Virðulegi forseti. Umræðuefnið er vissulega mikilvægt og vandinn stór sem við er að etja. Því hlustaði ég grannt eftir orðum hæstv. ráðherra um það hvernig þeir skilgreindu vandann og kannski ekki síður hvað þeir ætluðu að gera. Það verður að segjast eins og er að svör þeirra hafa orðið mikil vonbrigði og niðurstaða mín er sú að engar aðgerðir eru í sjónmáli sem einhverjum sköpum skipta fyrir þessa atvinnugrein aðrar en að fresta vandanum áfram.
Ég get að vissu leyti tekið undir það sem kom fram hjá hæstv. sjútvrh., að þær tvær skýringar sem hann færði fram hafa haft veruleg áhrif á afkomu atvinnugreinarinnar. Annars vegar það sem hann kallaði langvarandi skekkju í íslensku atvinnulífi og ég skildi sem rangt skráð gengi um of langan tíma á síðustu tveimur áratugum. Hins vegar er aflaskerðingin sem hefur af eðlilegum ástæðum í för með sér minni tekjur á sama fastakostnað. Hæstv. sjútvrh. sagði að ekki væri hægt að leysa vandann með nýjum lántökum en bæta þyrfti rekstrargrundvöllinn.
Það sem ríkisstjórnin hefur ákveðið að gera er fyrst og fremst að fresta afborgunum í tvo opinbera sjóði, atvinnutryggingardeild Byggðastofnunar og Fiskveiðasjóð. Það eru þær aðgerðir sem létta greiðslubyrði af sjávarútvegsfyrirtækjum svo einhverju nemur en það eru ekki aðgerðir sem leysa neinn vanda. Það eru aðgerðir sem skjóta málunum á frest.
Það hefur komið mér á óvart, í umræðunni síðustu daga, að upplýsingar um stöðu sjávarútvegsins skuli koma mönnum á óvart. Það hefur legið fyrir í meginatriðum hver staðan væri allt frá því í haust. Ég get t.d. vitnað því til staðfestingar í Fiskifréttir frá því í byrjun október á síðasta ári. Þar er rætt við þrjá menn sem eru gjörkunnugir íslenskri fiskvinnslu, Jón Pál Halldórsson, forstjóra Norðurtangans, og Arnar Sigurmundsson í Vestmannaeyjum auk Sigurðar Einarssonar. Fyrirsögnin viðtalsins við þessa þrjá menn heitir: ,,Er fimbulvetur fram undan í fiskvinnslu?`` Í þessum viðtölum eru í raun og veru dregnar fram þær staðreyndir sem lágu þá á borðinu og eru í meginatriðum þær sömu og menn eru að tala um núna. Vonbrigðin eru því fyrst og fremst þau að það skuli vera stefna ríkisstjórnarinnar núna í febrúar, fimm til sex mánuðum síðar að gera ekki neitt. Í þessari umræðu er kjarninn í málflutningi hæstv. forsrh. og viðskrh. að ekki eigi að gera neitt annað en að láta hlutina velta áfram í því markaðsumhverfi sem þeir eru og láta skeika að sköpuðu um lendinguna. Það er út af fyrir sig stefna en ég hygg að hún eigi sér fáa formælendur úti í þjóðfélaginu.
Ég vil draga fram fáein atriði sem ég tel að hafi skipt verulegu máli um versnandi afkomu sjávarútvegsins í heild á undanförnum árum.
Ég vil í fyrsta lagi nefna þá þróun sem orðið hefur í sjófrystingu. Ég hef hér hjá mér skjal, sem ég greip með mér af handahófi, í því kemur fram að frystitogarar voru þrír 1984 en 21 árið 1989. Ég hygg að þeim hafi frekar fjölgað en hitt síðan og minni á að Fiskveiðasjóður afgreiddi lánveitingar til smíði á nýjum frystitogurum ekki alls fyrir löngu upp á nokkra milljarða kr. Hæstv. sjútvrh. vaknaði ekki fyrr en búið var að veita þessi lán. Er einhver í salnum sem heldur að það bæti stöðu sjávarútvegsins að auka við í sjófrystingu og minnka það magn sem fer í gegnum þau frystihús sem til eru í landinu? Það eru tugir þúsunda tonna af þorski sem eru unnin úti á sjó sem áður voru unnin í landi. Þannig að sú fjárfesting sem áður hafði tiltekið magn af fiski og gat þar af leiðandi skilað tilteknum tekjum býr nú við þær aðstæður að fá minna magn ekki bara vegna aflaskerðingar heldur líka vegna þessarar breytingar.
Þær upplýsingar hafa verið gefnar, sem ég tel áreiðanlegar, að verðmæti vinnslu úti á sjó sé mun minna en verðmæti vinnslu í landi. Ég hef nefnt þær tölur áður og vil endurtaka þær. Ef allur sá afli sem árið 1990 var unnin í vestfirskum frystihúsum og var að útflutningsverðmæti 4 milljarðar kr. hefði verið unninn um borð í frystitogurum hefði útflutningsverðmætið orðið um 3 milljarðar kr. Þetta þýðir að munurinn er um 60 kr. á kg sem er sú verðmætaaukning sem þjóðarbúið verður af við það að fiskurinn er ekki unninn í landi. Það þýðir færri störf sem aftur kallar á atvinnuleysi.
Núv. ríkisstjórn hefur því miður of seint stungið niður fæti til að sporna gegn þessari óheillaþróun varðandi sjófrystingu. Á næstu árum mun vinnslan flytjast út á sjó enn frekar þar til þeir togarar eru komnir inn í flotann sem nú er verið að smíða. Annað atriði sem hefur leikið landfrystinguna grátt er útflutningur á óunnum fiski.
Í Fiskifréttum frá september sl. staðhæfa fróðir menn að samkeppnisstaða íslenskra frystihúsa miðuð við þau bresku sé þannig að þegar íslenska frystihúsið þarf að borga 100 kr. fyrir þorskkílóið verði það að greiða allan þann pening úr eigin vasa en breski kaupandinn sem borgar sama verð eða 100 kr. greiðir ekki nema 70 kr. frá sjálfum sér, 30 kr. koma í ríkisstyrkjum. Við höfum verið of andvaralaus í því að verja hinn íslenska frystiiðnað fyrir niðurgreiðslum erlendra keppinauta.
Það er vissulega í þá átt að draga úr þeim mun með því að hafa skerðingu á aflaheimildum við útflutning en sú skerðing hefur ekki verið nægilega mikil til að vigta út þennan ríkisstyrkjamun sem er á milli atvinnugreinarinnar hér og erlendis.
Þriðja atriðið sem ég vil nefna sem hefur verið og mun verða heldur til óhagræðis fyrir sjávarútveginn eru þær breytingar á skattalögum sem ríkisstjórnin knúði í gegn um síðustu áramót. Breytingar sem ekki laða fjármagn inn í atvinnugreinina heldur þvert á móti vinna gegn því að almenningur sé reiðubúinn að leggja fé inn í þessa atvinnugrein. En það er að mínu viti sú aðgerð sem best mundi duga fyrir atvinnugreinina til að greiða niður sínar skuldir að fá fé frá almenningi í gegnum kaup á hlutabréfum eða með öðrum álíka hætti. Því verður íslensk hlutafélagalöggjöf að mínu viti að vera þannig úr garði gerð í skattalegu tilliti að hún beini fénu í þessa átt en ekki einhverjar aðrar áttir.
Fjórða atriðið sem er íþyngjandi fyrir sjávarútveginn og þó einkum og sér í lagi fyrir fiskvinnsluna er séreignarfyrirkomulagið í fiskveiðistjórnuninni þar sem menn verðleggja réttinn til að fara á sjó og hann gengur kaupum og sölum. Hér er um að ræða kostnaðarauka sem lendir meira og minna á fiskvinnslunni.
Fimmta atriðið vil ég nefna og þar á hæstv. sjútvrh. nokkurn hlut að máli. Það er vaxtafrelsið sem tekið var upp ef ég man rétt árið 1985. Ég hygg að þeir séu nokkrir sem enn muna þá umræðu þegar
ákveðið var að taka upp verðtryggingu á sparifé og skuldbindingum. Þá voru kostirnir sem upp voru lagðir tveir. Annars vegar háir nafnvextir, hins vegar verðtrygging með 2--3% vöxtum. Það var ævinlega talað um málið á þann veg að verðtryggingu fylgdu ekki háir vextir. Hins vegar hefur hæstv. núv. sjútvrh. talið það eitt af sínum mestu afrekum að hafa getað sparkað vöxtunum upp í 10% á örfáum mánuðum fyrir nokkrum árum. Þeir vextir gera ekkert annað en að taka fé út úr þessari atvinnugrein. Hún getur ekki velt þessum kostnaðarauka á kaupandann.
Ég vil líka nefna það atriði sem menn hafa notað sem eina helstu röksemd fyrir þeirri kröfu sem gerð er til sjávarútvegsins í dag að þar þurfi að hagræða einhver gríðarleg ósköp. Að hér sé um að ræða feiknarlega offjárfestingu og menn hafi hagað sér eins og vitleysingar árum saman og eytt peningum í allar áttir. Hér er að mínu viti ranglega dregin upp myndin og menn gera meira úr fjárfestingu en efni standa til. Við skulum samt muna áður en við förum að skoða tölur um fjárfestingu í sjávarútvegi að þetta er sú atvinnugrein sem skilar um 80% af okkar gjaldeyri. Í riti Þjóðhagsstofnunar, sem heitir Fjárfesting 1945--1989, kemur fram að árið 1989 er talið að heildarfjárfesting í landinu sé um 850 milljarðar kr. Hvað skyldi nú mikið af þessum 850 milljörðum vera bundið í sjávarútvegi? Það eru 49 milljarðar í fiskveiðum og 23 milljarðar í fiskiðnaði. Þetta gerir ekki nema 72--73 milljarða kr. (Forseti hringir.)
Nú heyri ég á að tíma mínum er lokið þannig að ég get ekki farið ítarlega út í greiningu á því fjármagni sem bundið er í sjávarútvegi. En ég segi að það er ekki meira en efni standa til og það er ekki meira en við mátti búast þegar haft er í huga að á þeim tíma sem er stofnað til fjárfestingarinnar voru menn að veiða um 360 þús. tonn á ári af þorski.
Ég vil að lokum, virðulegur forseti, af því að ég sé að forseti er staðinn upp svo það er vissara fyrir mig að fara að koma mér af stað, geta þess að sjávarútvegurinn hefur mjög mikla aðlögunarhæfileika og hagræðing gengur nokkuð greitt fyrir sig. Og sem dæmi um það er að á tveimur til þremur árum fækkaði ársverkum í frystingu, söltun og herslu úr 9.000 í 7.000. Og ég spyr, hvaða atvinnugrein hefur hagrætt svona hratt á svona stuttum tíma? ( Gripið fram í: Fiskeldið.)