Virðulegur forseti. Ég vil fara fáeinum orðum um nokkur atriði sem mér finnst ekki hafa verið rædd sem skyldi í umræðunni og tel þörf á að vekja athygli á og í sumum tilfellum jafnvel leita svara hjá hæstv. fjmrh.
Hins vegar verð ég að segja að mér finnst það mikill skaði að hæstv. heilbrrh. er horfinn á braut því ég hafði hugsað mér að beina til hans fyrirspurnum og hefði líka gjarnan haft áhuga á því fyrst hann fór að rifja upp söguna og fór nokkuð langt aftur í tímann til að leita að málsvörn fyrir sig, jafnvel svo að hann fór aftur til þess tíma þegar hann var þingmaður á eigin afli, ef svo má segja, áður en Karvel Pálmason fór að draga hann á eftir sér hingað inn í þingsali. Ég hefði gjarnan viljað rifja upp nokkurra ára gamalt viðtal við hæstv. ráðherra einmitt um fjárlög og fjárlagafrv. sem mér fannst mjög athyglisvert þegar ég las það yfir fyrir fáum dögum í ljósi þeirra fjárlaga sem menn eru að fjalla um núna. Það er margt skylt með því fjárlagafrv. sem hæstv. núv. heilbrrh. var þá að fjalla um og því frv. sem nú liggur fyrir. Hins vegar ber nokkuð á milli í afstöðu ráðherrans nú og þá. Ég hefði þess vegna kosið að hæstv. heilbrrh. gæti verið viðstaddur til að skýra þá breytingu sem orðið hefur á afstöðu hans á þessum tíma fyrst hann kaus sjálfur að sækja aftur í tímann eftir sögulegu samræmi í öðrum tilvikum.
Ég vil þá víkja að þeim málum sem ekki lúta að hæstv. heilbrrh. og verð að fá að geyma þær fyrirspurnir, hæstv. forseti, í þeirri von að hægt verði að bera þær fram við hæstv. ráðherra síðar, jafnvel síðar í þessari umræðu.
Ég vil fyrst gera að umtalsefni Byggingarsjóð verkamanna. Eftir því sem fram kemur í frv. er einkum þrennt sem mér sýnist að áform séu uppi um. Í fyrsta lagi að hækka vexti lánanna. Í öðru lagi að lækka þau lán sem veitt eru út á hverja íbúð um 12--18% og í þriðja lagi að auka hlutdeild sveitarfélaga í þessum framkvæmdum. Ég vil fyrst leita eftir því við hæstv. fjmrh. hvort hann geti upplýst mig um hvaða áform eru uppi um þessa vaxtahækkun. Hvað menn hugsa sér að hún verði mikil, hvort hún verði afturvirk, hvort sú vaxtahækkun verði látin ná til þeirra lána sem þegar er búið að veita eða verða veitt fyrir næstu áramót. Þetta skiptir verulegu máli fyrir greiðslubyrði þeirra sem í hlut eiga en eins og við vitum hefur á síðustu árum verið gerð vaxandi krafa um að menn geti
sýnt fram á að þeir standi undir þeirri greiðslubyrði sem þeir takast á hendur við úthlutun íbúða. Ef það eru áform stjórnvalda að breyta vöxtum þá eru það jafnframt áform um að auka greiðslubyrði sem getur orðið til þess að kollvarpa fyrri áætlunum og við stöndum uppi með dæmi um fólk sem ræður ekki lengur við að borga af sínum lánum af því að hækkun vaxtanna leiðir til þessa að stærri hluti tekna viðkomandi fara í þennan kostnaðarþátt í heimilisútgjöldunum.
Ég vil einnig spyrja hæstv. fjmrh. varðandi þær auknu álögur á sveitarfélögin sem mér sýnist að menn séu að viðra. Mér sýnist að ef þessi áform eru í raun og veru uppi þá séu menn að byrja að brjóta upp það samkomulag sem gert var milli ríkisins og sveitarfélaganna fyrir tveimur til þremur árum, mig minnir að það hafi tekið gildi 1. jan. 1989, þar sem var um að ræða ákveðna breytingu á málaflokkum og kostnað sem þeim tilheyra. Í framhaldi af því féll niður kostnaðarhlutur sveitarfélaga í nýframkvæmdum sem áður var 10% af veittum lánum. Þessum kostnaði var létt af sveitarfélögum í þessum samningum. Og mér sýnist á tölum sem fyrir liggja í fjárlagafrv. að ætlunin sé að láta sveitarfélögin bera um og yfir 300 millj. kr. Ég bendi á til samanburðar að í þeirri áætlun sem Húsnæðisstofnun gekk frá og sendi frá sér í sumar var gert ráð fyrir því að hlutdeild sveitarfélaga yrði 100 millj. Ef ég skil hlutina rétt sýnist mér þarna vera áform um að þrefalda, og liðlega það, það fjármagn sem sveitarfélögin þurfa að leggja fram.
Ég bendi líka á það að í umræðum um sjávarútvegsmál benti hæstv. sjútvrh. sérstaklega á það að sveitarfélögin ættu að draga saman seglin, þau ættu að minnka sín útgjöld, draga úr sínum framkvæmdum til þess að skapa svigrúm á lánamarkaðnum fyrir atvinnuvegina. Ég held að það gangi illa upp að einn ráðherra kalli eftir því að sveitarfélögin dragi saman seglin en annar ráðherra leggi fram frv. þar sem ekki verður annað séð en að áform séu uppi um að auka álögur á sveitarfélögin og vinni því gegn hinu markmiðinu. Ríkisstjórnin verður að hafa í heild sinni sama markmið gagnvart sveitarfélögum, hafi hún á annað borð einhverja ákveðna stefnu í þeim efnum. Og þó að ég sé í sjálfu sér ekki sammála þessu markmiði þá er hitt slæmt líka að menn séu með þetta sitt á hvað. Það gengur allavega ekki upp í mínum huga að menn eigi að fylgja stefnu hæstv. sjútvrh. um það að sveitarfélögin eigi að draga úr sínum framkvæmdum og jafnvel rekstri, en þurfi síðan að auka sín útgjöld til ríkissjóðs eða Byggingarsjóðs verkamanna í þessu tilviki.
Annað sem ég vildi vekja athygli á eru vegamálin. Það kemur fram að um er að ræða aukningu í krónutölu á milli ára samkvæmt frv. en ég bendi á það að samkvæmt því sem ég hef athugað og borið saman frv. og vegáætlunina, þá er ekki gert ráð fyrir að tekjur til vegamála samkvæmt frv. nái því sem menn gerðu ráð fyrir og samþykktu í vor. Mér sýnist vanta nokkuð á það. Það þýðir einfaldlega skerðing á framkvæmdum sem nemur því fé sem vantar á vegna þessa. En ég bendi líka á það að í frv. er gert ráð fyrir því að færa allan kostnað vegna Vestfjarðaganga í gegnum fjárlög eða vegáætlun. Þar með eru menn að taka nokkur hundruð milljónir og setja inn í vegáætlunina sem ekki var gert ráð fyrir við afgreiðslu vegáætlunar. Eins og menn muna og eiga að kannast við var gert ráð fyrir því í vegáætlun og sérstakri þáltill. sem var samþykkt um Vestfjarðagöngin að þau yrðu fjármögnuð á mun fleiri árum en tekur að byggja þau. Menn mundu brúa þennan tímamismun sem lánum sem yrðu greidd á 12 árum eða svo, ef ég man rétt, en framkvæmdatíminn er 4--5 ár. Með því að færa þessa upphæð inn í vegaféð sýnist mér, ásamt því að tekjurnar í fjárlagafrv. til vegagerðar eru ekki í samræmi við samþykkta þál. um vegáætlun, að þarna sé um 17% samdrátt í framkvæmdum á næsta ári í vegagerð að ræða, þrátt fyrir að annað sé látið í veðri vaka, þar sem fram hefur komið í stefnuræðu hæstv. forsrh. að framlög til vegamála muni aukast um 8% á næsta ári frá því sem var á þessu ári. Ég set spurningarmerki við þessi 8%, en ég bendi á að þetta segir ekki nema hálfan sannleikann því þó framlögin aukist þá munu framkvæmdirnar óhjákvæmilega dragast harkalega saman, ef áform ríkisstjórnarinnar ná fram að ganga. Ég verð að segja að mér finnst þetta ódrengilega gert gagnvart Vestfirðingum, og hafa þeir nú þurft að þola meira af hálfu þessarar ríkisstjórnar en aðrir landsmenn, að búa til þá stöðu að menn í öllum kjördæmum verði að fara að skera niður framkvæmdir frá því sem búið er að samþykkja í vegáætlun vegna Vestfjarðaganga. Það er eins og verið sé að etja mönnum saman og búa til deilumál um Vestfjarðagöngin, gera þau óvinsæl í öðrum kjördæmum. Þetta blasir við að getur orðið því að auðvitað taka menn því ekki fagnandi að framkvæmdir á næsta ári séu skornar svo mikið niður, sem mér sýnist að ætla að verða um 17%, frá því sem menn voru að samþykkja rétt fyrir kosningar, þar á meðal Sjálfstfl.
Ég vil spyrja hæstv. fjmrh. --- því miður eru aðrir ráðherrar ekki viðstaddir og ekki hæstv. samgrh. til að inna hann sérstaklega út í samgöngumálin þannig að ég verð að biðja fjmrh. um að sýna mér þá þolinmæði að taka við spurningunum: Hyggst ríkisstjórnin nema úr gildi þá þál. sem er í gildi og Alþingi samþykkti á sínum tíma um jarðgöng á Vestfjörðum, þar sem mælt er fyrir um það hvernig þetta skuli fjármagnað? Finnst hæstv. fjmrh. það óskynsamlegt að fjármagna svo viðamikið verkefni sem og göngin eru á liðlega einum áratug, framkvæmd sem endist áratugum saman, að fjármagna hana á liðlega einum áratug? Vill hann færa það niður í framkvæmdatímann, 4--5 ár? Mér finnst það ekki óskynsamlegt að dreifa kostnaði vegna framkvæmdanna á eitthvað lengri tíma en 4--5 ár, sérstaklega þegar líftími framkvæmdanna er svona mikill. Hins vegar hef ég fullan skilning á því að hæstv. fjmrh. getur ekki svarað mér til fullnustu um þessi mál, en ég vænti þess samt að hann geri sitt besta í því.
Þá er eitt mál sem ég vildi gjarnan spyrja um og það eru kirkjumálin, liður sem heitir Biskup Íslands --- blessaður biskupinn er afskaplega óhress og sérstaklega í dag. Ég sé að undir þeim lið er gert ráð fyrir því að á
móti auknum útgjöldum til Biskupsstofu komi auknar sértekjur sem nema tæpum 4 millj. kr. vegna aukinnar kostnaðarþátttöku sjóða kirkjunnar sem Biskupsstofa hefur haft umsjón með. Ég vil inna ráðherra eftir því hvað þetta er mikil aukning frá því sem var í fyrra og hvaða sjóði er um að ræða. Nú má vera að þetta standi einhvers staðar í frv., ég er búinn að leita og rakst ekki á það, þannig að ég ber þessa spurningu fram til ráðherra, ég vil fá upplýsingar um þessar sértekjur, hvaða sjóðir það eru sem eiga að leggja þessar tekjur til og hvað þetta er mikil aukning. Við vitum krónutöluna, það er gefið upp, en hvað er þetta mikil aukning í hlutfalli? Ég held við verðum að sameinast um það að standa vörð um kirkjumálin og sérstaklega embætti biskups Íslands. Það er ekki annað við hæfi á þessum síðustu og verstu tímum.
Þá er enn fyrirspurn til hæstv. fjmrh. og hún er um Héraðsskólann í Reykjanesi. Á bls. 291 í frv. stendur, með leyfi hæstv. forseta:
,,Framlag til Héraðsskólans Reykjanesi lækkar um 10,4 millj. kr. og tekur mið af að skólinn hætti starfsemi haustið 1991.``
Það kom mér ákaflega mikið á óvart þegar ég sá þetta því að þessi setning felur í sér endanlega ákvörðun. Hún segir ekkert annað. Hins vegar höfum við þingmenn Vestfirðinga, sem og aðrir viðkomandi, fengið bréf frá hæstv. menntmrh. þar sem hann tilkynnir að skólinn muni ekki starfa skólaárið 1991--1992 og gildir sú ákvörðun ekki lengur, það kosti nýja ákvörðun ef hann á ekki að starfa eftir þann tíma. Þarna ganga hlutirnir ekki upp í mínum huga.
Getur það verið að hæstv. ráðherrar menntamála og fjármála séu ekki sammála? Er annar búinn að taka ákvörðun fyrir fullt og fast og hinn bara fyrir einn vetur? Auðvitað hefði hæstv. ráðherra átt að setja tölur sínar fram varðandi þennan skóla þannig að skólastarf gæti verið með eðlilegum hætti haustið 1992. Hann hefði átt að gera það samkvæmt ákvörðun hæstv. menntmrh.
Virðulegi forseti. Mér varð hugsað ýmislegt í þessari stuttu þögn um þetta mál. Ég komst að þeirri niðurstöðu að það væri best að geyma frekari orðaskipti um þetta mál þar til síðar, það gefst tækifæri til þess.
Þá vil ég fara í sértekjurnar, eftirlæti ríkisstjórnarinnar, þessa miklu uppsprettu auðsins. Þegar maður skoðar sértekjur sýsluembættanna þá er það ákaflega mismunandi. Ég hef gert fyrirspurn um það mál án þess að fá í raun og veru þau svör sem að var stefnt. Þó að margt annað í þeim svörum sem ég fékk og fjallar um önnur mál hafi verið býsna gott og vel svarað, þá stendur það eftir ósvarað í mínum huga hvers vegna sértekjurnar eru svona mismunandi eftir embættum. Ég vil nefna fáeinar tölur fyrir hæstv. ráðherra. Ef við tökum t.d. embætti sýslumannsins á Ísafirði, þá eru sértekjur þess embættis áætlaðar 3,4 millj. kr. Ef við tökum embættið á Akureyri, sem er mun fjölmennara umdæmi, þá eru sértekjur þar áætlaðar 1,1 millj. kr., þ.e. 1 / 3 af þeim sértekjum sem er áætlað að hafa inn af þegnum sýslumannsins á Ísafirði. Og ef ég tek sýslumanninn í Reykjavík, sem hér er til, þá eru sértekjur 0 kr. Svona gæti ég nefnt fleiri tölur um það hvernig sértekjurnar hlaupa mjög breytilegum tölum í engu samræmi við íbúafjölda embættanna. Ég get tekið sem dæmi um háa tölu, Selfoss. Ég man nú ekki hvað það er fjölmennt umdæmi en þar á að taka inn 6,2 millj. kr. Mér þætti vænt um ef hæstv. ráðherra gæti upplýst mig eitthvað frekar um þessar sértekjur, þó sérstaklega skýringuna á því hvers vegna þær eru svona mismunandi. Eru menn að borga í sumum embættum einhverja aðra skatta en í öðrum? Eru einhverjir aðilar, t.d. á Akureyri, sem þurfa ekki að borga neitt fyrir einhverja tiltekna þjónustu eins og það heitir í dag, sem sams konar aðilar í öðru umdæmi þurfa að borga einhverjar umtalsverðar upphæðir fyrir? Því hvað svo sem okkur finnst um skattheimtu og réttlæti í henni eða ranglæti, þá er eitt sem menn eru ákaflega viðkvæmir fyrir og það er ef mönnum er mismunað. Ef menn borga ekki það sama í sambærilegri aðstöðu og að öðru jöfnu.
Meira um sértekjur, og nú vil ég gleðja hæstv. fjmrh., nú vil ég reyna að benda honum á tekjuöflunarleið, þar sem hann getur fengið sér meiri pening í kassann. Ég er hérna með skjal sem ég fékk í dag sem er yfirlit yfir embættisbústaði sýslumanna, sem allir vita að eru embættismenn sem ekki eru á allra lægstu laununum, og yfirlit yfir húsaleigu eftir embættum. Það er ákaflega fróðleg skrá. Ég veit það að barnafólki í Reykjavík, sem þarf að borga 35.000--45.000 og jafnvel 50.000 kr. á mánuði fyrir þriggja herbergja íbúð hér í bænum, þykja það sjálfsagt nokkur tíðindi að hæsta húsaleigan sem sýslumaður greiðir á Íslandi er 19.988 kr. Það er hæsta tala sem til er á blaðinu. Ég held að mönnum þyki það dálítið fróðlegt og forvitnilegt og ég held að það sé full ástæða til að skoða þessa hluti, þó ekki væri nema til þess að gæta einhvers viðunandi réttlætis gagnvart öðrum. Ég get nefnt hér prýðilegt embætti, Höfn í Hornafirði, þar er húsaleigan á mánuði 4.307 kr. Ég vil nefna eina tölu enn sem er sú lægsta, það er á Blönduósi, sýslumaðurinn á Blönduósi. Hvað halda menn nú að hann borgi í húsaleigu á mánuði? Ég veit að vísu ekki hvernig það hús lítur út, ég hef aldrei séð það. Ég sé það hins vegar hérna af skránni yfir fasteignamat að þetta er greinilega nokkuð frambærilegt hús. Hvað heldur hæstv. fjmrh. að húsaleigan sé á mánuði hjá sýslumanninum á Blönduósi? Hún er heilar 11 kr. Heilar 11 kr.
Finnst nú ekki einhverjum ástæða til þess að skoða þetta og ef þetta er réttlætið hvort ekki væri ástæða til að spyrja sig hvort þetta réttlæti sé það besta sem völ er á? Ég held að barnafjölskyldunni í Reykjavík sem borgar 45.000 kr. á mánuði í húsaleigu þyki þetta skrítið réttlæti.
Ég er líka með yfirlit yfir alla prestsbústaði á Íslandi --- og nú vil ég taka það alveg skýrt fram að ég veit að prestar eru í allt öðrum tekjuflokki heldur en sýslumenn og ég vil því fara miklu mýkri höndum um þessar tölur en sýslumannstölurnar --- en þrátt fyrir allt og allri minni virðingu og samúð með prestum, sem eiga nú ekki sjö dagana sæla hérna hjá hæstv. ríkisstjórn eins og við heyrðum í kvöld, þá finnst mér samt í einfeldni minni
ástæða til að skoða þar húsaleiguna. Hér eru ýmsar tölur sem eru þannig að það er varla hægt að kalla þær húsaleigu. Hæsta talan sem ég sé hér er 11.320 kr. fyrir 242 m 2 hús. Hins vegar sé ég hér nokkra bústaði þar sem húsaleigan er hvorki meira né minna, segi og skrifa, 1 kr. Ein króna. Ég ætla bara að telja það hérna í fljótheitum, af því að ég er svo æfður í reikningi, hafði góðan kennara hér forðum, ég sé hérna eina sex bústaði þar sem húsaleigan er 1 kr. (Gripið fram í.) Nú er ég svo illa að mér í brauðum og skal ekki um það dæma. Svo sé ég hér tvo bústaði þar sem húsaleigan er 100% hærri, hugsið ykkur, 2 kr. Hér er einn á 3 kr. og hér er annar 4 kr. Og læt ég nú lokið lestri um húsaleigu á prestsbústöðum.
Eins og ég gat um þá var ég með nokkur atriði í fjárlagafrv. sem lúta sérstaklega að hæstv. heilbrrh. og ég vil eiginlega hlífa hæstv. fjmrh. við því að taka við spurningum og svara fyrir þau mál þannig að eins og ég gat um áðan þá geymi ég þau til síðari tíma. Kannski fæ ég tækifæri síðar í þessari umræðu en alla vega við síðari umræður um þetta fjárlagafrv., þannig að það bíður, herra forseti. Ég læt þetta duga að sinni.