Virðulegi forseti. Það er að vonum að beðið er um umræðu um stöðu sjávarútvegsins og óskað eftir skýrum svörum ríkisstjórnarinnar við því hvað hún hyggst gera til að bregðast við þeim vanda sem þar er uppi og bregðast við þeim vanda sem þessi staða hefur og framkallað á landsbyggðinni.
Ef við förum aðeins yfir það hver eru helstu vandamálin í sjávarútvegi, þá eru þau í fyrsta lagi háir vextir, raunvextir sem eru komnir um og yfir 14% á ári. Við höfum séð hvernig ríkisstjórnin ætlar að bregðast við þessu. Það gerði hún sl. vor með því að hækka vextina, með því að leggja meiri byrðar á þessa útflutningsgrein.
Annað vandamál sem er uppi í sjávarútvegi er fortíðarvandinn, vandi ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar. Sá vandi sem varð til vegna þess að menn tóku ástfóstri við hagfræðikenningar, tóku upp trúarbrögð í stjórnun í sjávarútvegi og þar á ég við fastgengisstefnuna og hina háu vexti sem menn hleyptu af stað á árunum 1986 og fastgengisstefnuna sem reið yfir okkur á árunum 1987 og 1988. Hver er sá vandi sem varð til vegna þessarar pólitísku stefnu þeirrar ríkisstjórnar, hæstv. sjútvrh.? Hver er sá vandi? Við sjáum það í hagtölum að vandinn er sá að á árinu 1988 var sjávarútvegurinn rekinn með 10% halla. Hvað er 10% halli margar krónur fyrir þessa atvinnugrein? Það getum við líka séð í hagtölum að er einhvers staðar á bilinu 6000--8000 millj. kr. Vandi og halli sem að mestu leyti verður til vegna þeirrar stjórnarstefnu sem menn ráku á þessum tíma. Síðan hafa safnast þessir háu vextir í þessi þrjú ár á þennan halla. Þess vegna var þessi atvinnugrein að hruni komin haustið 1988 þegar ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar fór frá og menn urðu að bregðast við með skjótum hætti til að koma í veg fyrir það að landsbyggðin hryndi. Það var gert, eins og menn þekkja, með því að útvega þessum fyrirtækjum lán í gegnum sérstakan sjóð, sjóð sem hefur hlotið heldur hrakleg ummæli af hálfu sjálfstæðismanna, þar sem þeir tala um sjóðasukk --- og eru trúlega best færir af öllum til að dæma um það ef miða má síðustu atburði úr sjóðum Reykjavíkurborgar. Og hvað skyldi það hafa verið há upphæð sem menn veittu til atvinnugreinarinnar í lánsformi til að mæta þessum háu tölum, þessum mikla halla, sem varð til? Það er um 9000 millj. kr., upphæð sem er ekki fjarri því að vera sú sama og er fortíðarvandinn sem varð til í ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar.
Ég segi nú bara alveg eins og er að mér þykir það engin furða þó eitthvað af því fé kunni að tapast. Það er ekki hægt að ætlast til þess að menn geti borið þetta tap án þess að einhver afföll verði í þessari atvinnugrein.
Þriðji vandinn sem er uppi í þessari atvinnugrein, er sá samdráttur í afla sem boðaður er á næsta ári. Við höfum spurt: Hvernig ætla menn að bregðast við þessum samdrætti? Því þessi samdráttur þýðir það fyrir sjávarútvegsplássin úti á landi að ársverkum á þessum stöðum mun fækka um 8--10%. Og það er býsna mikill vandi sem menn verða að bregðast við, reyna að útvega þessu fólki einhverja vinnu.
Við höfum bent á það að til þess að draga úr því höggi sem þessi samdráttur mun kalla yfir landsbyggðina eigum við þess nokkur úrræði. Við getum bent á tölur um það að á síðasta ári voru flutt út óunnin í gámum eða með ísfiskskipum um 150 þús. tonn af botnfiski. Stjórnvöld geta ef þau hafa áhuga á beint meira af þessum fiski til vinnslu innan lands.
Ég vil líka benda á að á síðasta ári voru um 120 þús. tonn af botnfiski unnin úti á sjó á frystiskipum. Það er vinna sem ég set spurningarmerki við að sé sú hagkvæmasta fyrir þjóðarbúið, að flytja vinnuna úr landi og út á sjó. Ég hef verið að reyna að gera mér grein fyrir því hvaða munur er á vinnslu um borð í frystitogara og frystihúsi á landi og reynt að afla mér upplýsinga um það. Miðað við þær upplýsingar sem ég hef fengið má setja dæmið þannig fram að ef sá fiskur, sem unninn var í frystihúsum á Vestfjörðum, og útflutningsverðmæti þeirra húsa var um 4 milljarðar kr., hefði verið unninn um borð í fyrstitogurum hefði útflutningsverðmætið ekki orðið nema um 3 milljarðar kr. Í raun og veru er ég að segja að það standa til þess rök og líkur að menn skapi meiri verðmæti með því að vinna fiskinn í landi en um borð í frystitogurum. Ég bendi á það að sá fiskur sem menn vinna um borð í frystitogurum er seldur beint af þeim til útlanda, mest til Bretlands, sem þaðan fer í frystihús til frekari vinnslu á Bretlandi. Ég held að menn hljóti að bregðast við því þegar ekki er til nægur fiskur til að halda uppi vinnu í frystihúsum okkar að reyna að færa meira frá þessari vinnslu og frá beinum útflutningi yfir í vinnslu innan lands. Það eru allir möguleikar til þess ef menn hafa til þess kjark og vilja.
Það er hins vegar ekki að sjá og hefur ekki komið fram í máli hæstv. sjútvrh. að hann hafi einhvern áhuga á þessum leiðum. Ég bendi á að menn eru nú enn að fjárfesta meira í sjófrystingunni heldur en nú þegar hefur verið gert og hefur það þó vaxið gríðarlega á undanförnum 4--5 árum. Það er verið að veita fé úr opinberum sjóðum til þess að byggja ný frystiskip sem eiga að koma í staðinn fyrir ísfisktogara. Skyldi það vera skynsamlegt frá sjónarhóli þjóðfélagsis að færa enn meira af vinnslunni í þennan geira?
Það er líka til enn ein leið til að bæta þessum sjávarútvegsplássum upp þeirra aflatap og draga þar með úr því höggi sem þau óhjákvæmilega verða fyrir að óbreyttu og það er að nota Hagræðingarsjóð sjávarútvegsins. Hann hefur fiskveiðiheimildir sem m.a. er ætlað að dreifa út á byggðirnar ef þannig ástand skapast á þeim stöðum.
Hæstv. sjútvrh. hefur þegar svarað því í Dagblaðinu 19. sept. sl. þannig að hann segir að peningunum sé betur varið til hafrannsókna en byggðaaðgerða. Honum finnst það betri leið að selja heimildir Hagræðingarsjóðsins á almennum markaði til að afla skatttekna fyrir ríkissjóð heldur en að láta þennan fisk í hendurnar á því fólki sem kann best með hann að fara. Hann hefur engan áhuga á því að fólkið í sjávarplássunum úti á landi geti haft bjartari framtíð heldur en nú horfir.
Menn hafa líka spurt: Hvernig ætlar þessi ríkisstjórn að bregðast við fortíðarvandanum, fortíðarvanda ríkisstjórnar Þorsteins Pálssonar? Við höfum fengið mjög skýr skilaboð frá hæstv. forsrh. þar sem hann dæmir allar þær aðgerðir sem menn urðu að grípa til á haustdögum 1988 sem sukk, segir að þær hafi ekki leyst nokkurn vanda og að þeirra aðgerða hafi notið eingöngu þeir sem voru velviljaðir þáverandi stjórnarherrum. Ekki er nú tónninn bjartur í garð fyrirtækja um allt land sem urðu að fá þessa fyrirgreiðslu til þess að koma í veg fyrir að þau stöðvuðust á næstu vikum eftir haustdagana í september 1988. Hvað ætluðu menn að gera þá? Ætluðu menn að láta þessi frystihús fara á hausinn hvert á fætur öðru og segja síðan við fólkið: Þið bara bjargið ykkur sjálf? Það var þetta sem menn sögðu fyrir þremur árum og það er þetta sem mér heyrist menn vera að segja í dag.
Menn hafa bent á Suðureyri við Súgandafjörð og sagt að það yrði prófsteinn á byggðastefnu núv. ríkisstjórnar hvernig menn ætluðu að leysa vandann sem þar er uppi. Sjútvrh. hefur reyndar með óbeinun hætti sagt sitt sjónarmið um það. Hann hefur sagt í blaðaviðtali um þá þróun sem er í gangi að stórir staðir séu að eflast á kostnað hinna
smærri, að það sé vænlegasta leiðin. Hinir smáu, dæmigerðu íslensku útgerðarstaðir með eitt frystihús og einn togara eru ekki vænlegir að mati hæstv. sjútvrh.
Víkjum aftur að þeirri niðurstöðu sem liggur fyrir á einu af þessum litlu, dæmigerðu íslensku sjávarútvegsplássum sem ekki rúmast innan hinna vænlegustu leiða. Og hver var leiðin? Í stað þess að reiða fram það fé sem þurfti til þess að menn gætu rekið sitt fyrirtæki sómasamlega, og hefði nú staðið hæstv. ráðherra næst að gera slíkt eftir afrek hans í efnahagsstjórn á sínum tíma, þá er staðurinn seldur. Eitt lítið sjávarútvegspláss var selt fyrir 12 millj. 466 þús. kr. Það er verðið á þessum stað, þar sem í gegnum árin hefur verið einhver hæsta framleiðsla pr. íbúa hér á landi mælt í útflutningstekjum.
Ég á dálítið erfitt með að átta mig á þeim rökum sem stjórnarliðið færir fram fyrir þeirri stefnu sinni sem það keyrði í gegn í Byggðastofnun. Og það væri fróðlegt að fá sérstaka umræðu um það mál síðar í tengslum við vanda annarra útgerðarstaða þar sem við blasir alvarlegt ástand innan ekki svo margra vikna ef ekkert verður gert. Verða þeir staðir kannski seldir fyrir 12 millj. 466 þús. kr.? Og hverjum verða þeir seldir? Ég á dálítið erfitt með að fá botn í það að hagkvæmasta leiðin fyrir ríkissjóð og hagsmuni hans sé að selja 97 millj. kr. fyrir 12 millj. 466 þús. kr., aðgerð sem hefur það í för með sér að sveitarsjóður Suðureyrarhrepps verður að afskrifa sitt hlutafé úr 25 millj. í 3 millj. þannig að með þessari aðgerð eru menn að framkalla 22 millj. kr. tap fyrir þann aðila. Ekki var hann spurður að því. Ef maður reiknar út þetta tilboð sem meiri hlutinn í stjórn Byggðastofnunar hefur tekið, þá fær maður það út að það er verið að selja það sem menn ágirnast úr plássinu, fiskveiðiréttindin, fyrir hlægilega lítið verð. Það er verið að selja nánast allan kvóta staðarins fyrir smápeninga. (Forseti hringir.) Þetta er væntanlega sú leið sem ríkisstjórnin vill fara til þess að halda stöðunum í byggð.
Ég vil að endingu, hæstv. forseti, lesa hér upp orð sem núv. hæstv. forsrh. lét falla á landsfundi Sjálfstfl. þegar hann var búinn að vinna þá kosningu og birt eru í blaði sem heitir Vesturland undir fyrirsögninni ,,Við viljum ekki sjá landið okkar sporðreisast``. Þau eru þannig, með leyfi forseta:
,,Skilyrði þess að menn njóti verka sinna, afls og áræðis. Það hlýtur að vera forgangsverkefni á Íslandi að skapa þau skilyrði sem skynsemin segir okkur að menn ekki megi bresta, skilyrði þess að menn njóti verka sinna, afls og áræðis hvar sem þeir búa.`` Og enn fremur: ,,Þegar til lengri tíma er horft, þá getur það ekki orðið nema til skaða ef öfluga og lífvænlega byggð er ekki að finna hvarvetna um landið.`` Og ég endurtek, hvarvetna um landið, hæstv. sjútvrh.