Virðulegi forseti. Kjarnakljúfar á höfum eru í reynd hreyfanleg kjarnorkuver. Þau eru talin vera hátt á sjötta hundrað. Þeim mun væntanlega fækka á næstu árum vegna úreldingar og vonandi einnig fyrir tilstilli takmörkunar vígbúnaðar hvort sem það fer fram á grundvelli einhliða aðgerða, í trausti gagnkvæmra aðgerða eða með formlegum samningaviðræðum. Þrátt fyrir það er ljóst að kjarnakljúfar verða áfram notaðir í herskipum og kafbátum. Þetta er staðreynd sem við komumst ekki hjá að horfast í augu við.
Það er af þessum sökum sem íslensk stjórnvöld hafa ekki einungis beint athyglinni að fækkun þeirra heldur alþjóðlegri viðurkenningu á þeim hættum sem geta stafað af slysum þar sem kjarnakljúfar á höfunum koma við sögu. Í ræðu á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna í síðasta mánuði gerði ég grein fyrir því að ríkisstjórn Íslands mundi halda áfram að vinna að slíkri viðurkenningu. Ég minni á að haustið 1989 lögðu Íslendingar til á vettvangi Sameinuðu þjóðanna að Alþjóðakjarnorkumálastofnunin gæfi út leiðbeinandi og fyrirbyggjandi reglur varðandi öryggi kjarnakljúfa í hafi. Slíkar reglur hefur Alþjóðasiglingamálastofnunin gefið út fyrir kjarnorkuknúin herskip en einungis fáein slík skip eru til.
Reglurnar ættu að okkar mati einnig að ná til herskipa og kafbáta. Það er engin gild ástæða fyrir því að um kjarnorkuver í höfum gildi ekki álíka reglur og eiga við um kjarnorkuver á landi.
Milli Norðurlandaþjóða tókst samstarf um tillögu Íslendinga og var hún lögð fram á aðalfundi Alþjóðakjarnorkumálastofnunarinnar í september sl. Ljóst var í upphafi að gera mátti ráð fyrir mikilli andstöðu við að reglurnar næðu til herskipa og varð það raunin. Þá kom jafnframt í ljós að það getur reynst erfitt að þoka málinu áfram í undirstofnunum Sameinuðu þjóðanna, enda er þeim einungis ætlað að beina athyglinni að notkun kjarnorku í friðsamlegum tilgangi. Þess vegna er nauðsynlegt að taka málið upp á vettvangi allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna. Það má gera með ýmsum hætti. Leið sem oft hefur reynst árangursrík er að koma nýjum málum að hjá Sameinuðu þjóðunum með því að fá samþykki fyrir sérfræðingakönnun. Markmiðið með því er fyrst og fremst að ná fram alþjóðlegri viðurkenningu á að um sé að ræða vandamál sem nauðsynlegt er að finna lausn á. Slík sérfræðingakönnun er því fyrsta skrefið til að það geti tekist að ná samstöðu á alþjóðavettvangi um að nauðsynlegt sé að beina athyglinni að hættum sem stafa af kjarnorkuverum í höfum ekki síður en þeim sem á landi eru.
Tillaga um slíka könnun var unnin í ráðuneytinu á sl. hausti og hún kynnt á vettvangi Sameinuðu þjóðanna. Áður en tillagan er lögð fram til atkvæðagreiðslu er nauðsynlegt að afla henni víðtæks stuðnings. Við höfum nýverið tekið málið upp við talsmenn Norðurlandaþjóðanna. Við munum taka það upp að nýju á vettvangi Sameinuðu þjóðanna síðar í þessum mánuði og hyggjumst á næstunni eiga viðræður um málið við stjórnvöld ríkja sem eiga kjarnorkuknúin herskip, þ.e. Bandaríkin, Sovétríkin, Bretland og Frakkland. (Gripið fram í.) Sovétríkin já, þau ríki sem áður hétu Sovétríkin.
Á vettvangi utanríkismála eru fá mál Íslendingum jafnmikilvæg og þau að koma í veg fyrir að geislavirk mengun geti valdið umhverfisspjöllum eða stórslysum í lífríki sjávar. Við komum ekki til með að leysa þennan vanda frá degi til dags. Það getur tekið langan tíma en það verk er hafið.