Flm. (Sigríður Jóhannesdóttir)
:
Hæstv. forseti. Till. sem ég flyt hér til þál. fjallar um rannsókn á jarðvegi og grunnvatni við ,,varnarsvæðin`` á Suðurnesjum. Till. er svohljóðandi:
,,Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að gangast fyrir rannsókn á jarðvegi og grunnvatni við ,,varnarsvæðið`` á Keflavíkurflugvelli í þeim tilgangi að leiða í ljós hvort þar hafi á liðnum árum farið niður eiturefni á þeim tíma sem þar hefur verið herstöð.``
Svohljóðandi grg. fylgir þáltill.:
Á undanförnum árum hefur verið dregið fram í dagsljósið að fjölmörg mengunarslys hafa orðið í nágrenni herstöðva frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Það er nú ljóst að með ýmsu móti hafa farið niður í jarðveg efni eins og þotueldsneyti, afísingarefni, ýmiss konar hreinsiefni (t.d. hið baneitraða tríklóretylene TCE), úrgangsolíur, slökkviefni, rafgeymaleifar (blý og sýra), spennaolía sem stundum innihélt PCB, málningarleifar, málmhúðunarleifar og ýmislegt annað miður geðslegt.
Vitað er að hér áður fyrr höfðu menn einkum áhuga á því að nota efni sem voru umfram allt skjótvirk en voru sér ekki meðvitaðir um skaðsemi efnanna. Nú er því brýn nauðsyn á að safnað verði allri fáanlegri vitneskju um þá staði sem kunna að vera hættusvæði meðan enn eru á lífi menn sem hafa unnið við herstöðina frá upphafi og búa yfir vitneskju um hvar slík eiturefni hafa verið urðuð eða fóru niður fyrir slysni eða gáleysi. Í framhaldi af því verði svo kortlögð sú vitneskja sem fæst og nákvæm efnagreining gerð á þeim jarðvegi sem óttast er að sé mengaður.
Meðan niðurstaða slíkrar könnunar liggur ekki fyrir getum við aðeins borið aðstæður hér saman við þær sem nú eru þekktar frá öðrum herstöðvum þar sem slíkar rannsóknir hafa verið gerðar, t.d. í Vestur-Þýskalandi, á Guam og Filippseyjum, en þar hafa víða komið fram alvarleg mengunartilfelli og þurft hefur að leggja í mikinn kostnað við hreinsun jarðvegs.
Þess má geta að í sýnum, sem tekin hafa verið á Heiðarfjalli, þar sem var þó aðeins rekin ratsjárstöð í 15 ár, hefur greinst töluvert af baneitruðum þungmálmum, t.d. kadmíum, krómi, blýi og nikkel.
Árið 1989 lét bandaríski herinn gera mælingar á grunnvatnssýnum sem tekin voru úr borholum sem á meðfylgjandi fylgiskjölum eru merkt með svörtum punkti. Rannsóknin tók aðeins til tveggja hættulegra efna, þ.e. leysiefnanna TCE eða tríklóretylene og PCE eða perklóretylene. Rannsóknin leiddi í ljós að efnið tríklóretylene fannst þá á útbreiddu svæði við flugvöllinn og víða yfir hættumörkum, m.a. við þáverandi vatnsból Njarðvíkinga og hersins eins og marka má af meðfylgjandi korti. --- Og ef þið lítið á þetta kort þá
er ljósgráa svæði allt saman svæði sem er við hættumörk og þeim mun dekkri sem svæðin eru þarna á kortinu, þeim mun mengaðra er svæðið og það má glöggt sjá af þessu korti að ástandið þarna er óvanalega alvarlegt. --- Þetta efni TCE er talið geta valdið ýmsum alvarlegum sjúkdómum, svo sem hjartagöllum, og vera krabbameinsvaldandi. Hitt efnið, sem rannsakað var, perklóretylene (PCE), sem er á seinna kortinu, er baneitrað og fannst einnig í nokkrum mæli í grunnvatnssýnum. Þetta efni er það hættulegt og eitrað að það er talið að við mælingar verði það að vera núll, en þarna mælist það alveg upp í 5 míkrógrömm á lítra. Efni sem þessi eyðast ekki. Það verður að hreinsa jarðveginn, annars breiðast þau sífellt meira út.
Nú er líklegt að umsvif ,,varnarliðsins`` á Suðurnesjum fari minnkandi á næstu árum og þá verður að finna annars konar atvinnutækifæri fyrir þá Íslendinga sem nú hafa þar atvinnu sína. Talað hefur verið um að möguleikarnir liggi fyrst og fremst í matvælaframleiðslu, ýmiss konar heilbrigðisþjónustu sem yrði starfrækt í formi heilsuhælis í tengslum við Bláa lónið og aukinni ferðamannaþjónustu. Allir þessir möguleikar byggjast á hreinu umhverfi og því er afar brýnt að málið verði gjörkannað áður en lagt verður út í miklar fjárfestingar á svæðinu.
Það má ljóst vera að leiði niðurstaða jarðvegs- og grunnvatnsrannsókna í ljós að þar fyrirfinnist eiturefni í einhverjum mæli verður að gera þá kröfu að herinn hreinsi upp eftir sig áður en lengra er haldið. Og þessi krafa á í raun ekki aðeins við um Suðurnes, heldur og aðra þá staði á Íslandi þar sem herinn hefur haft umsvif. Það þarf ekki mikinn spámann til að sjá fyrir hver yrðu örlög þeirra atvinnugreina sem helst hefur verið rætt um að byggja upp á Suðurnesjum og kynna sem heilsubætandi vegna hreinleika hinnar óspilltu íslensku náttúru ef í ljós kæmi að við flytum hér á eiturpolli.
Því telur flm. að af ofangreindum ástæðum og með vísan til almennra hollustu- og heilbrigðissjónarmiða sé brýnt að þegar í stað verði tekið á þessum málum.
Meðfylgjandi eru kort gerð á vegum Bandaríkjahers 1989.
Í framhaldi af þessu langar mig að segja ykkur frá óformlegri könnun sem var gerð árið 1973 á búsetu barna í Arizona sem fæddust með hjartagalla. Niðurstöðurnar leiddu í ljós að um þriðjungur þessara barna komu frá litlu svæði í suðvesturhluta borgarinnar Tucson. Við nánari athugun 1981 kom í ljós að á þessu svæði var drykkjarvatn mengað eiturefnum og þar á meðal eiturefninu TCE. Þetta eiturefni, tríklóretylene, er lífrænt leysiefni sem getur haft alvarleg áhrif á miðtaugakerfi manna og truflað illa starfsemi hjarta og lifrar. Efnið getur borist í líkamann gegnum húðina auk hinnar hefðbundnu leiðar með mat og drykk. Rannsóknir hafa líka verið gerðar á efninu sem krabbasmeinshvata.
Á vegum barna- og hjartadeildar háskólasjúkrahússins í Tucson í Arizona var því gert faraldursfræðileg rannsókn á börnum með hjartagalla sem fæðst höfðu í Tucson-dal frá 1. jan. 1969 til 31. des. 1987. Tekin voru viðtöl við foreldra 707 barna með meðfæddan hjartagalla. Í ljós kom að á meðal barna þeirra foreldra sem drukkið höfðu mengað vatn voru líkurnar þrefalt meiri á hjartagöllum en í börnum foreldra sem bjuggu utan vatnsveitusvæðisins. Árið 1981 var hinum menguðu brunnum lokað og vatn tekið af öllu þessu vatnasvæði. Brá þá svo við að meðfæddum hjartagöllum í suðvestur Tucson-borg fækkaði til samræmis við meðaltalið í Tucson-dal.
Um þessa rannsókn er ritað í tímaritið Journal of the American College of Cardiology í júlí 1990, bls. 155--164.
Í St. Clara héraði í Kaliforníu var gerð önnur rannsókn 1980--1982 þar sem aukin tíðni andvana fæðinga var rakin til TCE-mengunar drykkjarvatns.
Til að klykkja út með í þessari óhugnanlegu upptalningu er þess að geta að of mikið nítrat í drykkjarvatni, sem er eitt af því góðgæti sem einmitt hafði fundist í drykkjarvatninu á Suðurnesjum, hefur mjög alvarleg áhrif á súrefnisflutningagetu blóðsins, ,,The Blue Baby Syndrome``.
Á nýliðnu hausti var loks tekin í notkun ný vatnsveita fyrir Keflavíkursvæðið. Samkvæmt því sem hér liggur fyrir kortlagt hafa þá a.m.k. einhverjir ráðamenn vitað um alllangan tíma að drykkjarvatn þar um slóðir væri í meira lagi varasamt. Enginn mælti þó
nein varnaðarorð.
Ég og kollegar mínir í kennarastétt á Suðurnesjum stóðum m.a. fyrir því fyrir nokkrum árum síðan að taka þátt í sérstakri áróðursherferð á vegum heilbrrn. að hvetja börn til að drekka vatn og við hengdum plaköt upp á veggi og hvöttum mjög eindregið til aukinnar vatnsdrykkju. Ég veit að mengað neysluvatn hefur án efa verið drukkið um árabil á varnarsvæðinu án þess að menn gerðu sér grein fyrir því.
Ég vil að lokum upplýsa að á undanförnum fimm árum hefur orðið vart við óeðlilega tíðni fæðingargalla hjá fyrirburum á Sjúkrahúsi Keflavíkur. Nefnist hann ,,Potter's Syndrome`` og lýsir sér í nýrnaleysi barnanna og leiðir þar af leiðandi alltaf til dauða. Staðfest munu vera sjö tilfelli á tímabilinu. Ég hringdi í landlækni og hann staðfesti þetta og sagði að þetta væri mjög furðulegt, vægast sagt, því þessi sjúkdómur væri svo fáheyrður að hann ætti varla að geta komið fyrir hér á landi. Ég get auðvitað ekki fullyrt að um bein tengsl sé að ræða, en tel að faraldursfræðileg athugun sé nauðsynleg svo og athugun á tíðni annarra hugsanlegra mengunarsjúkdóma á Keflavíkursvæðinu.
Það er að vísu nöturlegt að nota fólk sem mælitæki en hins vegar er rétt að menn viti á hverju þeir geta átt von ef um mengun drykkjarvatns hefur verið að ræða. Það hlýtur að vera krafa okkar sem eigum hús okkar á þessu svæði og ölum upp börnin okkar að íslensk stjórnvöld taki myndarlega á þessu máli.
Að lokum mælist ég til þess að málinu verði vísað til síðari umr. og hv. utanrmn. og vona að hún muni vinna að því í nánu samráði við umhvn.
