Virðulegi forseti. Eins og fram kom í orðum forseta hef ég óskað eftir þessari umræðu fyrir hönd stjórnarandstöðunnar. Ástæðan er sú að í fyrramálið hyggst iðnrh. rita undir það sem gjarnan hefur verið kallað pólitískur aðdragandi að orkusáttmála Evrópu eða það sem er nefnt pólitísk yfirlýsing. Þetta mál hefur nokkurn aðdraganda. Menn í iðnaðar- og utanríkisnefnd Alþingis fengu minnisblað um orkusáttmálann sent 11. nóv. Þá fylgdi því engin ósk um að málið yrði sérstaklega tekið fyrir í þessum nefndum. Aftur þann 11. des. bárust okkur í hendur drög að slíkum orkusáttmála. Ekki var heldur sérstaklega óskað eftir því að þetta yrði tekið fyrir af hálfu hæstv. ráðherra. Hins vegar var málið tekið fyrir í iðnn. Alþingis, að því er ég best veit að ósk hv. þm. Kristínar Einarsdóttur, og sömuleiðis var það tekið fyrir í utanrmn. sl. laugardag að minni ósk. Á þann fund mætti hæstv. iðnrh.
Ástæðan fyrir því að ég taldi nauðsynlegt að ræða þessi mál utan dagskrár er sú að í þessum gögnum, sem við höfum fengið, eru ákvæði sem ég tel vera þess eðlis að Alþingi þurfi að gera sér fulla grein fyrir þeim. Þessi sáttmáli er um margt athyglisverður og vissulega um margt ágætur. Hann er gerður af 36 fullvalda ríkjum sem, eins og er undirstrikað í sáttmálanum, hafa full yfirráð yfir sínum orkulindum. Þessum samningi er ætlað að auka mjög frelsi í viðskiptum með orku og að koma í veg fyrir hindranir eins og t.d. þær að eitt land leyfi ekki flutning á orku um sitt orkunet. Í þessum samningi eru einnig önnur atriði. Það sem ég vil sérstaklega ræða hér er að í samningnum er gert ráð fyrir frjálsum aðgangi fyrirtækja innan þessara 36 ríkja að nýtingu orkulinda þeirra landa sem að samningnum standa.
Í fyrsta lagi kemur þetta fram á minnisblaðinu frá 11. nóv. þar sem segir með leyfi forseta:
,,Rauði þráðurinn er sá að leita markaðslausna í orkumálum eftir fremsta megni og vinna að auknum viðskiptum með orku og orkuafurðir og að því að gera þau viðskipti eins frjáls og óhindruð og verða má og með frjálsum aðgangi að orkulindum, þó án þess að fullveldi ríkja yfir eigin orkulindum sé skert.`` Þetta kemur einnig fram í drögum sem ég nefndi áðan að sáttmálanum sjálfum sem svo eru kölluð. Því miður hefur mér ekki tekist að fá íslenska þýðingu á þessum drögum. Hér er kafli sem fjallar um framkvæmd samningsins og þá er sagt um atriði númer eitt: ,,Aðgangur að virkjun orkuauðlinda.`` Þetta verður að vera í svona fljótlegri þýðingu minni en þar segir svo m.a., með leyfi forseta:
Með tilliti til þess að hagkvæm nýting á orkuauðlindum er sýna hvað eru alger frumskilyrði til þess að ná markmiðum þessa sáttmála, þá skuldbinda undirritendur sig til þess að auðvelda þeim sem áhuga hafa á virkjun og aðgang að virkjun auðlinda. Í þessum tilgangi munu þau tryggja að reglur um könnun, virkjun og eignarhald á auðlindum séu aðgengilegar og augljósar. Löndin viðurkenna nauðsyn á að setja fram slíkar reglur þar sem þær eru ekki þegar í gildi og gera allt sem nauðsynlegt er til þess að samræma aðgerðir á þessu sviði í því skyni að auðvelda virkjun auðlinda. Þá heita undirritendur því að forðast að setja nokkrar reglur sem mismuna fyrirtækjum, þ.e. reglur sem varða eignarhald á auðlindum og innri starfsemi fyrirtækja og skatta. Loks hafa komið önnur drög eða svokallað ,,basic agreement`` eða grundvallarsamkomulag sem er því miður það langt að ég hef ekki tækifæri til að fara yfir nema afar lítið af því.
Mig langar þó til að nefna tvö eða þrjú atriði og sérstaklega þar sem skilgreint er í fyrsta lagi hvað átt er við með fullveldi og fullum yfirráðum. Þar er, með leyfi forseta, fullveldi m.a. skilgreint þannig, ég þýði þetta ekki orðrétt til að stytta tíma minn, að í þessu felist m.a. heimild ríkis til að ákveða hvaða svæði skuli verða nýtt á hverjum tíma og hve hröð sú nýting skuli verða. Einnig segir, þar sem skilgreint er það sem kallað er ,,non-discrimination``, eða ekki-mismunun, að í því felist m.a. að ríkin skuldbindi sig til að veita þeim sem áhuga hafa á fjárfestingu heimild til að taka upp heimilisfestu í viðkomandi ríki og þegar sú heimilisfesta er fengin aðgang að auðlindinni.
Við þetta finnst mér ástæða til að gera töluverðar athugasemdir. Á það er að vísu lögð áhersla og m.a. kom fram í máli hæstv. iðnrh. þegar við ræddum málið á fundi utanrmn. að hann teldi þetta út af fyrir sig ekki boða neina hættu fyrir Íslendinga þar sem undirstrikað er í samningnum fullveldi ríkjanna og full yfirráð þeirra yfir sínum orkulindum. Ég er þessu ekki sammála, ekki síst með tilliti til þess sem ég hef nú rakið, hvernig þetta fullveldi er skilgreint, og í raun lít ég svo á að slík undirstrikun á fullveldi og fullum yfirráðum hljóti að liggja í hlutarins eðli því að önnur ríki geta ekki gert þennan samning, önnur ríki en þau sem eru fullvalda og hafa full yfirráð yfir sínum auðlindum. Hitt er svo annað mál að í samningnum er aftur og aftur, eins og ég hef bara lauslega nefnt, undirstrikað að ekki skuli mismuna löndum þrátt fyrir þetta fullveldi og þrátt fyrir full yfirráð yfir orkulindunum skuli ekki mismuna fyrirtækjum í hinum ýmsu löndum í því að fá heimild til að nýta þessar orkulindir, að vísu þar sem viðkomandi ríki ákveður og með þeim hraða sem viðkomandi ríki ákveður. M.ö.o., við getum sagt: Við heimilum ekki að virkja Gullfoss. En núna er t.d. búið að ákveða að virkja á Austfjörðum, reisa Fljótsdalsvirkjun, og ég skil þau drög sem hér liggja þannig að ef erlent fyrirtæki óskar eftir að taka upp heimili hér á landi verði því ekki meinað að virkja á Austfjörðum svo að ég taki bara dæmi til að skýra mál mitt. Það kemur hvergi fram í þeim drögum og pappírum sem ég hef hér að jafnvel sé heimild til að áskilja einkarétt hins opinbera til virkjana.
Ég gerði það því að tillögu minni á fundi í utanrmn. í morgun að staða okkar Íslendinga yrði gerð fullkomlega ljós með því að taka það fram í ræðu sem hæstv. iðnrh. hefur flutt, að því er mér skilst, eða er u.þ.b. að flytja, á þeim fundi sem nú er hafinn í Hollandi. Þar yrði skýrt tekið fram hvernig staðan er hér og hvernig við virkjum okkar fallvötn og síðan yrði tekið fram að íslenska ríkisstjórnin muni túlka forræði yfir orkulindum þannig að Íslendingum verði heimilt að halda þeim einkarétti opinberra aðila til virkjana orkulinda landsins sem við í raun búum við í dag. Því miður hefur iðnrrh. ekki fallist á að setja þetta ákvæði inn sem tæki þá af allan vafa og það er af þeirri ástæðu sem við töldum óhjákvæmilegt að fá að ræða þessi mál hér þótt stuttur tími sé.