæmi fram í þessum umræðum vegna þess að talsvert löngu síðar, þegar fram fóru umræður um vanda þessa sjóðs, þá kom fram skriflega sú formlega afstaða Ríkisendurskoðunar að þarna vantaði stórkostlegar fjárhæðir í afskriftasjóð.``
Virðulegi forseti og virðulegi forsrh. Við erum vonandi í landi sem tekur stjórnsýslu sína alvarlega. Við búum vonandi við stjórnkerfi þar sem orð eru ekki talin marklaus. Við búum vonandi við stjórnkerfi þar sem menn ætla sér að taka Ríkisendurskoðun, Alþingi og embætti forsrh. alvarlega. Ef svo er, þá vil ég segja það alveg skýrt í þessari umræðu að í raun og veru ber forsrh. og okkur á Alþingi skylda til þess að taka þátt Ríkisendurskoðunar í þessu máli til sérstakrar rannsóknar. Ég tel meira að segja spurningu, þótt ég geri mér grein fyrir því að það sé mjög alvarleg skoðun, hvort núverandi ríkisendurskoðandi getur setið í embætti meðan sú athugun fer fram. Ég vona að við séum í alvöru stjórnkerfi. Ég vona að þetta sé ekki allt saman bara einhver áróðursleikaraskapur.
Í skýrslu nefndar núv. forsrh., svokallaðri fortíðarvandanefnd, kemur fram á bls. 46 sú skoðun nefndarinnar að Ríkisendurskoðun hafi ekki gefið fullnægjandi skýringar á því misræmi sem kemur fram í afstöðu stofnunarinnar. Í skýrslu nefndarinnar sem hæstv. forsrh., Davíð Oddsson, setti upp segir orðrétt á bls. 46, með leyfi hæstv. forseta:
,,Engar athugasemdir eða fyrirvarar voru gerðir um ofmetna stöðu útlána við áritun Ríkisendurskoðunar í ársreikningum sjóðsins fyrir árið 1990 sem gefnir voru út um miðjan marsmánuð sl. Í ágúst 1991 var það hins vegar mat Ríkisendurskoðunar að afskriftir útlána væru vanmetnar um u.þ.b. 1.700 millj. kr. í reikningum sjóðsins. Að mati nefndarinnar hafa fullnægjandi skýringar ekki komið fram á þessu misræmi.
Ríkisendurskoðun skýrir þetta misræmi á þann veg að við gerð ársreiknings hafi verið gengið út frá áframhaldandi rekstri Álafoss hf. og fiskeldisstöðva. Fyrirtækin hafi verið í rekstri og metin samkvæmt því. Mörg undanfarin ár hafi stjórnvöld og lánastofnanir stuðlað að rekstri þessara fyrirtækja og stofnunin hafi gert ráð fyrir að svo yrði áfram við gerð reikningsskila fyrir árið 1990.``
Ég vil nú spyrja virðulegan forsrh. í ljósi þessa sem segir í skýrslu nefndar sem hann setti upp: Er hann ekki sammála mér um það að framganga Ríkisendurskoðunar í þessu máli sé orðin með þeim hætti að óhjákvæmilegt er fyrir þingið og stjórnvöld að taka vinnubrögð og stöðu Ríkisendurskoðunar til sérstakrar rannsóknar?
Það sem liggur á borðinu er að fulltrúi fjmrh. í stjórn Framkvæmdasjóðs Íslands lýsir því í þingræðu 15. des. sl. hvernig hann, fulltrúi fjmrh., hafi neitað að skrifa undir ársreikningana fyrir árið 1989 nema hann væri fullvissaður um að nógu mikið væri lagt í afskriftasjóð Framkvæmdasjóðs. Hann gefur síðan nákvæma lýsingu á því hvað fram hafi farið á formlegum fundi þar sem hann, fulltrúi ríkisendurskoðanda, framkvæmdastjóri sjóðsins og formaður stjórnar Framkvæmdasjóðs, hafi rætt þessi mál og þar hafi verið sagt að ríkisendurskoðandi, Halldór V. Sigurðsson, sem undirritar reikningana, hafi kynnt sér þessi mál sérstaklega og teldi að með réttum hætti væri tekið á afskriftasjóði Framkvæmdasjóðs Íslands. Jafnframt hafi verið gefið til kynna að þær reglur um framlög í afskriftasjóð sem farið væri eftir hefðu verið samdar af ríkisendurskoðanda sjálfum, Halldóri V. Sigurðssyni. Í ljósi þessa undirritaði þáv. fulltrúi fjmrh. og núv. þm., Össur Skarphéðinsson, ársreikningana fyrir árið 1989. Halldór V. Sigurðsson ríkisendurskoðandi áritaði líka reikningana fyrir árið 1989.
Nú kemur fram í skýrslu fortíðarvandanefndar núv. forsrh. Davíðs Oddssonar að ríkisendurskoðandi Halldór V. Sigurðsson hafi síðan einnig áritað reikningana fyrir árið 1990, ári síðar, og sú áritun hafi farið fram í marsmánuði. Þar hafi engin athugasemd verið gerð um það hvort nægilegt fjármagn eða ekki væri lagt í afskriftasjóð. Fjórum mánuðum síðar sendir þessi sama Ríkisendurskoðun, með undirritun þessa sama ríkisendurskoðanda, Halldórs V. Sigurðssonar, skýrslu til forsrh. þar sem fram kemur að nú vanti allt í einu 1.700 milljónir í afskriftasjóð. Ég tek alveg undir þá ályktun sem fram kemur í skýrslu þessarar nefndar hæstv. forsrh. að það hafa ekki komið fram fullnægjandi skýringar á þessu. Engar skýringar á því hvers vegna ríkisendurskoðandi, sérstaklega aðspurður af fulltrúa fjmrn. á árinu 1989, treysti sér til þess að standa við það að hagur Framkvæmdasjóðs væri í góðu lagi og afskriftareglurnar væru fullnægjandi. Engar skýringar á því hvers vegna hann treysti sér ári síðar til að undirrita aftur reikningana, en geri svo allt í einu þessa uppgötvun í ágústmánuði.
Frá nefndinni sem núv. forsrh. skipaði kemur fram á bls. 46 að það eina sem Ríkisendurskoðun hafi haft fram að færa sé að nú sé allt í einu komin ríkisstjórn sem ekki vilji stuðla að því að þessi fyrirtæki séu áfram í rekstri. Það sé eina skýringin sem hafi komið fram í viðræðum Ríkisendurskoðunar við nefndina. Virðulegi forseti, virðulegi forsrh., þar með er Ríkisendurskoðun að segja að vegna þess að ríkisstjórn Davíðs Oddssonar hafi tekið upp nýja stefnu sé Framkvæmdasjóður Íslands allt í einu orðinn gjaldþrota. Forsrh. hristir hausinn yfir þessu, ég er alveg sammála honum í því að hrista hausinn yfir þessu. Þetta er alls ekki frambærilegur málflutningur af hálfu Ríkisendurskoðunar og satt að segja alveg furðulegur. Ég dreg ekki í efa að þeir menn sem hafa setið í svokallaðri fortíðarvandanefnd skýri rétt frá. En ég get alveg tekið undir höfuðhristing hæstv. forsrh. í þeim efnum að þessar röksemdir eru náttúrlega fullkomlega út í hött.
Ég ætla í sjálfu sér ekki að fara fleiri orðum um þennan þátt málsins. Ég vil ítreka að ef við viljum taka okkur alvarlega á hv. Alþingi --- og hér er nú mættur í salinn hv. þm. Pálmi Jónsson, sem á undanförnum árum hefur hvað eftir annað haldið uppi hörðum málflutningi, byggðum á fullyrðingum Ríkisendurskoðunar --- getum við ekki látið staðar numið í þessu máli hér og nú.
Nú er það þannig að sú breyting var gerð á stjórnskipan Ríkisendurskoðunar fyrir nokkrum árum að ábyrgð hennar var færð frá fjmrn. og yfir til forsetaembættis Alþingis. Finnst mér leitt að hæstv. forseti Salome Þorkelsdóttir sé ekki í forsetastól en ég ætla að vona að núv. hæstv. forseti beini skilaboðum mínum eindregið til forseta, Salome Þorkelsdóttur. Forseti þingsins, Salome Þorkelsdóttir, og forsætisnefndin fer með ráðherraábyrgð gagnvart stjórn Ríkisendurskoðunar. Það er þess vegna skylda þeirra, eins og það væri skylda ráðherra sem stæði frammi fyrir sams konar staðreyndum í ráðuneyti sínu, að taka þetta misræmi í reikningafrágangi Ríkisendurskoðunar og uppáskriftum ríkisendurskoðanda Halldórs V. Sigurðssonar til sérstakrar meðferðar.
Mér þykir ekki skemmtilegt að segja þetta vegna þess að ég veit að einhverjir muni túlka þetta sem einhvers konar persónulegar árásir á núverandi ríkisendurskoðanda og ég veit að kannski kann hann að túlka það þannig. En ég get ekki látið það hafa áhrif á mig. Ég bar ábyrgð á Framkvæmdasjóði að hluta til um tæplega þriggja ára skeið. Fulltrúi minn í stjórn sjóðsins tók þessi afskriftamál alveg sérstaklega fyrir og ríkisendurskoðandi, Halldór V. Sigurðsson, fullvissaði hann um það að þetta væri í lagi. Nú erum við hins vegar að ræða hér frv. um að leggja Framkvæmdasjóð Íslands niður vegna þess að hann sé gjaldþrota.
Ég fullyrði það hér, virðulegi forseti og virðulegi forsrh., að í sérhverju nágrannalandi okkar þar sem menn tækju sjálfan sig og stjórnkerfið alvarlega væri búið að skipa sérstaka rannsókn á meðferð Ríkisendurskoðunar á reikningum Framkvæmdasjóðs Íslands og ríkisendurskoðandi, Halldór V. Sigurðsson, og þeir aðrir sem að þessu máli hefðu komið
hefðu vikið sæti á meðan.
Við getum ekki unað því að við þetta mál sé skilið á þann hátt sem nú blasir við. Sérstaklega ekki, virðulegi forsrh., vegna þess að í ræðu þinni í dag var höfuðefnisatriðið að vanrækt hefði verið að leggja nægilegt fé í afskriftasjóð Framkvæmdasjóðs. Sökin á stöðu sjóðsins lægi í því að þeir sem ábyrgð bæru, stjórn sjóðsins, hefðu brugðist þeirri skyldu sinni að leggja nægilegt fé í afskriftasjóð. Því væri Framkvæmdasjóður Íslands gjaldþrota og því þyrfti að leggja hann niður. Nú hefur verið upplýst að ríkisendurskoðandi fullyrti að þetta væri nægilegt, bæði á árinu 1989 og á árinu 1990, og þín eigin nefnd, virðulegi forsrh., telur að fullnægjandi skýringar af hálfu Ríkisendurskoðunar hafi ekki komið fram.
Satt að segja fyndist mér réttast að þingið biði með að afgreiða málið endanlega frá sér þar til við höfum haft tækifæri utan þingfundar til þess að bera saman bækur okkar um það hvað við ætlum að gera í þessari stöðu. Ef við gerum það ekki þá blasir við okkur sá vandi að uppáskriftir Ríkisendurskoðunar á reikninga stofnana og sjóða og ríkisins héðan í frá geta verið hugsanlega jafnmarklausar og uppáskrift Ríkisendurskoðunar á reikninga Framkvæmdasjóðs 1989 og 1990. Eigum við von á því að eftir tvö eða þrjú ár komi Ríkisendurskoðun, kannski með nýjum forsrh., og segi: Uppáskriftir okkar fyrir fyrri ár eru bara markleysa? Alveg eins og Ríkisendurskoðun sagði í ágúst: Uppáskrift okkar frá í mars var markleysa fyrir árið 1990, uppáskrift okkar fyrir árið 1989 var líka markleysa.
Alþingi, sem ábyrgðaraðili Ríkisendurskoðunar, getur ekki búið við það að Ríkisendurskoðun sjálf geri sínar eigin uppáskriftir á reikninga ríkisstofnana og ríkissjóðs marklausar með þessum hætti. Við verðum að geta treyst því að þegar ríkisendurskoðandi hefur sett nafn sitt við lokauppgjör sé það lokauppgjör. Það séu efndir málsins. Þjóðþing, sem ríkisendurskoðun heyrir undir, sem upplifir það að verða að taka mál upp að nýju vegna þess að uppáskriftir ríkisendurskoðunar á ríkissjóði hafi reynst markleysa, er auðvitað komin inn á svo hættulega braut að mann óar við að hugsa þá hugsun til enda.
Þess vegna verðum við að fá botn í málinu. Við verðum að leita fullnægjandi skýringa og átta okkur á því. Kannski þarf að gera skipulagsbreytingar á Ríkisendurskoðun, kannski þarf að breyta þar starfsháttum eða gera aðrar breytingar. Eða er um að ræða afmarkað tilvik sem á sér skýringar sem þingið geti talið viðunandi? Það er í þessum efnum sem ég tel niðurstöðu nefndar forsrh. Davíðs Oddssonar á bls. 46 afar athyglisverða vegna þess að þar segir, eins og ég hef hér vitnað í, að nefndin eftir athugun málsins telji skýringarnar ekki fullnægjandi. Það er birt í formlegu áliti sem forsrn. gaf út 23. des. 1991 og afhenti öllum þingmönnum. Þannig að ekki er um að ræða eitthvert venjulegt nefndarálit úti í bæ, um er að ræða formlega niðurstöðu sem forsrn. hefur sent Alþingi.
Ég vil þess vegna beina þeim tilmælum til hæstv. forseta að 2. umr. verði ekki lokið fyrr en við höfum haft tækifæri til þess að bera saman bækur okkar um þessa stöðu málsins. Ég tel nauðsynlegt að geta rætt það við þá ráðherra sem hér eiga hlut að máli og ræða það við forseta þingsins. Ég tel reyndar rétt að það sé einnig rætt í þingflokkunum og ekki sé hægt fyrir þingið að greiða efnislega atkvæði um málið við 2. umr. fyrr en við vitum þetta. Ég tek skýrt fram að það er ekki vegna þess að ég vilji leggja stein í götu þessa frv., það hefur þegar komið fram af hálfu fulltrúa Alþb. í efh.- og viðskn. að við munum greiða fyrir afgreiðslu þessa frv. Málið snýst ekki um það. Málið snýst um miklu alvarlegri hlut sem málsmeðferðin um Framkvæmdasjóð Íslands hefur leitt í ljós.
Virðulegi forseti. Það er í sjálfu sér ýmislegt fleira sem mætti segja um þetta mál. Ég vil einnig vekja athygli á því að komið hefur fram að efh.- og viðskn. átti þess ekki kost að ræða við stjórn Framkvæmdasjóðs um frv. Ekki var orðið við þeirri ósk að stjórnarmenn í Framkvæmdasjóði mættu á fund nefndarinnar. Það var rökstutt með þeim hætti að frv. ætti að afgreiða fyrir jól. Nú er ljóst að það var ekki gert og ég tel þess vegna ærna ástæðu til þess að efh.- og viðskn. fái líka tækifæri til þess að hitta stjórn sjóðsins áður en umræðunni lýkur og forsrh. sem ábyrgðarmaður á þessu frv. ætti að mínum dómi að samþykkja það því að auðvitað er fullkomlega óeðlilegt og vont til afspurnar þegar jafnveigamikill og virðulegur sjóður og Framkvæmdasjóður Íslands er lagður niður sé því neitað að viðkomandi þingnefnd geti fengið að ræða við stjórnarmenn í sjóðnum. Það er nánast bara ekki hægt að láta málið standa þannig þegar afgreiðslu þingsins lýkur á málinu. Af því að við höfum nokkra daga til þess að ljúka málinu og enginn okkar í þinginu ætlar í sjálfu sér að leggja neinn stein í götu frv. sem slíks þá vil ég beina því til virðulegs forseta og forsrh. að þeir samþykki einnig að áður en 2. umr. lýkur gefist efh.- og viðskn. tækifæri til þess að fjalla um málið.
Það freistar mín nokkuð að ræða dálítið um flugstöðina sem líka hefur borið hér á góma og ýmsar aðrar framkvæmdir. En ég ætla ekki að gera það hér og nú, það getur beðið síðari tíma. En af því að hæstv. forsrh. hefur stundum haft á orði að menn ættu að taka afleiðingum verka sinna, hann gerði það m.a. í frægri þjóðhátíðarræðu 17. júní sl., þá er það athyglisvert að Sjálfstfl. hefur lýst dómi sínum þannig yfir framkvæmdinni við flugstöðina að kjósa fyrir tveimur dögum formann byggingarnefndarinnar í bankaráð Landsbankans. Sérstök traustsyfirlýsing Sjálfstfl. á Kjartani Gunnarssyni, formanni byggingarnefndar flugstöðvarinnar, sem mun vera eina opinbera starfið sem hann hefur gegnt. Það er nú þannig, hæstv. forsrh., eftir mínu minni, en við getum þá kannað það utan fundar að hvort sem hann bar titilinn formaður byggingarnefndar eða ekki --- það má vera að ég fari ekki rétt með þann formlega titil --- þá var hann aðalstjórnandi og fulltrúi hins opinbera. ( Forsrh.: Þetta er rangt hjá þér eins og flest í þinni ræðu.) Nú, ef það er rangt líka þá væri gott að hæstv. forsrh. upplýsti hvaða trúnaðarstörfum Kjartan Gunnarsson gegndi í byggingu flugstöðvarinnar. ( Forsrh.: Þú hlýtur að vita það . . . ) Ja, hæstv. forsrh. er nú að rengja það sem ég hef sagt þannig að hann hlýtur þá að vita hið rétta. En við getum alveg flett þessu upp, við þurfum ekkert að deila um það hér, forsrh. úr sæti sínu en ég úr ræðustólnum, því að til mín komu ýmsir menn þegar ég var fjmrh. og röktu raunir sínar vegna samskipta við Kjartan Gunnarsson á byggingartíma flugstöðvarinnar og ýmsar skuldir sem þar eru uppi og hafa verið erfiðar, og tengjast því að þeir töldu að ekki hafi verið staðið við fyrirheit sem þeim hafi verið gefin, m.a. fyrirheit sem Kjartan Gunnarsson gaf fyrir hönd byggingaraðila. En við skulum kanna það utan fundar, hæstv. forsrh., hvaða trúnaðarstörfum Kjartan Gunnarsson gegndi við byggingu flugstöðvarinnar. Ég er alveg reiðubúinn að leiðrétta það ef ég hef farið með rangt mál en vænti þess þá líka að hæstv. forsrh. sé reiðubúinn að taka hinu rétta og lýsa því þá í þinginu hvers vegna sérstök ástæða var talin til þess að verðlauna vel unnin störf við byggingu flugstöðvarinnar með því að kjósa yfirmann flokkskontórsins í bankaráð Landsbankans.