Ólafur Ragnar Grímsson
:
Virðulegi forseti. Þegar umræða um atvinnumál á Íslandi er borin saman við umræður í ýmsum öðrum Evrópulöndum og í Bandaríkjunum þá vekur það strax athygli að hér á Íslandi hafa ráðamenn haldið því mjög fram að hin stóra lausn sé leiðin út úr vandanum. Aftur á móti sýna athuganir í Evrópu og Bandaríkjunum að hagvöxtur og uppbygging atvinnu- og efnahagsþróunar á ákveðnum svæðum byggist fyrst og fremst á tilvist og vexti hinna smáu og meðalstóru fyrirtækja. Ég held ég fari rétt með þær tölur að innan OECD hafi 8 af hverjum 10 nýju störfum á undanförnum árum komið frá smáum og meðalstórum fyrirtækjum. Í Bandaríkjunum hefur það sama verið að gerast á síðustu fimm árum. Hagvöxturinn í því landi er ekki borinn uppi af stóru risunum í bandarísku efnahagslífi. Uppistaðan í hagvextinum eru smáu og meðalstóru fyrirtækin.
Sá iðnrh. sem situr nú á Íslandi hefur boðað mönnum núna í nokkur ár fagnaðarerindi hinna stóru lausna. Álverksmiðjan átti að vera sá elexír sem allt átti að lækna. Á árunum 1989--1991 vorum við ýmsir sem vöruðum við því að byggja á slíku. Það væri svo sem gott og blessað ef slík verksmiðja kæmi, en við vöruðum við því að setja hana upp sem forsendu hagvaxtarins bæði fyrir hagkerfið í heild og fyrir Suðurnesin sérstaklega, eftir að búið var að gera það sama í Eyjafirði og það sama á Austfjörðum og allt frumkvæði heimamanna í nokkur ár á Austurlandi, við Eyjafjörð og á Suðurnesjum var bundið, sóað og eytt í þennan draum. Við vöruðum við því og sögðum það væri ekki hægt að byggja árangursríka atvinnustefnu á þann hátt. Ég sagði t.d. á fundi um atvinnumál á Suðurnesjum haustið 1990 að Suðurnesjamenn skyldu búa sig undir það að álverksmiðjan kæmi ekki vegna þess að allur væri varinn góður og það væri reyndar þannig að álverksmiðjan mundi ekki veita konum mjög mörg atvinnutækifæri á Suðurnesjum, en vaxtarbroddurinn í atvinnulífi á Suðurnesjum þyrfti að vera þjónustustörf og að stórum hluta kvennastörf. Hvað var þá sagt? Hv. þm. Karl Steinar Guðnason skrifaði níðgreinar m.a. um þann sem hér stendur fyrir fjandskap okkar í garð Suðurnesja, vegna þess að við værum að stunda róg um hin stóru og miklu atvinnutækifæri sem iðnrh. Jón Sigurðsson var að boða á Suðurnesjum. Því miður trúðu menn á þessa blekkingu. Það voru menn í atvinnulífi á Suðurnesjum sem stofnuðu samtök, héldu fundi, héldu ráðstefnur og trúðu því sem ráðherrann sagði, að þetta mundi gerast. Nú sitja þeir eftir með sárt ennið alveg eins og Austfirðingar, alveg eins og Eyfirðingar og aðrir Norðlendingar sem trúðu kenningunni um hina stóru lausn.
Mig minnir að það hafi verið í október eða nóvembermánuði sl. að sveitarstjórnarmenn á Suðurnesjum buðu hæstv. forsrh. og hæstv. iðnrh. í heimsókn á Suðurnes og þeir fóru þangað. Þeir áttu fundi með sveitarstjórnarmönnum á Suðurnesjum til þess að ræða atvinnumálin og þeir fóru þaðan samkvæmt opinberum frásögnum í blöðum með þau fyrirheit á vörunum að þeir mundu taka þessi mál til athugunar. Nú er marsmánuður. Hvað hefur frést af vinnu forsrh. og iðnrh. í þessum málum? Það er synd að þessi ágæta tillaga er hér til umræðu að þeim fjarstöddum og kemur fyllilega til álita að geyma umræðuna og ljúka henni ekki fyrr en þeir eru komnir aftur til landsins svo að hægt sé að spyrja þá, hvað hafa þeir gert á síðustu fjórum til fimm mánuðum?
Hv. þm. Árni R. Árnason hefur verið ágætur talsmaður þess að það eigi að ráðast í samgöngubætur Suðurnesjum til hagsbóta. Við höfum stutt þær hugmyndir ýmsir, bæði hér í þingsalnum og eins í blöðum. Hverjir hafa mælt gegn þessum hugmyndum? Það eru ráðherrar þessarar ríkisstjórnar. Hvað ætla stjórnarþingmenn að gera í því þegar þeirra eigin hugmyndir um framfarir á Suðurnesjum eru drepnar af þeirra eigin ráðherrum? Á að halda áfram að lofsyngja slíkt, bæði hér í þingsalnum, opinberlega og á Suðurnesjum þegar það blasir við að iðnrh. Jón Sigurðsson hefur dregið Suðurnesjamenn á tálar hér í tvö til þrjú ár og samgrh. í núv. ríkisstjórn, fjmrh. og aðrir standa gegn því að raunhæf athugun fari fram á því að ráðist sé í umfangsmiklar samgöngubætur Suðurnesjum til hagsbóta á þessu og næsta ári? Ég minni á það t.d. að í tíð síðustu ríkisstjórnar tóku þáv. fjmrh. og þáv. samgrh. mjög vel í hugmyndir manna á Akranesi, í sveitarfélögunum á Vesturlandi og nokkurra stórfyrirtækja um að ráðist yrði í samgöngubætur með göngum undir Hvalfjörð til þess að styrkja atvinnulíf og byggðarlög á Vesturlandi. Við skrifuðum undir samning um slíka athugun. Nú stefnir allt í það að því verði hrint í framkvæmd. Vandinn er auðvitað sá að hér er ríkisstjórn sem ætlar ekki að taka neitt á slíkum vandamálum. Það hefur gerst núna í þessari viku að samtök launafólks og atvinnulífs hafa sent sameiginlegar tillögur, langa skrá af hugmyndum um aðgerðir í atvinnumálum til ríkisstjórnarinnar. Ekkert frumkvæði frá ríkisstjórninni sjálfri, engar hugmyndir, engar aðgerðir, ekkert lífsmark. En það er verkalýðshreyfingin og samtök atvinnulífsins sem sjá sig þá tilknúna til þess að koma með langa og ítarlega skrá um hvað hægt sé að gera í atvinnumálum á Íslandi ef menn hafa dug, kjark, hugmyndaflug og dugnað en eru ekki haldnir annars vegar af bábiljunni um hinar stóru lausnir ráðherrunum sjálfum til dýrðar eða bábiljunni um það að stjórna eigi nútímahagkerfi á þann hátt að ríkisvaldið komi hvergi nálægt því að stuðla að framförum í atvinnulífinu. Það er ekkert land í Vestur-Evrópu þar sem efnahagsþróunin hefur verið með afgerandi hætti þar sem stjórnvöld hafa tíðkað slíka stefnu. Bæði í Bretlandi og í Bandaríkjunum, þar sem hugmyndafræði Ronalds Reagans og Margrétar Thatcher gaf til kynna að kannski ætti að stefna í slíkt, er nú verið að stefna frá því. Bæði John Mayor og George Bush. (Forseti hringir.) Og hver er ástæðan fyrir því að George Bush er að tapa núna í Bandaríkjunum? Það er efnahagsstefnan sem hann fékk í arf frá Ronald Reagan. Hvað gerist þá hér? Forsrh. Íslands fer í sérstaklega pílagrímsför til Margrétar Thatcher til þess að játa henni hollustu sína og aðdáun og virðingu og lofa henni því að þessi ríkisstjórn Alþýðuflokksins -- Jafnaðarmannaflokks Íslands skuli standa að því að framkvæma stefnu Margrétar Thatcher á Íslandi. Og það er auðvitað mjög skemmtilegt fyrir núv. formann þingflokks Alþfl. að sitja í því að styðja forsrh. sem játar Margréti Thatcher sérstaka hollustu og sérstakan trúnað og hefði það nú einhvern tíma þótt sérkennilegt á námsárum viðkomandi þingmanns í Bretlandi að hann ætti eftir að styðja ríkisstjórn á Íslandi sem sérstaklega játaði Margréti Thatcher hollustu sína. ( ÖS: Hún styrkti mig til náms. Ég er henni þakklátur fyrir það.) Styrkti Margrét Thatcher þingmanninn til náms? ( ÖS: Já.) Prívat og persónulega? (Gripið fram í.) (Forseti hringir.) Ja, það hefðu einhvern tíma þótt tíðindi ef baráttumaður námsmannahreyfingarinnar, Össur Skarphéðinsson, hefði hælt sér af því að Margrét Thatcher hefði stutt hann til náms og verið henni þakklátur fyrir. Þingmaðurinn hélt því a.m.k. vel leyndu þegar hann var í baráttusveit námsmanna á Íslandi.
En nú er tími minn því miður búinn þannig að ég get ekki haldið áfram að ræða þessar merku upplýsingar (Gripið fram í.) sem hér hafa komið fram í þingsalnum, en það er hins vegar kjarni málsins sem er auðvitað aðalatriðið í þessari umræðu að athugun á efnahagsþróun á Vesturlöndum sýnir að það eru hin smáu og meðalstóru fyrirtæki en ekki hin stóru sem eru undirstaðan í hagvexti byggðarlaganna og hagkerfanna í heild sinni. (Forseti hringir.) Og það er tími til kominn að stjórnvöld hér á Íslandi læri þá lexíu. Svo bið ég forseta afsökunar á því að hafa farið hér fram úr tíma mínum.
Virðulegi forseti. Þegar umræða um atvinnumál á Íslandi er borin saman við umræður í ýmsum öðrum Evrópulöndum og í Bandaríkjunum þá vekur það strax athygli að hér á Íslandi hafa ráðamenn haldið því mjög fram að hin stóra lausn sé leiðin út úr vandanum. Aftur á móti sýna athuganir í Evrópu og Bandaríkjunum að hagvöxtur og uppbygging atvinnu- og efnahagsþróunar á ákveðnum svæðum byggist fyrst og fremst á tilvist og vexti hinna smáu og meðalstóru fyrirtækja. Ég held ég fari rétt með þær tölur að innan OECD hafi 8 af hverjum 10 nýju störfum á undanförnum árum komið frá smáum og meðalstórum fyrirtækjum. Í Bandaríkjunum hefur það sama verið að gerast á síðustu fimm árum. Hagvöxturinn í því landi er ekki borinn uppi af stóru risunum í bandarísku efnahagslífi. Uppistaðan í hagvextinum eru smáu og meðalstóru fyrirtækin.
Sá iðnrh. sem situr nú á Íslandi hefur boðað mönnum núna í nokkur ár fagnaðarerindi hinna stóru lausna. Álverksmiðjan átti að vera sá elexír sem allt átti að lækna. Á árunum 1989--1991 vorum við ýmsir sem vöruðum við því að byggja á slíku. Það væri svo sem gott og blessað ef slík verksmiðja kæmi, en við vöruðum við því að setja hana upp sem forsendu hagvaxtarins bæði fyrir hagkerfið í heild og fyrir Suðurnesin sérstaklega, eftir að búið var að gera það sama í Eyjafirði og það sama á Austfjörðum og allt frumkvæði heimamanna í nokkur ár á Austurlandi, við Eyjafjörð og á Suðurnesjum var bundið, sóað og eytt í þennan draum. Við vöruðum við því og sögðum það væri ekki hægt að byggja árangursríka atvinnustefnu á þann hátt. Ég sagði t.d. á fundi um atvinnumál á Suðurnesjum haustið 1990 að Suðurnesjamenn skyldu búa sig undir það að álverksmiðjan kæmi ekki vegna þess að allur væri varinn góður og það væri reyndar þannig að álverksmiðjan mundi ekki veita konum mjög mörg atvinnutækifæri á Suðurnesjum, en vaxtarbroddurinn í atvinnulífi á Suðurnesjum þyrfti að vera þjónustustörf og að stórum hluta kvennastörf. Hvað var þá sagt? Hv. þm. Karl Steinar Guðnason skrifaði níðgreinar m.a. um þann sem hér stendur fyrir fjandskap okkar í garð Suðurnesja, vegna þess að við værum að stunda róg um hin stóru og miklu atvinnutækifæri sem iðnrh. Jón Sigurðsson var að boða á Suðurnesjum. Því miður trúðu menn á þessa blekkingu. Það voru menn í atvinnulífi á Suðurnesjum sem stofnuðu samtök, héldu fundi, héldu ráðstefnur og trúðu því sem ráðherrann sagði, að þetta mundi gerast. Nú sitja þeir eftir með sárt ennið alveg eins og Austfirðingar, alveg eins og Eyfirðingar og aðrir Norðlendingar sem trúðu kenningunni um hina stóru lausn.
Mig minnir að það hafi verið í október eða nóvembermánuði sl. að sveitarstjórnarmenn á Suðurnesjum buðu hæstv. forsrh. og hæstv. iðnrh. í heimsókn á Suðurnes og þeir fóru þangað. Þeir áttu fundi með sveitarstjórnarmönnum á Suðurnesjum til þess að ræða atvinnumálin og þeir fóru þaðan samkvæmt opinberum frásögnum í blöðum með þau fyrirheit á vörunum að þeir mundu taka þessi mál til athugunar. Nú er marsmánuður. Hvað hefur frést af vinnu forsrh. og iðnrh. í þessum málum? Það er synd að þessi ágæta tillaga er hér til umræðu að þeim fjarstöddum og kemur fyllilega til álita að geyma umræðuna og ljúka henni ekki fyrr en þeir eru komnir aftur til landsins svo að hægt sé að spyrja þá, hvað hafa þeir gert á síðustu fjórum til fimm mánuðum?
Hv. þm. Árni R. Árnason hefur verið ágætur talsmaður þess að það eigi að ráðast í samgöngubætur Suðurnesjum til hagsbóta. Við höfum stutt þær hugmyndir ýmsir, bæði hér í þingsalnum og eins í blöðum. Hverjir hafa mælt gegn þessum hugmyndum? Það eru ráðherrar þessarar ríkisstjórnar. Hvað ætla stjórnarþingmenn að gera í því þegar þeirra eigin hugmyndir um framfarir á Suðurnesjum eru drepnar af þeirra eigin ráðherrum? Á að halda áfram að lofsyngja slíkt, bæði hér í þingsalnum, opinberlega og á Suðurnesjum þegar það blasir við að iðnrh. Jón Sigurðsson hefur dregið Suðurnesjamenn á tálar hér í tvö til þrjú ár og samgrh. í núv. ríkisstjórn, fjmrh. og aðrir standa gegn því að raunhæf athugun fari fram á því að ráðist sé í umfangsmiklar samgöngubætur Suðurnesjum til hagsbóta á þessu og næsta ári? Ég minni á það t.d. að í tíð síðustu ríkisstjórnar tóku þáv. fjmrh. og þáv. samgrh. mjög vel í hugmyndir manna á Akranesi, í sveitarfélögunum á Vesturlandi og nokkurra stórfyrirtækja um að ráðist yrði í samgöngubætur með göngum undir Hvalfjörð til þess að styrkja atvinnulíf og byggðarlög á Vesturlandi. Við skrifuðum undir samning um slíka athugun. Nú stefnir allt í það að því verði hrint í framkvæmd. Vandinn er auðvitað sá að hér er ríkisstjórn sem ætlar ekki að taka neitt á slíkum vandamálum. Það hefur gerst núna í þessari viku að samtök launafólks og atvinnulífs hafa sent sameiginlegar tillögur, langa skrá af hugmyndum um aðgerðir í atvinnumálum til ríkisstjórnarinnar. Ekkert frumkvæði frá ríkisstjórninni sjálfri, engar hugmyndir, engar aðgerðir, ekkert lífsmark. En það er verkalýðshreyfingin og samtök atvinnulífsins sem sjá sig þá tilknúna til þess að koma með langa og ítarlega skrá um hvað hægt sé að gera í atvinnumálum á Íslandi ef menn hafa dug, kjark, hugmyndaflug og dugnað en eru ekki haldnir annars vegar af bábiljunni um hinar stóru lausnir ráðherrunum sjálfum til dýrðar eða bábiljunni um það að stjórna eigi nútímahagkerfi á þann hátt að ríkisvaldið komi hvergi nálægt því að stuðla að framförum í atvinnulífinu. Það er ekkert land í Vestur-Evrópu þar sem efnahagsþróunin hefur verið með afgerandi hætti þar sem stjórnvöld hafa tíðkað slíka stefnu. Bæði í Bretlandi og í Bandaríkjunum, þar sem hugmyndafræði Ronalds Reagans og Margrétar Thatcher gaf til kynna að kannski ætti að stefna í slíkt, er nú verið að stefna frá því. Bæði John Mayor og George Bush. (Forseti hringir.) Og hver er ástæðan fyrir því að George Bush er að tapa núna í Bandaríkjunum? Það er efnahagsstefnan sem hann fékk í arf frá Ronald Reagan. Hvað gerist þá hér? Forsrh. Íslands fer í sérstaklega pílagrímsför til Margrétar Thatcher til þess að játa henni hollustu sína og aðdáun og virðingu og lofa henni því að þessi ríkisstjórn Alþýðuflokksins -- Jafnaðarmannaflokks Íslands skuli standa að því að framkvæma stefnu Margrétar Thatcher á Íslandi. Og það er auðvitað mjög skemmtilegt fyrir núv. formann þingflokks Alþfl. að sitja í því að styðja forsrh. sem játar Margréti Thatcher sérstaka hollustu og sérstakan trúnað og hefði það nú einhvern tíma þótt sérkennilegt á námsárum viðkomandi þingmanns í Bretlandi að hann ætti eftir að styðja ríkisstjórn á Íslandi sem sérstaklega játaði Margréti Thatcher hollustu sína. ( ÖS: Hún styrkti mig til náms. Ég er henni þakklátur fyrir það.) Styrkti Margrét Thatcher þingmanninn til náms? ( ÖS: Já.) Prívat og persónulega? (Gripið fram í.) (Forseti hringir.) Ja, það hefðu einhvern tíma þótt tíðindi ef baráttumaður námsmannahreyfingarinnar, Össur Skarphéðinsson, hefði hælt sér af því að Margrét Thatcher hefði stutt hann til náms og verið henni þakklátur fyrir. Þingmaðurinn hélt því a.m.k. vel leyndu þegar hann var í baráttusveit námsmanna á Íslandi.
En nú er tími minn því miður búinn þannig að ég get ekki haldið áfram að ræða þessar merku upplýsingar (Gripið fram í.) sem hér hafa komið fram í þingsalnum, en það er hins vegar kjarni málsins sem er auðvitað aðalatriðið í þessari umræðu að athugun á efnahagsþróun á Vesturlöndum sýnir að það eru hin smáu og meðalstóru fyrirtæki en ekki hin stóru sem eru undirstaðan í hagvexti byggðarlaganna og hagkerfanna í heild sinni. (Forseti hringir.) Og það er tími til kominn að stjórnvöld hér á Íslandi læri þá lexíu. Svo bið ég forseta afsökunar á því að hafa farið hér fram úr tíma mínum.