Páll Pétursson :
Frú forseti. Satt er það þótt það komi þessu máli sem hér er á dagskrá kannski ekki mikið við að mér er hæstv. menntmrh. einstaklega geðþekkur og átti ég við hann góð samskipti í Kaupmannahöfn, en við höfum nú setið saman á Alþingi síðan 1974 og þar af leiðir að með okkur hafa alla tíð verið góð kynni og þess vegna tekur mig það töluvert sárt þegar ég þarf að gagnrýna störf hans. Yfirleitt hef ég ekki þurft að gera það meðan við vorum kollegar sem formenn þingflokka okkar nema þá lítillega en eftir að hann varð menntmrh. hefur það stundum komið fyrir að mér hefur fundist að slægi út í fyrir vini mínum.
Mig rak í rogastans þegar ég sá þetta frv. sem ríkisstjórnin eða hæstv. menntmrh. fyrir hönd ríkisstjórnarinnar lagði fram snemma á þessum vetri. Ekki það að ég sé ekki ýmsu vanur frá þessari ríkisstjórn. Ekki það að ég viti ekki að hún á sitthvað til. Ekki það að ég vissi að hún var ekkert sérstakur vinur námsmanna á Íslandi. En þetta frv. gengur miklu lengra í að klekkja á námsmönnum en mig óraði fyrir og miklu skemmra í því að tryggja framtíð Lánasjóðs ísl. námsmanna en ég hélt að væri meiningin.
Auðvitað er vandi hjá Lánasjóði ísl. námsmanna en þetta frv. og það skipulag sem þar er lagt til lagar það ekki. Þetta frv. leggur hins vegar afar þungar byrðar á íslenska námsmenn. Lögin um Lánasjóð ísl. námsmanna frá 1982 eru góð lög. Þau voru sett að frumkvæði þáv. menntmrh. Ingvars Gíslasonar. Þau voru sett í fullu samráði við námsmenn og þau voru endurbót á merkilegri löggjöf sem sett var í menntamálaráðherratíð Vilhjálms Hjálmarssonar 1976. Framsfl. bar verulega ábyrgð á báðum þessum lagasetningum og Framsfl. hefur alla tíð verið annt um Lánasjóð ísl. námsmanna. Það hefur að vísu öðru hverju verið gerð aðför að lánasjóðnum á undanförnum árum. Sú alvarlegasta var í menntamálaráðherratíð Sverris Hermannssonar. Þá vorum við að vísu í ríkisstjórn og tókst með nokkru harðfylgi að hrinda aðförinni að lögunum sjálfum þannig að ekki var hróflað við þeim. Hins vegar greip því miður sá ágæti drengur Sverrir Hermannsson, sem þá var menntmrh. og er nú bankastjóri, til hefndaraðgerða með því að beita reglugerðarvaldi sínu nokkuð ótæpilega. Því miður hefur Framsfl. ekki ráðið menntmrn. nema tvö kjörtímabil, þ.e. 1974--1978 og 1980--1983. Á báðum þessum kjörtímabilum voru gerðar endurbætur á lögunum um lánasjóðinn og á því sést að Framsfl. lætur sér annt um lánasjóðinn og það er kannski ástæða til þess að rifja upp hvers vegna. Það er vegna þess að Framsfl. vill jafnrétti til náms án tillits til efnahags aðstandenda námsmanna og Framsfl. vill sem jafnasta lífsaðstöðu þegnanna hvar sem þeir búa í landinu. Vegna tilvistar Lánasjóðs ísl. námsmanna á fjöldi Íslendinga sjóðnum að þakka að þeir gátu stundað nám og lokið námi þjóðfélaginu til farsældar. Þetta á ekki hvað síst við þá sem búsettir eru utan höfuðborgarsvæðisins því þeir þurfa jafnvel enn þá meira á að halda aðstöðu til náms heldur en þeir sem geta sótt nám heiman að frá sér.
Íslendingar þurfa á menntuðu fólki að halda og framfarir í þjóðfélaginu byggjast öðru fremur á dugnaði og hæfni þegnanna. Hæfir og duglegir þegnar þurfa ekki endilega langa skólagöngu en menntun eykur að öðru jöfnu hæfni og það þarf verulegan dugnað til þess að ljúka flestu háskólanámi. Undirstaða
framfara í tækni og vísindum er að aðgangur sé að menntun og þekkingu. Þetta á ekki einungis við um þá þekkingu sem aflað er á háskólastigi. Víðtæk og almenn þekking og fjölbreytt undirstöðumenntun er algert skilyrði fyrir því að fagþekking fái notið sín. Fátt er einu þjóðfélagi hættulegra en fagidjótar, þ.e. menn sem vita mikið um sitt fagsvið og lítið um annað. Það er heppilegt að menn hafi nasasjón af sem flestu og hennar sé aflað með námi jafnhliða starfi í atvinnulífinu. Þess vegna verðum við að leggja sérstaka rækt við undirbúning háskólanáms. Ég vara við þeirri hugsun að stytta undirbúning háskólanámsins eða slaka á kröfum. Fremur þyrfti að auka þær á mörgum sviðum. Það er einnig mjög mikilvægt að námsmenn öðlist reynslu af vinnu á námstíma og kynnist atvinnuvegum þjóðarinnar.
Lögin frá 1982 um lánasjóðinn hafa reynst vel og þau voru góð. Þrátt fyrir þessi lög er lánasjóðurinn í vanda en það er rétt að líta á hvernig þessi vandi er orðinn til. Hann er nefnilega ekki orðinn til fyrst og fremst vegna námsmanna. Þeir bjuggu ekki til þennan vanda og þeir eru ekki ábyrgir fyrir honum.
Við höfum á undanförnum árum eða áratug frá ríkisins hendi ekki uppfyllt þörf lánasjóðsins fyrir ríkisframlag. Lánasjóðurinn hefur vegna ónógs ríkisframlags orðið að taka lán á of háum vöxtum. Hið brjálaða vaxtakerfi í þjóðfélaginu á sinn þátt í nútíðarvanda lánasjóðsins.
Kannski er rétt að íhuga augnablik hvað réttlæti það að ríkið fjárfesti í menntun þegnanna. Hvað er það sem réttlætir há ríkisframlög til lánasjóðsins? Að minni hyggju eru það störf þeirra sem nema fyrir atbeina lánasjóðsins í þágu þjóðfélagsins. Það er réttlæting á ríkisframlögum. Fjárfesting í menntun þeirra er góð fjárfesting. Það gildir öðru máli um þá sem setjast að erlendis að námi loknu. Fjárfesting í námi þeirra skilar sér ekki til þjóðfélagsins. Mér finnst vel koma til greina að gjaldfella námslán þeirra með öðrum hætti en þeirra sem verja starfskröfum sínum og menntun í þágu hins íslenska þjóðfélags.
Mig langar að fara nokkrum orðum um það hver vandi lánasjóðsins sé. Segja má að heildarvandinn sé þríþættur.
Í fyrsta lagi hafa þau lán sem veitt voru úr sjóðnum fyrir 1976 ekki skilað sér nema að litlu leyti til sjóðsins. Þau voru óverðtryggð og brunnu upp í verðbólgueldi þess tíma.
Í öðru lagi hafa ríkisstjórnir undangenginna ára ekki staðið við skuldbindingar sínar gagnvart sjóðnum og sjóðurinn hefur í æ ríkari mæli verið fjármagnaður með lánum sem hafa verið tekin á of háum raunvöxtum. Þessi lán hafa verið notuð til þess að lána námsmönnum verðtryggt --- og ég undirstrika verðtryggt --- en raunvaxtalaust. Þarna hefur vaxtamunur hlaðist upp sem á sífellt stærri hlut í fjárþörf sjóðsins. Þessi sífellt stærri hluti af fjárþörf sjóðsins fer svo í að greiða afborganir og vexti af hinum dýru lánum.
Í þriðja lagi er staðreynd að námslán skila sér 85--90% til baka í sjóðinn, verðtryggð að fullu. Þarna eru á ferðinni afföll upp á 10--15% og þó ekki sé um stóran hlut að ræða er engu að síður vandi á ferð og þann vanda eru námsmenn tilbúnir að taka á sig. Það er þessi tiltekni hluti af vanda lánasjóðsins, 10--15% af heildarvandanum, sem með réttu er hægt að ætlast til að námsmenn taki þátt í að leysa. Það er ekki sanngjarnt að ætla námsmönnum framtíðarinnar einum að borga uppsafnaðan vanda fortíðarinnar. Auðvitað er hluti vandans sá hve miklu fleiri njóta aðstoðar nú en áður, en það tengist því að sífellt fleiri leita sér menntunar og þá þróun verður í sjálfu sér að telja gleðilega.
Ég ætla ekki að skorast undan því að eiga hluta af ábyrgð á því að ríkisframlag á undanförnum áratug hefur verið ófullnægjandi. Flokkur minn hefur borið sína ábyrgð á lokaniðurstöðum fjárlaga frá 1972--1991. Við framsóknarmenn höfum því tekið vissan þátt í að búa til vanda LÍN og sjóðurinn hefur stundum verið olnbogabarn. En í allri hógværð verð ég þó að geta þess að við höfum aldrei ráðið einir.
Við síðustu stjórnarskipti misstum við framsóknarmenn þá aðstöðu sem við höfum haft til þess að verja hagsmuni námsmanna. Til valda kom ríkisstjórn sem óhjákvæmilegt er að telja andvíga námsmönnum. Þetta er ríkisstjórn sem hefur það að markmiði að safna fjármunum þjóðarbúsins á hendur hinna betur megandi og láta einkum þá sem minna mega sín bera byrðarnar. Ég nefni sjúka, aldraða, barnafólk og námsmenn.
Ég ætla ekki hér og nú að fjölyrða um þær breytingar sem ríkisstjórnin er að gera á þjóðfélaginu, grundvallarbreytingar á flestum þáttum þjóðlífsins. Ríkisstjórnin er að endurskapa þjóðfélagið til hagsbóta fyrir hina ríku, kollvarpa velferðarþjóðfélaginu þar sem þegnarnir hafa búið við félagslegt öryggi og jafnrétti til menntunar og menningarlífs. Hún stendur í því að færa eignir almennings til kolkrabbans og vill þagga niður í þeim sem ekki taka málstað núverandi valdhafa. Þeir eru búnir að drepa Þjóðviljann. Tíminn er hætt kominn þó að hann andi nú enn þá. Og verið er að boða það að afhenda kolkrabbanum, eða öngum hans, ríkisfjölmiðlana. Kannski hugsa þessir herrar sér að áður en kjörtímabilinu lýkur hafi stuðningsmenn Sjálfstfl. einir óskoruð yfirráð yfir allri fjölmiðlun í landinu. Þá verði sjálfstæðismenn einir um alla upplýsingadreifingu og að þá komum við til með að búa við ámóta frjálsa og óháða fjölmiðla og Morgunblaðið og DV eða fréttastofu Stöðvar 2.
Það var hryggilegt þegar hæstv. menntmrh., vinur minn, réðst á fréttastofu Ríkisútvarpsins hvað eftir annað í vetur. Ég er nú ekkert að tala um hv. þm. Árna Johnsen, fréttastofan stendur að sjálfsögðu jafnrétt eftir því hvað hann kvakar. En hæstv. menntmrh. hefur afl sem hann getur beitt Ríkisútvarpinu til miska. Fyrir nokkrum dægrum skipað hann nefnd til þess að endurskoða lögin um Ríkisútvarpið. Guð má vita hvað kemur út úr því nefndarstarfi. Ég kvíði því að sjá það nál. Ég kvíði þeim breytingum sem sú
nefnd kann að fitja upp á. Þar er nú ekki aldeilis verið að hugsa um pólitíska breidd. Nei, það er gengið tryggilega frá því að Sjálfstfl. hafi tögl og hagldir í þeirri nefnd. Í henni sitja hinir mætustu menn sem ég hef ekki neitt á móti en hæstv. menntmrh. passaði það að sjónarmið Sjálfstfl. koma til með að ráða fyrst og síðast.
Ég var að tala um fréttastofu Ríkisútvarpsins. Ég minnist ótal dæma þar sem mér hefur þótt fréttastofan veita sjónarmiðum Sjálfstfl. óþarflega mikla athygli. Þó hún hafi í mörgum tilfellum, að mínu mati, sniðgengið sjónarmið okkar framsóknarmanna held ég að ekki sé með haldbærum rökum hægt að saka fréttastofu Ríkisútvarpsins um viðvarandi hlutdrægni í fréttaflutningi. En með flokkslegri einokun á allri fjölmiðlun í landinu kann að vera að núv. ríkisstjórn vonist eftir að kolkrabbinn launi henni góða þjónustu á kjörtímabilinu og leggi henni það fé sem dugi til að vinna næstu kosningar. Þrátt fyrir það sem þeir hafa nú þegar gert á því eina ári sem liðið er frá því að þeir tóku við völdum og formenn Sjálfstfl. og Alþfl. gerðu ,,kúppið`` úti í Viðey, hvað þá það sem þeir eiga eftir að gera ef sú ógæfa skyldi henda að þeim lánaðist að sitja út allt kjörtímabilið.
En á dagskrá er sá þáttur aðfararinnar sem snýr að námsmönnum. Það er búið að skera niður á grunnskólastigi. Búið er að krenkja háskólann, leggja skólagjöld á skítblanka nemendur og ganga svo frá að forráðamenn háskólans eru að hóta því að innrita jafnvel ekki nýnema næsta haust og hindra með því eðlilega námsframvindu þess hluta heils árgangs sem hyggur á háskólanám. Þeir yrðu þá að fara út á yfirfullan vinnumarkað og þá ykist enn hið þungbæra atvinnuleysi sem ríkisstjórnin er búin að skapa í landinu með aðgerðum sínum.
Í frv. því sem til umræðu er hafa sjónarmið námsmanna náttúrlega verið hundsuð. Aðgengið að sjóðnum er þrengt. Teknir eru upp vextir á námslán. Lánstíminn er styttur, endurgreiðslur hertar og kostur námsmanna þrengdur á flestum sviðum.
Ég skil frv. svo, ég vona að ég verði leiðréttur ef það er misskilningur, að með sameiningu skuldabréfa við námslok skuli öll lánin hlíta þeim kjörum sem verða í gildi þegar síðasta skuldabréfið er gefið út. Ef ég les rétt út úr frv. er verið að svíkjast aftan að því fólki sem nú er í námi og ógilda skuldabréfin og þau kjör sem á þeim voru þegar lánin voru tekin í góðri trú.
Ég vona sannarlega að ég hafi rangt fyrir mér í þessu efni og að skuldabréfin verði látin standa með sömu kjörum og þegar þau voru tekin, allt annað er ósanngjarnt og ófært.
Í frv. er lagt til að lánin taki vexti. Nú er vaxtaprósentan að vísu sett að hámarki 3%, en ég sé fram á að það er bara byrjunin. Auðvitað verða vextirnir hækkaðir fljótlega upp í það sem er á hinum almenna lánamarkaði, ef farið er inn á þessa vaxtabraut á annað borð. Það er ekki mikil aðgerð að hækka vexti á lánunum, jafnvel þó að í lögum standi ,,að hámarki``. Annað eins hefur ríkisstjórnin látið sig hafa. Ég minni á umræðu sem var hér í gær um Bókaútgáfu Menningarsjóð og menntamálaráð, þar sem menntmrh. vitnar til einhverrar verkáætlunar og ætlar að binda sig í heimild við 6. gr. fjárlaga og heldur að hún taki af lögin í landinu. Það væri alveg eins hægt að leggja menntmrn. niður með einni setningu í 6. gr. fjárlaga eins og að leggja Menningarsjóð niður.
Formúlan sem sjálfstæðismenn hafa komið sér saman um fyrir endurgreiðslunni er óréttlát. Þeir sem fara í tekjurýr störf sitja uppi með allt of þunga byrði við lok námstíma. Pínulítið hefur verið klórað í þetta í nefndinni en allt of lítið. Frv. er þar að auki, það er kannski einn megingallinn, alveg galopið því í mörgum greinum veitir það ráðherra eða stjórn sjóðsins takmarkalitlar og allt of víðtækar heimildir til þess að herða að námsmönnum, t.d. með því að herða kröfu um námsframvindu. Þetta skapar auðvitað öryggisleysi fyrir námsmenn sem er alveg óþolandi.
Einn stór galli er sá að veita lánin einungis eftir á. Námsmenn verða að bera vaxtabyrði af framfærslu allan námsmtímann, ekki bara vexti af námslánunum heldur verða þeir að búa við víxilvexti á allri framfærslu eða mestallri, allan námstímann.
Í ræðu síðasta ræðumanns kom fram samanburður á verktakastarfsemi og námi. Formaður stjórnar lánasjóðsins þekkir verktakabransann sjálfsagt býsna vel og mér þykir ekki óeðlilegt að þar væri nokkurt jafnræði. Stórerfiðleikar eru fyrirsjáanlegir hjá námsmönnum með því að lánin verði einungis veitt eftir á. Eðlilegt er að lán séu ekki veitt fyrr en námsmenn hafa komist yfir þröskuld og sýnt eðlilega námsframvindu. Það er algjör óþarfi og öllum til bölvunar að vera að breyta því skipulagi sem gefist hefur vel, þ.e. þegar námsmenn eru búnir að sanna sig og ljóst að þeir eru í alvörunámi, þá finnst mér að þeir eigi að eiga rétt á aðgengi að lánasjóðnum, ekki bara eftir að þeir hafa lokið ákveðnum námsákvæðum.
Að vísu vinnur ríkisstjórnin kannski eitthvað á þessu. Það er kannski tvennt sem hún vinnur á þessu. Hún kemur til með að hvekkja hóp manna frá námi með því að búa þeim slík kjör. Það getur vel verið að ríkisstjórnin telji það eftirsóknarvert í sjálfu sér. Hitt ætla ég þó að vona að hafi verið það sem vakir fyrir ríkisstjórninni, þ.e. skammtímalausnin. Með þessu skapast tómarúm í fjárgreiðslum úr sjóðnum, þ.e. greiðslur úr lánasjóðnum frestast. Þægilegra verður að koma saman einum fjárlögum en bara einum. Þetta er hliðstætt því sem var á skattleysisárinu --- var það ekki í hittiðfyrra? Lánasjóðurinn kemst af með lægri upphæð við gerð næstu fjárlaga, vegna þess að framfærslan færist yfir á víxlana, en bara í eitt skipti og síðan ekki söguna meir. Fjárhagur lánasjóðsins er ekkert tryggður með frv., síður en svo.
Eftirfarandi er haft eftir Sesari: Hygginn fjármaður rýr sauði sína en flær þá ekki. Ríkisstjórnin fer ekki svona að. Hún ætlar ekki bara að rýja námsmenn, hún ætlar að flá þá líka. Hún gengur svo hart að
námsmönnum að gjaldþoli þeirra verður ofboðið. Þeir sem nema eftir þessu kerfi verða væntanlega ekki góðir gjaldþegnar sumir hverjir. Þar fyrir utan hrúgast lánin náttúrlega upp og ég hygg að innheimtan verði torveld af framliðnum því að margir námsmenn munu hverfa af heimi áður en þeir hafa greitt upp skuldir sínar við lánasjóðinn. Frv. sparar nefnilega ekki lánasjóðnum og ríkisframlagið minnkar ekki til frambúðar. Það er í eitt einasta skipti sem þörfin fyrir ríkisframlag minnkar.
Kannski væri ástæða til þess að fara nokkrum orðum um hina hrokafullu framkomu forráðamanna sjóðsins og ríkisstjórnarinnar við námsmenn. Seinast í hádegisútvarpinu í dag var verktakinn í Kópavogi, formaður stjórnar lánasjóðsins, að tala um námsmenn sem glæpamenn og stórsvindlara því að hann hafði rekið sig á að einhverjir þeirra hefðu vantalið tekjur sínar, kannski ekki vantalið heldur vanáætlað vegna þess að framtal tekna eða áætlun um tekjur er a.m.k. í allmörgum tilfellum gerð áður en framtal liggur fyrir og áður en námsmenn eru búnir að fá haldbært yfirlit yfir tekjur liðins árs. Nú er ég ekki að mæla því bót að menn séu að oftaka úr sjóðnum eða vanáætla tekjur sínar, en ég vil ekki flokka það með stórglæpum eins og mér fannst formaður stjórnar lánasjóðsins gera, verktakinn í Kópavogi. Það ætti að vera einfalt að leiðrétta þetta við næstu lán sem hlutaðeigendur fá úr sjóðnum. Það er einfalt að skerða lán hjá þeim sem hafa fengið ofgreitt úr sjóðnum og vil leyfa mér að halda því fram að í flestum tilfellum sé það óviljaverk, ekki ásetningssynd.
Það er í öðru lagi hægt að útbúa skuldabréf hjá þeim sem eru að ljúka námi og fá ekki oftar greiðslur úr sjóðnum. Það er hægt að vaxtafæra það sem ofgreitt hefur verið en það þarf ekki að meðhöndla þessa menn eins og glæpamenn.
Ég held að betur hefði farið ef hæstv. menntmrh. hefði gefið sér tíma til að tala við námsmenn áður en hann lagði upp í þessa för en ekki hundsað þá því að mínum dómi hafa námsmenn sýnt rökfestu og sanngirni í málflutningi sínum. Allir þeir námsmenn sem ég hef heyrt í eru mjög andvígir frv., ekkert síður þeir sem glæptust til að kjósa Sjálfstfl. eða Alþfl. í síðustu kosningum. Mótmælum, undirskriftalistum, rignir yfir mann þar sem námsmenn eru skelfingu lostnir að biðja sér ténaðar, biðja okkur að reyna að passa sig og hagsmuni sína fyrir þeim stjórnvöldum sem slysuðust til valda í landinu á sl. vori. Út af fyrir sig er það þakkarvert að stjórnarmeirihlutinn í menntmn. hefur lagað frv. pínulítið í meðförum nefndarinnar, en það er bara ekki nóg. Þeir í meiri hlutanum eru svo skrefstuttir að ég verð að segja eins og segir í barnagælunni: Ekki get ég stigið við þig, stuttfótur minn. Reyndar er dæmi þess að einstöku raddir hafi heyrst úr stjórnarliðinu sem hafa verið að reyna að malda í móinn. --- Hvar er nú formaður þingflokks Alþfl.? Hann er ekki viðstaddur umræðuna í dag. Hann hefur sjálfsagt öðrum hnöppun að hneppa. Hann var eitthvað að stynja í haust út af frv. en er þagnaður núna.
Það rifjast upp fyrir mér nú þegar hann opnaði fyrst munninn í þessum sal. Þá var hann að vísu ekki sitjandi þarna við borðshornið né í ræðustól heldur kom hann í hópi vaskra námsmanna og stillti sér upp í horninu á áhorfendabekkjunum og hafði með sér 100 manna sveit eða meira þannig að þingverðir náðu ekki til hans og flutti boðskap sinn yfir þingheimi, að vísu með sömu röddinni og hann hefur núna en eitthvað hefur broddurinn nú minnkað í því sem hann sagði þá. Verst er að hann skuli ekki vera staddur hér í dag, því þá hefði ég gjarnan vilja eiga við hann orðastað. En þetta rifjar upp fyrir mér það sem Rómverjarnir sögðu til forna: Sic transit gloria mundi. Mér finnst lítið leggjast fyrir þann kappa núna.
Ég vil láta það koma fram námsmönnum til huggunar að ríkisstjórnin situr ekki til frambúðar --- nema þeir vilji. Ef þeir vilja, er hægt að fá annan stjórnarmeirihluta. Þá er hægt að fá annan menntmrh. og aðra stjórnarstefnu. Fulltrúar ráðherrans í stjórn lánasjóðsins hverfa með ráðherranum og það er út af fyrir sig ákveðinn kostur á frv. Og það ákvæði á í sjálfu sér að sýna námsmönnum hver ábyrgð þeirra er þegar þeir ganga að kjörborði því að það er ekki sama hvernig menn kjósa. Þeir námsmenn sem kusu núverandi stjórnarflokka í síðustu kosningum geta sjálfum sér um kennt. Þeir kusu þessi ósköp yfir sig með því að gefa núverandi stjórnarflokkum þingræðislegt færi á að ná saman í ríkisstjórn. Þeir gáfu Sjálfstfl. færi á að mynda ríkisstjórn með Alþfl. einum og gáfu Alþfl. færi á að hlaupa úr síðustu ríkisstjórn og yfir til Sjálfstfl. Að þessu finnst mér að námsmenn á Íslandi eigi að gefa gaum. Ef þeir vilja ekki að nám verði forréttindi þeirra sem eiga efnaða aðstandendur, verða þeir að muna eftir tilvist sinni á kjördegi til þess að koma í veg fyrir að núverandi stjórnarflokkar reyni aftur eða oftar að ná saman, því að náttúran minnkar ekkert í þeim. En námsmenn geta komið í veg fyrir það með samstilltu átaki og skynsamlegum vinnubrögðum að þeir fái aftur þingræðislegt tækifæri til þess að ná völdum og halda áfram að skemma þjóðfélagið.
Ef frv. verður lögfest, sem mér skilst að ríkisstjórnin sé einbeitt í að gera og stjórnarmeirihluti hennar, verður afleiðingin sú að allmargir verða að hverfa frá námi af fjárhagsástæðum eða hætta við að hefja nám þótt þeir hafi gáfur, dugnað og hæfileika engu minni en þau efnamannaafkvæmi sem hér eftir hafa forgang að námi á háskólastigi á Íslandi.
Frú forseti. Að lokum þetta: Þessi lög eru sett í algerri óþökk Framsfl. og í fullkominni andstöðu við hann. Ég leyfi mér að lýsa því yfir að Framsfl. mun ekki, þegar hann fær þingstyrk og afl til þess að stjórna menntamálum þjóðarinnar, búa áfram við þessi lög óbreytt. Við munum breyta þessum lögum um Lánasjóð ísl. námsmanna. Framsfl. vill ekki níðast á námsmönnum og Framsfl. þekkir gildi menntunar fyrir þjóðfélagið.