Virðulegi forseti. Umræðan hefur nokkuð snúist um aðgerðir síðustu ríkisstjórnar í byggðamálum og Steingrímur J. Sigfússon, hv. 4. þm. Norðurl. e., beindi til mín spurningu í því máli.
Í þeim málum sem öðrum má auðvitað viðurkenna það sem vel er gert sem og það sem miður fer. Auðvitað var það svo að síðasta ríkisstjórn gerði ýmsa góða hluti í málefnum landsbyggðarinnar. Þar er hægt að nefna til t.d. í samgöngumálum, í uppbyggingunni á félagslegum íbúðum, en 1 / 3 af þeim íbúðum sem byggðar hafa verið frá upphafi voru byggðar í tíð síðustu ríkisstjórnar. Og hvað svo sem hv. síðasti ræðumaður hefur um það að segja að það hafi ekki verið landsbyggðinni til góðs að byggja upp þessar félagslegu íbúðir þá býst ég ekki við að honum séu margir sammála sem hafa notið góðs af þessum íbúðum og ég fullyrði að félagslegar íbúðir hafa verið mikil lyftistöng fyrir landsbyggðina.
Í atvinnumálum er líka ljóst að forðað var miklu atvinnuleysi með þeim aðgerðum sem ríkisstjórnin greip til 1988 og að rekstrargrundvelli margra fyrirtækja, einkum í undirstöðuatvinnugreinum, var komið á réttan kjöl. Hitt er engu að síður ljóst að fjármagn sem veitt var úr Atvinnutryggingarsjóði og Hlutafjársjóði gerði stundum það eitt að lengja í hengingaról fyrirtækjanna og ríkissjóður og skattgreiðendur sitja þar uppi með óleystan vanda. Því er ljóst að aðgerðir síðustu ríkisstjórnar að því er varðar mörg fyrirtæki a.m.k. skiluðu ekki tilætluðum árangri. En karp um ábyrgð hinna eða þessara flokka á að byggðastefnan hafi brugðist og hver beri þar ábyrgð á finnst mér ansi tilgangslaust. Staðreyndin er sú að þar eiga allir flokkar hlut að máli sem komið hafa nálægt landsstjórninni, ekki bara undanfarin ár heldur áratugi. Með ýmsum aðgerðum hefur verið hvatt til óhóflegrar fjárfestingar og nægir þar að nefna offjárfestingu í skipastólnum, fiskeldi, loðdýrarækt og ullariðnaði. Það er sá fortíðarvandi sem við er að glíma sem allir stjórnmálaflokkar sem
stjórnað hafa bera meiri eða minni ábyrgð á.
Ég hefði kosið að sú umræða sem hér fer fram snerist meira um hvað er hægt að gera til að styrkja landsbyggðina og ég hygg að ef borinn er saman stjórnarsáttmáli og stefna þessarar ríkisstjórnar og þeirrar síðustu þá hafi þessi ríkisstjórn ýmis áform uppi í málefnum landsbyggðarinnar sem á margan hátt eru raunhæfari til að skila varanlegri árangri en ýmsar aðgerðir síðustu ríkisstjórnar. Ég nefni eflingu og stækkun sveitarfélaganna og áherslu á sameiningu þeirra, aukinn fjárstuðning við Jöfnunarsjóð sveitarfélaga og aðgerðir á sviði samgöngu- og atvinnumála sem verði samræmdar og gerðar markvissari en áður. Ég tel reyndar að eitt stærsta byggðamálið sé veruleg stækkun sveitarfélaganna og að því er nú unnið. Náist samstaða um verulegan áfanga þar tel ég að þar hafi verið sköpuð skilyrði til að flytja verkefni í verulegum mæli frá höfuðborgarsvæðinu til landsbyggðarinnar en í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er kveðið á um að ríkisstjórnin muni á kjörtímabilinu beita sér fyrir því að stofnunum og þjónustu á vegum ríkisins verði komið fyrir utan höfuðborgarsvæðisins.
Það er mín skoðun að áætlun um flutning verkefna og þjónustu frá höfuðborgarsvæðinu til landsbyggðarinnar sem og frekari verkefnatilfærsla frá ríki til sveitarfélaga eigi að vera í tengslum við stækkun sveitarfélaganna. Náist samstaða um það sem ég hef hér nefnt er það mitt mat að raunhæf stefna sé tekin til að styrkja mjög stöðu landsbyggðarinnar og efla þar allt atvinnulíf.
Ég ætlaði ekki, virðulegi forseti, að ræða hér um húsnæðismálin en að gefnu tilefni, vegna orða síðasta ræðumanns, hv. 3. þm. Vestf., verður ekki hjá því komist og mun ég reyna að gera það í stuttu máli. Hv. þm. hélt því fram í sinni ræðu áðan að útgáfa húsbréfa hefði haldið uppi háu vaxtastigi hér á landi. Þetta er svipuð fullyrðing og ýmsir hafa haldið hér fram í þessum sal og utan hans. Og það er orðið æði hvimleitt að heyra það sí og æ að húsbréfunum sé sífellt kennt um það sem aflaga fer á fjármagnsmarkaðnum. Ég held að það verði ekki hjá því komist t.d. að minna á þann vanda sem Byggingarsjóður ríkisins var í og hvað það var sem varð til þess að leysa þann vanda. Það var tilkoma húsbréfakerfisins. Það er ekki langt síðan, fyrir kannski einu og hálfu ári, að við fengum hér inn í sali þingsins skýrslu frá Ríkisendurskoðun þar sem lýst var tug milljarða kr. vanda hjá Byggingarsjóði ríkisins. Nú hefur svokölluð fortíðarvandanefnd skilað skýrslu um stöðu Byggingarsjóðs ríkisins m.a. og þar er ekki talað um neinn vanda, sá vandi hafi verið leystur. Og ég hygg líka að við hefðum ekki haft svigrúm fyrir félagslega íbúðakerfið og uppbyggingu þess ef húsbréfakerfið hefði ekki leyst Byggingarsjóð ríkisins og það lánakerfi af hólmi. Og ég vil vitna til þess þegar verið er að halda því fram að húsbréfakerfið haldi uppi háu vaxtastigi að það eru ekki nema örfáir dagar síðan að birtist grein í Morgunblaðinu þar sem haft var eftir Sigurði B. Stefánssyni hagfræðingi að það væri útilokað að húsbréfakerfið hefði getað valdið þeirri raunvaxtahækkun sem var á sl. ári. Í því sambandi benti hann m.a. á að veltan á fjármagnsmarkaðnum og verðbréfamarkaðnum væri um 160 milljarðar kr. og af því hefði útgáfa húsbréfa einungis verið um 5 milljarðar kr. þannig að útilokað hefði verið að húsbréfakerfið hefði valdið þeirri vaxtahækkun. Og þegar við lítum til þess að nú er áætluð 12 milljarða kr. útgáfa húsbréfa, sem er sama og var áætlað þegar húsbréfakerfið fór af stað, og það er áætlað að 48% af útgáfu þessara húsbréfa séu innri fjármögnun, með öðrum orðum að fólkið haldi þeim eftir sem sparnaði eða að þau gangi upp í næstu fasteignaviðskipti, þá er ekki hægt að halda því fram með neinni sanngirni að það sé húsbréfakerfið sem haldi hér uppi háu vaxtastigi. Það er sjaldnar sem það er tilgreint t.d. hvaða áhrif húsbréfakerfið hefur haft á fasteignamarkaðinn. Á fasteignamarkaðnum hefur ríkt jafnvægi síðan húsbréfakerfið kom til, en það var annað uppi á teningnum þegar við bjuggum ekki við húsbréfakerfið vegna þess að þá voru sífelldar sveiflur á fasteignamarkaðnum og menn minnast þess kannski 1986 þegar fasteignaverðið rauk upp um 10%.
Það er líka hægt að minna á það í þessu sambandi hvernig t.d. útborgunarhlutfall hjá þeim sem eru að kaupa sér íbúðir hefur lækkað með tilkomu húsbréfakerfisins, það hefur lækkað úr 75% niður í 45%. Og síðan skoða menn ekki málin í neinu samhengi vegna þess að það er alveg ljóst og liggja fyrir tölur um það að dregið hefur úr lánsfjárþörf annars staðar með tilkomu húsbréfakerfisins. Bæði eru svokölluð handahafabréf sem voru á ári hverju yfir 2 milljarðar kr., sennilega nálægt 3, nálægt því að hverfa. Það má segja með bankana einnig að þar hefur dregið úr útlánum vegna íbúðakaupa um 1 1 / 2 milljarð og svipuð upphæð er uppi á teningnum hjá lífeyrissjóðunum, þar hefur einnig dregið úr þeim lánum sem fólk hefur þurft að taka til íbúðarkaupa. Og þar á ofan, sem hlýtur að verða að skoða í því samhengi, sú lánafyrirgreiðsla, þessi skammtímalán sem fólk hefur þurft að taka í miklum mæli og hefur sligað marga íbúðarkaupendur hefur stórlega minnnkað með tilkomu húsbréfanna.
Ef við byggjum áfram við lánakerfið frá 1986 og engin húsbréf hefðu komið til, sem hv. þm. var hér að skammast út í, hvað væri það mikið sem færi núna til húsnæðismálanna? Hvað væri það mikið? Það eru áætlaðir um 20 milljarðar á næsta ári. Ja, ég hygg að það hafi verið nálægt 26--27 milljörðum sem þá hefðu farið til húsnæðismála. Það hefðu farið 16--17 milljarðar með þeirri 55% bindingu sem lífeyrissjóðirnir höfðu við húsnæðiskerfið og það hefðu farið 2 milljarðar gegnum lífeyrissjóðina, 2--2 1 / 2 gegnum bankana og annað eins í handhafabréfum. Og ég spyr: Hvaða áhrif hefði það haft á vaxtastigið í landinu að binda svona mikið af fjármagni lífeyrissjóðanna inni í húsnæðiskerfinu í stað þess að þeir gætu verið með það í samkeppni við annað fjármagn hér á markaðnum?
Ég bendi líka á eitt til samanburðar varðandi bankana að á fyrstu fjórum mánuðum þessa árs voru lán til einstaklinga einungis fjórðungur miðað við það sem þau voru fyrstu fjóra mánuðina á árinu 1990.
Vissulega neita ég því ekki að það hafi verið tímabundnir erfiðleikar í húsbréfakerfinu sem eiga fyrst og fremst rætur sínar að rekja til þess að við höfum verið að fjármagna tvö húsnæðislánakerfi samtímis. Það var uppsafnaður vandi sem við þurftum að leysa, það var fólk í biðröð sem var búið að bíða lengi eftir fyrirgreiðslu sem var að gera sín íbúðarviðskipti sem þurfti að fá lausn á þeim málum. Og það var líka vegna greiðsluerfiðleikalánanna, sem ég hef fæsta heyrt mótmæla hér í þingsölunum, sem er alveg ljóst að hefur forðað fjölda heimila frá gjaldþroti.
Ég taldi nauðsynlegt, virðulegi forseti, þó að ég hafi ekki ætlað mér að ræða húsnæðismálin, að koma inn á þetta örfáum orðum. Og ég verð að segja það að mér finnst það orðið ansi hvimleitt hversu málflutningurinn er á eina leið í þessu máli þegar verið er að tala um fjármagnsmarkaðinn, þar er engu um kennt orðið nema húsbréfakerfinu. Ég tel að ég hafi sýnt fram á það með tölum sem ég hef dregið hér fram að það er rangur málflutningur sem haldið er fram hér í ræðustól um þetta efni.