Herra forseti. Ég átti þess því miður ekki kost að vera viðstaddur upphaf þessarar umræðu en hef fylgst með henni um hríð og vil leggja nokkur orð í belg. Það er auðvitað þannig að við ræðum stöðu sjávarútvegsins, afkomu hans ef afkomu skyldi kalla og aðstæður allar við óvenjulegar kringumstæður að mörgu leyti. Það þarf ekki að fara yfir það, hefur væntanlega verið gert í umræðunni hvernig sú staða í grófum dráttum er, bullandi taprekstur í svo til öllum greinum sjávarútvegs, veiðum og vinnslu, milljarðatap á síðasta ári og þessu nýbyrjaða og fá teikn á lofti um að ástandið breytist nema þá til hins verra, þ.e. áframhaldandi lækkun fiskverðs og hremmingar haldi áfram að gera afkomu og stöðu sjávarútvegsins verri. Og við þessar aðstæður hefur hæstv. ríkisstjórn landsins tekist að halda þannig á málefnum sjávarútvegsins að mánuðir eftir mánuði hafa liðið án þess að nokkur skapaður hlutur væri gerður til þess að reyna að rétta af stöðu greinarinnar. Mánuðir eftir mánuði hafa liðið vegna illdeilna og áfloga innan ríkisstjórnarinnar án þess nokkur skapaður hlutur væri til meðferðar á Alþingi eða annars staðar af hálfu stjórnvalda til að bæta stöðu sjávarútvegsins frá því að sú ákvörðun var tekin hér fyrir um ári síðan að tæma þá sjóði sem sjávarútvegurinn hafði safnað í á undanförnum árum.
Nú er hin fræga tvíhöfða nefnd búin að skila sínu áliti, ef svo má að orði komast. Það virðist hafa hreyft eitthvað við ríkisstjórnin að á Alþingi var komin fram tillaga um að taka málið úr höndum nefndarinnar og ríkisstjórnarinnar og að Alþingi færi í þetta verkefni sem ríkisstjórninni hefur gjörsamlega mistekist. Þær miklu fréttir bárust í gær að nefndin hefði skilað niðurstöðu en þær fréttir voru ekki orðnar gamlar þegar jafnframt fylgdi sögunni að ríkisstjórnin og hæstv. ráðherrar væru þegar komin í hár saman um túlkun á þeim hinum sömu niðurstöðum. Það vildi svo til að ég heyrði hádegisfréttir, sem e.t.v. einhverjir sem hér eru inni hafa ekki átt kost á. Það var ákaflega merkilegt að heyra hvernig ráðherrunum tókst að túlka þetta nokkurra klukkustunda gamla samkomulag algerlega sitt í hvora áttina hvað varðaði t.d. 6. gr. frv. Það veit sannarlega ekki á gott þegar svo gerist, eins og aftur og aftur hefur gerst í þessari hæstv. ríkisstjórn, að blekið er ekki þornað á pappírum ríkisstjórnarinnar eða ráðherranna þegar þeir eru komnir í illdeildur um að hvernig eigi að túlka niðurstöðurnar.
Þessi vinnubrögð hæstv. ríkisstjórnar, sem margt mætti um segja, eru auðvitað neðan við allar hellur og ekki boðleg varðandi málefni helstu undirstöðuatvinnugreinar landsmanna. Þó ekki væri annað en sú forheimskun ríkisstjórnarinnar í þessum efnum að ætla sér að ganga frá samkomulagi af því tagi sem hér á við um þróunarsjóðinn sem aðallega komi til framkvæmda á árinu 1996 í illdeilum innbyrðis og án nokkurs samráðs við aðra stjórnmálaflokka í landinu. Það eru alger heimskupör. Það sjá auðvitað allir menn að þannig festa menn ekki í sessi niðurstöðu sem á að taka gildi á miðju næsta kjörtímabili. Ef menn ætla að festa hana í sessi og treysta hana þá reyna menn að gera það með samráði við alla stjórnmálaflokka í landinu þannig að niðurstaðan standi óháð því hverjir standa saman að ríkisstjórn þegar þar að kemur á næsta kjörtímabili eða kjörtímabilinu. Sem betur fer eru öll teikn á lofti um að þessi ríkisstjórn fari frá í síðasta
lagi vorið 1995. ( Gripið fram í: Vonandi fyrr.) Og nokkur öruggt að hún gerir það þá en vonandi fyrr, rétt, hv. þm. Enn vitum við auðvitað ekki hverjir koma þá til með að fara með völdin en það eru allar líkur til að það verði ekki núv. stjórnarflokkar því þeir fái þannig á kjaftinn, eins og sagt er á mannamáli, í þeim kosningum. Eru það þá skynsamleg vinnubrögð í málefnum sjávarútvegsins að afgreiða hluti af þessu tagi sem eiga að koma til framkvæmda á miðju næsta kjörtímabili eftir innbyrðis illindi og álflog og án nokkurs samráðs við aðra stjórnmálaflokka í landinu en þá sem nú standa að ríkisstjórn? Nei, það er það ekki. Það sjá allir heilvita menn. Þess vegna er það svo að þegar menn hafa viljað ná samstöðu um málaflokka og festa í sessi stefnumörkun til lengri tíma þá hafa menn gert það með samráði og samkomulagi flokka á Alþingi og fest það niður í gegnum áætlanir og ályktanir þingsins og samráð allra flokka.
Þetta sér hver heilvita maður og ekki síst hagsmunagæslumenn sjávarútvegsins að ríkisstjórnin er með öllu búin að klúðra málefnum greinarinnar bæði í bráð og lengd. Það hefur enginn neina trú á þessum niðurstöðum tvíhöfða nefndar ráðherranna eða ríkisstjórnarinnar af því þær eru ekki undirbyggðar til þess að standa og mér liggur reyndar við að segja sem betur fer eins og þær eru sumar hverjar. Ég held að sá þróunarsjóður sem ríkisstjórnin er þarna að bögglast með stefni í að verða ófreskja eins og að honum er staðið. Frágangurinn á því máli öllu er fyrir neðan allar hellur.
Ekki meira um þetta að sinni. Í næstu viku mun standa til að bjóða upp leifarnar af veiðiheimildum Hagræðingarsjóðs og enn á nú að reyna að reyta af sjávarútveginum nokkur hundruð milljónir í viðbót ef hægt er. Um hvað ætli umræðurnar hér í dag hafi aðallega snúist? Jú, ætli það hafi ekki verið m.a. um taptekstur í greininni, bullandi erfiðleika sjávarútvegsins, fyrirtækjanna sem velflest eru rekin með dúndrandi tapi, en hvað á að gera í næstu viku? Það á að reyna að selja veiðiheimildir Hagræðingarsjóðs fyrir nokkur hundruð milljónir ef einhver vill kaupa þær. Er mikið samræmi í svona vinnubrögðum? Það held ég ekki. Ég segi það alveg eins og er að ég skil ekki að hæstv. ráðherrar skuli ekki manna sig upp í það nú og nota þessi tímamót, hina merku niðurstöðu tvíhöfða nefndarinnar og samkomulagið frá í morgun, sem var rofið í hádeginu, til að tilkynna að hluti af niðurstöðu stjórnarinnar sé að hætta við söluna á veiðiheimildum Hagræðingarsjóðs. Nei, þeir hafa ekki vit á því. Og engu er svarað um gefin loforð um að bæta þá með fé með einhverjum hætti þeim útgerðum upp samdrátt veiðiheimilda sem urðu fyrir þyngstum skelli síðasta sumar. Og frammistaðan í því máli hjá hæstv. forsrh., sem reyndar er sérstakur yfirsjávarútvegsráðherra þegar mikilvægustu mál eru til meðferðar, eins og kunnugt er, hæstv. forseti --- skaði að hann skuli ekki vera hér við --- er á góðri leið með að verða Íslandsmet. Ég man ekki dæmi þess að forsrh. ríkisstjórnar hafi staðið mánuð eftir mánuð frammi fyrir alþjóð með kristaltært loforð á bakinu sem hann er að burðast við að svíkja. Ég man ekki eftir því að slík undur hafi skeð. Ekki þegar a.m.k. forsætisráðherrar eiga í hlut. Það væri helst að hæstv. núv. heilbrrh. kæmist eitthvað nálægt því að vera með tærnar þar sem forsrh. hefur hælana.
Ég var á Patreksfirði fyrir nokkrum dögum síðan. Það er sá staður á landinu sem fékk einna þyngstan skellinn við úthlutun veiðiheimilda sl. vor vegna þess að aflareynsla báta þar, eins og einstöku menn hér í salnum e.t.v. vita, er svo til öll í þorski. Og ætli það sé ekki þannig að þar hafi orðið 17% samdráttur í veiðiheimildum á staðnum. Það þýðir að þar þarf að fébæta sem nemur 12% af veiðiheimildum staðarins til að koma þeim niður í þessi 5% í skerðingu sem ríkisstjórninni fannst hæfilegt að ákveða í sumar. Það eru yfir 30 millj. kr. sem útgerðir á Patreksfirði ættu þá að fá í peningum ef ríkisstjórnin stæði við þetta loforð. Þar af líklega stærsta útgerðin um 5 milljónir. Og halda menn að það muni ekki um slíkt fyrir sjávarútvegsfyrirtæki sem eru að berjast fyrir lífi sínu? Ég skil ekki hvað ríkisstjórnin er að fara í þessum efnum að nota þó ekki þetta, sem auðvitað er smámál varðandi heildarstöðu greinarinnar en hjálpar þó og stingur náttúrlega svoleiðis í augu að greinin sem berst fyrir lífi sínu skuli vera svikin mánuð eftir mánuð um loforð af þessu tagi sem henni hafa verið gefin. Þetta er alveg með ólíkindum verð ég að segja.
Nú liggur það fyrir að ríkisstjórnin fær ekki mikla peninga fyrir veiðiheimildir Hagræðingarsjóðs í næstu viku. Það eru ekki margir sem geta keypt þær háu verði og e.t.v. heldur ekki mikið útlit fyrir að margir nái að nýta sér þær. En það er ekki það sem skiptir hér máli. Það er ekki aðalatriðið. Og ég held að það sé komið þannig í þessu máli með veiðiheimildir Hagræðingarsjóðs að peningarnir eru orðnir aukaatriði, líka fyrir sjávarútveginn. Þetta er spurning um framkomu við greinina. Þetta er spurning um það hvort það séu einhverjar leifar af sjálfsvirðingu eftir hjá hæstv. ríkisstjórn. Ég tel að þetta sé síðasta tækifæri fyrir þær leifar til að koma fram í dagsljósið. Það er nú ef ríkisstjórnin mannar sig upp í hvelli til að standa við loforð sitt um að bæta þeim sem mestan skellinn hlutu samdrátt veiðiheimildanna og ætti náttúrlega að borga vexti á upphæðina frá því í ágúst.
Það er skrýtið dagatal hjá hæstv. forsrh. sem sagði á þriðjudegi á tröppum Stjórnarráðsins að trúlega kæmi niðurstaða í þessu máli á föstudag. Það mun hafa verið í ágústmánuði. Það er alla vega ekki almanak Þjóðvinafélagsins sem þeir nota í Stjórnarráðinu um þessar mundir. ( Gripið fram í: Það er föstudagur í dag.) Það er að vísu föstudagur í dag, langur föstudagur. Kannski ætlar hæstv. forsrh. að tilkynna í kvöldfréttunum að nú hafi hann fengið köllun og ákveðið að standa við loforð sitt.
Nei, hæstv. forseti, tíminn, sem hér er þröngt skorinn, leyfir kannski ekki að fara að öðru leyti út í miklar umræður um almenna stöðu greinarinnar en ég vildi sérstaklega nota tækifærið til að koma þessu máli að og brýna hæstv. ríkisstjórn til að manna sig upp í það okkar allra vegna að láta þetta ekki vera svona afvelta. Ég spyr hæstv. sjútvrh. og hv. stjórnarþingmenn sem hér eru inni: Hvers konar geðleysi er
þetta í ykkur? Það má víst ekki ávarpa menn persónulega, hæstv. forseti, en mér varð það á. Ég biðst forláts. Hvers konar geðleysi er þetta í stuðningsmönnum ríkisstjórnarinnar utan af landsbyggðinni og sjávarútvegsbyggðarlögunum að þola þetta ástand? Ég spyr. Ég hef varla upplifað annan eins aumingjadóm. Það fara að verða síðustu forvöð fyrir ýmsa að hreinsa mannorð sitt í þessu efni.
Staða sjávarútvegsins, hæstv. forseti, er um það bil þannig að hann skuldar um 105 milljarða kr. brúttó síðast þegar ég vissi. Og hann skuldar það á lánum sem eru að meðaltali til sjö ára eða þar um bil. Þau hafa e.t.v. lengst eitthvað lítillega nú vegna skuldbreytinga en þau voru innan við sjö ár að meðaltali sl. haust. Nýrri upplýsingar hef ég ekki undir höndum. Það er enginn vafi á því að miðað við núverandi afkomu og núverandi lánalengd, þá eru tugir milljarða, a.m.k. 30 til 40 af þessum 100 milljörðum, umfram greiðslugetu greinarinnar. Það er einfalt reikningsdæmi að sjávarútvegurinn, sem kemur til með að velta á milli 70 og 80 milljörðum kr. á þessu ári, ræður hvergi nærri við þessar 100 milljarða kr. brúttóskuldir sínar á þeim lánskjörum og miðað við þá afkomu sem hann býr við í dag. Út af fyrir sig ræður hann ekki við neinar skuldir í dag því það er yfirleitt ekki króna eftir út úr rekstri fyrirtækjanna upp í afborganir og fjármagnskostnað.
Þess vegna er það auðvitað þannig, þó það sé margtuggið, að það mikilvægasta og fyrsta er að lækka vextina og það mikið en það mun ekki duga eins og kom fram m.a. hjá síðasta hv. ræðumanni. Það þarf einnig að koma einhverju af þessum skuldum fyrir. Það er fyrst og fremst hægt að gera með tvennu móti eða þrennu, þ.e. að það komi nýtt fé inn í greinina eða þessar skuldir séu með einhverjum hætti teknar af sjávarútveginum nema hvort tveggja sé. ( Sjútvrh.: Hver á að borga?) Hver á að borga, hæstv. ráðherra? Það er bara einn aðili sem getur borgað þegar undirstöðuatvinnuvegur landsmanna er á hausnum. Það er þjóðin, Íslendingar allir eins og þeir leggja sig, bæði einstaklingar, fjölskyldur og fyrirtæki. Þetta er sameiginlegur vandi okkar allra. Og það er skaðlegt ef hæstv. forsrh. hefur ekki áttað sig á því. ( Gripið fram í: Nei, hæstv. sjútvrh.) Hæstv. sjútvrh., fyrrv. hæstv. forsrh. eins og frægt er. ( Gripið fram í: Þetta er óskhyggja mikil.) Lengi getur vont batnað eins og þar stendur. Ég held að það mætti alveg fara að prófa það aftur. Þrátt fyrir hörmulega reynslu af forsætisráðherraferli hæstv. núv. sjútvrh. sem, eins og kunnugt er endaði óskaplega, þá er nú reyndar svo komið að ég er ekki frá því að það væri jafnvel hyggilegt að prófa það á nýjan leik miðað við þau ósköp sem við búum við nú.
Þess vegna er það þannig að menn verða með einhverjum hætti að ráðast í það verkefni að reisa sjávarútveginn við. Það er ekki hægt að hafa þetta svona. Það stendur allri framþróun í landinu fyrir þrifum. Lífskjör á Íslandi munu ekki batna eða vænkast hagur okkar á nokkurn hátt nema við komum fótunum undir sjávarútveginn. Það er svo einfalt mál. Allt hitt stritið er til einskis ef sjávarútvegurinn gengur ekki. Þess vegna held ég að það þýði ekkert annað en að ráðast með einhverjum hætti í meiri háttar endurfjármögnun og endurreisn sjávarútvegsins og það eru engin töfraorð til í því og það þýðir ekkert fyrir núv. ríkisstjórn að segja: Ekki sjóðir, fussum svei, nei, eitthvað annað. Þetta er sameiginlegur vandi okkar allra landsmanna og við verðum að safna liði til að ráðast í hann. Ég tel að það þýði ekkert að setja sér minni markmið en þau að ná til hliðar með nýju fé eða eftirgjöf skulda, eða með því að breyta skuldum í hlutafé, upp undir 30 milljörðum af skuldum sjávarútvegsins. Það er ekkert smáverkefni. En af þeirri stærðargráðu er þessi vandi.
Hæstv. forseti. Það gefst fljótlega betra tóm til að ræða málefni sjávarútvegsins enda bráðnauðsynlegt. Það er ekki hægt að skilja við þessa hluti eins og þeir standa nú á þessu vori og það er óhjákvæmilegt að við ræðum þau mál rækilega áður en þing fer heim og sleppum ríkisstjórninni ekki heim fyrr en eitthvað hefur verið aðhafst í þessum málum. Þar kemur m.a. til tillaga okkar alþýðubandalagsmanna um að sjútvn. Alþingis og Alþingi sjálft taki forustuna í þessum málum. Ég er orðinn þeirrar skoðunar að ekkert annað dugi því það er einskis að vænta af hæstv. ríkisstjórn í þessum efnum.