Virðulegur forseti. Hér hefur nokkuð borið á góma samningur sem ég gerði á sínum tíma við þáv. hæstv. borgarstjóra, núv. hæstv. forsrh. Mér finnst óeðlilegt, virðulegur forseti, að ég fjalli um þann samning án þess að hæstv. forsrh. sé viðstaddur umræðuna. ( ÖS: Þorsteinn er viðstaddur.) Hv. þm. Össur Skarphéðinsson skaut hér inn í að Þorsteinn væri viðstaddur, ég reikna með að hann eigi við hæstv. sjútvrh. ( ÖS: Björn líka.) Hann kallar aftur fram í: Björn líka og á þá við hv. þm. Björn Bjarnason. Ég þakka hæstv. forsrh. fyrir að koma í salinn en sé hins vegar að formaður þingflokks Alþfl. hefur greinilega dvalið of lengi í þingflokksherbergi Alþfl. í kvöld. Ég vil í allri vinsemd gefa honum það ráð að ef menn hafa á síðustu nótt þingsins dvalið of lengi í þingflokksherberginu þá er vissara að vera rólegur í þingsalnum, hv. þm. Ég veit að þetta er erfið nótt fyrir Alþfl., það á enn þá eftir að kjósa í menntamálaráð.
Hæstv. forsrh. Það hafa ýmsir hér í kvöld verið að gamna sér við að ræða þann samning sem við gerðum á sínum tíma. Einkum hafa það verið þínir þingmenn, þingmenn Sjálfstfl., sem hófu umræður um þennan samning og hafa haldið því áfram í kvöld. Hv. 1. þm. Vesturl., Sturla Böðvarsson, vék að þessum samningi og ýmsir félagar mínir í stjórnarandstöðunni hafa vikið að honum einnig og er það nokkuð sérkennilegt að stjórnarþingmenn og stjórnarandstöðuþingmenn skuli finna sér það til samkomulags undir lok þingsins að gera árás á þennan samning sem við gerðum, ég sem fjmrh. og hæstv. forsrh. sem borgarstjóri. Það hefur gerst að fjárln. hefur skrifað bréf til Ríkisendurskoðunar og . . . ( Gripið fram í: Þú hefur verið í þingflokksherbergi Alþfl., hv. þm.) Já, það mætti ætla það, hv. þm. En ég held að skaplyndi formanns Alþfl. hafi verið þannig í kvöld að hann hefði ekki boðið mig velkominn í það herbergi. Það var hins vegar samgn. sem óskaði eftir því í bréfi til fjárln. að fjárln. óskaði eftir slíkum ummælum frá Ríkisendurskoðun. Ég hef hins vegar ýmislegt við þessi ummæli einstakra þingmanna að athuga og ég hef einnig ýmislegt við álit Ríkisendurskoðunar að athuga. Ég vil þess vegna segja nokkur orð um þetta mál þótt ég ætli ekki að taka til þess langan tíma.
Það var þannig þegar ég kom í fjmrn. að þar voru í óreiðu, ef nota má það orð, skuldir ríkisins við Reykjavíkurborg, allt frá fjármálaráðherratíð Alberts Guðmundssonar, vegna vegamála í Reykjavík. Ef notað er orð, sem mjög hefur verið í tísku í vetur og á síðasta sumri, má segja að þar hafi verið um nokkurn fortíðarvanda að ræða. Það var auðvitað alveg ljóst að fyrr eða síðar yrði að greiða þessar skuldir. Ég vænti þess að enginn þingmaður haldi því fram að ekki eigi að borga þessar skuldir. Mér fyndist það hreinskilnislegra af þingmönnum Sjálfstfl., t.d. hv. þm. Einari K. Guðfinnssyni sem byrjaði þessa umræðu fyrir nokkrum mánuðum síðan og hv. þm. Sturlu Böðarssyni, að taka það skýrt fram hvort það hafi verið misskilningur hjá mér að það hafi átt að borga þessar skuldir. ( StB: Ég tók það fram.) Ég þakka fyrir að það leikur enginn vafi á því hjá hv. þm. Sturlu Böðvarssyni að hann telur að átt hafi að borga þessar skuldir. En hins vegar hef ég ekki heyrt hv. þm. Einar K. Guðfinnsson segja neitt um það efni. ( Gripið fram í: Ég sagði það . . .) Nú, það er gott ef hv. þm. hefur einnig tekið það fram að það eigi að borga þessar skuldir. En þá vil ég spyrja: Um hvað eru menn að deila? (Gripið fram í.) Hvert er þá ádeiluefnið á mig í þessum efnum. ( Gripið fram í: Tókstu ekki eftir?) Já, hér kemur hv. þm. Egill Jónsson sem hefur verið utan þings í kvöld og gerir athugasemdir. Ég skal einnig koma að því. Við áttum um þetta nokkrar viðræður ég og þáv. borgarstjóri í Reykjavík. Ég átti einnig viðræður við ýmis önnur stærri sveitarfélög og komst að þeirri niðurstöðu að vegna þess hvernig þingið hefur kosið að haga skiptingu fjármuna á undanförnum árum, þá væri óhjákvæmilegt að leita eftir sérstakri heimild í fjárlögum til að gera upp skuldir við stærri sveitarfélög sem hefðu 10 þús. íbúa eða fleiri. Það var gert, sú heimild var fengin. Það kom einnig fram í umræðum á Alþingi, m.a. að tilstuðlan hv. þm. Friðriks Sophussonar, núv. hæstv. fjmrh., að það var alveg ótvírætt að heimildin náði einnig til uppgjörs á skuldum vegna vegagerðar. Það er þess vegna rangt sem segir í greinargerð Ríkisendurskoðunar að það hafi ekki legið fyrir að þessi heimild hafi einnig átt að ná til vegagerðar. Það kemur fram í þingtíðindum frá þessum tíma. En svo virðist sem embættismenn Ríkisendurskoðunar hafi beitt þeirri undarlegu aðferð að leita í einkasamtölum til fyrrv. fjárveitingarnefndarmanna og spyrja þá í stað þess að lesa þingtíðindin, þar sem skýrt kemur fram frá mér, frá 1. þm. Reykv. og frá fyrrv. formanni fjárveitinganefndar, núv. hæstv. heilbrrh., að þetta er alveg skýrt.
Í því samkomulagi, sem við þáv. borgarstjóri gerðum 3. apríl, kemur fram --- í síðustu málsgrein þess, með leyfi forseta: ,,Samkomulag þetta er gert með vísan til heimildargreinar 6.7 í fjárlögum fyrir árið 1991.`` Og hvað segir í þeirri heimildargrein? Að það eigi að leita eftir samþykki fjárveitinganefndar. Það liggur alveg skýrt fyrir. Nú er það eins og þingmenn þekkja með ýmsum hætti sem menn hafa leitað eftir samþykki fjárveitinganefndar. Stundum hefur það verið gert áður en samkomulag hefur verið gert af hálfu ráðuneytisins, stundum hefur það verið gert á eftir. Það var ýmist í minni tíð sem fjmrh. og var aldrei að því fundið.
Í aprílmánuði í fyrra var það ljóst að ýmsir fjárveitinganefndarmenn höfðu ekki boðið sig fram til þings, voru hættir í stjórnmálum, höfðu ekki leitað eftir endurkjöri. Fannst hv. þm. eðlilegt að leita til þeirra um samþykki á fjárskuldbindingum sem áttu að koma til framkvæmda á nýju kjörtímabili eða var ekki eðlilegra að leita til nýrrar fjárveitinganefndar í þeim efnum? Það lá ljóst fyrir að ákveðið hafði verið að þing kæmi saman í maí. Ærinn tími var því það sem eftir var af árinu til að bera málið upp á þeim vettvangi.
Það liggur einnig fyrir að ég var reiðubúinn að gegna áfram embætti fjmrh. ef fráfarandi ríkisstjórn hefði setið áfram svo ég var ekki að hlaupa frá þessu verki og hefði verið reiðubúinn að fylgja því áfram. Og ég vil líka segja við hæstv. núv. fjmrh., sem hefur sent fjölmiðlum sérstaka yfirlýsingu út af þessu máli, að þótt fjmrh. sem persóna hverfi úr embætti fara lagaskyldurnar ekki með honum. Það er ekki búið að einkavæða embætti fjmrh. Ef ekki hefði verið lokið einhverjum tilteknum verkum, sem samkvæmt lagagreinum bar að ljúka á tilteknu ári, þá getur nýr fjmrh., sem tekur við, ekki losað sig undan þeirri
ábyrgð með því að segja: Sá sem var á undan mér gerði það ekki. Þess vegna er það auðvitað alveg ljóst að jafnvel þótt hæstv. núv. fjmrh. segi fullum fetum að ég hafi átt að gera það þá leysir það hann ekki undan þeirri skuldbindingu að gera það fyrst ég gerði það ekki. Þetta veit ég að hæstv. fjmrh. skilur. Hann getur ekki skotið sér undan þeirri lagaskyldu með yfirlýsingum til fjölmiðla þar sem fyrst og fremst er kastað einhverjum köpuryrðum í minn garð. Þess vegna er það auðvitað rétt að þetta samkomulag bar að bera upp við fjárveitinganefnd eða fjárlaganefnd. Það er alveg skýrt. Það kemur fram í samkomulaginu sjálfu.
Ríkisendurskoðun víkur í greinargerð sinni að því að í greinargerð fyrir fjárlagafrv. hafi núv. hæstv. fjmrh. ekki aflað sér nægilega skýrra heimilda með þeim texta sem er í greinargerð fyrir fjárlagafrv. fyrir árið 1992. Ríkisendurskoðun er sem sagt þeirrar skoðunar að það hafi átt að leita staðfestingar þingsins með formlegum hætti, t.d. með því að leggja fyrstu greiðslurnar eða samkomulagið sjálft inn í gerð fjárlaganna fyrir árið 1992. Ég er alveg sammála þeirri afstöðu. Ég vil líka vekja athygli á því, og það skiptir nokkru máli, að það sem við gengum frá, ég og fyrrv. borgarstjóri, ber heitið samkomulag. Það stendur ekki samningur heldur samkomulag. Það er samkomulag fyrst og fremst um það hver skuldin er og á hvaða tímabili er áformað að greiða hana. Það lá auðvitað ljóst fyrir að bæði fyrir samkomulaginu í heild og fyrir einstökum greiðslum yrði að leita heimilda Alþingis. Það segir sig sjálft. Mig satt að segja undrar að það skuli velkjast fyrir mönnum að gera það. Ég held ég fari einnig rétt með tölur að í vegáætlun sem var í gildi, þegar þetta samkomulag var gert, rúmuðust greiðslur fyrstu áranna algerlega innan þeirra upphæða sem settar voru í vegáætlun fyrir Reykjavík á þeim árum. Það breytir ekki þeirri skoðun minni, þótt núv. formaður samgn. hristi höfuðið, vegna þess að ég tel eftir minni að við höfum gengið frá því, ég og fyrrv. hæstv. samgrh., og það hafi einnig komið fram í ríkisstjórn á þeim tíma.
Ég tek svo eftir því að núv. hæstv. ríkisstjórn hefur notað þetta samkomulag til að draga úr framlögum til vegamála í öðrum kjördæmum. Ég vil segja það skýrt hér að það er hvorki í anda né í samræmi við efni málsins eins og að því var unnið í minni tíð í fjmrn. Það var aldrei rætt um málið með þeim hætti að þessar greiðslur ættu að koma til skerðingar á framlögum til vegamála í öðrum kjördæmum. Þetta var fyrst og fremst mál Reykjavíkurborgar og ríkisins og snerti uppgjör skulda á þeim vettvangi og þá ef um framkvæmdir væri að ræða í framtíðinni, þegar greiðslurnar færu fram, þá fyrst og fremst og eingöngu framkvæmdir innan Reykjavíkurkjördæmis. Þannig að mér finnst pínulítið komið aftan að, svo ég segi það alveg hreinskilnislega, þeim sem að þessu samkomulagi stóðu á sínum tíma að haga framkvæmd þess með þeim hætti að það komi niður á öðrum kjördæmum.
Virðulegi forseti. Ríkisendurskoðun hefur sent frá sér þá athugasemd að Alþingi hafi ekki staðfest þetta samkomulag. Þinginu er nokkur vandi á höndum í þeim efnum. Ég hef talað fyrir því hér í vetur að það sé nú ekki allt gullaldartexti sem frá Ríkisendurskoðun kemur og Ríkisendurskoðun hafi reynst vera dálítið missaga í ýmsum málum og ýmsir núv. stjórnarliðar hafa gagnrýnt mig fyrir að vera með þá ábendingu. En stjórnarmeirihlutinn á Alþingi stendur auðvitað frammi fyrir þeim vanda að hann er með þetta álit Ríkisendurskoðunar í höndunum. Og menn verða þá annaðhvort formlega að lúta því eða koma með ærin rök fyrir því að gera það ekki. Það er formlega séð ekki hægt að snúa þessu máli upp í eitthvert pólitískt skak við mig og mín verk hvort sem menn gera það frá bekkjum stjórnarþingmanna eða stjórnarandstöðuþingmanna. Og ég sakna þess nokkuð að það hafa ekki komið fram svör í þessari umræðu, hvorki af hálfu nefndarmanna né annarra, hvað þá heldur ráðherra, um það með hvaða hætti þeir vilja þá fara með málið í framhaldinu. Fyrst þingnefndin kaus að leita álits Ríkisendurskoðunar þá er það auðvitað alvarlegur hlutur fyrir nefndina að hafa það álit að engu án nokkurra frekari raka.
Ég vil þess vegna lýsa þeirri skoðun minni að ég tel óhjákvæmilegt að samkomulagið sé borið undir þingið með einum eða öðrum hætti og það er hægt að fara ýmsar leiðir í því. Það er hægt að gera það annaðhvort með því að bera samkomulagið í heild sinni samkvæmt grein 6.7. í fjárlögum fyrir árið 1991 undir fjárln. eða þá að bera upphæðirnar á hverju ári með formlegum hætti og skýrum undir þingið.
Að lokum vil ég svo segja það að kannski hafa það verið mistök að gera samkomulag við fyrrv. borgarstjóra um uppgjör þessara skulda. Ég neita því ekki að það kom mér nokkuð á óvart að það skyldu vera þingmenn Sjálfstfl. á Alþingi sem fyrstir urðu til að gagnrýna þetta samkomulag. Ég taldi mig vera að koma reiðu á óreiðuskuldir sem skildar voru eftir og sem varð að borga fyrr eða síðar með ákveðnum hætti. Það var gert, þannig að þegar nýr fjmrh. kom í ráðuneytið lá þetta skýrt fyrir. Ég hugsa að núv. hæstv. fjmrh. ætti frekar að vera þakklátur mér fyrir að gengið frá þessu verki, því ég veit að það þarf ekki að útskýra fyrir þingheimi að það væri auðvitað afar erfitt fyrir hæstv. núv. fjmrh., 2. þm. Reykv., að ganga frá slíku samkomulagi við Reykjavíkurborg í sinni fjármálaráðherratíð. Þannig að ég átti nú frekar von á því að menn sýndu þessu máli skilning af hálfu Sjálfstfl. og kynnu að meta það að þessi mál voru gerð upp í minni tíð og voru skilin eftir með þeim hætti að samkomulagstexti lá fyrir við Reykjavíkurborg sem þingið þurfti síðan að staðfesta en að Sjálfstfl. hefði frumkvæði að því á Alþingi að búa til alls konar moldviðri í kringum þetta mál.