Virðulegur forseti. Frv. til laga um Lánasjóð ísl. námsmanna er hér komið til þriðju og síðustu umræðu. Hér fór fram við 2. umr. málsins allyfirgripsmikil athugun og umræða um efni þess og síðan atkvæðagreiðsla um málið sem okkur er enn í fersku minni þar sem þannig fór að meiri hluti ríkisstjórnarinnar hér á Alþingi, að vísu í formi minni hluta þingmanna í flestum tilvikum, afgreiddi frv. til 3. umr. eftir sínu höfði með þeim breytingum sem meiri hlutinn hafði lagt til en felldi allar brtt. okkar úr minni hluta þingsins. Það er þó ekki svo að okkar málflutningur við 2. umr. málsins og hina 1. einnig hafi engan árangur borið. Vissulega er það svo að þetta mál hefur tekið allverulegum breytingum frá því að það fyrst var lagt fram hér fyrir síðustu jól af hæstv. menntmrh. og þær breytingar eru til komnar m.a. vegna málflutnings og málafylgju minni hluta á Alþingi. Það eru fleiri sem hafa hins vegar komið að því máli og fylgt sínum sjónarmiðum fram eftir megni og það eru þolendur þeirra breytinga sem ríkisstjórnin er hér að knýja fram á lögum um Lánasjóð ísl. námsmanna, námsmennirnir sjálfir, talsmenn þeirra í félagshreyfingum námsmanna sem láta sig eðlilega þetta mál varða þó að ríkisstjórnin og hæstv. menntmrh. hafi ekki kosið að hlýða mikið á þeirra röksemdir. Um það vitnar undirbúningur þessa máls og hvernig skellt var skollaeyrum við aðvörunum námsmanna og tillögum þeirra, að ekki sé nú talað um þá sýndarmennsku sem fólst í því svokallaða samráði sem hæstv. ráðherra stóð fyrir við undirbúning málsins.
Við ræddum í gær um málsmeðferð undir forminu umræður um þingsköp þar sem ég kvartaði undan því að ekki hefði verið orðið við beiðni minni og annarra fulltrúa stjórnarandstöðunnar í menntmn. þingsins að ræða málið í nefndinni milli umræðna áður en til 3. umr. kæmi. Þá lá fyrir neitun af hálfu formanns menntmn. studd af meiri hlutanum í nefndinni við þeirri ósk að málið yrði tekið til efnislegrar umræðu í nefndinni áður en lengra yrði haldið. Eftir að þessi umkvörtun var flutt gerðist það að þingflokksformenn ásamt forseta þingsins og e.t.v. fleirum, ég hygg að viðstöddum hæstv. menntmrh., báru saman bækur sínar um málsmeðferðina og það varð til þess að boðað var til fundar í menntmn. í gærkvöld kl. hálftíu og á þeim fundi var þetta mál eitt á dagskrá. Þar var mættur til fundar auk nefndarmanna hæstv. menntmrh. sem sat fundinn allan og svaraði þar ýmsum fyrirspurnum frá nefndarmönnum, eingöngu má ég segja fram bornar af fulltrúum minni hlutans í menntmn.
Þetta var góð tilbreytni. Þarna var horfið frá þeim þvergirðingshætti sem við mættum í nefndinni fyrr í gær og brugðið á það ráð að setjast niður og fara yfir ýmis þau efni sem við höfðum borið fram fyrirspurnir um og bættum nokkrum við og hæstv. ráðherra vatt sér ekkert undan því að reyna að svara okkar fyrirspurnum, mörgum hverjum a.m.k., þó um efnisleg svör væri ekki að ræða í öllum tilvikum. Nokkuð skorti þar á eins og ég mun víkja að. En þetta dæmi, virðulegur forseti, tel ég að ætti að verða til eftirbreytni, þau sinnaskipti sem þarna urðu, og ég er ekki í vafa um að þessi fundur, sem haldinn var eftir ítrekað fram bornar óskir, verði til þess að málið liggur ljósar fyrir við 3. umr. og hún ætti af þeim sökum hugsanlega að geta orðið eitthvað styttri en ella væri, a.m.k. ætla ég mér ekki hér að fara að ganga eftir upplýsingum um efni sem hæstv. menntmrh. upplýsti með viðunandi hætti í nefndinni á þessum fundi. Hins vegar eru ýmis efni óljós eftir sem áður og það er skylt að víkja að þeim við þessa umræðu einnig af minni hálfu.
Ég ætla að fara yfir nokkur þau atriði sem lágu fyrir sem skriflegar fyrirspurnir af minni hálfu á fundi menntmn. fyrir hádegi í gær og sem lá einnig fyrir fundinum í gærkvöld og geta þess í nokkru hvaða upplýsingar komu þarna fram varðandi þær fyrirspurnir. Ég geri ráð fyrir að aðrir hv. nefndarmenn geri grein fyrir sínum viðhorfum og viðbrögðum við fyrirspurnum sem þeir báru fram eftir því sem aðstæður bjóða.
Eitt af því sem var mikið rætt við 2. umr. málsins var þessi spurning: Hvernig stendur á því að meiri hluti hér á Alþingi og hæstv. ráðherra ætla að haga málefnum Lánasjóðs ísl. námsmanna þannig að honum verði í reynd lokað frá miðju þessu ári og litlar sem engar lánveitingar greiddar út á seinni hluta ársins? Að vísu kom það fram á nefndarfundi í gær að um einhverjar greiðslur yrði að ræða, en meginreglan verður sú með því að innleiða hina svokölluðu eftirágreiðslu námsmanna að lítið verður afgreitt frá sjóðnum. Það var upplýst í menntmn. í gær með minnisblaði sem kom frá hæstv. menntmrh. og var lagt fram í nefndinni á fundi í gær hver staðan er að hans mati varðandi fjárhag sjóðsins og það varðaði einmitt eina af þeim fyrirspurnum, fyrstu fyrirspurnina sem ég bar fram í gær, það var um útkomuna, stöðu sjóðsins í ár og afgang um næstkomandi áramót ef fylgt verður eftir ákvæðum þessa frv. og þau lögfest.
Í minnisblaði hæstv. ráðherra er í 1. tölul. greint svo frá í þessu máli, með leyfi virðulegs forseta. Minnisblaðið hefst með þessum hætti: ,,Nokkrar ábendingar um áhrif þess að afnema ákvæði 1. mgr. 6. gr. þess efnis að námslán verði ekki veitt fyrr en námsmaður hefur skilað upplýsingum um árangur í námi.`` Um þetta segir: ,,Í ár hefur ofangreint ákvæði í för með sér að lán vegna haustmissiris sem áætluð eru 1.270 millj. að óbreyttum reglum greiddust á næsta ári. Þess ber þó að geta að í lok vormissiris verða einungis eftir 800 millj. kr. á fjárlögum, bæði af framlagi og lántökuheimildum, til að mæta þessum útgjöldum. Um 2.000 millj. hafa þegar verið greiddar til Lánasjóðs ísl. námsmanna af ríkisframlagi sem er 2.220 millj. Framlagið er því að mestu greitt. Á sviði ríkisfjármála þýðir ákvæðið með öðrum orðum fyrst og fremst að hægt er að fresta því að nýta lántökuheimildir þar til á næsta ári. Ef ákvæðið yrði fellt úr gildi þyrfti að óbreyttum reglum LÍN að afla fjár sem nemur 470 millj. kr. til að ná endum saman eða lækka haustlán um þá fjárhæð ef fylgja á forsendum fjárlaga. Þetta jafngildir lækkun haustlána um 37%.``
Ég tel að í því yfirliti sem hér er fyrir lagt komi staðan fram með nokkuð skýrum hætti. Það eru um 800 millj. sem heimildir eru til á þessu ári og sem unnt væri að borga út í formi lána án þess að nokkurra frekari heimilda væri aflað. Til þess að hægt væri að standa við lögin eins og þau eru nú og ákvæði
laganna ásamt mótuðum reglum um lánsúthlutun yrði samkvæmt þessum upplýsingum að afla viðbótarheimilda fyrir 470 millj. kr., meira það er nú ekki sem þar munar. En það munar hins vegar um það skref sem hér er verið að taka ef málið verður samþykkt sem lög frá Alþingi að lokinni þessari umræðu.
Við stjórnarandstæðingar höfum flutt brtt. við þetta mál, gerðum það við 2. umr., til að koma í veg fyrir þessa lokun sjóðsins. En það hefur ekki verið á okkur hlustað og brtt. okkar þar að lútandi var felld. Við hljótum hins vegar nú við 3. umr. að ræða það við stjórnarliðið á Alþingi hvort það ætli að gera alvöru úr því að stíga þetta skref og þá að fá það með sem skýrustum hætti fram á hvaða forsendum það er gert. Og það er sannarlega umræðu vert, virðulegur forseti.
Ég hafði vænst þess, virðulegur forseti, að við umræðuna yrði viðstaddur forustumaður Alþfl. í þinginu, formaður þingflokks Alþfl., og ég vildi óska eftir því að þessi virðulegi þingmaður yrði kvaddur til í þingsal, enda var hann áður viðstaddur að ég tók eftir. Mér væri það einnig ánægjuefni ef hv. varaformaður menntmn., fulltrúi Alþfl. í menntmn., hv. 11. þm. Reykn., yrði einnig viðstaddur hér, og hlýddi a.m.k. á hluta af mínu máli vegna þess að ég þarf að ræða nokkur efni við þessa hv. þm. sérstaklega.
En á meðan leitað er eftir að þessir hv. þm. komi í þingsal vil ég víkja að öðru máli sem þessu tengist og það er spurningin um fjárlagaforsendur næsta árs. Hæstv. menntmrh. var að því spurður hvort þær forsendur lægju fyrir. Efnislega greindi ráðherrann menntmn. þannig frá að undirbúningur væri kominn af stað varðandi fjárlagagerð en ótímabært væri að hans mati að gefa upp forsendur fyrir fjárveitingum að því er snerti Lánasjóð ísl. námsmanna og það væri ekki hægt að greina þar frá efni fyrr en þetta frv. væri orðið að lögum. Þannig var það raunar varðandi svör við fleiri fyrirspurnum af minni hálfu í nefndinni að vísað var til þess að það væri ekki hægt að greina frá efni fyrr en búið væri að lögfesta frv. Í rauninni þegar of seint væri að ræða um afleiðingarnar á grundvelli upplýsinga.
Mér þykir mjög miður að hæstv. ráðherra og talsmenn ríkisstjórnarinnar í menntmn. þingsins skuli ekki hafa orðið við þeim óskum okkar í stjórnarandstöðunni að upplýsa um hvert stefnir og hvað er á döfinni í þessum efnum bæði varðandi áætlanir um fjárveitingar á næsta ári sem og um úthlutunarreglur lánasjóðsins sem farið er að vinna að breytingum á í ljósi þess frv. sem hér er rætt. Þannig var brugðist við fyrirspurnum mínum og fleiri í nefndinni að menn báru það við, ráðherrann hæstv. og stjórnarliðar, að ekki væri hægt að greina frá þessum efnum fyrr en þá eftir að frv. hefði verið samþykkt. Þetta er auðvitað ekki rétt málsmeðferð. Þetta er a.m.k. ekki til þess fallið að upplýsa afleiðingar þessa máls og í hvað stefnir ef þetta frv. verður að lögum. Og því leyfi ég mér, virðulegur forseti, að gagnrýna að það skuli ekki hafa verið orðið við óskum okkar um þessi efni.
En nú eru hér nær hv. þm. sem ég bað um að væru til kallaðir. Að vísu hefði ég kosið að hv. þm. Össur Skarphéðinsson ómakaði sig í þingsalinn vegna þess að ég hef óskað eftir nærveru hans, en ég hygg að bæði hann og hv. þm. Rannveig Guðmundsdóttir, sem hér er nú þegar viðstödd, geti numið mál mitt.
Ég ætla að rifja upp að þessum hv. þm. viðstöddum það innlegg sem komið hefur í þetta mál nýverið, og raunar að efni til einnig fyrir nokkrum mánuðum, frá talsmönnum þess fólks, þess yngra fólks í Alþfl., í þeirra eigin flokki, sem starfar innan vébanda Sambands ungra jafnaðarmanna. Ég fékk frá flokksskrifstofu Alþfl. nýverið ályktun sem lögð var fyrir flokksstjórnarfund Alþfl. 28. mars sl., áskorun til þingflokksins, eins og er yfirskriftin yfir þessari áskorun frá ungum jafnaðarmönnum, og ég vil leyfa mér, virðulegur forseti, að vitna til þessarar áskorunar. Mér er sagt að hún hafi verið samþykkt á þessum flokksstjórnarfundi að líkindum samhljóða þó ég hafi það ekki bókfest. Hún er svohljóðandi:
,,Flokksstjórn skorar á þingflokk Alþfl. að beita sér fyrir eftirfarandi breytingum á frv. til Alþingis um Lánasjóð ísl. námsmanna:
Burt falli 1. mgr. 6. gr. ,,Námslán skal aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur skilað vottorði um tilskilda skólasókn og námsárangur.``
Í stað þess komi: Fyrsta námsaðstoð skal aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur skilað vottorði um tilskilda skólasókn og námsárangur á yfirstandandi skólaári.
Í greinargerð með þessari málsgrein þarf að koma fram námslán skal greitt út til fyrsta árs nema eftir að hann hefur skilað fullnægjandi námsárangri á fyrstu prófum. Eftir það fái námsmaður útborgað lán mánaðarlega samhliða námi að því tilskildu að árangur næstliðinnar annar sé fullnægjandi. (samkvæmt skilgreiningu sjóðstjórnar).``
Þetta er áskorunin til þingflokks Alþfl. sem samþykkt var í þessari stofnun Alþfl. seint í marsmánuði.
Þessari áskorun fylgdi greinargerð sem ég ætla að spara að lesa upp vegna þess að það liggur fyrir nýrri samþykkt frá framkvæmdastjórn Sambands ungra jafnaðarmanna um þetta efni sem ég vil fá leyfi forseta til að vitna til. Hún er dags. 10. maí og þannig aðeins nokkurra daga gömul og er svohljóðandi: ,,Framkvæmdastjórn Sambands ungra jafnaðarmanna gagnrýnir harðlega þingflokk Alþfl. fyrir að samþykkja frv. um Lánasjóð ísl. námsmanna án þess að beita sér fyrir breytingum á 6. gr. þess eins og flokksstjórn Alþfl. hafði samþykkt.
SUJ ítrekar andstöðu sína við það ákvæði frv. um námslán sem gerir ráð fyrir að öll lán verði greidd út eftir að námsáföngum er lokið. Það þýðir í raun að lánasjóðnum verði lokað næsta haust. Þetta ákvæði mun hafa þær afleiðingar að þeir hópar námsmanna sem mest þurfa á aðstoð sjóðsins að halda, barnafjölskyldur og námsmenn utan af landi, verða að framfleyta sér á lánum sem bera markaðsvexti meðan á námstíma stendur. SUJ telur að þessi ráðstöfun brjóti algjörlega í bága við markmið laganna um jafna stöðu allra til náms og geti aukin heldur ekki samrýmst stefnu jafnaðarmanna um réttlæti í samfélaginu.
SUJ lýsir andstöðu við þá þingmenn Alþfl. sem allir utan einn samþykktu þetta ákvæði frv. og hundsuðu þannig áskorun flokksstjórnar Alþfl. frá 28. mars um að beita sér fyrir breytingum þar á. SUJ lýsir stuðningi við þær breytingar til bóta sem náðst hafa fram, mest fyrir tilstuðlan þingmanna Alþfl., en hvetur þá jafnframt til að endurskoða hug sinn til 6. gr. og koma í veg fyrir það ranglæti sem leiðir af samþykkt hennar eins og hún lítur út eftir 2. umr. um frv. á Alþingi. Þannig mun verða gengið til móts við samhljóða samþykkt flokksstjórnar. Að öðrum kosti áskilur SUJ sér rétt til að fara fram á flokksstjórnarfund um málið og boðar að það verði tekið upp á þingi Alþfl. --- Jafnaðarmannaflokks Íslands í júní nk.``
Undir þessu stendur: Samþykkt af framkvæmdastjórn SUJ, 10. maí 1992. Flm. Sigurður Pétursson formaður SUJ og Sigþór Ari Sigþórsson formaður FUJ í Hafnarfirði og símanúmer fylgja.
Virðulegur forseti. Í þessari samþykkt Sambands ungra jafnaðarmanna er vitnað til annarrar samþykktar sem gerð var í stofnun Alþfl., ég hélt gildri stofnun Alþfl., sjálfri flokksstjórninni sem, ef ég er rétt upplýstur, fer með æðsta vald í málefnum flokksins milli landsfunda hans og er ég þá leiðréttur ef það er rangt. Það er satt að segja allfurðulegt ef annar stjórnarflokkurinn lætur sig hafa það að gera að engu í reynd samþykkt þessarar stofnunar flokksins og hundsa vilja samtaka unga fólksins í flokknum og tjalda því einu til að einn þingmaður tekur sér leyfi til að sitja hjá, öflugri var nú andstaðan ekki eða fylgið við stefnu flokksins en að einn einasti þingmaður fékk leyfi hjá þingflokknum til að sitja hjá við eina atkvæðagreiðslu um frv. hér í þinginu. Það var ekki mikil reisn yfir þeirri hjásetu, því miður, og það var ekki mikil alvara sem þar bjó að baki af hálfu þingflokks Alþfl.
Það hefur verið eftir því gengið, bæði í umræðu og enn frekar í menntmn. þingsins, hvort það sé virkilega ásetningur Alþfl. hér á Alþingi að láta Sjálfstfl. takast að brjóta niður Lánasjóð ísl. námsmanna og löggjöf um hann með þeim hætti sem hér er verið að gera og eyðileggja markmið laganna og gera að engu markmið laganna sem á að vera að tryggja jafnrétti til náms en sem er raunar eitt af því sem stjórnarliðið hefur beitt sér fyrir að fella og koma í veg fyrir að væri lögfest í 1. gr. frv. sem hér er rætt.
Við hljótum við þessa umræðu, virðulegur forseti, að krefja þingmenn Alþfl. svara um þessi efni, hvort það sé ekki meira gert, hvort menn eigi að líta svo til að samþykktir í æðstu stofnunum þessa flokks séu marklaust plagg, bara birt til þess að það sjáist í Alþýðublaðinu daginn eftir að þær eru samþykktar og síðan gleymdar. Ég vænti þess að hv. þm. Össur Skarphéðinsson sjái ástæðu til að ræða þessi mál við umræðuna og gera grein fyrir því hvernig hann getur réttlætt það fyrir sjálfum sér og sínum umbjóðendum og stofnunum Alþfl. að láta það eitt nægja að sitja í eintölu hjá, einn þingmanna flokksins, ekki einu sinni lyfta upp hönd á móti þeim ákvæðum sem hér er verið að reyna að lögfesta.
Og hvað um hv. þm. Rannveigu Guðmundsdóttur, fulltrúa flokksins í menntmn. þingsins? Það hefur satt að segja ekki farið mikið fyrir málefnalegri umræðu þar eða innleggi af hálfu þessa fulltrúa Alþfl. í sambandi við þetta mál til að knýja þar á um breytingar eða skýra það fyrir þingheimi og fyrir okkur í menntmn. hvernig þingmaðurinn réttlætir það fyrir sjálfum sér og sínum umbjóðendum og þeim sem hafa treyst Alþfl. fyrir atkvæði sínu fyrir síðustu kosningar að ætla að standa þannig að máli í þessu afdrifaríka máli.
Virðulegur forseti. Hv. þm. Össur Skarphéðinsson var um tíma starfandi ritstjóri Alþýðublaðsins í skamma hríð eftir að hann tók sæti á Alþingi. ( ÖS: Það er rangt.) Hann segir, hv. þm., að þetta sé rangt. En allt um það skrifaði þingmaðurinn ritstjórnargreinar í þetta stóra og fjöllesna blað ( ÖS: Og geri enn.) og gerir enn að sagt er. Það hefur nú yfirleitt verið litið á það sem hlutverk ritstjóra blaða eða manna sem ganga í verk þeirra að skrifa ritstjórnargreinar. Þann 14. maí sl. skrifaði þingmaðurinn leiðara í blaðið, ritstjórnargrein í tveimur köflum, þar sem sérstaklega var rómuð og mærð, þ.e. lofuð, hin áræðna yfirlýsing flokksformannanna frá Viðey. Þann 14. maí 1991. Já, það var nú ekki lengra liðið frá kosningum, hv. þm. Og í seinni hluta leiðarans reyndi þingmaðurinn að koma nafngift á ríkisstjórnina sem þá var nýtekin til starfa og kallaði hana bjarghelluna. Og ég sé ástæðu til þess, virðulegur forseti, vegna þeirrar stöðu sem þingið er nú í og Alþfl. og þessi hv. þm. að rifja aðeins upp örfá orð úr penna hans frá 14. maí eins og þau birtust í Alþýðublaðinu undir yfirskriftinni ,,Bjarghella.``
,,Núverandi ríkisstjórn``, segir þessi hv. þm. og þá starfandi ritstjóri Alþýðublaðsins, ,,var mynduð á bjarghellu gagnkvæms trausts sem spratt milli formanna stjórnarflokkanna tveggja. Enginn skrifaði álnarlanga sáttmála milli flokkanna. Enginn ritstýrði löngum textum um verkefni framtíðarinnar. En á grundvelli hreinskilinna viðræðna yfir borði Skúla fógeta í Viðey gerðu formennirnir flokkum sínum tillögu að stuttri en kjarnyrtri starfsáætlun næstu fjögurra ára.
Engum blandast hugur um að beggja megin borðs voru menn sem ekki voru sáttir með þá niðurstöðu sem um síðir fékkst. En hún fékkst eftir leikreglum lýðræðisins. Það skiptir máli.``
Menn sjá hér túlkunina á lýðræðinu: Tveir menn sitja í sófa úti í Viðey og ganga frá grundvelli ríkisstjórnar. Það er lýðræðið sem þessi ríkisstjórn er mynduð á, það er ,,diktat``, það er gjörð þessara tveggja formanna flokkanna sem hv. þm. valdi einkunnina ,,áræðin yfirlýsing``. Og ritstjórinn heldur áfram:
,,Það leggur skyldur á herðar félögum flokkanna tveggja, ekki síst þeim sem gegna ábyrgðarstöðum. Í þessum skyldum er m.a. fólgið að meðan stjórnin sýnir trúnað þeirri starfsáætlun, sem félagarnir samþykktu með lýðræðislegum hætti, þá skulda þeir stjórninni trúnað.`` Þ.e. þingmennirnir.
Og ég spyr hv. þm. Össur Skarphéðinsson: Telur hann að í yfirlýsingunni í Viðey og þeirri samþykkt sem borin var undir Alþfl. eftir ráðslag þeirra formanna hafi það falist að ganga frá lögum um Lánasjóð ísl. námsmanna með þeim hætti sem hér er verið að gera? Í lok þessarar ritgerðar sagði þingmaðurinn:
,,Allir aðilar stjórnarsamstarfsins verða að gera sér grein fyrir að langlífi og skilvirkni stjórnarinnar stendur og fellur með því að menn vinni saman af heilindum. Bjarghella hins gagnkvæma trausts er --- og verður að vera --- lífgjafi samstarfsins. Í því felst ekki síst að þingmenn og flokksbroddar allir hafi hemil á athyglisfíkn sinni og hjálpi ekki andstæðingum stjórnarinnar til að skapa í fjölmiðlum þá ímynd að stormur sé í uppsiglingu þegar í raun ríkir bærileg stilla.``
Það er kannski eftir þessari formúlu sem hv. þm. er að reyna að lifa. Hann vill ekki gára, hann vill ekki koma af stað neinum stormi innan stjórnarsamstarfsins. Hann lætur sér lynda að Sjálfstfl. gangi hér yfir Alþfl. Hann lætur sér lynda að Sjálfstfl. gangi yfir Alþfl. með þeim hætti sem nú blasir við, gangi yfir samþykktir flokksstjórnar Alþfl. eins og það væri ómerkt pappírsgagn. Og það er ekki haft fyrir því af þingmönnum flokksins að reyna að verjast þó liðsinni sé heitið hér óskipt af stjórnarandstöðunni á Alþingi. Ja, það virðist vera mikið á sig lagt, hv. þm., til að halda aftur af athyglisfíkn sinni eins og þingmaðurinn orðaði það í þessari ágætu ritstjórnargrein sem ég hef verið að vitna til og bar yfirskriftina ,,Bjarghellan``.
Ég treysti því, virðulegur forseti, að ekki aðeins hv. þm. Össur Skarphéðinsson heldur einnig fulltrúi flokksins í menntmn. sjái ástæðu til að gera þingheimi grein fyrir því hvernig þau réttlæta það að ætla að standa að afgreiðslu þessa frv. og lögfesta það hér innan skamms í þinginu.
Virðulegur forseti. Ég vík frekar að efnisþáttum sem rædd voru í menntmn. í gærkvöld. Það var innt eftir því hvað liði undirbúningi að úthlutunarreglum fyrir Lánasjóð ísl. námsmanna og því var til svarað að þó að farið væri að huga að þeim væru þær upplýsingar ekki útbærar, málið ekki unnið eða frá gengið, ef ég hef skilið hæstv. ráðherra rétt, í öllu falli væru þessar úthlutunarreglur ekki fyrir hendi þannig að ráðherrann hæstv. vildi kynna þær. En spurt var um það hvort ætlunin væri að nota sama framfærslugrunn og notaður hefur verið í sambandi við úthlutun námslána og því var svarað játandi af hæstv. ráðherra. Þar væri af hans hálfu ekki ráðgert að gera breytingar á og út af fyrir sig er það nokkuð gild yfirlýsing því það skiptir máli með hvaða hætti haldið er á þessu. Það er hins vegar svo að úthlutunarmál og reglur Lánasjóðs ísl. námsmanna eru allflókin hvað snertir allan búnað og þar er ekki aðeins rætt um framfærslugrunn heldur líka framfærslustuðla sem svo eru kallaðir og það liggur fyrir eftir umræður í menntmn. að breyting verði eða geti orðið á þessum framfærslustuðlum og því megi vænta þess að þarna verði um breytingar að ræða frá því sem verið hefur. Ég vil hins vegar ekki reyna að geta frekar í þær eyður. Hugsanlega upplýsir hæstv. ráðherra okkur um það hér við umræðuna frekar ef hann hefur upplýsingar að færa um þær breytingar. En ein breyting er þó boðuð og var kannski það sem mest nýjabrum var að af því sem upplýst var í menntmn. í gær. Það snerti spurninguna sem hafði verið borin fram við 2. umr. málsins, þ.e. varðandi vaxtagreiðslur á skammtímalánum sem námsmönnum verður gert að afla sér til að brúa bilið þangað til að námslán verða afgreidd með missiri eftir á eða svo í mörgum ef ekki flestum tilvikum.
Hæstv. ráðherra hafði upplýst við 2. umr. að ráðgert væri af stjórn lánasjóðsins í samráði við hann að hækka námslán sem næmi vaxtakostnaði til að auðvelda námsmönnum að axla þá byrði sem felst í þeim lántökum og þeim vaxtakostnaði sem þarna kemur fram. Og upplýsingar hæstv. ráðherra í nefndinni í gær um þetta efni voru á þá leið efnislega að gert væri ráð fyrir því að ekki yrði farið einstaklingsbundið ofan í hverja lánsafgreiðslu eða málefni hvers umsækjanda um námslán heldur yrði mótuð almenn regla sem fæli í sér að áætlaður væri einhver meðalvaxtakostnaður og námslán hækkuð almennt sem þessu næmi. Það yrði innleidd sem sagt þarna regla sem leiddi til almennrar hækkunar námslána vegna áætlaðs vaxtakostnaðar og allir námsmenn, hvort sem þeir þyrftu á slíku láni að halda eða ekki, ættu kost á hækkuðu láni sem þessu næmi. Þetta eru talsverðar upplýsingar og nokkur tíðindi, að hæstv. ráðherra og forusta lánasjóðsins skuli ætla sér að bregðast með þessum hætti við þeirri gagnrýni sem uppi hefur verið höfð bæði af hálfu námsmanna og hér af hálfu stjórnarandstöðunnar á Alþingi. Og auðvitað spyrjum við: Til hvers leiðir þessi breyting fyrir hag lánasjóðsins? Hvað nemur miklum upphæðum á ársgrunni sú almenna hækkun námslána sem af þessu leiðir og hver er nettóhagurinn af þessari breytingu allri saman? Því svaraði hæstv. ráðherra ekki þannig að ég treysti mér til að hafa það eftir hér í ræðustól. Í rauninni, ef ég tók rétt eftir, hafði ráðherrann ekki neinar tölur fram að færa um þetta efni, en hugsanlegt er að það komi fram af hans hálfu upplýsingar um það við umræðuna og ég inni raunar eftir því hvort hæstv. ráðherra hafi fengið áætlanir um þetta efni vegna þess að hér er vissulega um allmikilsverðan þátt að ræða að því er varðar þetta mál allt saman, málabúnaðinn og eins stöðu lánasjóðsins.
Það var spurt um það raunar einu sinni sem oftar, því oft hefur það verið ámálgað í þessari umræðu, hver verði staða námsmanna sem rekast á hinn svokallaða ,,numerus clausus`` eða hámark í aðgengi í einstökum námsbrautum og geta ekki haldið áfram námi af þeim sökum, hver sé staða þeirra námsmanna nú eftir að innleidd verði reglan um greiðslurnar eftir á, og hæstv. ráðherra viðurkenndi að hér væri við vandamál að fást sem hins vegar væri vilji til að taka á og hann hefði tekið málið upp við stjórn lánasjóðsins og vænti þess, ég held að ég hafi tekið rétt eftir, að það mætti finna á þessu lausn. Hins vegar hefur það ekki verið útfært þannig í texta að ég átti mig fyllilega á því að slík lausn rúmist innan ramma þess
frumvarps sem hér er verið að lögleiða, en vel má vera að svo sé og hér er við vandamál að fást sem verður auðvitað að gera kröfu til að verði athugað áður en frumvarpið er lögfest.
Í sambandi við eftirágreiðslurnar og þær aðstæður sem námsmönnum eru með þeim skapaðar, þ.e. að þurfa að brúa bilið með bankalánum, eru ýmsar spurningar sem hefur ekki verið svarað með skýrum hætti og sem ég vil ég gera hér nokkuð að umtalsefni, virðulegi forseti. Við spurðum í menntmn.: Hefur verið leitað eftir afstöðu banka til að veita námsmönnum lán sem greiðist af væntanlegum námslánum ásamt áföllnum vöxtum? Og af hálfu hæstv. ráðherra kom fram að viðræður hefðu farið fram milli einhverra bankastofnana og stjórnar Lánasjóðs ísl. námsmanna til að fá viðbrögð og það væru vonir til þess að það mætti liðka fyrir því að þessi viðskipti gætu farið fram án þess að allt of miklar hindranir yrðu í vegi námsmanna.
Þegar hins vegar er gengið eftir því hvaða innistæða er að baki þessum orðum verður harla fátt um svör satt að segja. Spurningunni um hvort þetta verði í rauninni afgreitt án þess að farið sé ofan í aðstæður hvers námsmanns treysti hæstv. ráðherra sér ekki að svara játandi heldur er þess getið að viðkomandi lánastofnun muni þurfa að leita eftir upplýsingum hjá Lánasjóði ísl. námsmanna um stöðu viðkomandi einstaklings áður en svör séu gefin við spurningunni um skammtímalán sem eigi síðan að endurgreiða með væntanlegu láni missiri síðar eða svo, væntanlegu láni frá lánasjóðnum. Og í rauninni koma fram í Morgunblaðinu í dag í viðtali við framkvæmdastjóra Lánasjóðs ísl. námsmanna upplýsingar sem ég held að sé rétt, virðulegi forseti, að tengja við þetta mál mitt með því að ég vitni aðeins til þeirra vegna þess að þar talar sá maður sem hefur staðið í þessum viðræðum við bankana, en þar segir, með leyfi forseta, í Morgunblaðinu í dag, 13. maí:
,,Lárus Jónsson, framkvæmdastjóri Lánasjóðs ísl. námsmanna, segir ljóst að viðskiptabankarnir taki á sig talsverða áhættu ef þeir taka að sér aukin viðskipti við námsmenn í kjölfar þeirra breytinga sem fyrirhugaðar eru á frv. um lánasjóðinn að aðeins verði veitt námslán í lok hverrar námsannar þegar nemendur hafa skilað námsárangri. ,,Það liggur í augum uppi að ef bankarnir veita námsmanni lán út á lán frá okkur og hann skilar ekki námsárangri gætu þeir þurft að standa í erfiðri innheimtu,`` segir Lárus. Samkvæmt upplýsingum Morgunblaðsins hafa bankarnir lýst yfir áhuga á að lánasjóðurinn veiti m.a. upplýsingar um námsframvindu nemenda sem stuðst yrði við vegna hugsanlegrar lánafyrirgreiðslu.
Lárus sagðist ekki eiga von á að bankarnir gerðu meiri kröfur til ábyrgðarmanna lána en lánasjóðurinn sjálfur. Sagði hann að í viðræðum við bankana undanfarið hefði verið farið yfir breytingar og veittar upplýsingar um áhrif nýrra laga um lánasjóðinn. Bankarnir byggðu á reynslu af fyrirgreiðslu við nýnema á undanförnum árum og sagði Lárus að í ljós hefði komið að aðeins lítill hluti nýnema hefði í raun notfært sér þjónustu bankanna á fyrstu námsönn.``
Þá er vitnað til bréfs menntmrn., sem sent var menntmn. Alþingis sl. mánudag, og þar sem ég hef þegar vitnað til sama bréfs ætla ég að stytta tilvitnunina, en síðan er vitnað til framkvæmdastjórans: ,,Lárus sagðist telja að aðeins lítill hluti þessarar upphæðar [þ.e. 1.270 millj.] myndi færast yfir á bankakerfið ef tekið væri mið af reynslunni af sókn nýnema í bankalán á fyrsta námsmissiri.
Sagði Lárus að stjórnendur sjóðsins hefðu lýst áhuga á að viðræðurnar færu af stað fyrir alvöru þegar frv. hefði hlotið afgreiðslu á Alþingi.``
Síðan segir, og það finnst mér athyglisvert:
,,Við höfum talið æskilegt að námsmenn gætu fengið svipaða fyrirgreiðslu og þeir hafa fengið hjá sjóðnum, þannig að lán yrðu greidd út mánaðarlega,`` sagði Lárus. En hvort við þessu verður orðið, fyrir því liggja engar haldbærar upplýsingar.
Vitnað er í þessari frásögn Morgunblaðsins til Stefáns Pálssonar, bankastjóra Búnaðarbankans, sem greinir frá því að ekkert hafi verið við þann banka rætt enn sem komið er út af þessu máli, engar formlegar viðræður átt sér stað né fundur boðaður svo að þessar viðræður eru ekki langt á veg komnar samkvæmt þessum upplýsingum.
Ég held, virðulegi forseti, að því miður liggi málin þannig að þrátt fyrir þá tilslökun sem meiri hlutinn á Alþingi er að gera í sambandi við að lána fyrir vöxtunum til viðbótar við almenn lán eigi námsmenn, viðskiptaaðilar sjóðsins, eftir að lenda í miklum hrakningum, erfiðleikum, töfum og óhagræði vegna þessa kerfis sem hér er verið að lögbjóða vegna þess að það reynist tafsamt að afla þessara lána og sannfæra viðkomandi lánastofnanir um að óhætt sé að taka áhættuna sem þeim er gjört að taka og sem áður hefur verið Lánasjóðs ísl. námsmanna að axla í viðskiptum við námsmenn. Og þá spyr maður: Hvers vegna er verið að knýja þessa breytingu fram og hafna að nota þær heimildir sem eru til staðar til að greiða út 63% námslána á haustönn, á seinni hluta ársins sem fjármagn liggur fyrir? Svörin hafa komið fram. Þau komu m.a. fram í menntmn. í gærkvöld og þau eru efnislega á þá leið að meiri hlutinn hér á Alþingi, sá meiri hluti sem hefur afgreitt þetta mál til 3. umr., vill ná fram kerfisbreytingu til að gera það erfiðara fyrir námsmenn að afla sér lána, til að aga námsmenn, til að tryggja að þeir skili fyrir fram eða til þess að geta talist lánshæfir þóknanlegri niðurstöðu um námsframvindu. Og þessi meiri hluti er að gera því skóna, bæði opinberlega og í umræðum í nefnd, að þarna geti orðið um verulegan samdrátt í fjárþörf til lánasjóðsins að ræða. Og hvað þýðir þetta á mæltu máli? Þetta þýðir að það er verið að fækka námsmönnum, það stendur til að fækka verulega þeim námsmönnum sem notið geti þeirrar fyrirgreiðslu sem Lánasjóður ísl. námsmanna hefur boðið upp á til þessa, að fækka því fólki sem aflar sér þekkingar á Íslandi,
sem aflar sér framhaldsmenntunar á Íslandi, í sérnámi, í háskólanámi og leggur þannig í eigin sjóð og sjóð þjóðarinnar með þeirri þekkingaröflun sem nýtist bæði í lífi og starfi þjóðfélaginu til gagns.
Það er ekki svo, virðulegi forseti, hvað snertir eðlilegan vilja til að sýna ákveðið aðhald varðandi námsárangur nemenda að það sé eina leiðin að taka upp það kerfi sem hér er verið að boða. Það eru margar aðrar leiðir til sem yrðu ekki námsmönnum jafnerfiðar og örðugar og það kerfi sem meiri hlutinn ætlar að knýja fram. Það hefur verið lagt á refsigjald vegna ofáætlunar á tekjum og þar af leiðandi hærri útgreiddra námslána. Það hafa námsmenn sjálfir tekið undir og samþykkt að ég best veit í stjórn Lánasjóðs ísl. námsmanna, 5% refsigjald. Slíkri svipu mætti lyfta ögn hærra ef menn teldu þörf á því þannig að menn mundu gá betur að sér í þeim efnum og ekki tefla á tæpt vað vegna þess að fjárhagslega væri það óskynsamlegt að gera það og það eru ýmis slík ráð sem væri ólíkt bærilegra að upp yrðu tekin en það kerfi sem hér er verið að lögbjóða.
Við spurðum einnig um það í menntmn. þingsins hvernig ráðgert væri að móta reglur varðandi niðurfellingu lána við starfslok, lánabyrði sem mun aukast að samþykktu þessu frumvarpi og með þeim hætti að hjá þeim sem lægri tekjur hafa, eru í lægri tekjuhópunum af viðskiptavinum Lánasjóðs ísl. námsmanna, hleðst höfuðstóllinn upp og það vantar mikið á að menn nái því á eðlilegum starfstíma við starfslok, 67 ára gamlir eða svo, að ljúka greiðslum til lánasjóðsins. En við höfum ekki fengið upplýsingar um þetta efni, hvernig eigi að meta þær heimildir sem eru ekki mjög skýrt orðaðar í 66. gr. frv. um þetta efni, m.a. með tilliti til eigna, og annað þess háttar. Og þannig er það um mörg atriði þessa máls að það er margt í þoku og það í þéttri þoku um hvernig útfært verður og hvernig á verði haldið þeim heimildum sem hér stendur til að lögfesta.
Nei, það er ekki mikil tillitssemi sem sýnd er því fjölmarga unga fólki sem nú er í námi og á eftir að fara í nám og mun gjalda ákvæða þess frv. sem hér á að lögleiða og horfur eru því miður á að verði lögleidd hér fyrir þinglok.
En síðan er bætt gráu ofan á svart í þessu máli með því að innleiða ákvæði og breytingar á lögunum til að veikja hreyfingu íslenskra námsmanna, sérstaklega þeirra sem eru í sérnámi en ekki háskólanámi hér innan lands og þeirra sem eru við störf erlendis, þ.e. í námi. Og hvernig er það gert? Jú, það er gert með breytingu sem innleidd er í 16. gr. frv., breytingu sem samþykkt var við 2. umr. málsins og þar sem felld var breytingartillaga sem við stjórnarandstæðingar fluttum um málið. Og ég sé ástæðu til þess nú við 3. umr. málsins að vekja sérstaka athygli á þessari breytingu. Hún var ekki fyrirferðarmikil í umræðunni. Það var ekki rætt mjög mikið um hana við 2. umr. vegna þess að menn voru þá að takast á um kannski stærri hluti. En hér er þó um ákvæði að ræða sem skiptir verulegu máli fyrir stöðu námsmanna og þjónustumöguleika þeirra, þ.e. samtaka þeirra, til að rækja þjónustu við umbjóðendur sína. Af því tilefni skulum við aðeins átta okkur á hvernig þessi viðkomandi frumvarpsgrein hljóðar eftir 2. umr., þ.e. lok 16. greinar. Þar stendur, með leyfi forseta:
,,Sjóðstjórn er heimilt, ef hagsmunasamtök námsmanna óska eftir, að draga félagsgjald frá láni enda komi ósk námsmanns þar að lútandi fram á lánsumsókn.``
Hér er sú breyting gerð á að þeirri málsmeðferð sem í gildi hefur verið um þessi efni er snúið við. Hingað til hafa nemendur greitt, upp á síðkastið má ég segja, 1.900 kr. t.d. til Sambands íslenskra námsmanna erlendis, SÍNE, á ári í félagsgjöld án þess að taka það sérstaklega fram að þeir vilji að svo sé gert eða þeirra umboðsmaður. Nú á að snúa þessari reglu við og það er ofur eðlilegt að samtök námsmanna eins og SÍNE eða BÍSN, Bandalag íslenskra sérskólanema, hafi áhyggjur af þessu efni. Ég vil nú biðja hæstv. menntmrh. að íhuga hvort hann væri ekki til með að gera þá litlu breytingu á þessu frv. og beita sér fyrir því í samvinnu við meiri hlutann sem hann hefur unnið með í menntmn. þingsins að færa frv. til þess horfs sem verið hefur þannig að það sé nú ekki verið í ofanálag við allt annað að brjóta niður þessi þó ekki mjög sterku samtök sérskólanema og námsmanna erlendis eins og miklar líkur eru á að gert verði ef frv. gengur fram sem horfir.
Ég leyfi mér til rökstuðnings, virðulegi forseti, að vitna til mjög nýlegra erinda frá bæði Bandalagi íslenskra sérskólanema og Sambandi íslenskra námsmanna erlendis um þetta efni, bæði bréfin raunar dagsett 8. maí, með leyfi forseta.
Efnið frá BÍSN, og ég leyfi mér að vitna til nokkurra þátta úr því bréfi frá 8. maí, er: ,,Mótmæli Bandalags íslenskra sérskólanema við 16. gr. frv. til laga um Lánasjóð ísl. námsmanna.`` Þar segir m.a., og ég gríp inn í mitt bréfið: ,,Það sem veldur stjórn BÍSN helst áhyggjum í tengslum við þessa fyrirhugðu breytingu er sú staðreynd að ástæða er til að óttast það að einungis lítill hluti námsmanna muni hafa þá forsjá við útfyllingu lánsumsóknar að óska eftir því að af láni hans verði dregin félagsgjöld. Þetta orsakast af því að fyrst og fremst reikna fæstir með því þegar af stað er farið að einhver vandamál geti komið upp þegar fram í sækir, vandamál sem þeir síðar eru ekki í stakk búnir til að takast á við og leysa úr. Þjónusta BÍSN við sína félagsmenn er einmitt að stórum hluta fólgin í aðstoð við lausn slíkra vandamála fyrir félagsmenn. Á hverju skólaári skipta slík mál hundruðum sem á þennan hátt er leyst úr á vegum félagsins. Stjórn BÍSN bendir á að þessar breytingar munu kippa fótunum undan starfsemi bandalagsins og draga þyrfti stórlega úr þjónustu sem það veitir námsmönnum. Félagsmenn BÍSN eru um 3.500 talsins og stunda nám í hinum ýmsu skólum landsins öðrum en Háskóla Íslands``. --- Og framhaldið er athyglisvert og ég er ekki viss um að allir hv. þm. átti sig á því og kannski ekki hæstv. ráðherra heldur. Þar segir:
,,Í lögum um Háskóla Íslands kemur fram að allir sem stunda nám í háskólanum eru skyldaðir til þess að greiða félagsgjald til stúdentaráðs sem er þeirra hagsmunafélag. Það er skoðun stjórnar BÍSN að þarna sé verið að mismuna gróflega nemendum sérskólanna með því að leggja nánast niður þeirra hagsmunasamtök á meðan öðrum er gert kleift að starfa.``
Og í erindi frá SÍNE um sama atriði segir, með leyfi forseta:
,,Stjórn SÍNE vill benda á að fyrirhugaðar breytingar munu kippa fótunum undan starfsemi sambandsins og draga stórlega úr þeirri þjónustu sem það veitir námsmönnum sem stunda nám úti í hinum stóra heimi. Má nefna í því sambandi að hér er um að ræða 1% þjóðarinnar. Eðli málsins samkvæmt er það ekki námsmaðurinn sjálfur sem fyllir út eyðublöð Lánasjóðs ísl. námsmanna heldur umboðsmaður þeirra. Umboðsmaðurinn áttar sig e.t.v. ekki á mikilvægi þess að námsmaðurinn sé aðili að SÍNE einfaldlega vegna þess að það er ekki hann sem á hagsmuna að gæta heldur námsmaðurinn.
Einnig má benda á að skrifstofa SÍNE veitir ýmiss konar þjónustu sem léttir óneitanlega á afgreiðsluborði lánasjóðsins og ekki síst menntmrn.``
Ég bið nú hv. formann menntmn., þótt eðlilegt sé að formaðurinn þreytist hér undir umræðum, að hugleiða það hvort ekki væri ráð að taka þetta tiltölulega litla efnisatriði til athugunar strax og ganga frá breytingu á því í góðri samvinnu við menntmn. alla og hæstv. menntmrh. sem ég geri mér vonir um að átti sig á að hér er ekki skynsamlega að farið. Hér er ekki réttlæti á ferðinni og það er að bæta gráu ofan á svart, ofan á þær breytingar sem hér er verið að lögleiða, ef í leiðinni á svo að rústa þessi hagsmunasamtök hinna mjög svo dreifðu og þá um leið fremur veikburða hagsmunasamtaka námsmanna erlendis og í sérskólum í landinu. ( SAÞ: Það eru engin þreytumerki á mér.) Það er ánægjulegt að formaður menntmn. gefur yfirlýsingu um að hún sé hress og engin þreytumerki. Ég fagna því, þeim mun meiri líkur eru á því að við náum saman um breytingar á þessu ákvæði að formaðurinn hugsi skýrt og taki undir þau skýru rök sem hér koma fram í þessum erindum frá námsmannahreyfingunum.
Virðulegur forseti. Ég hef gert að umtalsefni nokkur þau efnisatriði sem rædd voru milli umræðna í menntmn. og sem komið hafa í mínar hendur sem fulltrúa í nefndinni í formi erinda og ég sé ástæðu til að vekja sérstaka athygli á og óska eftir að meiri hlutinn taki til endurmats vegna þess í hvert óefni stefnt er.
Ég ætla, virðulegur forseti, að leitast við að þjappa því saman sem ég vildi segja hér. Því verður ekki komið til skila á fimm mínútum sem ég vildi sagt hafa, en ég mun leitast við vegna þess að fram undan eru þingflokksfundir og margir eiga vafalaust eftir að tjá sig síðan við umræðuna að stytta mál mitt og mér finnst vel til fundið að vekja athygli á erindi sem barst lesendum Morgunblaðsins í dag frá fulltrúa í stúdentaráði Háskóla Íslands, fulltrúa sem situr þar fyrir hönd Vöku, f.l.s., sem mun vera skammstöfun á Félagi lýðræðissinnaðra stúdenta og er viðbót við heitið ekki ósvipað á sinn hátt og viðbót við heiti Alþfl. sem ég treysti mér ekki að hafa uppi hér eftir það sem fram er komið í málinu og frammistöðuna varðandi þetta mál.
En í erindi höfundar þessarar greinar í Morgunblaðinu, höfundurinn heitir Elsa B. Valsdóttir, segir, virðulegur forseti, með þínu leyfi:
,,Alþingi Íslendinga er virðuleg og valdamikil stofnun. Þar sitja 63 lýðræðislega kjörnir fulltrúar þjóðarinnar sem fara með löggjafarvaldið. Lögin sem Alþingi setur hafa víðtæk áhrif á líf þegnanna í landinu og stundum bein áhrif á afkomu þeirra. Við hljótum því að gera þá kröfu að lögin sem sett eru séu réttlát og skynsamleg. Þrátt fyrir það mikla vald sem við gefum þingmönnum okkar erum við ekki alltaf sátt við þau vinnubrögð sem þeir beita eða lögin sem þeir vilja setja. Þessa dagana eru 15.000 námsmenn mjög ósáttir við það lagafrv. sem nú er komið til 3. umr. í þinginu og fjallar um Lánasjóð ísl. námsmanna. Og það eru ekki bara námsmenn sem eru ósáttir, það sést best á 30 klukkustunda umræðu sem þegar hefur farið fram á Alþingi um frv. og þeim 8.000 undirskriftum sem safnað hefur verið gegn því hjá fólkinu í landinu. Þetta frv. er hvorki réttlátt né skynsamlegt.`` --- Segir þessi fulltrúi Vöku í stúdentaráði. --- ,,Það dregur gróflega úr jafnrétti til náms, eykur aðstöðumun og á eftir að hafa veruleg áhrif á kjarabaráttuna þegar fram í sækir. Menntamálaráðherra og þingheimi öllum hefur hvað eftir annað verið bent á galla þessa frv. Fulltrúar námsmanna hafa gert það, þingmenn hafa gert það og allir sem eitthvað kynna sér frv. gera sér strax grein fyrir alvarlegum göllum þess. Þrátt fyrir þetta er frv. nú komið til 3. umr. og endanlegrar afgreiðslu í þinginu nær óbreytt frá fyrstu gerð. Hvernig stendur á þessu?`` --- spyr höfundurinn, fulltrúi Vöku í stúdentaráði. --- ,,Getur það verið að í þessu mikilvæga máli sem LÍN er, sjóður sem fjöldi manna, kvenna og barna byggja tímabundna afkomu sína á, að ráðherra og ríkisstjórn séu í pólitískum skollaleik með það á Alþingi? Getur verið að þrjóskan við að ,,láta undan`` stjórnarandstöðunni með því að samþykkja eitthvað af þeim brtt. sem hún hefur gert á frv. yfirgnæfi þá rödd skynsemi og réttlætis sem hlýtur að segja hverjum þingmanni að gera það? Sá þingmaður sem þannig hugsar er ekki verður þess trausts sem kjósendur hafa sýnt honum, sá ráðherra sem svo hugsar ber ekki hag skjólstæðinga sinna fyrir brjósti og sú ríkisstjórn sem þannig starfar, hún starfar hvorki af skynsemi né réttlæti.``
Þetta er grein sem birtist í Morgunblaðinu í dag, rituð af fulltrúa Vöku í stúdentaráði Háskóla Íslands.
Ég get gert hvert orð þessa fulltrúa að mínum. Hér er í rauninni á kjarnyrtu, skýru máli verið að segja það og taka undir það sem við í ræðum okkar undanfarnar vikur og mánuði á Alþingi höfum verið að halda fram og tekið undir þær aðvaranir sem við höfum sett fram. Ég ætla, virðulegur forseti, ekki að bæta við þær aðvaranir, þær eru fram komnar af minni hálfu, en ég skora að lokum á meiri hlutann á Alþingi að loka ekki á það að gera við 3. umr. málsins nokkrar lagfæringar á þessu máli, brjóta odd af oflæti sínu og taka undir með þeim fjölmörgu sem benda á þá ótalmörku agnúa sem eru á þessu máli og rýra stórlega aðstöðu unga fólksins í landinu til náms, sem innleiða misrétti í stað þeirra markmiða sem menn vilja halda við í orði um jafnrétti til náms en eru á borði að loka á með lögfestingu þessa frv.