Flm. (Svavar Gestsson) :
Herra forseti. Ég þakka þeim hv. þm. sem hér hafa talað fyrir góð orð um málið og skemmtilegar umræður og gagnlegar.
Hv. 10. þm. Reykv. sagði áðan að það færi ekki mikið fyrir hugmyndalegri umræðu yfirleitt á Alþingi. Mér finnst það satt að segja mjög vægt til orða tekið og ég vil leyfa mér að gagnrýna hv. þm. fyrir þetta orðbragð því að staðreyndin er sú að hugmyndaleg umræða er hér aldrei. Hvenær er rætt t.d. um það hér hvernig Ísland við viljum eiga í framtíðinni? Hvernig Ísland viljum við skilja eftir handa börnunum okkar? Hvernig Ísland viljum við færa hinu alþjóðlega samfélagi? Hvaða mynd viljum við gefa af þessu Íslandi og hvernig viljum við fara að því? Það er aldrei talað um þá hluti hér, aldrei.
Við getum út af fyrir sig reynt að svara spurningum af þessu tagi og velt því fyrir okkur hvernig Ísland við viljum eiga. Það Ísland sem ég vil eiga er Ísland þar sem er töluð íslenska og sköpuð íslensk menning, þar sem er jafnrétti og jöfnuður og þar sem er hreint umhverfi og er virkur hluti af hinu alþjóðlega samfélagi og geislar þessum hlutum út frá sér með jákvæðum hætti, bæði í umhverfismálum, friðarmálum og menningarmálum. Svona Ísland vil ég sjá. Og ég vil að við fáum hugmyndalega umræðu um grundvallarriði af þessu tagi hér, en það fáum við yfirleitt aldrei.
Auðvitað er það alveg rétt sem hv. þm. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sagði áðan að kjarninn í íslenskri menningu, tungu, sögu og lífi, hinn sanni innri kjarni, er trúverðugur og getur skilað réttri mynd af þessu landi en ekki einhver tilbúinn auglýsingastofukjarni, hismi. Staðreyndin er hins vegar sú að það hefur reynst erfitt að fá menn til að tala um kjarnann eða leita að honum. Og stundum finnst mér að kjarninn í því sem má heita íslenskt þjóðlíf og íslensk menning sé týndur ótrúlegasta fólki og kannski helst því fólki sem síst má við því að týna þessum kjarna, þ.e. þeim sem hafa oft forustu fyrir þjóðinni. Og mér fannst það snjallt hjá hv. 10. þm. Reykv. þegar hún sagði áðan, sem hefði einhvern tíma þótt mikið undur að halda fram, að Alþingi Íslendinga væri illa haldið af vísindalegri efnishyggju. Það er eiginlega dálítið til í þessu og sennilega hefur ekkert farið verr með þessa vísindalegu efnishyggju en einmitt þessi ,,pragmatíska`` flatbytnunálgun allra vandamála sem menn taka hér á. Það er alveg sama hvaða mál það eru. ( Gripið fram í: Vísindin efla nú alla dáð.) Já, en það þarf fjármagn úr Vísindasjóði eins og kunnugt er. Og hvar er umræðan um þessi grundvallaratriði hér, hin hugmyndalega grundvallarumræða um það hvers konar líf við viljum eiga? Hvar örlar á hugsjónum í ræðustól þessarar virðulegu stofnunar? ( EKJ: Núna. Það hefur gert það núna síðasta klukkutímann.) Það er snertur af því af og til. Sáu menn t.d. hugsjónaelda út úr þessum ræðustól eða í þessum sal t.d. hér í morgun? Það fannst mér ekki. Það voru ekki uppi margir baráttu- og hugsjónafánar þá. Það var djúpt á glóðinni í augunum á hinum íslensku jafnaðarmönnum í morgun. Ég sá hana ekki, þessa glóð, þennan kraft, þessa bjartsýni, þetta líf. Það voru gapandi tóftir hugsjónalausar. Það var ömurlegt satt að segja.
Kannski er það að mörgu leyti merkilegt við þennan dag í dag sem við erum að lifa að það kemur stundum fyrir hér á Alþingi að maður skynjar sögu sem er að gerast. Og hér varð til saga í dag. Á árunum 1982--1992, í 10 ár, er til tiltekið stuðningskerfi við námsmenn. Það verður fróðlegt í framtíðinni að bera þessi 10 ár saman við 10 ár á undan og 10 ár á eftir. Ég er viss um að hattar fyrir. Og hugsjón þykir heldur ekki fín og hún selst voðalega lítið hef ég heyrt. Og formaður Alþfl. --- Jafnaðarmannaflokks Íslands eftir þankastrikið --- á satt að segja ekki fyrirlitlegri orð um nokkra menn en þá sem eru hugsjónapólitíkusar. Hann hefur stundum í þessum glanstímaritaviðtölum, þegar hann er að stuðla að einingu í Alþfl. og tala vel um Jóhönnu, nefnt einn mann sem væri svo vitlaus í pólitík að hann væri með hugsjón, hann gengi enn þá laus. Hann væri búinn að vera furðu lengi á vinstri arminum. Það væri þjóðgarðssósíalistinn sem stendur hérna núna. En það væri öruggt mál að þess væri ekki langt að bíða að hann yrði hreinsaður út líka. En þannig er það nú ekki sem betur fer því að hér er mikið af góðu hugsjónafólki þegar allt kemur til alls og hér hefur farið fram góð umræða um þetta mál í dag og ég þakka fyrir hana.
Hv. þm. Guðrún Helgadóttir nefndi Ástralíu og kvikmyndagerð áðan. Það sem gerðist með kvikmyndagerðina í Ástralíu var það að sett voru sérstök skattalög á fyrirtækin sem gengu út á það að fyrir hverja eina krónu sem fyrirtækin lögðu í kvikmyndir fengu þau þrjár í skattafrádrátt. Ég hef stundum leyft mér að nefna þessa hugmynd hér, bæði á Alþingi og víðar, á undanförnum árum að eitthvað svona yrði gert til að rífa upp íslenskar kvikmyndir. Þetta skilaði Áströlum stórkostlegri byltingu í kvikmyndagerð og líka beinhörðum peningum, fjármunum, verðmætum af því tagi. Ég er viss um að það gæti líka skilað okkur enn þá meira fram á veginn en okkur hefur þó tekist að ná í dag í íslenskri kvikmyndagerð.
Ég minnist þess að einu sinni sýndi ég svona hugmynd á vissum stað hér í landinu, í Stjórnarráði Íslands sem er gamalt tugthús sem var seinna gert upp og hýsir núna æðstu stjórn landsins. Það eru þykkir veggir þar. Og ég man eftir einum vissum manni við borðið sem er í öðrum stjórnmálaflokki en ég hef tilheyrt síðustu áratugina en ég var einu sinni í þeim flokki reyndar líka. Ég gleymi því aldrei meðan ég lifi hve viðkomandi var hneykslaður á þessari vitlausu hugmynd sem stæðist ekki hinar skatttæknilegu forsendur sem ég hef reyndar aldrei skilið og vil oft ekkert vera að skilja vegna þess að þær eru oft til bölvunar öllu sem heitir framfaramál.
Ég held að það sé góð hugmynd hjá hv. þm. Guðrúnu Helgadóttur að við reyndum að afgreiða þetta mál í tilefni af því að Halldór Laxness átti 90 ára afmæli fyrir nokkrum dögum. Það er satt að segja þannig nú orðið með þessa virðulegu stofnun hér, finnst mér stundum, að þegar maður leggst í það að lesa verk þessa manns og kemur svo inn í þetta hús daginn eftir hef ég það meira á tilfinningunni en nokkru sinni fyrr að ég sé að koma inn í allt, allt annað hús en ég var í þegar ég var að lesa þær bækur.
Það er fróðlegt að velta því fyrir sér hvernig hann hefur stundað kynningu á íslenskri menningu erlendis, ekki aðeins með sínum eigin verkum heldur með mjög virkri starfsemi víða á menningarvettvangi í útlöndum. Það er fróðlegt að líta yfir dagbók hans úr klaustrinu. Það er gaman að lesa Vefarann mikla í tíunda sinn og rifja upp þessar undarlegu sögur undir Helgahnjúk sem hann skrifaði 19 og 20 ára gamall og maður skilur það aldrei hvernig í ósköpunum það getur verið að svo ungur maður geti skrifað jafngóðar bækur. Og vissulega færi vel á því að Alþingi minntist þessa afmælis a.m.k. með einhverjum hætti. Það hefur Alþingi ekki gert. Það hefur í raun og veru ekkert verið ákveðið af því tagi núna í tilefni afmælisins sem má heita sómi að fyrir þetta skáld, skáld skálda sem við eigum enn í okkar hópi. Það væri fróðlegt að vita t.d. hvort það hafi farið langur tími í það á ríkisstjórnarfundum að ræða um það hvernig ætti að minnast 90 ára afmælis Halldórs Laxness. Ég óttast að hann sé ekki mjög langur. Og auðvitað gætum við líka minnst afmælis hans með því að byrja hvern þingfund á því að lesa úr verkum Halldórs Laxness eins og í 5 mínútur sjálfvalda kafla, 63 menn, einn á dag. Ég veit alveg hvað ég mundi lesa. Ég mundi lesa nokkrar síður úr Vefaranum mikla og ég væri alveg til í að stunda þennan lestur alltaf en líka alveg til í að skipta honum á milli manna á grundvelli jafnaðarstefnunnar.
Ég vil leyfa mér að þakka góðar undirtektir undir málið og vænti þess að það sé til marks um að menn séu tilbúnir að afgreiða það með myndarlegum hætti.