Virðulegi forseti. Það var hárrétt mat hjá hv. þm. Steingrími Hermannssyni að hefja þessa umræðu með því að rekja bókun 6 sem Ísland gerði við Evrópubandalagið og tók gildi 1976. Ég hef rekið mig á það að æðimargir í þessu þjóðfélagi horfa spyrjandi á ræðumann þegar bókun 6 er nefnd. Það er þess vegna lykilatriði til þess að skilja hvar samningarnir um Evrópskt efnahagssvæði eru nú staddir og til þess að spyrja um afstöðu
ríkisstjórnarinnar að öllum sé ljóst hvað fólst í bókun 6 og hvers vegna hún er einhver mikilvægasti viðskiptasamningur sem Ísland hefur gert.
Bókun 6 fól það í sér að gegn því að Ísland samþykkti að heimila löndum Evrópubandalagsins að flytja allar sínar iðnaðarvörur og framleiðsluvörur tollfrjálst til Íslands skuldbatt Evrópubandalagið sig til þess að fella niður tolla á íslenskum sjávarafurðum. Ég legg áherslu á það: Að fella niður tolla á íslenskum sjávarafurðum. Vandinn er hins vegar sá að Evrópubandalagið hefur ekki enn sem komið er fullgilt og framkvæmt sinn hluta af þessum samningi. Það hafa verið gerðar ítarlegar tilraunir til þess af hálfu margra íslenskra ríkisstjórna, margra íslenskra utanríkisráðherra og sjávarútvegsráðherra að fá Evrópubandalagið til þess en það hefur ekki tekist.
Það sem hæstv. utanrrh. var að lýsa hér áðan að gæti kannski gerst næstu daga, það lengsta sem hann taldi að hægt væri að komast í samningunum næstu daga við Evrópubandalagið um Evrópskt efnahagssvæði, er ekkert annað en það sem Ísland gerði samning um við Evrópubandalagið 1976. Með öðrum orðum, utanrrh. var að lýsa því hér áðan, svo ótrúlegt sem það kann að virðast, að Ísland mundi engu ná í samningunum um Evrópskt efnahagssvæði á sviði sjávarútvegs sem Evrópubandalagið skuldbatt sig ekki til að gera 1976. Með öðrum orðum, árangurinn væri enginn fyrir Ísland því að við felldum niður tollana á iðnaðarvörum Evrópubandalagsins fyrir rúmum áratug þannig að þeir fengu allt sitt frá okkur fyrir rúmum áratug síðan en hafa ekki staðið við það að við fengjum okkar samkvæmt bókun 6.
Þetta er kjarni málsins, virðulegi utanrrh. og það er auðvitað alveg nauðsynlegt að láta þetta koma skýrt fram. Þegar fyrrv. ríkisstjórn og núv. ríkisstjórn tóku þá afstöðu að halda viðræðunum um Evrópskt efnahagssvæði áfram var það á grundvelli kröfunnar um fullan og frjálsan markaðsaðgang á sjávarafurðum inn á markaði Evrópubandalagsins.
Nú liggur það alveg ljóst fyrir og þarf ekki að bíða neina daga eftir því, það er nú þegar komið fram af hálfu Evrópubandalagsins, að það mun ekki fallast á fullan og frjálsan markaðsaðgang. Þeirri kröfu hefur endanlega verið hafnað af hálfu Evrópubandalagsins. Þess vegna er ósköp eðlilegt að spurt sé: Hvers vegna eru Íslendingar þá að halda áfram í þessum viðræðum? Ég vil minna á það að hæstv. forsrh. sagði í viðræðuþætti fulltrúa allra flokka í sumar, í ágústbyrjun, að það væri ófrávíkjanleg krafa ríkisstjórnarinnar að fullur og frjáls markaðsaðgangur væri forsenda fyrir samningunum um Evrópskt efnahagssvæði. Það var yfirlýsing forsrh. í sumar og sjútvrh. sagði á Alþingi í maí, eins og hv. þm. Steingrímur Hermannsson vitnaði í, að fullur markaðsaðgangur fyrir sjávarafurðir væri forsenda samningsins um Evrópskt efnahagssvæði. Ef þessi stefna er enn þá óbreytt af hálfu ríkisstjórnar Íslands, sem forsrh. og sjútvrh. hafa lýst fyrir þjóðinni og sem var ótvírætt stefna síðustu ríkisstjórnar, eins og þáv. forsrh. hennar lýsti hér áðan, þá liggur það nú þegar ljóst fyrir að Íslendingar ná engu nýju fram í samningunum um Evrópskt efnahagssvæði vegna þess að við erum þegar búnir að vinna okkur réttinn til tollalækkana á hinum og þessum sjávarafurðum með bókun 6 frá 1976. Það er enginn nýr réttur til Íslands fólginn í samningi nú sem fæli í sér að Evrópubandalagið samþykkti að lækka tollana á einstökum sjávarafurðum um þetta mörg prósent, hafa þá áfram þetta mörg prósent á öðrum sjávarafurðum eða fella þá alveg niður á einhverjum.
Svona einfalt er málið. Og það er auðvitað mjög mikilvægt að það komi skýrt fram í umræðunni: Er það virkilega þannig að núv. hæstv. utanrrh. ætli að fara að gera samning um Evrópskt efnahagssvæði á sviði sjávarútvegs sem færi Íslendingum engan nýjan rétt þegar ljóst er að Evrópubandalagið hefur ekki staðið við sitt frá bókun 6? Eða með öðrum orðum, á að selja Evrópubandalaginu tvisvar þessa hluti án þess að fá nokkuð í staðinn? Þ.e. selja Evrópubandalaginu fyrst 1976 frjálsan aðgang fyrir allar iðnaðarvörur og framleiðsluvörur Evrópubandalagsins og síðan núna frjálsan aðgang með fjármagn, vinnuafl, fasteignir, þjónustuviðskipti og fjölmargt annað inn á okkar markað án þess að fá nokkuð í staðinn umfram bókun 6. Því að það er ekkert í því sem utanrrh. var að lýsa hér áðan sem gæti hugsanlega gerst á næstu þremur dögum sem er umfram bókun 6. Ef svo er tel ég nauðsynlegt að hæstv. utanrrh og aðrir ráðherrar í þessari ríkisstjórn segi alveg skýrt hér í umræðunum hvað það er.
Ef yfirlýsing forsrh. sem hann gaf í áheyrn alþjóðar í sumar, í byrjun ágúst, og yfirlýsing sjútvrh. á Alþingi í maí standa áfram, þá er alveg ljóst að þessum viðræðum er lokið hvað Ísland snertir. Evrópubandalagið hefur nú þegar hafnað algerlega kröfunni um fullan og frjálsan markaðsaðgang fyrir sjávarafurðir. Þess vegna var auðvitað dálítið furðulegt að sjá í sjónvarpi í gær fréttir af því að það hefði þokast í jákvæða átt í þessum samningum og einn hv. þm., Björn Bjarnason, sem sæti á í utanrmn. gaf það til kynna í viðtölum við sjónvarpið þegar alveg er ljóst að það hefur allt þokast aftur á bak hvað sjávarútveginn snertir í þessum umræðum. Menn mega ekki vera svo bundnir þessu pólitíska ástarævintýri sínu með EES að vilja ekki horfast í augu við þá staðreynd máls að Evrópubandalagið hefur nú þegar ákveðið að verða ekki við þeirri kröfu Íslands sem er umfram bókun 6.
Ég vil hvetja alla hv. alþm. og raunar almenning allan í landinu til þess að lesa þá ágætu lýsingu og sögu bókunar 6 sem kemur fram í þessu riti sem Evrópustefnunefnd Alþingis gaf út, Ísland og Evrópa, á bls. 116--130. Þar kemur alveg fram hvaða rétt Ísland vann sér inn 1976 og á hvern hátt Evrópubandalagið hefur skotið sér undan að verða við þeim rétti.
Þótt Evrópubandalagið komi á mánudaginn og segi: Jú, jú, við skulum lækka tollana á þessari vöru um þetta mörg prósent og annarri vöru um þetta mörg prósent og jafnvel á flökum, virðulegi utanrrh., þá er það enginn sigur af neinu tagi. Það er ekkert nýtt í því sem áunnist hefur annað en það sem við höfum átt rétt á síðan 1976. Þess vegna er það þannig að á sviði sjávarútvegs liggur það ljóst fyrir, nema Evrópubandalagið gerbreyti þessu á næstu dögum sem allir telja að það muni ekki gera, að það sem íslensk sjtórnvöld hafa óskað eftir varðandi sjávarútveginn næst ekki fram. Ég tel mjög hættulegt að vefja þessa umræðu inn í alls konar bómull og smáatriði og lýsingar fram og aftur, en víkja ekki að þessum kjarna málsins. Þetta er svona einfalt.
Hæstv. utanrrh. sagði að öllum fyrirvörum sem settir voru á sínum tíma hefði verið haldið til haga þótt leiðin að þeim hefði breyst. Þetta er því miður ekki rétt, hæstv. utanrrh. Það sem hefur gerst er það að í þeim samningi sem nú liggur fyrir, og þeim ákvæðum hans verður ekki breytt á næstu dögum, er vikið frá tveimur grundvallarreglum sem hafa gilt á Íslandi um aldir. Það er annars vegar sú grundvallarregla að samkvæmt samningnum fá allir íbúar ríkja Evrópubandalagsins og EFTA-ríkjanna rétt til þess að setjast hér að, stunda hér vinnu og hefja hér efnahagsstarfsemi þannig að hverjir sem eru, tugum, hundruðum eða þúsundum saman, geta komið hingað og krafist nákvæmlega sama réttar til vinnu, atvinnustarfsemi og rekstrar og íslenskir ríkisborgarar hafa haft til þessa. Og það hefur hingað til verið grundvallaratriði í afstöðu okkar litlu en sjálfstæðu þjóðar og setti t.d. mjög svip sinn á áratuga deilur við Dani að við vildum að íslenskir ríkisborgarar hefðu þessi sérréttindi. Nú á að afnema þessi sérréttindi fyrir íslenska ríkisborgara.
Í öðru lagi hefur það verið grundvallaratriði að við einir ættum rétt á að eiga landið okkar. Vissulega er það rétt hjá hæstv. ráðherra að það hefur verið settur fyrirvari varðandi fiskinn í sjónum. En við erum mörg þeirrar skoðunar að sá fyrirvari um rétt okkar til að eiga fiskinn í sjónum sé jafndýrmætur gagnvart landinu, jörðinni, dölunum og þeim gæðum sem á landinu eru. Við sjáum ekki mun í sjálfu sér á þeim gæðum sem felast í fiskinum í sjónum og hinum sem felast í því að eiga landið. Engu að síður er utanrrh. búinn að ganga frá samningi sem felur það í sér að erlendir ríkisborgar allir, hver og einn, í öllum aðildarríkjum Evrópubandalagsins og EFTA, munu nú í fyrsta sinn í aldagamalli sögu þessarar þjóðar fá rétt til þess jafnan og við sjálf að kaupa hér lönd, jarðir, o.s.frv. Það má eftir þennan samning ekki setja nein lög sem mismuna íslenskum ríkisborgurum og erlendum ríkisborgurum hvað þetta snertir.
Utanrrh. segir: Jú, við getum sett lög um það að menn þurfa að hafa búið hér í fimm ár og kannski annað. Það getur vel verið. En grundvallarreglunni hefur verið breytt, hæstv. ráðherra. Og nú vill svo til að samningurinn er líka þannig að ef við teljum að erlendir ríkisborgarar séu orðnir of fyrirferðarmiklir í atvinnulífinu hér eða of fyrirferðarmiklir varðandi kaup á landi og jörðum hér getum við að vísu gripið til almenns öryggisákvæðis, en þá geta hin ríkin líka gripið til gagnráðstafana hjá sér. Það segir utanrrh. aldrei þegar hann er að lýsa þessu. Þá geta hin ríkin gripið til gagnráðstafana hjá sér. Ef menn eru svo ósáttir við það, þá þurfa menn að fara í mál fyrir dómstólum. Og dómstóllinn fær rétt til þess að dæma í því. Það var einmitt það sem gerðist í máli Spánverja og Breta að Bretar höfðu sett fyrirvara um rétt útlendinga til þess að eiga og stjórna fiskvinnslufyrirtækjum í Bretlandi, en dómstóllinn dæmdi að samkvæmt grundvallarreglunum gætu Bretar ekki sett slíka reglu.
Virðulegi forseti. Ég skal virða þau tímatakmörk sem samkvæmt þingsköpum eru sett í þessari umræðu. En það er óhjákvæmilegt að koma að því strax að varðandi þessi tvö höfuðatriði er komin upp algerlega ný staða. Hæstv. utanrrh. sagði að allur málflutningur sumarsins hefði verið með endemum. Já, virðulegi utanrrh., að það er rétt að það er einn maður sem hefur talað með endemum í þessari umræðu í sumar. Ég gerði mér það til skemmtunar að biðja bókasafn þingsins að gefa mér ljósrit af öllum ummælum utanrrh. í sumar um viðsemjendur sína, Evrópubandalagið. Það er mjög skrautleg lesning, virðulegi utanrrh. Ég minni t.d. bara á það nýjasta sem kom í Morgunblaðinu fyrir nokkrum dögum síðan og felur í sér orðalag þar sem Evrópubandalaginu er lýst á þessa leið: Evrópubandalagið er vanmáttug og óskiljanleg stofnun sem ætti enga möguleika að vinna sig fram úr stórmálum á borð við pólitískan samruna aðildarríkjanna og samskiptanna við Austur-Evrópu ef bandalagið gæti ekki lokið samningum við EFTA og EES. Síðan er þeim líkt við músarholur og margt fleira. Hæstv. utanrrh. segir um stjórnendur Evrópubandalagsins 22. júní: ,,Mér er fjandans sama hvað þessir menn röfla.`` Og síðan er því lýst fram og aftur hvernig þeir hafa röflað í kommisjóninni, en því miður, hæstv. utanrrh., hefur atburðarásin leitt það í ljós að þeir reyndust hafa rétt að mæla og röflið var í lýsingu hæstv. utanrrh. og forsrh. á því hvað gerst hefði. Ég vil segja það hér, ég tel mjög óheppilegt að utanrrh. Íslands hefur tamið sér orðbragð af þessu tagi um Evrópubandalagið þó að ég sé nú enginn vinur þess, en það er hins vegar óskiljanlegt hvernig sami ráðherra ætlar svo að reyna að skýra út fyrir íslensku þjóðinni að það sé lífsnauðsynlegt fyrir okkur að gera samning við þá menn, sem hann hefur í sumar lýst með þessum hætti, samning sem eins og hv. þm. Steingrímur Hermannsson réttilega lýsti hér. Stofnun forsrh., Davíðs Oddssonar, hefur metið á þann veg að í versta falli sé ávinningurinn á við gamlan Skoda, í besta falli hálfvirði þeirrar bifreiðar sem forsrh. keypti sér í sumar.