Virðulegur forseti. Það lítur út fyrir það núna að ríkisstjórninni sé að takast að fá það samþykkt í þinginu --- þó það verði að sjálfsögðu ekki ljóst fyrr en eftir atkvæðagreiðslu um þetta mál --- að gera Sementsverksmiðju ríkisins að hlutafélagi í þeim tilgangi að selja fyrirtækið. Því hvernig sem menn reyna að rökstyðja sitt mál í þessum ræðustól þá liggja fyrir alveg skýlausar yfirlýsingar frá ríkisstjórninni og í hvítu bókinni stendur það skýrum stöfum að það eigi að selja þetta fyrirtæki, akkúrat þetta fyrirtæki: Sementsverksmiðju ríkisins. Auk þess hafa ráðherrar oftar en einu sinni svarað spurningum um þessi efni þar sem þessi vilji hefur komið mjög skýrt fram. Ég held að það velkist í raun og veru enginn í vafa um þessar meiningar. Ég vil rifja upp stutta klausu úr forustugrein Morgunblaðsins frá því 6. nóv. 1991. Þar fjölluðu þeir um einkavæðinguna og Sementsverksmiðju ríkisins. Hér stendur, með leyfi forseta, eftirfarandi klausa:
,,Ríkisstjórnin hefur flutt á Alþingi frv. um stofnun hlutafélags um Sementsverksmiðju ríkisins. Ætlunin er að ríkið eigi öll hlutabréfin en það verður að ganga út frá því að ríkisstjórnin muni fyrr eða síðar selja bréfin á almennum markaði.`` Um þetta er síðan fjallað í forustugreininni.
Það er ekkert vafamál að menn hafa talað það skýrt um sölu á þessum fyrirtækjum og menn taka mark á því sem stendur í hvítu bókinni. Allt tal á Alþingi í kringum þessa umræðu málsins núna að það standi ekkert til að selja þetta fyrirtæki verður að líta á sem einhvers konar tilraunir til að slá ryki í augun á fólki. Hv. 17. þm. Reykv. getur ekki tekið ábyrgð á því að ekki verði samþykkt við næstu fjárlög að selja fyrirtækið. Enda vil ég rifja það líka upp að hv. 17. þm. Reykv. er formaður iðnn. Hann er líka formaður sjútvn. þingsins um þessar mundir. Það var engin tilviljun að um leið og vonirnar brustu hjá ríkisstjórninni um að breyta Búnaðarbankanum í hlutafélag þá birtist 17. þm. Reykv. ( ÖS: Bjargvættur Jóns.) og bjargaði hæstv. ráðherra Jóni Sigurðssyni vini sínum og leiðtoga frá því að hafa nú ekkert upp úr krafsinu með því að rífa þessi mál út úr iðnn. og sjútvn. til að koma þeim í gegnum þingið. Þarna sést að þegar á á að herða þá þjónar hv. 17. þm. Reykv. herra sínum. (Gripið fram í.)
Það er búið að halda margar ágætar ræður um Sementsverksmiðju ríkisins sem fyrirtæki hér í dag og segja frá því sem máli skiptir í því sambandi. Ég tel að stærstu atriðin hafi komið mjög skýrt fram. Það eru þessi atriði með réttindi starfsmannanna sem menn eru vísvitandi að brjóta, tel ég. Ég tek ekkert mark á því þó verið sé að vísa í að þetta sé einhvers konar lagaskýringaratriði sem þurfi endilega að skera úr um fyrir dómstólum. Auðvitað þarf ekkert endilega að gera það. Ekki ef menn vilja leysa málið áður með samningum við starfsmennina. Ég tel að það hafi verið ákaflega alvarlegt mál að fara svona að. Auk þess kom það mjög skýrt fram í sambandi við umfjöllunina um síldarverksmiðjumálið í fyrra. Þá lýsti þáv. og núv. formaður sjútvn., sem er reyndar í veikindafríi núna, því yfir að hann vildi fara aðra leið. Hann vildi breyta lögunum um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna með þeim hætti að hægt væri að gera þessa hluti. Það stóð ekkert í vegi fyrir mönnum að breyta þeim lögum í fyrra annað en að ríkisstjórnin hafði skrifað undir plagg í tengslum við kjarasamninga. Nú eru þeir kjarasamningar runnir út þannig að það hefði ekki verið brot á þeim samningum að mínu viti. Ég er að því leyti til ekki alveg sammála því sem stendur í nál. minni hlutans. Ég tel að það hefði ekki verið brot á þeim samningum þó menn hefðu núna komið með tillögu um breytingu á lögunum um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna ef menn hafa þá skoðun að það væri réttara og heiðarlegra að breyta þeim lögum. En það var greinilegt að sú leið hafði ekki hlotið náð fyrir augum manna við nánari skoðun þó svo yfirlýsingar hafi verið skýrar um þetta í fyrra.
Það er búið að lýsa því hér að bæði starfsmenn verksmiðjunnar og bæjarstjórnin á Akranesi hafa skipt um skoðun á því hvort það eigi að breyta þessu fyrirtæki í hlutafélag vegna þess að það hefur runnið upp fyrir þessu fólki hvað stendur til og menn treysta ekki lengur á það að fyrirtækið verði ekki selt. Það er enginn vafi á því að sementsverð mun hækka við sölu á hlutabréfum. Það liggur bara í hlutarins
eðli og allir hljóta að skilja það að um leið og fyrsta hlutabréfið er boðið til sölu á markaði mun krafan um arð eins og markaðurinn gefur á hverjum tíma vera komin sem arðsemiskrafa í fyrirtækið. Það verður ekki bara arðsemiskrafa á fyrsta hlutabréfi sem verður selt heldur hlýtur það sú arðsemiskrafa að koma á öll hlutabréfin þótt ríkið eigi einhvern hluta af þeim lengur. Þannig mun verða hækkun á semtentsverði í framhaldi af þessu ef menn fara út í þessa sölu sem ég efast ekki um að stendur til að gera.
Málið er í sjálfu sér óljóst. Það er t.d. ekki vitað hver framtíðin verður í sambandi við skattamál hjá þessu fyrirtæki. Það hangir allt í lausu lofti. Þetta fyrirtæki hefur borgað landsútsvar. Það er alveg rétt, sem hér hefur verið sagt, að þau fyrirtæki sem borga landsútsvar kveina og kvarta yfir því að önnur sambærileg fyrirtæki hafi sloppið við að borga aðstöðugjaldið og þess vegna þurfi að fella niður landsútsvarið hjá þeim. Ég býst við að það þurfi að bregðast við þessu. Ég tel að Sementsverksmiðja ríkisins geti ekki hækkað sementsverð endalaust bara til að standa undir kröfum um arðsemi eða skatta. En ríkisstjórnin lét sig hafa það að setja 15 millj. kr. kröfu á þetta fyrirtæki núna í arð þó svo það lægi fyrir að fyrirtækið yrði rekið með halla. Það var vitað að fyrirtækið yrði rekið með halla þegar ríkisstjórnin ákvað að heimta þennan arð af því. Það er óskynsamlegt og þykir ekki par fínt hjá einstaklingum sem reka fyrirtæki að rífa arð út úr þeim þegar þau eru rekin með halla. En þetta gerir ríkisstjórn Íslands. Hún ákveður að taka arð út úr fyrirtæki sem er rekið með halla. Og fyrningar voru ekki til hjá Sementsverksmiðju ríkisins þó staða fyrirtækisins hafi verið orðin þokkalega góð núna eftir að hafa farið í gegnum miklar endurbætur sem menn hafa sagt frá hér í hinum mörgu umræðum sem hafa farið fram um einkavæðingu þessa fyrirtækis.
Hv. 17. þm. Reykv., sem einn stendur í baráttunni fyrir herra sinn hér í dag, lagði mikið upp úr því að ekki væri nein heimild í þessum lögum til að selja fyrirtækið. En hann veit auðvitað betur, að það stendur til og sá vilji ríkisstjórnarinnar að selja þetta fyrirtæki mun birtast. Ég tel að það sé verið að stíga hér mikið óheillaspor. Ég tek fullt mark á því sem hér er að gerast. Ég geri mér engar vonir um að hér verði snúið við. Það mun auðvitað reyna á þetta í atkvæðagreiðslu í þinginu. Kannski eru einhverjir þingmenn stjórnarflokkanna að hugsa sig um núna hvað þeir eigi að gera í þessu máli. Vonandi gera þeir það og vonandi verður þetta fellt. En ég geri mér ekki miklar vonir um að þannig fari. Ég held að framhaldið verði einfaldlega það að þetta mál gangi hér til enda. Hér verði samþykkt að gera þetta fyrirtæki að hlutafélagi og næsta haust við gerð fjárlaga muni birtast leyfi til handa fjmrh. að selja hlutabréf í þessu fyrirtæki og að það muni verða samþykkt. Einfaldlega vegna þess að þingmenn sem styðja ríkisstjórnina standa ekki frammi fyrir einstökum málum heldur standa þeir frammi fyrir öllu saman og verða að rétta upp hendurnar eins og við höfum séð með ýmsu sem þeir hafa ekki kært sig um. Þannig höfum við séð menn þurfa að standa að því að afgreiða mál í gegnum þingið sem þeir hafa látið vita af að þeir væru ekki ánægðir með.
En ég ætla ekki að halda hér uppi langlokum um Sementsverksmiðju ríkisins. Ég tel að allt hafi komið fram sem þarf að segja um þetta mál. Mín niðurstaða er þessi: Ég legg eindregið til að Alþingi Íslendinga felli frv. um að gera Sementsverksmiðju ríkisins að hlutafélagi.